ҶОМЕА
Панҷшанбе 25 Апрел 2024 03:50
18 апрел дар саросари ҷаҳон ҳамчун Рӯзи байналмилалии ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ ҷашн гирифта мешавад. Ба муносибати ин рӯз атрофи ёдгориҳои таърихии Тоҷикистон ва ҳифзу кашфи онҳо бо Юсуфшоҳ Яъқубов, бостоншиноси маъруф ва академики Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон суҳбате анҷом додем, ки фишурдаашро пешниҳоди хонанда мегардонем.
- Дар оғоз мегуфтед, ки ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ барои рушди фарҳангу тамаддуни мо чӣ нақш гузошта метавонад?
- Ёдгориҳои таърихӣ сарчашмаи асосии таърихи инсоният мебошанд. Таърихи инсоният 2,5 миллион солро дар бар мегирад ва инро мо танҳо дар натиҷаи омӯзиши ёдгориҳои таърихӣ метавонем бифаҳмем. Осори хаттӣ ҳамагӣ чор ҳазор сол пеш пайдо шудаанд ва ин дастнависҳоро на ҳамаи халқиятҳои ҷаҳон дар ихтиёр доранд. Бахшҳои гуногуни иқтисодиёт, санъат, меъморӣ, хоҷагии деҳот, пайдо шудани шаҳрҳо танҳо дар асоси омӯзиши ёдгориҳои таърихӣ барқарор мешаванд. Бинобар ин, ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ хеле муҳиманд, чунки дар ҳар як ёдгории таърихӣ як саҳифаи таърихи ин ё он халқ нуҳуфтааст ва онро ҳифз намудан амри замон аст.
- Давоми чанд соли охир кадом ёдгориҳои таърихӣ аз ҷониби шумо ва дигар мутахассисони муайян гардид?
- Солҳои наздик мо муайян кардем, ки дар ноҳияи Данғара, солҳои пеш шаҳре вуҷуд доштааст бо номи Золи Зард, ки ҳоло номи пештараи худро аз даст додааст. Ҳангоми омӯзиш маълум гашт, ки ин шаҳри замони антиқа аст. Яъне дар ин шаҳр шуруъ аз замони Кӯшониён то ибтидои асри миёна қавмҳои гузаштаи мо зиндагӣ кардаанд.
Бозёфти дигари мо ин гӯристони Чилтанбобо дар мавзеи Уртабузи ноҳияи Фархор буд, ки ҳамзамони Саразм мебошад. Яъне то ин замон ҳама андеша дошт, ки дар ҷануби Тоҷикистон мардуми кишоварз дар ҳазораи якум омадаанд, аммо бозёфтҳои таърихие, ки дар шаҳри Кӯлобу атрофи он ва ноҳияи Фархор пайдо шудаанд, ба он гувоҳӣ медиҳанд, ки дар замонҳои гузашта низ шаҳрҳо буданд ва дар он ҷо мардуми кишоварз зиндагӣ мекарданд.
Чунин бозёфтҳои нав дар ноҳияҳои Мӯъминобод, Шамсиддини Шоҳин, Балҷувон ва дигар манотиқи ҷумҳурӣ низ пайдо шуда истодаанд, ки аз қадимияти давлату миллати тоҷик гувоҳӣ медиҳанд. Дар Бадахшон низ дар доманаи қалъаи Янгчун, ки аз забони авастоӣ гирифта шуда, маънои “Қалъаи Ҷамшед”-ро дорад, қабристоне ёфт шуд, ки ба асри биринҷӣ тааллуқ дошта, хеле ҷолиб аст ва омӯзиши он идома хоҳад ёфт.
- То имрӯз барои аз байн нарафтани ёдгориҳои таърихӣ чӣ корҳо анҷом ёфтаанд?
- Яке аз вазифаҳои мо, бостоншиносон ҳангоми ҳафриёт омӯзиши ёдгориҳои таърихӣ ва то андозае барқарор намудани онҳо мебошад. То ҳам барои наслҳои минбаъда ҳамчун таърихи гузаштаи миллатамон боқӣ бимонад ва ҳам барои ҷалби сайёҳони хориҷӣ замина гузорад. Чунин корҳоро мо дар Ҳулбук, Саразм ва дигар манотиқи ҷумҳурӣ анҷом додаем ва минбаъд низ идома хоҳем дод. Инчунин барои аз байн нарафтани ёдгориҳои таърихӣ дар Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи Аҳмади Дониш харитаҳои махсуси археологии ноҳияҳо тартиб дода шуд. Яъне, тамоми ёдгориҳои шаҳру ноҳияҳоро омӯхта, дар харитаи археологии худи он минтақа ҷой додем. Барои мисол мо се ҷилд харитаи археологии болооби Зарафшонро тартиб додаем, ки ба инҳо Панҷакент, Айнӣ ва Кӯҳистони Мастчоҳ шомиланд. Дар ин ҷо қариб ҳазор ёдгориҳои таърихӣ, мазорҳо, қалъаҳои куҳна, навиштаҳои болои санг, катибаҳо ва монанди инҳо ҳастанд, ки мо онҳоро ҷамъоварӣ намуда, дар харитаи археологии шаҳру ноҳияҳо ҷой додаем. Ба монанди инҳо боз харитаҳои археологии Ҳисор, Восеъ, Фархор, Балҷувон ва якчанд ноҳияҳои дигар низ тартиб дода шудаанд, ки дар бораи тамоми ёдгориҳои таърихӣ дар харита маълумоти мухтасар оварда шудааст. Ин харитаҳо дар ҳукумат ва ҷамоатҳо ҷойгиранд ва ҳукуматҳои маҳаллиро мебояд, ин ёдгориҳоро аз нобудшавӣ ҳифз намоянд.
- Аз нигоҳи шумо корҳои анҷомдодаи бостоншиносони мо дар самти кашфи ёдгориҳои таърихӣ қонеъкунанда буда метавонад?
- Албатта, на ҳама ёдгориҳои мо барои қабули сайёҳон омода ҳастанд. Масалан Саразм, Панҷакент ва Ҳулбук барои қабули сайёҳон омодаанд. Онҳо бо мутахассисон низ таъминанд. Аммо азбаски 93%-и ҷумҳурии моро кӯҳҳо ташкил медиҳанд, баъзе аз ёдгориҳои таърихии мо дар ҷойҳои бисёр душворгузар қарор доранд ва барои омӯхтани онҳо вақти зиёд лозим аст. Чунки ин ҷойҳо роҳи мошингард надоранд, мутахассисони донишманд намерасанд, то ба сайёҳон дар бораи таърихи чунин ёдгориҳо маълумоти муфассал диҳанд. Бо вуҷуди ин, машғулиятҳо дар чунин ҷойҳо идома дорад. Дар ояндаи наздик умедворем, ки ин мушкилҳоро бартараф сохта, тамоми шароитро барои қабули сайёҳони хориҷӣ фароҳам меоварем.
- Аз ҷониби Ҳукумати кишвар барои аз байн нарафтани ёдгориҳои таърихӣ кадом тадбирҳо андешида шудааст?
- Доир ба ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ санадҳои махсус аз ҷониби Ҳукумат ба тасвиб расидаанд. Метавонем барои мисол аз фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ ёдовар шавем. Ин фармон соли 2008 бо мақсади ҳифзи тамоми ёдгориҳое, ки дар кишвари мо ҷойгир шудаанд, ба имзо расидааст.
Дар асоси ин санад мо дар Муғтеппаи Истаравшан ёдгориеро бо номи Бағонкат пайдо кардем. Дар замонҳои пеш маъбади оташ вуҷуд доштааст, ки дар он ҷо намунаи он маъбадро сохтем. Дар атрофаш хонаҳо барои ҳунармандон ва сайёҳон сохта шудаанд, ки ҳоло яке аз марказҳои сайёҳии кишвар ба шумор меравад. Айнан ҳамин гуна корҳо дар қалъаи Хуҷанд идома дорад, ки таърихашро омӯхта истодаем.
- Таҷлили “5500-солагии Саразм” барои муаррифии тамаддуни мо ба хориҷиён чӣ нақш гузошт?
- Мо аз соли 1976 инҷониб дар Саразми бостон ҳафриёт бурда истодаем. Ин шаҳри бостонӣ яке аз қадимтарин шаҳрҳои Осиёи Миёна ба шумор меравад. Аз бозёфтҳои дар ин ҷо кашфшуда мушоҳида мешавад, ки Саразм дорои тамаддуни баланди шаҳрдорӣ буд. Таҷлили “5500-солагии Саразм” барои тамаддуни мо нақши ниҳоят бузургро анҷом дод. Ба муносибати ин ҷашни бузург як конфренсияи байналмилалӣ доир гашт, ки аз тамоми гӯшаву канори ҷаҳон олимон ва донишмандон омада, диданд ва дарк карданд, ки воқеан ҳам миллати тоҷик аз қадимулайём миллати тамаддунофар будааст.
- Дар муқоиса бо дигар шаҳрҳои таърихии Осиёи Марказӣ кадом ҳунарҳо дар Саразми бостонӣ рушд карда буд?
- Ин ёдгории таърихӣ дар Осиёи Миёна ягона шаҳрест, ки аз замонҳои қадим дар он кишоварзӣ ва ҳунармандӣ рушд карда буд. Дар ин шаҳри таърихӣ коркард ва об кардани маъданҳо, мисгарӣ, заргарӣ, коркарди сангҳои қиматбаҳо, кулолӣ ва ҳунарҳои дигар ба дараҷаи бисёр баланд тараққӣ карда буд. Аслан ин шаҳр шаҳри ҳунармандон буд.
- Ғайр аз Саразми бостонӣ боз кадоме аз ёдгориҳои таърихии моро дар солҳои минбаъда метавон ба Феҳристи мероси фарҳангии умумибашарии ЮНЕСКО ворид кард?
- Айни замон мо ба феҳристи ЮНЕСКО Ҳулбукро пешниҳод намудаем ва ҳоло дар ҳоли омӯзиши ин созмон қарор дорад. Ҳулбук арзанда аст, ки ҳамчун шаҳри замони Сомониён ба феҳристи мероси фарҳангии умумибашарии ЮНЕСКО ворид шавад. Ғайр аз Ҳулбук боз ёдгориҳои дигаре ба монанди Карон, Панҷакенти қадим, Шаҳристон, ёдгории Хоҷамашҳад (мадрасае, ки дар он Носири Хусрав таҳсил кардааст) дар рӯйхат ҳастанд то дар солҳои минбаъда ба ЮНЕСКО пешниҳод шаванд. Теъдоди ин ёдгориҳои таърихӣ тақрибан ба 20 адад мерасад.
- Эълон гардидани солҳои 2019-2021 ҳамчун “Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” барои ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ чӣ нақш гузошт?
- “Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” эълон гардидани солҳои 2019-2021 барои ба талаботи замон ҷавобгӯ гардонидани ёдгориҳои таърихӣ нақши босазо гузошт. Инчунин ҳунарҳои мардумӣ низ дар ин солҳо боз ҳам беҳтар рушд ёфтанд
.
- Оё ёдгориҳои таърихии мо метавонанд барои ҷалби сайёҳони хориҷӣ ба Тоҷикистон замина гузоранд?
- Албатта! Он ёдгориҳое, ки мо дар кишварамон дорем, на танҳо таърихи халқи тоҷик, балки таърихи тамоми инсоният мебошанд. Ғайр аз боду ҳаво ва табиати нотакрор кишварамон боз дорои ёдгориҳои таърихии зиёдест, ки сайёҳони хориҷӣ ба хотири дидани онҳо ба Тоҷикистон сафар менамоянд. Сайёҳон дониши бисёр хуб доранд. Онҳо пеш аз сафар намудан ба ин ё он манотиқи ҷаҳон аввал таърихи он ҷойро хуб меомӯзанд. Дидани ёдгориҳои таърихии як миллати дигар барои онҳо бисёр шавқовар аст ва мехоҳанд, ки он ёдгориҳоро аз наздик бубинанд.
- Аз нигоҳи шумо шумораи сайёҳони ба Тоҷикистон ташрифоваранда қонеъкунанда аст ё не?
- Сайёҳон пеш аз сафар намудан ба кишваре вазъи амнияти онро ба инобат мегиранд. Шукронаи Худо, ки имрӯз дар Тоҷикистон бо шарофати Истиқлолият ва ғамхориҳои Пешвои миллат амният ҷорист. Бинобар ин, шумораи сайёҳони ба кишвари мо меомада кам нестанд ва мо талош менамоем, то сафи онҳо боз ҳам бештар шавад.
- Ҳамин шабу рӯз шумо дар кадом гӯшаи Тоҷикистон корҳои археологӣ анҷом дода истодаед?
- Дар таърих мо ду сулола доштем бо номҳои Каёниён ва Пешдодиён. Бисёриҳо ин сулолаҳоро афсона меҳисобиданд. Аммо ман дар натиҷаи таҳқиқи зиёд китоберо таълиф намудам, ки дар он дорои чунин сулолаҳо будани мо собит шудааст. Айни замон ба омӯзиши сулолаи Пешдодиён машғулам. Инчунин, дар нақша аст, ки бо ҳайати бостоншиносони Тоҷикистон ва Фаронса ба омӯзиши ноҳияи Данғара шурӯъ намоем.
Мақсади ман ин омӯхтани саҳифаҳои таърихи норавшани халқи тоҷик аст. Аз он ҷумла, пайдо шудани шаҳрҳо дар кӯҳистон. Ин яке аз проблемаҳоест, ки дар таърихи мо хеле кам омӯхта шудааст. Ҳафриёти Карон ба ҳамин мавзӯъ бахшида шудааст ва бисёр муҳим мебошад. Бояд таҳқиқ дар ин шаҳр идома ёбад ва бахшҳои дигари он ошкор гардад. Ҳар як бозёфт ин саҳифаи нав аст. Бинобар ин, мо кӯшиш мекунем, ки ин саҳифаҳои норавшанро омӯзем ва дар ободии кишварамон, каме ҳам бошад, ҳиссагузор бошем.
Ҳошим РАҲМАТУЛЛОЕВ,
донишҷӯи факултети
журналистикаи ДМТ
- Дар оғоз мегуфтед, ки ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ барои рушди фарҳангу тамаддуни мо чӣ нақш гузошта метавонад?
- Ёдгориҳои таърихӣ сарчашмаи асосии таърихи инсоният мебошанд. Таърихи инсоният 2,5 миллион солро дар бар мегирад ва инро мо танҳо дар натиҷаи омӯзиши ёдгориҳои таърихӣ метавонем бифаҳмем. Осори хаттӣ ҳамагӣ чор ҳазор сол пеш пайдо шудаанд ва ин дастнависҳоро на ҳамаи халқиятҳои ҷаҳон дар ихтиёр доранд. Бахшҳои гуногуни иқтисодиёт, санъат, меъморӣ, хоҷагии деҳот, пайдо шудани шаҳрҳо танҳо дар асоси омӯзиши ёдгориҳои таърихӣ барқарор мешаванд. Бинобар ин, ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ хеле муҳиманд, чунки дар ҳар як ёдгории таърихӣ як саҳифаи таърихи ин ё он халқ нуҳуфтааст ва онро ҳифз намудан амри замон аст.
- Давоми чанд соли охир кадом ёдгориҳои таърихӣ аз ҷониби шумо ва дигар мутахассисони муайян гардид?
- Солҳои наздик мо муайян кардем, ки дар ноҳияи Данғара, солҳои пеш шаҳре вуҷуд доштааст бо номи Золи Зард, ки ҳоло номи пештараи худро аз даст додааст. Ҳангоми омӯзиш маълум гашт, ки ин шаҳри замони антиқа аст. Яъне дар ин шаҳр шуруъ аз замони Кӯшониён то ибтидои асри миёна қавмҳои гузаштаи мо зиндагӣ кардаанд.
Бозёфти дигари мо ин гӯристони Чилтанбобо дар мавзеи Уртабузи ноҳияи Фархор буд, ки ҳамзамони Саразм мебошад. Яъне то ин замон ҳама андеша дошт, ки дар ҷануби Тоҷикистон мардуми кишоварз дар ҳазораи якум омадаанд, аммо бозёфтҳои таърихие, ки дар шаҳри Кӯлобу атрофи он ва ноҳияи Фархор пайдо шудаанд, ба он гувоҳӣ медиҳанд, ки дар замонҳои гузашта низ шаҳрҳо буданд ва дар он ҷо мардуми кишоварз зиндагӣ мекарданд.
Чунин бозёфтҳои нав дар ноҳияҳои Мӯъминобод, Шамсиддини Шоҳин, Балҷувон ва дигар манотиқи ҷумҳурӣ низ пайдо шуда истодаанд, ки аз қадимияти давлату миллати тоҷик гувоҳӣ медиҳанд. Дар Бадахшон низ дар доманаи қалъаи Янгчун, ки аз забони авастоӣ гирифта шуда, маънои “Қалъаи Ҷамшед”-ро дорад, қабристоне ёфт шуд, ки ба асри биринҷӣ тааллуқ дошта, хеле ҷолиб аст ва омӯзиши он идома хоҳад ёфт.
- То имрӯз барои аз байн нарафтани ёдгориҳои таърихӣ чӣ корҳо анҷом ёфтаанд?
- Яке аз вазифаҳои мо, бостоншиносон ҳангоми ҳафриёт омӯзиши ёдгориҳои таърихӣ ва то андозае барқарор намудани онҳо мебошад. То ҳам барои наслҳои минбаъда ҳамчун таърихи гузаштаи миллатамон боқӣ бимонад ва ҳам барои ҷалби сайёҳони хориҷӣ замина гузорад. Чунин корҳоро мо дар Ҳулбук, Саразм ва дигар манотиқи ҷумҳурӣ анҷом додаем ва минбаъд низ идома хоҳем дод. Инчунин барои аз байн нарафтани ёдгориҳои таърихӣ дар Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи Аҳмади Дониш харитаҳои махсуси археологии ноҳияҳо тартиб дода шуд. Яъне, тамоми ёдгориҳои шаҳру ноҳияҳоро омӯхта, дар харитаи археологии худи он минтақа ҷой додем. Барои мисол мо се ҷилд харитаи археологии болооби Зарафшонро тартиб додаем, ки ба инҳо Панҷакент, Айнӣ ва Кӯҳистони Мастчоҳ шомиланд. Дар ин ҷо қариб ҳазор ёдгориҳои таърихӣ, мазорҳо, қалъаҳои куҳна, навиштаҳои болои санг, катибаҳо ва монанди инҳо ҳастанд, ки мо онҳоро ҷамъоварӣ намуда, дар харитаи археологии шаҳру ноҳияҳо ҷой додаем. Ба монанди инҳо боз харитаҳои археологии Ҳисор, Восеъ, Фархор, Балҷувон ва якчанд ноҳияҳои дигар низ тартиб дода шудаанд, ки дар бораи тамоми ёдгориҳои таърихӣ дар харита маълумоти мухтасар оварда шудааст. Ин харитаҳо дар ҳукумат ва ҷамоатҳо ҷойгиранд ва ҳукуматҳои маҳаллиро мебояд, ин ёдгориҳоро аз нобудшавӣ ҳифз намоянд.
- Аз нигоҳи шумо корҳои анҷомдодаи бостоншиносони мо дар самти кашфи ёдгориҳои таърихӣ қонеъкунанда буда метавонад?
- Албатта, на ҳама ёдгориҳои мо барои қабули сайёҳон омода ҳастанд. Масалан Саразм, Панҷакент ва Ҳулбук барои қабули сайёҳон омодаанд. Онҳо бо мутахассисон низ таъминанд. Аммо азбаски 93%-и ҷумҳурии моро кӯҳҳо ташкил медиҳанд, баъзе аз ёдгориҳои таърихии мо дар ҷойҳои бисёр душворгузар қарор доранд ва барои омӯхтани онҳо вақти зиёд лозим аст. Чунки ин ҷойҳо роҳи мошингард надоранд, мутахассисони донишманд намерасанд, то ба сайёҳон дар бораи таърихи чунин ёдгориҳо маълумоти муфассал диҳанд. Бо вуҷуди ин, машғулиятҳо дар чунин ҷойҳо идома дорад. Дар ояндаи наздик умедворем, ки ин мушкилҳоро бартараф сохта, тамоми шароитро барои қабули сайёҳони хориҷӣ фароҳам меоварем.
- Аз ҷониби Ҳукумати кишвар барои аз байн нарафтани ёдгориҳои таърихӣ кадом тадбирҳо андешида шудааст?
- Доир ба ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ санадҳои махсус аз ҷониби Ҳукумат ба тасвиб расидаанд. Метавонем барои мисол аз фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ ёдовар шавем. Ин фармон соли 2008 бо мақсади ҳифзи тамоми ёдгориҳое, ки дар кишвари мо ҷойгир шудаанд, ба имзо расидааст.
Дар асоси ин санад мо дар Муғтеппаи Истаравшан ёдгориеро бо номи Бағонкат пайдо кардем. Дар замонҳои пеш маъбади оташ вуҷуд доштааст, ки дар он ҷо намунаи он маъбадро сохтем. Дар атрофаш хонаҳо барои ҳунармандон ва сайёҳон сохта шудаанд, ки ҳоло яке аз марказҳои сайёҳии кишвар ба шумор меравад. Айнан ҳамин гуна корҳо дар қалъаи Хуҷанд идома дорад, ки таърихашро омӯхта истодаем.
- Таҷлили “5500-солагии Саразм” барои муаррифии тамаддуни мо ба хориҷиён чӣ нақш гузошт?
- Мо аз соли 1976 инҷониб дар Саразми бостон ҳафриёт бурда истодаем. Ин шаҳри бостонӣ яке аз қадимтарин шаҳрҳои Осиёи Миёна ба шумор меравад. Аз бозёфтҳои дар ин ҷо кашфшуда мушоҳида мешавад, ки Саразм дорои тамаддуни баланди шаҳрдорӣ буд. Таҷлили “5500-солагии Саразм” барои тамаддуни мо нақши ниҳоят бузургро анҷом дод. Ба муносибати ин ҷашни бузург як конфренсияи байналмилалӣ доир гашт, ки аз тамоми гӯшаву канори ҷаҳон олимон ва донишмандон омада, диданд ва дарк карданд, ки воқеан ҳам миллати тоҷик аз қадимулайём миллати тамаддунофар будааст.
- Дар муқоиса бо дигар шаҳрҳои таърихии Осиёи Марказӣ кадом ҳунарҳо дар Саразми бостонӣ рушд карда буд?
- Ин ёдгории таърихӣ дар Осиёи Миёна ягона шаҳрест, ки аз замонҳои қадим дар он кишоварзӣ ва ҳунармандӣ рушд карда буд. Дар ин шаҳри таърихӣ коркард ва об кардани маъданҳо, мисгарӣ, заргарӣ, коркарди сангҳои қиматбаҳо, кулолӣ ва ҳунарҳои дигар ба дараҷаи бисёр баланд тараққӣ карда буд. Аслан ин шаҳр шаҳри ҳунармандон буд.
- Ғайр аз Саразми бостонӣ боз кадоме аз ёдгориҳои таърихии моро дар солҳои минбаъда метавон ба Феҳристи мероси фарҳангии умумибашарии ЮНЕСКО ворид кард?
- Айни замон мо ба феҳристи ЮНЕСКО Ҳулбукро пешниҳод намудаем ва ҳоло дар ҳоли омӯзиши ин созмон қарор дорад. Ҳулбук арзанда аст, ки ҳамчун шаҳри замони Сомониён ба феҳристи мероси фарҳангии умумибашарии ЮНЕСКО ворид шавад. Ғайр аз Ҳулбук боз ёдгориҳои дигаре ба монанди Карон, Панҷакенти қадим, Шаҳристон, ёдгории Хоҷамашҳад (мадрасае, ки дар он Носири Хусрав таҳсил кардааст) дар рӯйхат ҳастанд то дар солҳои минбаъда ба ЮНЕСКО пешниҳод шаванд. Теъдоди ин ёдгориҳои таърихӣ тақрибан ба 20 адад мерасад.
- Эълон гардидани солҳои 2019-2021 ҳамчун “Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” барои ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ чӣ нақш гузошт?
- “Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” эълон гардидани солҳои 2019-2021 барои ба талаботи замон ҷавобгӯ гардонидани ёдгориҳои таърихӣ нақши босазо гузошт. Инчунин ҳунарҳои мардумӣ низ дар ин солҳо боз ҳам беҳтар рушд ёфтанд
.
- Оё ёдгориҳои таърихии мо метавонанд барои ҷалби сайёҳони хориҷӣ ба Тоҷикистон замина гузоранд?
- Албатта! Он ёдгориҳое, ки мо дар кишварамон дорем, на танҳо таърихи халқи тоҷик, балки таърихи тамоми инсоният мебошанд. Ғайр аз боду ҳаво ва табиати нотакрор кишварамон боз дорои ёдгориҳои таърихии зиёдест, ки сайёҳони хориҷӣ ба хотири дидани онҳо ба Тоҷикистон сафар менамоянд. Сайёҳон дониши бисёр хуб доранд. Онҳо пеш аз сафар намудан ба ин ё он манотиқи ҷаҳон аввал таърихи он ҷойро хуб меомӯзанд. Дидани ёдгориҳои таърихии як миллати дигар барои онҳо бисёр шавқовар аст ва мехоҳанд, ки он ёдгориҳоро аз наздик бубинанд.
- Аз нигоҳи шумо шумораи сайёҳони ба Тоҷикистон ташрифоваранда қонеъкунанда аст ё не?
- Сайёҳон пеш аз сафар намудан ба кишваре вазъи амнияти онро ба инобат мегиранд. Шукронаи Худо, ки имрӯз дар Тоҷикистон бо шарофати Истиқлолият ва ғамхориҳои Пешвои миллат амният ҷорист. Бинобар ин, шумораи сайёҳони ба кишвари мо меомада кам нестанд ва мо талош менамоем, то сафи онҳо боз ҳам бештар шавад.
- Ҳамин шабу рӯз шумо дар кадом гӯшаи Тоҷикистон корҳои археологӣ анҷом дода истодаед?
- Дар таърих мо ду сулола доштем бо номҳои Каёниён ва Пешдодиён. Бисёриҳо ин сулолаҳоро афсона меҳисобиданд. Аммо ман дар натиҷаи таҳқиқи зиёд китоберо таълиф намудам, ки дар он дорои чунин сулолаҳо будани мо собит шудааст. Айни замон ба омӯзиши сулолаи Пешдодиён машғулам. Инчунин, дар нақша аст, ки бо ҳайати бостоншиносони Тоҷикистон ва Фаронса ба омӯзиши ноҳияи Данғара шурӯъ намоем.
Мақсади ман ин омӯхтани саҳифаҳои таърихи норавшани халқи тоҷик аст. Аз он ҷумла, пайдо шудани шаҳрҳо дар кӯҳистон. Ин яке аз проблемаҳоест, ки дар таърихи мо хеле кам омӯхта шудааст. Ҳафриёти Карон ба ҳамин мавзӯъ бахшида шудааст ва бисёр муҳим мебошад. Бояд таҳқиқ дар ин шаҳр идома ёбад ва бахшҳои дигари он ошкор гардад. Ҳар як бозёфт ин саҳифаи нав аст. Бинобар ин, мо кӯшиш мекунем, ки ин саҳифаҳои норавшанро омӯзем ва дар ободии кишварамон, каме ҳам бошад, ҳиссагузор бошем.
Ҳошим РАҲМАТУЛЛОЕВ,
донишҷӯи факултети
журналистикаи ДМТ
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед