ҶОМЕА
Ҷумъа 26 Апрел 2024 11:38
Дар роҳи пурталотум, хастакунанда ва пурмашаққати ҳаёт алорағми мушкилиҳо қадам задан, зинда будану зиндагӣ кардан ҳунар аст. Ин ҳунар на ба ҳар кас муяссар мешавад. Агар каме амиқтар андеша намоем, нафари махсус ё нобиғае лозим нест, ки ба мо ҳунари зистанро омӯзад, чун зиндагӣ худ устоди фарҳехтаест, ки аз он метавон ҳар надоштаро омӯхту пайдо кард. Баъзе шогирдон сабақи зиндагиро барои худ гоҳе нолозим ва гоҳи дигар мушкил мепиндоранд ва нодида мегиранд. Намеандешанд, ки ҳар панде зиндагӣ ба мо инсонҳо меомӯзад, ҳатман рӯзе ва ҷое ба кор хоҳад рафт ё моро аз ҳодисае ва ё аз даст задан ба кори баде эмин нигоҳ медорад. Ҳамин нодидагириҳост, ки мо дар худ сабру шикебоӣ, талошу заҳмат, шукру сипос, умеду орзуро тарбия намекунем ва дар роҳи зиндагӣ ба зону мезанем ва таслими сахтиҳои он мешавем.
Санъати зистан дар ҳама давру замон яксон буд. Мисли ине, ки таъми об, равшании рӯз, торикии шаб, ки дар гузашта низ чунин буд ва оянда низ ба ҳамин шакл мемонад. Ҳар давра мушкилии вижаи худро дорад ва ҳеҷ рӯзгоре аз ноосудагиҳо орӣ нест. Агар имрӯз мо гӯем, вазъ ноором асту ҷаҳон дучори дигаргунии кул, барои мисол сад сол қабл аз мо ҳам чунин як вазъ дар шакле, ки хоси ҳамон давра буд, вуҷуд дошт. Инсонҳои комил бошанд, дар ҳама давр мекушанд, то ҳунари зистанро аз худ карда, дар пояи он зиндагии хешро ба роҳ монанд. Таҷрибаи ҳаёт нишон медиҳад, ки нафарони аз рӯзу рӯзгор бохабар ва онҳое, ки санъати зистанро омӯхтаанд, ҳама ноҳамвориҳои роҳи зиндагиро барои худ дарс ва таҷриба медонанд. Дар ин росто кам нестанд нафароне, ки сахтиҳои ҳаётро ҳамеша ба дилсардиву навмедӣ пазируфта, чораи ягонаи ҳалро дар худкушӣ мебинанд.
Боиси таассуф аст, ки дар кишвар чанд соли охир бо сабаби тоб наовардани бархе аз сокинон ба мушкилиҳои рӯзгор, тангдастиву вазъи ногувори иқтисодӣ, хушунатҳои густурдаи оилавӣ, фишорҳои руҳиву равонӣ, хиёнату таҳқирсозиҳо ба худкушӣ даст задани онҳо авҷ гирифта, ба проблемаи рақами як мубаддал шудааст. Рӯз аз рӯз ба ҷои кам шудани ин теъдод, баръакс тамоюли болоравии шумори нафарони ба ҷони худ қасдкунанда меафзояд. Гузашта аз он, нафароне, ки ҳодисаҳои худкушиашон расонавӣ намешаванд, аз тариқи шабакаҳои иҷтимоӣ ҳатман пахш мегарданд ва ҳадди ақал як ё ду хабари худкуширо ҳатман дучор меоем. Коршиносон ва умуман аҳолии кишвар аз ин ҳолат, ки ба сифати як зуҳуроти бад авҷ гирифтан дорад, нигаронанд. Зеро, агар роҳу тадбирҳо ва чораҳои махсус барои кам намудани шумори ҳолатҳои худкушӣ кам нагардад ва он ба таври шадид аз ҷониби тамоми аҳолӣ маҳкум карда нашавад, дур нест, ки он ба як амали муқаррарӣ ва ё маъмулӣ табдил ёбад.
Тибқи омори расмӣ дар кишвар дар панҷ моҳи соли 2018 танҳо дар миёни ҷавонон 40 ҳолати худкушӣ ва дар миёни наврасон 34 ҳолати ҳамсон ба қайд гирифта шудааст. Ин рақам барои мо бояд аз он ҷиҳат ваҳим намояд, ки дар як кишвари ҷавон ва рӯ ба тараққӣ ҷавононаш бояд паи орзуву ниятҳои бунёдкорона бошанд, орзуҳои сабзи зиндагонӣ ба сар дошта бошанд, барои эъмори як зиндагии идеалӣ талош варзанд, вале ҳайҳот. Бешак муҷиби зуҳури ин амали зишт чанд далел шуда метавонад. Нахуст, бехабар будан аз аҳком ва фармудаҳои динист. Аз беиродагии баъзе ҷавонон аст, ки онҳо ин маъниро фаҳм карда наметавонанд, ки тамоми узвҳои бадан пешашон амонат аст. Мо танҳо ҳаққи истифодаи онҳоро дорем, аммо аз байн бурдани онҳо аз дидгоҳи дини мубини ислом ҳаром аст. Ҷони инсон бузургтарин амонат аст, ки тамоми узвҳои дигар барои фаъолияташон бар ин рӯҳи атокардаи Худованд муҳтоҷанд. Ва ин далели бебаҳс аст, ки бо фаро расидани лаҳзаи марг, он аз ҳар яки мо гирифта мешавад. Аз ин нукта ашхосе, ки даст ба худкушӣ мезанад, зидди иродаи Офаридгор баромада, мухолифи он амал мекунанд.
Дар масъалаи худкушӣ ва маҳкум кардани он гуфтаҳои динӣ хеле зиёданд. Барои амали ҳаром ва зишт шумурдани он, оятҳои қуръон, аҳодиси набавӣ ва ривоятҳои зиёд мавҷуд аст. Аз ҷумла Худованд дар Қуръони Карим дар сураи Нисо дар оятҳои 29 ва 30 мефармояд: “Ва хештанро макушед. Ба дурустӣ, ки Худо ба шумо меҳрубон аст. Ва ҳар ки ба бедодӣ ва ситам чунин кунад, ӯро ба дӯзах дарорем ва ин кор бар Худо осон аст”. Ё Паёмбар (с) мефармоянд: “Он ки худро бикушад, хештанро дар оташи ҷаҳаннам куштааст ва он ки ба найза худкушӣ мекунад дар оташи ҷаҳаннам аст”, “Ҳар касе бо ҳар роҳе худро кушт, бо ҳамон шакл ҷазо мегирад. Заҳрхӯрда фақат заҳр мехӯрад, бадоровехта ҳамеша ба дор аст. Ҳеҷ яке аз Шумо талаби марг накунед, ҳеҷ гоҳ маргро пеш аз фаро расидан орзу нанамоед, зеро ҳар гоҳ ҷаҳони фаноро маҷбуран падруд гӯед, умед ба таманнои подош низ нобуд мегардад”.
Паҳлуи дигари масъала, ки иллати худкушиҳоро ба бор меорад, пайдо накардани роҳу равиши зиндагист. Бешак ҳаёт ва ҳама он чизе, ки дар дохили он аст, ҳеҷ як инсонро аз мушкилиҳо дур намегузорад. Маҷрои зиндагӣ монеа ва уҳдаҳоеро пешорӯи инсонҳо мегузорад, ки на ҳар кас барои бартараф ва кушодани онҳо қодир аст. Ҳамин аст, ки баъзан як навъ ҳиссиёти ноумедӣ ба инсон ҳамла мекунад. Ва маҳз ҳамин ноумедӣ ва бечорагӣ пеши мушкилиҳои зиндагӣ сабаб шудаасту инсонҳо худро метарконанд, ба дор меовезанд, аз баландӣ ба поён меандозанд, ғарқ мекунанд, месӯзонанд, рагҳои худро мебуранд, доруҳои гуногун истеъмол мекунанд, заҳр мехӯрдан ва билохира худро аз байн мебаранд.
Дақиқан ҳама чиз бо заминаи мустаҳкаму пойдор боқӣ мемонад. Аз ҷумла, вақте ки ҷавонон дар сини ҷавонӣ тарзи зиндагии дуруст, таҳаммул дар мушкилиҳои онро омӯзанд, бешак дар зиндагии минбаъда муваффақ хоҳанд шуд. Натиҷаи як назарсанҷӣ собит сохт, ки имрӯзҳо дар ҷомеаи мо ҷавонон бо сабабҳои зайл даст ба худкушӣ мезананд: таълими нодурусти динӣ; норасоии маводи иқтисодӣ; баҳсу низоъҳои оилавӣ; бекорӣ; қарздорӣ; дур будан аз китобхонӣ; муҳити носолим; нарасидан ба арзу шикояти нафароне, ки побанди мушкилианд; набудани дониши даркорӣ; коста будани тарбия; таблиғи нодурусти баъзе расонаҳо, ки ба ҷои маҳкум намудани амали худкушӣ роҳу василаҳои онро бозгӯ мекунанд; нодорию камбағалӣ; сустии ирода; маҳкум нашудани худкушӣ дар навиштаҳои бадеӣ; набудани чораҳои мушаххас аз ҷониби мақомоти дахлдор ҷиҳати манъи ҳодисаҳои худкушӣ; набудани сабру таҳаммул; дилсардӣ ва ғайраҳо.
Гуфтаи маъмул барои худкушӣ кардан баҳона бисёр аст, баҳона барои зистан бояд ҷуст. Ин баҳона бошад, танҳо дар сурати умқан омӯхтани ҳадафи аслии зистан ва ҳунари ба сар бурдани ҳаёт ба даст меояд. Дигар, бояд тамоми ҷомеаи Тоҷикистон ин амалро шадидан маҳкум намоянд. Мақомоти дахлдор ҷиҳати кам кардани ин вабо чораҳо андешанду сабабҳоро дақиқ намоянд ва ба ҳар иллате набошад, садди роҳи он шаванд.
Санъати зистан дар ҳама давру замон яксон буд. Мисли ине, ки таъми об, равшании рӯз, торикии шаб, ки дар гузашта низ чунин буд ва оянда низ ба ҳамин шакл мемонад. Ҳар давра мушкилии вижаи худро дорад ва ҳеҷ рӯзгоре аз ноосудагиҳо орӣ нест. Агар имрӯз мо гӯем, вазъ ноором асту ҷаҳон дучори дигаргунии кул, барои мисол сад сол қабл аз мо ҳам чунин як вазъ дар шакле, ки хоси ҳамон давра буд, вуҷуд дошт. Инсонҳои комил бошанд, дар ҳама давр мекушанд, то ҳунари зистанро аз худ карда, дар пояи он зиндагии хешро ба роҳ монанд. Таҷрибаи ҳаёт нишон медиҳад, ки нафарони аз рӯзу рӯзгор бохабар ва онҳое, ки санъати зистанро омӯхтаанд, ҳама ноҳамвориҳои роҳи зиндагиро барои худ дарс ва таҷриба медонанд. Дар ин росто кам нестанд нафароне, ки сахтиҳои ҳаётро ҳамеша ба дилсардиву навмедӣ пазируфта, чораи ягонаи ҳалро дар худкушӣ мебинанд.
Боиси таассуф аст, ки дар кишвар чанд соли охир бо сабаби тоб наовардани бархе аз сокинон ба мушкилиҳои рӯзгор, тангдастиву вазъи ногувори иқтисодӣ, хушунатҳои густурдаи оилавӣ, фишорҳои руҳиву равонӣ, хиёнату таҳқирсозиҳо ба худкушӣ даст задани онҳо авҷ гирифта, ба проблемаи рақами як мубаддал шудааст. Рӯз аз рӯз ба ҷои кам шудани ин теъдод, баръакс тамоюли болоравии шумори нафарони ба ҷони худ қасдкунанда меафзояд. Гузашта аз он, нафароне, ки ҳодисаҳои худкушиашон расонавӣ намешаванд, аз тариқи шабакаҳои иҷтимоӣ ҳатман пахш мегарданд ва ҳадди ақал як ё ду хабари худкуширо ҳатман дучор меоем. Коршиносон ва умуман аҳолии кишвар аз ин ҳолат, ки ба сифати як зуҳуроти бад авҷ гирифтан дорад, нигаронанд. Зеро, агар роҳу тадбирҳо ва чораҳои махсус барои кам намудани шумори ҳолатҳои худкушӣ кам нагардад ва он ба таври шадид аз ҷониби тамоми аҳолӣ маҳкум карда нашавад, дур нест, ки он ба як амали муқаррарӣ ва ё маъмулӣ табдил ёбад.
Тибқи омори расмӣ дар кишвар дар панҷ моҳи соли 2018 танҳо дар миёни ҷавонон 40 ҳолати худкушӣ ва дар миёни наврасон 34 ҳолати ҳамсон ба қайд гирифта шудааст. Ин рақам барои мо бояд аз он ҷиҳат ваҳим намояд, ки дар як кишвари ҷавон ва рӯ ба тараққӣ ҷавононаш бояд паи орзуву ниятҳои бунёдкорона бошанд, орзуҳои сабзи зиндагонӣ ба сар дошта бошанд, барои эъмори як зиндагии идеалӣ талош варзанд, вале ҳайҳот. Бешак муҷиби зуҳури ин амали зишт чанд далел шуда метавонад. Нахуст, бехабар будан аз аҳком ва фармудаҳои динист. Аз беиродагии баъзе ҷавонон аст, ки онҳо ин маъниро фаҳм карда наметавонанд, ки тамоми узвҳои бадан пешашон амонат аст. Мо танҳо ҳаққи истифодаи онҳоро дорем, аммо аз байн бурдани онҳо аз дидгоҳи дини мубини ислом ҳаром аст. Ҷони инсон бузургтарин амонат аст, ки тамоми узвҳои дигар барои фаъолияташон бар ин рӯҳи атокардаи Худованд муҳтоҷанд. Ва ин далели бебаҳс аст, ки бо фаро расидани лаҳзаи марг, он аз ҳар яки мо гирифта мешавад. Аз ин нукта ашхосе, ки даст ба худкушӣ мезанад, зидди иродаи Офаридгор баромада, мухолифи он амал мекунанд.
Дар масъалаи худкушӣ ва маҳкум кардани он гуфтаҳои динӣ хеле зиёданд. Барои амали ҳаром ва зишт шумурдани он, оятҳои қуръон, аҳодиси набавӣ ва ривоятҳои зиёд мавҷуд аст. Аз ҷумла Худованд дар Қуръони Карим дар сураи Нисо дар оятҳои 29 ва 30 мефармояд: “Ва хештанро макушед. Ба дурустӣ, ки Худо ба шумо меҳрубон аст. Ва ҳар ки ба бедодӣ ва ситам чунин кунад, ӯро ба дӯзах дарорем ва ин кор бар Худо осон аст”. Ё Паёмбар (с) мефармоянд: “Он ки худро бикушад, хештанро дар оташи ҷаҳаннам куштааст ва он ки ба найза худкушӣ мекунад дар оташи ҷаҳаннам аст”, “Ҳар касе бо ҳар роҳе худро кушт, бо ҳамон шакл ҷазо мегирад. Заҳрхӯрда фақат заҳр мехӯрад, бадоровехта ҳамеша ба дор аст. Ҳеҷ яке аз Шумо талаби марг накунед, ҳеҷ гоҳ маргро пеш аз фаро расидан орзу нанамоед, зеро ҳар гоҳ ҷаҳони фаноро маҷбуран падруд гӯед, умед ба таманнои подош низ нобуд мегардад”.
Паҳлуи дигари масъала, ки иллати худкушиҳоро ба бор меорад, пайдо накардани роҳу равиши зиндагист. Бешак ҳаёт ва ҳама он чизе, ки дар дохили он аст, ҳеҷ як инсонро аз мушкилиҳо дур намегузорад. Маҷрои зиндагӣ монеа ва уҳдаҳоеро пешорӯи инсонҳо мегузорад, ки на ҳар кас барои бартараф ва кушодани онҳо қодир аст. Ҳамин аст, ки баъзан як навъ ҳиссиёти ноумедӣ ба инсон ҳамла мекунад. Ва маҳз ҳамин ноумедӣ ва бечорагӣ пеши мушкилиҳои зиндагӣ сабаб шудаасту инсонҳо худро метарконанд, ба дор меовезанд, аз баландӣ ба поён меандозанд, ғарқ мекунанд, месӯзонанд, рагҳои худро мебуранд, доруҳои гуногун истеъмол мекунанд, заҳр мехӯрдан ва билохира худро аз байн мебаранд.
Дақиқан ҳама чиз бо заминаи мустаҳкаму пойдор боқӣ мемонад. Аз ҷумла, вақте ки ҷавонон дар сини ҷавонӣ тарзи зиндагии дуруст, таҳаммул дар мушкилиҳои онро омӯзанд, бешак дар зиндагии минбаъда муваффақ хоҳанд шуд. Натиҷаи як назарсанҷӣ собит сохт, ки имрӯзҳо дар ҷомеаи мо ҷавонон бо сабабҳои зайл даст ба худкушӣ мезананд: таълими нодурусти динӣ; норасоии маводи иқтисодӣ; баҳсу низоъҳои оилавӣ; бекорӣ; қарздорӣ; дур будан аз китобхонӣ; муҳити носолим; нарасидан ба арзу шикояти нафароне, ки побанди мушкилианд; набудани дониши даркорӣ; коста будани тарбия; таблиғи нодурусти баъзе расонаҳо, ки ба ҷои маҳкум намудани амали худкушӣ роҳу василаҳои онро бозгӯ мекунанд; нодорию камбағалӣ; сустии ирода; маҳкум нашудани худкушӣ дар навиштаҳои бадеӣ; набудани чораҳои мушаххас аз ҷониби мақомоти дахлдор ҷиҳати манъи ҳодисаҳои худкушӣ; набудани сабру таҳаммул; дилсардӣ ва ғайраҳо.
Гуфтаи маъмул барои худкушӣ кардан баҳона бисёр аст, баҳона барои зистан бояд ҷуст. Ин баҳона бошад, танҳо дар сурати умқан омӯхтани ҳадафи аслии зистан ва ҳунари ба сар бурдани ҳаёт ба даст меояд. Дигар, бояд тамоми ҷомеаи Тоҷикистон ин амалро шадидан маҳкум намоянд. Мақомоти дахлдор ҷиҳати кам кардани ин вабо чораҳо андешанду сабабҳоро дақиқ намоянд ва ба ҳар иллате набошад, садди роҳи он шаванд.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед