ҶОМЕА
Ҷумъа 19 Апрел 2024 01:50
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон чун дигар кишварҳои дунё шумораи сироятёфтагон аз вируси норасоии масунияти одам (ВНМО), махсусан миёни ҷавонон дар ҳоли афзоиш буда, ин ҳолат мутахассисони соҳаро ба ташвиш овардааст.
Диловар яке аз ҷавононест, ки ҳамагӣ ду рӯзи пеш аз издивоҷ фаҳмид, ки ба вируси норасоии масунияти одам сироят ёфтааст. Ба гуфтаи Диловар эҳтимолияти сирояти ин вирус ба ӯ аз муҳоҷирати меҳнатӣ аст. Чун тӯли чанд сол дар муҳоҷират қарор дошт.
“Қабл аз ташхиси тӯйи арусӣ фаҳмидам, ки олудаи ин вирус шудаам. Табибон ҳам тавсия доданд, ки тӯй баргузор нашавад. Вале бо сабаби он ки ҳамдигарро дӯст медоштем, ҳамсарам розӣ шуд ва тӯй баргузор гардид”,-мегӯяд Диловар.
Аммо ӯ мегӯяд, ҳамсараш аз ин беморӣ сироят наёфтааст, чун ӯ тамоми кӯшишҳоро мекунад, то ин ки ҳамсараш сироят наёбад.
Диловар аввалин нафаре нест, ки ба ин беморӣ гирифтор шудааст. Солҳои охир дар Тоҷикистон гирифторони зиёди ин бемориро ҷавонон ташкил медиҳанд.
Ба гуфтаи мутахассиси соҳа Саида Муниева, айни замон 80% -и гирифторони ВНМО-ро ҷавононе ташкил медиҳад, ки синну соли онҳо аз 20 то 39- сола аст. Ба гуфтаи ӯ бештари гирифторони ВНМО тавассути алоқаи ҷинсӣ сироят ёфтаанд, ки ин нишондиҳанда дар тамоми кишварҳои ҷаҳон як хел ба қайд гирифта шудааст.
“Сироят ёфтан тавассути алоқаи ҷинсӣ на танҳо дар Тоҷикистон, балки дар тамоми кишварҳои ҷаҳон ба назар мерасад. Дар асл гирем, дар таҷриба сироят ёфтан аз ВНМО аз аввал дар дигар кишварҳои ҷаҳон ғайр аз Иттиҳоди Шӯравӣ танҳо ба воситаи алоқаи ҷинсӣ буд, вале дар Тоҷикистон ва кишварҳои пасошӯравӣ то соли 2010 роҳи гузариш тавассути сӯзандору дар ҷойи аввал меистод. Аммо аз соли 2010 инҷониб алоқаи ҷинсӣ ҷойи онро гирифт”,-иброз намуд Саида Муниева.
Таъсири муҳоҷират ба ВНМО
Ба гуфтаи мутахассисони соҳа айни ҳол дар Тоҷикистон муҳоҷирати меҳнатӣ ба густариш ёфтани ВНМО сабаб шудааст. Бештари занон аз шавҳарҳои муҳоҷирашон ба ин беморӣ сироят ёфтаанд. Мутахассиси Ташкилоти ҷамъиятии “Ҳамроҳ” Қурбон Содиқов мегӯяд, дар ин маврид ҷавонон саҳланкорӣ мекунанд, ки дар натиҷа ба ин вирус сироят меёбанд.
“Барои мисол, вақте ки ҷавон дар муҳоҷират аст, волидонаш ба ӯ занг зада, туро хонадор мекунем, келин тайёр мегӯянд. Аввалин чизе ки дар зеҳни ҷавон меояд, ин маҳдуд шудани озодиаш аст, ки бояд то тӯй беҳудагардӣ кунад, чунки дигар ин имкониятро надорад. Дар натиҷа то хона рафтан, гардиш мекунад ва чун ин беморӣ аз се то шаш моҳ дар хун муайян намешавад, баъди издивоҷ пай мебарад, ки ҳамсарашро низ сироят кардааст”,-мегӯяд мутахассиси соҳа.
Нигина ҷавонзани 23 солаест, ки гирифтори бемории ВНМО аст. Ӯ вақте ба ин беморӣ сироят ёфт, ки дар батнаш кӯдаки семоҳааш буд. Ба гуфтаи ӯ, аз шавҳари муҳоҷираш ба ин беморӣ сироят ёфтааст.
“Қабл аз тӯй намедонистам, ки ҳамсарам ба ин беморӣ гирифтор аст. Пас аз тӯй ҳамсарам табаш баланд шуд ва ӯро ба беморхона бурдем, ки ташхис мутаассифона ВНМО баромад. Маълум шуд, ки қабл аз тӯйи арусиамон ӯ ба муҳоҷирати меҳнатӣ рафта буд ва ин бемориро бо худ овардааст”, - нақл мекунад Нигина.
Ба гуфтаи ҳамсуҳбати мо ӯ барои сироят наёфтани фарзанди батнаш тамоми чораҳоро меандешад.
- Айни ҳол тамоми кӯшишамро мекунам, ки ҳамаи тавсияҳои аз ҷониби табибон додаро риоя кунам, то ин ки фарзандам дар амон бошад. Чун агар масунияти баданам паст шавад, дараҷаи вирусаш авҷ мегирад ва ба кӯдак таъсири манфӣ мерасонад.
ВНМО-Тоҷикистон дар муқоиса бо дигар кишварҳо
Мақомоти расмии Тоҷикистон мегӯянд, барои пешгирӣ аз густариши ин беморӣ дар кишвар барномаҳои зиёде амал мекунанд, ки яке аз онҳо “Барномаи миллии ҷилавгирӣ аз бемории ВНМО барои солҳои 2017-2020” аст.
Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии кишвар мегӯяд, гирифторшавӣ ба вируси норасоии масунияти бадан дар кишвар ташвишовар аст. Вазири тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ Насим Олимзода дар яке аз суханрониҳояш аз чунин вазъ нигаронӣ карда, онро мояи ташвиш хонда буд. Ӯ гуфта буд, ки барои пешгирӣ аз ин вазъ ҷазо барои табибон ва кормандони сартарошхона ва кошонаҳои ҳусн сахттар карда шуд.
Дар ин ҳол, Дилшод Сайбурҳонов, муовини раиси Маркази мубориза бо бемории вируси норасоии масунияти бадан сатҳи сироятёбии сокинон ба ин вирусро ташвишовар намедонад ва мегӯяд, сатҳи эпидемия нисбат ба кишварҳои ҳамсоя дар Тоҷикистон пасттар аст.
“Агар дар Русия ба сад ҳазор аҳолӣ 700 нафар, Украина 670 ва Қазоқистон 143 нафар сироятшуда рост ояд, дар Тоҷикистон ба 115 нафар баробар мебошад. Дар муқоиса ба меъёри Созмони ҷаҳонии тандурустӣ Тоҷикистон чандон дар сатҳи баланд нест", - иброз дошт ӯ.
Тарзи дурусти муносибат бо шахсони сироятёфта
Тавре таҳқиқҳо нишон медиҳанд, ба гирифторон дар оила ва ҷомеа мисли касе рафтор мекунанд, ки ба хона бадбахтӣ овардааст ва онҳо худро дар ҷомеа нодаркор ҳис мекунанд. Мутахассисони соҳа бар он назаранд, ки бо ин гуна афрод набояд бад рафтор намуд ва аз онҳо дурӣ ҷуст. Ин гуна афрод бояд ба мардум дуруст муаррифӣ шаванд.
“Вақте ки мо ин бемориро ҳамчун вабои асри 21 муаррифӣ мекунем, ҳар як шахс аллакай дар мағзи сари худ як таассуроти манфиро ҷо мекунад. Бо ин гуна афрод набояд нохуш рафтор намуд. Ин гуна нафарон аз он меҳаросанд, ки ҷомеаи мо ҳоло ин бемориро қабул накарда ва одамонро воҳима зер мекунад, ки ҳама дар бораи онҳо медонанд ва инро қабул надоранд. Албатта, ин гуна тарс бештар дар мардҳо ба назар мерасад”, - мегӯяд Қурбон Содиқов.
Саида Муниева мегӯяд, ин ки одамон аз сироятёфтагон дурӣ меҷӯянд, ин ҳолати маъмулӣ аст ва инро бояд дарк намуд. Ба гуфтаи ӯ, сироятёфтагони ВНМО ба мисли одамони маъмулӣ ҳастанд ва бояд ҳангоми муошират, ҳангоми дар якҷо қарор доштан ё ин ки дар нақлиёт, ҳангоми бӯса кардан ва оғӯш кардан, ҳеҷ гоҳ сироят намеёбед. Бо онҳо бояд хушмуомила буд. Ҳеҷ кас намехоҳад, ки каси дигарро дидаву дониста сироят кунад. Агар шахс аз гирифтории худ хабар дошта бошад, ӯ чӣ тавр рафтор карданро медонад. Дар хотир дошта бошед, ки танҳо се роҳи сироятёбии ВНМО вуҷуд дорад.
Пешгирӣ ва омор
ВНМО яке аз бемориҳои қарни ХХ унвон мешавад, ки табибону олимон то ҳол барои табобати он доруеро кашф накардаанд. Аввалин мавриди гирифторӣ ба ВНМО дар Тоҷикистон 27 сол пеш сабт шуда, Тоҷикистон дар миёни чанд кишвари камшумори ҷаҳон аст, ки ин вирус дар он дар муддати 10 соли гузашта 25 дарсад афзудааст.
Тибқи иттилои Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии кишвар аз соли 1991 то 31 марти соли ҷорӣ 12 ҳазору 420 нафар ба ВНМО гирифтор шудаанд. Аз ин шумора 7965 нафари онро мардон (64,1 %) ва 4455 нафари онро занон (35, 9 %) ташкил медиҳанд. Аз шумораи умумӣ то ҳол 9072 нафар зинда ва зиёда аз 3 000 нафари дигар ҷони худро аз даст додаанд.
Диловар яке аз ҷавононест, ки ҳамагӣ ду рӯзи пеш аз издивоҷ фаҳмид, ки ба вируси норасоии масунияти одам сироят ёфтааст. Ба гуфтаи Диловар эҳтимолияти сирояти ин вирус ба ӯ аз муҳоҷирати меҳнатӣ аст. Чун тӯли чанд сол дар муҳоҷират қарор дошт.
“Қабл аз ташхиси тӯйи арусӣ фаҳмидам, ки олудаи ин вирус шудаам. Табибон ҳам тавсия доданд, ки тӯй баргузор нашавад. Вале бо сабаби он ки ҳамдигарро дӯст медоштем, ҳамсарам розӣ шуд ва тӯй баргузор гардид”,-мегӯяд Диловар.
Аммо ӯ мегӯяд, ҳамсараш аз ин беморӣ сироят наёфтааст, чун ӯ тамоми кӯшишҳоро мекунад, то ин ки ҳамсараш сироят наёбад.
Диловар аввалин нафаре нест, ки ба ин беморӣ гирифтор шудааст. Солҳои охир дар Тоҷикистон гирифторони зиёди ин бемориро ҷавонон ташкил медиҳанд.
Ба гуфтаи мутахассиси соҳа Саида Муниева, айни замон 80% -и гирифторони ВНМО-ро ҷавононе ташкил медиҳад, ки синну соли онҳо аз 20 то 39- сола аст. Ба гуфтаи ӯ бештари гирифторони ВНМО тавассути алоқаи ҷинсӣ сироят ёфтаанд, ки ин нишондиҳанда дар тамоми кишварҳои ҷаҳон як хел ба қайд гирифта шудааст.
“Сироят ёфтан тавассути алоқаи ҷинсӣ на танҳо дар Тоҷикистон, балки дар тамоми кишварҳои ҷаҳон ба назар мерасад. Дар асл гирем, дар таҷриба сироят ёфтан аз ВНМО аз аввал дар дигар кишварҳои ҷаҳон ғайр аз Иттиҳоди Шӯравӣ танҳо ба воситаи алоқаи ҷинсӣ буд, вале дар Тоҷикистон ва кишварҳои пасошӯравӣ то соли 2010 роҳи гузариш тавассути сӯзандору дар ҷойи аввал меистод. Аммо аз соли 2010 инҷониб алоқаи ҷинсӣ ҷойи онро гирифт”,-иброз намуд Саида Муниева.
Таъсири муҳоҷират ба ВНМО
Ба гуфтаи мутахассисони соҳа айни ҳол дар Тоҷикистон муҳоҷирати меҳнатӣ ба густариш ёфтани ВНМО сабаб шудааст. Бештари занон аз шавҳарҳои муҳоҷирашон ба ин беморӣ сироят ёфтаанд. Мутахассиси Ташкилоти ҷамъиятии “Ҳамроҳ” Қурбон Содиқов мегӯяд, дар ин маврид ҷавонон саҳланкорӣ мекунанд, ки дар натиҷа ба ин вирус сироят меёбанд.
“Барои мисол, вақте ки ҷавон дар муҳоҷират аст, волидонаш ба ӯ занг зада, туро хонадор мекунем, келин тайёр мегӯянд. Аввалин чизе ки дар зеҳни ҷавон меояд, ин маҳдуд шудани озодиаш аст, ки бояд то тӯй беҳудагардӣ кунад, чунки дигар ин имкониятро надорад. Дар натиҷа то хона рафтан, гардиш мекунад ва чун ин беморӣ аз се то шаш моҳ дар хун муайян намешавад, баъди издивоҷ пай мебарад, ки ҳамсарашро низ сироят кардааст”,-мегӯяд мутахассиси соҳа.
Нигина ҷавонзани 23 солаест, ки гирифтори бемории ВНМО аст. Ӯ вақте ба ин беморӣ сироят ёфт, ки дар батнаш кӯдаки семоҳааш буд. Ба гуфтаи ӯ, аз шавҳари муҳоҷираш ба ин беморӣ сироят ёфтааст.
“Қабл аз тӯй намедонистам, ки ҳамсарам ба ин беморӣ гирифтор аст. Пас аз тӯй ҳамсарам табаш баланд шуд ва ӯро ба беморхона бурдем, ки ташхис мутаассифона ВНМО баромад. Маълум шуд, ки қабл аз тӯйи арусиамон ӯ ба муҳоҷирати меҳнатӣ рафта буд ва ин бемориро бо худ овардааст”, - нақл мекунад Нигина.
Ба гуфтаи ҳамсуҳбати мо ӯ барои сироят наёфтани фарзанди батнаш тамоми чораҳоро меандешад.
- Айни ҳол тамоми кӯшишамро мекунам, ки ҳамаи тавсияҳои аз ҷониби табибон додаро риоя кунам, то ин ки фарзандам дар амон бошад. Чун агар масунияти баданам паст шавад, дараҷаи вирусаш авҷ мегирад ва ба кӯдак таъсири манфӣ мерасонад.
ВНМО-Тоҷикистон дар муқоиса бо дигар кишварҳо
Мақомоти расмии Тоҷикистон мегӯянд, барои пешгирӣ аз густариши ин беморӣ дар кишвар барномаҳои зиёде амал мекунанд, ки яке аз онҳо “Барномаи миллии ҷилавгирӣ аз бемории ВНМО барои солҳои 2017-2020” аст.
Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии кишвар мегӯяд, гирифторшавӣ ба вируси норасоии масунияти бадан дар кишвар ташвишовар аст. Вазири тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ Насим Олимзода дар яке аз суханрониҳояш аз чунин вазъ нигаронӣ карда, онро мояи ташвиш хонда буд. Ӯ гуфта буд, ки барои пешгирӣ аз ин вазъ ҷазо барои табибон ва кормандони сартарошхона ва кошонаҳои ҳусн сахттар карда шуд.
Дар ин ҳол, Дилшод Сайбурҳонов, муовини раиси Маркази мубориза бо бемории вируси норасоии масунияти бадан сатҳи сироятёбии сокинон ба ин вирусро ташвишовар намедонад ва мегӯяд, сатҳи эпидемия нисбат ба кишварҳои ҳамсоя дар Тоҷикистон пасттар аст.
“Агар дар Русия ба сад ҳазор аҳолӣ 700 нафар, Украина 670 ва Қазоқистон 143 нафар сироятшуда рост ояд, дар Тоҷикистон ба 115 нафар баробар мебошад. Дар муқоиса ба меъёри Созмони ҷаҳонии тандурустӣ Тоҷикистон чандон дар сатҳи баланд нест", - иброз дошт ӯ.
Тарзи дурусти муносибат бо шахсони сироятёфта
Тавре таҳқиқҳо нишон медиҳанд, ба гирифторон дар оила ва ҷомеа мисли касе рафтор мекунанд, ки ба хона бадбахтӣ овардааст ва онҳо худро дар ҷомеа нодаркор ҳис мекунанд. Мутахассисони соҳа бар он назаранд, ки бо ин гуна афрод набояд бад рафтор намуд ва аз онҳо дурӣ ҷуст. Ин гуна афрод бояд ба мардум дуруст муаррифӣ шаванд.
“Вақте ки мо ин бемориро ҳамчун вабои асри 21 муаррифӣ мекунем, ҳар як шахс аллакай дар мағзи сари худ як таассуроти манфиро ҷо мекунад. Бо ин гуна афрод набояд нохуш рафтор намуд. Ин гуна нафарон аз он меҳаросанд, ки ҷомеаи мо ҳоло ин бемориро қабул накарда ва одамонро воҳима зер мекунад, ки ҳама дар бораи онҳо медонанд ва инро қабул надоранд. Албатта, ин гуна тарс бештар дар мардҳо ба назар мерасад”, - мегӯяд Қурбон Содиқов.
Саида Муниева мегӯяд, ин ки одамон аз сироятёфтагон дурӣ меҷӯянд, ин ҳолати маъмулӣ аст ва инро бояд дарк намуд. Ба гуфтаи ӯ, сироятёфтагони ВНМО ба мисли одамони маъмулӣ ҳастанд ва бояд ҳангоми муошират, ҳангоми дар якҷо қарор доштан ё ин ки дар нақлиёт, ҳангоми бӯса кардан ва оғӯш кардан, ҳеҷ гоҳ сироят намеёбед. Бо онҳо бояд хушмуомила буд. Ҳеҷ кас намехоҳад, ки каси дигарро дидаву дониста сироят кунад. Агар шахс аз гирифтории худ хабар дошта бошад, ӯ чӣ тавр рафтор карданро медонад. Дар хотир дошта бошед, ки танҳо се роҳи сироятёбии ВНМО вуҷуд дорад.
Пешгирӣ ва омор
ВНМО яке аз бемориҳои қарни ХХ унвон мешавад, ки табибону олимон то ҳол барои табобати он доруеро кашф накардаанд. Аввалин мавриди гирифторӣ ба ВНМО дар Тоҷикистон 27 сол пеш сабт шуда, Тоҷикистон дар миёни чанд кишвари камшумори ҷаҳон аст, ки ин вирус дар он дар муддати 10 соли гузашта 25 дарсад афзудааст.
Тибқи иттилои Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии кишвар аз соли 1991 то 31 марти соли ҷорӣ 12 ҳазору 420 нафар ба ВНМО гирифтор шудаанд. Аз ин шумора 7965 нафари онро мардон (64,1 %) ва 4455 нафари онро занон (35, 9 %) ташкил медиҳанд. Аз шумораи умумӣ то ҳол 9072 нафар зинда ва зиёда аз 3 000 нафари дигар ҷони худро аз даст додаанд.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед