Рӯз то рӯз насли нав ба забономӯзӣ таваҷҷуҳи зиёд зоҳир мекунад. Ин аст, ки дар тамоми манотиқи ҷумҳурӣ ҳам марказҳои забономӯзӣ зиёд шуда истодаанду ҳам сафи муштариёнашон. Агар дақиқтар мушоҳида кунем, маълумамон мегардад, ки 90 фисади муштариёни марказҳои забономӯзӣ пеш аз дарс ё пас аз он ба он марказҳо мераванд. Ин дар ҳолест, ки дар макотиби миёнаи кишвар сар аз синфи дуюм забони русӣ ва аз синфи сеюм забони англисӣ ба мактаббачагон таълим дода мешавад, вале ба таври бояду шояд хонандагон дар 9-10 сол ин ду забони хориҷиро аз худ накарда, барои омӯхтани забонҳои хориҷӣ ба марказҳои омӯзишӣ муроҷиат мекунанд.

Саволи матраҳ ин аст, ки чаро мактаббачагон дар макотиби миёна забони хориҷиро намеомӯзанду барои омӯхтани онҳо ба марказҳои забономӯзӣ муроҷиат мекунанд? Чӣ сабабу омилҳо буда метавонад, усулҳои куҳнаи дарсдиҳӣ ё чизи дигар?

ОМИЛҲО ГУНОГУНАНД

Ҷалолиддин Амир, корманди Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон якчанд омили ба марказҳои забономӯзӣ рафтани муҳассилинро шарҳ дод:
- Дар муассисаҳои таълимӣ теъдоди омӯзиши соатҳо нисбат ба марказҳои забономӯзӣ камтар аст, ин як. Омили дигар ин аст, ки дар марказҳои омӯзишӣ наврасону ҷавононе ҷалб мешаванд, ки шавқу ҳаваси забономӯзӣ доранд. Онҳо ихтиëран мераванд, пул месупоранд ва кӯшиш мекунанд, ки бихонанд. Омили сеюм, дар муассаҳое, ки забон меомӯзанд, аз методҳои забономӯзии то ду-се соат ва ҳамчунин аз технологияи ҳозиразамон низ истифода мекунанд. Масъулини марказҳои забономӯзӣ кӯшиш мекунанд, ки бачаҳо бештар ба муошират сару кор дошта бошанд. Дар муассисаҳои таълимӣ бошад, бештар ба омӯзонидани грамматика аҳамият медиҳанд,-мегӯяд Ҷ. Амир.

Ба ақидаи ин мутахассис, марказҳои забономӯзӣ дар раванди дигаргун сохтани барномаҳои таълимӣ, барномаҳои нав таҳия кардаанд. Яъне барномаҳое, ки хонандагон бештар на ба грамматика, балки кӯшиш мекунанд, бештар ба муошират тамаркуз кунанд.

“Масалан ҳастанд дигар масъалаҳое ки хонанда мехоҳад, оянда мутахассиси забони англисӣ ё мутахассиси ягон забони хориҷӣ бошад. Дар ин сурат ӯ ба омӯзиши гарамматика зарурат дорад. Дар сурате ки хонанда математик, химик ё ин ки сайёҳ мешавад, барои вай донистани грамматика зарур нест”,-илова намуд мутахассис.

МАРКАЗҲОИ ЗАБОНОМӮЗӢ ЧӢ МЕГӮЯНД?

Мутахассисон яке аз омилҳои асосии аз худ накардани забонҳои хориҷиро дар нарасидани омӯзгорони забонҳои хориҷӣ дар мактабҳои миёна арзёбӣ мекунанд.
“Дар мактабҳои миёна бештар омӯзгорони забони англисӣ намерасанд ва ин омили ташвишовар бояд ҳарчи зудтар бартараф карда шавад, зеро бачаҳо вақташонро беҳуда мегузаронанд”,-гуфт яке аз мутахассисони Донишгоҳи Осиёи Марказӣ, ки нахост номаш зикр шавад.

Ясмина Усейнова яке аз омӯзгорони маркази омӯзишии “Азия”, ки тӯли чанд сол аст дар ин муассиса ба ҳайси омӯзгори забони англисӣ кор мекунад, мегӯяд, ки хонандагон дар чунин марказҳо забонро зудтар аз худ мекунанд.

“Хонандагон дар мактаб меомӯзанд, лекин ба ин ҷо барои давоми роҳро ёфтан омада дарс мехонанд. Гуфтан мехоҳам, ки дар марказҳои забономӯзӣ методикаи таълим тамоман дигар аст. Лекин ҳам дар муассисаи таълимӣ ва ҳам маркази омӯзишӣ шавқу завқи кӯдак нақши асосиро мебозад. Дар як рӯз мактаббача бояд на кам аз як то се соат хонад. Агар хоҳиши худаш бошад, вай пас аз мактаб ба хона рафта, дар хона ҳам меомӯзад. Аз ҳама чизи асосӣ ин аст, ки бача бояд аз болои худаш кор кунад”,-илова намуд номбурда.

Вале Мавлуда Қосимова, омӯзгори забони хориҷии МТМУ №24 ноҳияи Файзобод мегӯяд, омӯхтани забони хориҷӣ ин сараввал аз шавқу завқи хонандагон вобастагӣ дорад.
“Агар хонанда худаш хоҳиш дошта бошад, чӣ дар деҳот, чӣ дар пойтахт, чӣ дар муассисаи давлатӣ ва чӣ дар марказҳои омӯзишӣ хуб ва хеле зуд забони хориҷиро аз худ мекунад. Пасон, назорати падару модар ҳам аҳамияти калон дорад. Дар муассисаи таълимӣ соати дарсӣ аз марказҳои забономӯзӣ дида камтар аст ва бо ин забон хонандагон бо якдигар суҳбат намекунанд”-гуфт ҳамсуҳбати мо.

РОҲИ ҲАЛ - ИСТИФОДАИ УСУЛҲОИ МУОСИРИ ТАЪЛИМ

Худи омӯзгорон низ мегӯянд, ки бо тарзу усулҳое, ки дар мактабҳои миёна ба роҳ монда шудааст, муваффақ намешаванд. Бояд аз усулҳои муосир кор гирифт.
“Мо ба омӯзишӣ баъзе чизҳое машғул мешавем, ки дар доираи барномаи таълимӣ ҳастанд. Мехоҳем хонанда ҷаҳонбинии васеъ дошта бошад, вале ба ин мақсад мо муваффақ намешавем. Зеро ки барномаи таълимӣ соатҳояш кам, вале талабот зиёдтар аст. Барои ҳамин дар раванди дигаргун сохтани барномаҳои таълимӣ методу усулҳо ва барномаҳои навро бояд таҳия намуд. Яъне он барномаҳое ки бачаҳои мо бештар ба грамматика машғул нашаванду бештар кӯшиш кунем мактаббачагон забонро аз худ кунанд”,-изҳор дошт мутахассиси соҳаи маориф Ҷалолиддин Амир.

Модоме, ки худи омӯзгорон аз барномаҳои таълимие, ки дар мактабҳо ҷорӣ шудааст, изҳори қаноматмандӣ намекунанд, пас Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистонро мебояд, ки сари ин масъала корро ҷоннок намуда, бо амалисозии усулҳои нави таълим дар мактабҳо корро ба роҳ монанд.

Дар ин маврид Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон низ зимни ироаи Паёми солонаи худ ба парлумон гуфтанд, аксари омӯзгорон аз методҳои куҳнаи дарсдиҳӣ истифода мекунанд, ки ба талаботи замони муосир ҷавобгӯ нестанд. Аз ҷумла, Сарвари давлат иброз дошта буданд: “Конспекти аксари муаллимон куҳна аст, системаи нави иттилоотиро намефаҳманд. Аз куҷо баъд сифати таълим баланд мешавад? Мо худамон худамонро фиреб медиҳем, фақат шумора ҳасту диплом медиҳем”.

Дар ин росто Пешвои миллат таъкид карданд, ки бояд аз ин навъи низоми дарсдиҳӣ даст кашид. Барои он ки насли наврас донишманд ба воя бирасад, бояд муаллимон аз усулҳои муосири илмомӯзӣ огаҳ бошанду корашонро, вазифаи ҷонияшонро, рисолаташонро сидқан иҷро намоянд.

Ҳамчунин, Президент ба мавзӯи забономӯзии хонандагону омӯзгорон таваҷҷуҳ карда, гуфт, бояд ҳар як омӯзгор новобаста аз фанни дарсдиҳӣ ба ду забони хориҷӣ - русӣ ва англисӣ ҳарф зада тавонад. Илова бар ин ба Ҳукумати кишвар супориш доданд, ки дар даҳ соли оянда ба мақомоти давлатӣ танҳо одамонеро ба кор гиранд, ки ин ду забони хориҷиро монанди забони модарияшон донанд.

Зуҳро РИЗОЗОДА,
коромӯзи “ҶТ”