Яке аз масъалаҳои асосии сиёсати дохилии мамлакат дар ҷодаи илм ҷалби ҷавондухтарон ба таҳсил ва зиёд намудани фарогирии онҳо ба илму маърифат мебошад. Барои амалӣ намудани ин сиёсат Тоҷикистон чораҳои назаррасро амалӣ намуда, баҳри манфиати занону духтарон дар соҳаи маориф имкониятҳои нав ба навро амалӣ менамояд.

Новобаста аз он ки давлат баҳри ҷалби занону духтарон ба илм чораҳо андешида, барои инкишофи илмомӯзии онҳо шароитҳои муфид муҳайё намудааст, то ҳол дар ин самт мушкилот ҷой дорад. Таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки дар Тоҷикистон шумораи духтарони аз таҳсил дур қариб 50 фоизро ташкил медиҳанд. Ин вазъ бештар дар ҳудуди Тоҷикистони марказӣ ва ҷанубӣ ба назар мерасад. Сабаби ҳамаи ин мустаҳкам будани анъанаҳои хурофотпарастии шуури мардум аст. Сабаби дигари ин камбудиҳо мавриди диққати ҷиддии волидон қарор нагирифтани ҳуқуқҳои фарзандон, махсусан духтарон, мебошад. Зеро дар аксар минтақаҳои кишвар худи волидон илмомӯзии духтаронро маҳдуд карда, онҳоро дар руҳияи хурофотпарастӣ тарбия месозанд. Ин амал ҳатто дар оилаҳои дорои фарҳанги дунявӣ низ мушоҳида мегардад.

Новобаста аз он ки тӯли 10 соли охир дар Тоҷикистон раванди афзоиши шумораи занони бо таҳсилоти касбӣ фарогирифташуда ба назар мерасад, ҷалби занон ба муассисаҳои таҳсилоти касбӣ ҳамагӣ 32,8 фоизро ташкил медиҳад. Давоми солҳои 2005-2010 таносуби духтарон дар байни хонандагони муассисаҳои таҳсилоти ибтидоии касбӣ аз 28,1 то 22,3 фоиз ва дар муассисаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ ин нишондиҳанда аз 56,3 то 54,9 фоиз паст гардидааст. Афзоиши таносуби занон дар байни донишҷӯён танҳо дар муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ аз 26,7 то 28,9 фоиз ва дар курсҳои кӯтоҳмуддати таҳсилоти касбӣ барои бекорон аз 58,9 то ба 60,8 % расидааст.

Дар муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ шумораи заноне, ки ба омӯзиши ихтисосҳои техникӣ ва иқтисодӣ машғуланд, кам ба назар мерасад. Дар маҷмуъ шумораи заноне, ки соҳаи иқтисодӣ ва техникиро меомӯзанд, танҳо 10-15 фоизро ташкил медиҳаду халос. Тибқи нишондодҳо дар Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон шумораи кормандон аз ҳисоби занон 29 фоизро ташкил медиҳад, ки ин шумора нисбат ба мардон 32 фоиз кам аст.

Дар ҷамъият ақидаи маъмул дар бораи чандон муҳиму ҳатмӣ набудани таҳсилоти муосири ҳамагонӣ ва касбӣ ба духтарон мавҷуд буда, маҳдудкунии фаъолнокии иқтисодии занон аз ҷониби мардон баръало ба назар мерасад. Мутаассифона, ҳолате ба назар мерасад, ки духтарон гарчи илми дунявиро аз худ карда бошанд ҳам, пас аз хонадор шудан аз фаъолияти кории хеш дар канор монда, асосан ба кори рӯзгор машғул мегарданд.

Бо мақсади бартараф намудани камбудиҳои дар боло зикр гардида ва баланд бардоштани савияи донишандӯзии занону духтарон, бо қарори Ҳукумати мамлакат аз 29 майи соли 2010, таҳти рақами 69, Стратегияи миллии фаъолгардонии нақши занон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2011-2020 тасдиқ гардид. Дар он масъалаҳои баланд бардоштани сатҳи таҳсилоти миёна ва касбии занон, фароҳам овардани шароит барои амалӣ намудани имкониятҳои иқтисодии онҳо ва таъмини иштироки баробари бонувон дар ҳаёти ҷомеа махсус таъкид ёфтааст.

Бо мақсади баланд бардоштани нақши зан дар ҷомеа аз ҷониби Президанти мамлакат баъди мулоқот бо занони кишвар аз 7 марти соли 2006 Ҳукумати Ҷумҳурии Тоxикистон қарор қабул кард, ки мувофиқи он аз соли 2006 дар кишвар ҳамасола 20 гранти Президентӣ барои рушди соҳибкории хурд ва миёна, ба касбомӯзӣ ҷалб намудани занону духтарон ва баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии онҳо барои солҳои 2006-2010 таъсис дода шуд.

Дар баробари Кониститутсия инчунин санадҳои байналмилалӣ низ масъалаи таълими занон ва баробарҳуқуқии занону мардонро ба таҳсил мавриди диққат қарор медиҳад. Конвенсия дар бораи барҳам додани тамоми шаклҳои зӯроварӣ нисбати занон, ки дар асоси Эъломияи умумии ҳуқуқи башар таҳия гардидааст, ки принсипҳои роҳ надодан ба зӯровариро нисбати занон тасдиқ менамояд. Аммо сарфи назар аз он ки дар масъалаи мазкур ҳуҷҷатҳои зиёди танзимкунандаи муносибатҳои ҳуқукию ахлоқӣ чӣ дар дохили мамлакат ва чӣ дар хориҷ вуҷуд дошта бошанд, то ҳол зӯроварии зиёде нисбати занон ба назар мерасад.

Мушоҳидаҳо нишон медиҳанд, ки зӯровариҳо асосан бо сабаби паст будани дараҷаи маърифатнокии занон амалӣ мегарданд. Бо мақсади баланд бардоштани сатҳи донишомӯзии занону духтарон дар қаламрави мамлакат ва муҳайё намудани шароит барои касбомӯзии онҳо Ҳукумати кишвар барномаҳои навро таҳия ва пешбинӣ дорад. Имрӯз, ки Тоҷикистон иқдоми бунёд намудани ҷомеаи демократӣ ва адолатпарварро пеш гирифтааст, ҳар яки моро зарур аст, ки дар ин ҷода, яъне риояи ҳуқуқ байни занону мардон, саҳмгузор бошем. То ин ки занону духтарони тоҷик хонда соҳибмаълумот гарданд. Ва дар пешрафти диёр баробари мардон саҳми босазои худро гузошта тавонанд.

А. ХУДОИЕВ, сардори бахши назорати сифати таҳсилоти муассисаи ғайридавлатии Коллеҷи тиббии ноҳияи Рӯдакӣ