ҶОМЕА
Панҷшанбе 09 Май 2024 04:44
Ба ифтихори 120 – солагии Шириншоҳ Шоҳтемур
Инсони диловар касест, ки бо як қаҳрамонӣ ё худ рафтори шоиста маҳбуби дили ҳамагон мегардад ва ӯ ин корнамоиро на ба хотири ба даст овардани молу пул ё соҳиб гаштан ба шӯҳрат, балки беғаразона баҳри хайру эҳсон мекунад. Шояд ҳар кадоми мо як рафтори азими ҷавонмардона намуда, корнамо мешавад ё худ дар кори ҳаррӯзаи худ ҳамаи талошҳоро ба харҷ дода қаҳрамон мегардад.
Оре, одамӣ қодир аст, ки бо шарофати пурмасъулиятии хеш, ҷасорату соҳибмаърифатӣ, ватандӯстиву меҳан-парастӣ ва нексиратию ғайраташ корнамо шавад. Зеро бузургонамон беҳуда нагуфтаанд, ки “Қаҳрамон зодаи як модар, вале фарзанди тамоми миллат аст”.
Ба қавли Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон “Зиёиён воқеан хазинаи тиллоии миллат, гули сари сабади ҷомеа ва чароғи мардуми Тоҷикистон мебошанд”. Омӯзиши эҷодиёт ва фаъолияти зиёиёну омӯзгорони ботаҷриба, олимону аҳли эҷоду фарҳанг, таърихи гузашта бо мақсади рушду нумуи Ватан, пешрафт ва ташаккули худшиносӣ дар марҳилаи ҳозира амри зарурист.
Боиси ифтихор аст, ки имсол халқи тоҷик 120 – солагии Қаҳрамони Тоҷикистон ва зиёии комил Шириншоҳ Шоҳтемурро ҷашн мегиранд. Маҳз чунин фарзандони сарсупурдаи миллати тоҷик дар поягузории кохи мӯҳташами фарҳанги миллӣ, барафрохтани чароғи илму маърифат ва рушду нумуи кишвар саҳми арзандаи хешро гузоштанд. Шириншоҳ Шоҳтемур қаҳрамонест, ки на аз оилаи бою давлатманд баромадааст, балки сирфан фарзанди деҳқон аз деҳаи Тишори ҷамоати Поршиневи ноҳияи Шуғнони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадаҳшон буд ва волидонаш зиндагии хеле қашшоқона доштанд. Дафтари рӯзгори Ш. Шоҳтемурро варақгардон намуда, кас ба хубӣ дарк мекунад, ки дар ҷамъият кам нафароне нес-танд, киҳар лаҳзаи умр худро барои шукуфоии диёр, рушду пешрафти кишвар сарф намуда, меҳнату кӯшишҳои зиёде ба харҷ додаанд.
Саҳми Шириншоҳ Шоҳтемур, албатта дар таъсиси Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон бағоят бузург буд. Аммо сад афсӯс, ки имконият пайдо нагашт, то чунин қаҳрамонон кишвареро, ки бо фаҳму идрок, ғайрати бемислу монандашон бино намуда, тақдири миллатро ҳаллу фасл кардаанд, андаке ҳаёт ба сар баранд ва зиндагии насли ояндасозро дида сарафароз шаванду аз заҳматҳои хеш биболанд. Тамоми поягузорони давлати навини тоҷик сари худро дар роҳи миллат бохтанд. Ҳамаи онҳо тӯъмаи “террори бузург” шуда, айни ҷавонӣ ба репрессияи (тазйиқу бадарға) беасоси солҳои 37-ум афтоданд.
Шириншоҳ ҳаштсола буд, ки волидонаш аз олам гузаштанд. Соли 1911 мавсуф ба интернати назди омӯзишгоҳи русӣ – маҳаллии шаҳри Хорӯғ, ки дар Кӯҳистони Бадахшон бори аввал кушода шуда буд, дохил гардид. Ҳини таҳсил дар омӯзишгоҳ дар назди роҳбарияти отряди сарҳадии Помир кор мекарду фаъолияти асосиаш фаслҳои тобистон об додани гулҳову обчакорӣ буд.
Баъдан соли 1914 Ш. Шоҳтемур дар синни 15 – солагӣ ҳамроҳи штаб – капитани онвақтаи отряди сарҳадии болозикр Дмитрий Сергеевич Топорнин ба шаҳри Тошканди Ӯзбекистон меравад. Дар ин шаҳр низ ӯ ба кору машғулиятҳои одӣ даст мезад. Ба сифати пешхизмату дарбон кор мекард ва соли 1915 чун фаррош дар омӯзишгоҳи ҳаштуми русӣ - маҳаллии шаҳри Тошканд хизмат менамуд. Ҳамзамон назди мудири омӯзишгоҳ Апполон Петрович Радугин, ки дар уезди Тошканд бухгалтери завод шуда кор мекард, таълим гирифт.
Бояд гуфт, ки Ш. Шоҳтемур дар ташкил кардани якумин газетаи тоҷикӣ дар Туркистон – “Овози тоҷик”, ки аз моҳи сентябри соли 1924 дар шаҳри Самарқанд мебаромад, инчунин дар нашр кардани аввалин китобҳои дарсӣ, барои ба забони тоҷикӣ таълим додани бачаҳои тоҷик дар мактабҳои советӣ хеле хизмат кардааст.
Дар нимаи якуми солҳои 20-ум Шириншоҳ аввал дар котиботи Шӯрои Комиссарони Халқӣ, сипас ба ҳайси инструктори шӯъбаи таҳтонии ақаллиятҳои миллии шӯъбаи ташвиқотиву тарғиботии КМ ҲК(б) ҶМШС Туркистон кор карда, ҳамчунин узви Президиуми Кумитаи инқилобии тоҷик буд. Дар ҳамин ҷо ӯ ҳамчун идеолог тавонист масъалаи ташкили рӯзномаи алоҳида барои тоҷикони Осиёи Миёнаро ба миён гузорад ва ба таври мусбат ҳал кунад. Ӯ Ҳасан Ирфонро масъули рӯзнома таъин кард.
Устод Садриддин Айнӣ, Нисор Муҳаммад, А. Муҳиддинов, С. Ализода, Т. Зеҳнӣ, А. Сатторӣ, М. Хуҷандӣ, А. Исмоилзода ва дигар равшанфикрони тоҷик аз минтақаҳои мухталифи тоҷикнишин ҳамкорони фаъоли “Овози тоҷик” буданд. Оғози нашри ин рӯзнома, дар замоне, ки идеологияи пантуркистӣ ҳукмронӣ мекард, осон набуд. Шумораи нахустини он ба роҳбарони давр ҳам, ки аксаран тарафдори ғояҳои пантуркистӣ буданд, маъқул наафтод. Рӯзнома ба дифои забони тоҷикӣ мақолаҳое чоп мекард. Роҳбарони вақти Ҷумҳурии Ӯзбекистон рӯзномаро ҳамон замон бастанӣ мешаванд. Шириншоҳ Шоҳтемур ва Нисор Муҳаммад ин хатарро фаҳмида зуд аз Тошканд ба Самарқанд меоянд. Онҳо нахуст устод Айниро пайдо карда, маслиҳатҳои судбахши ӯро мегиранд. Бо маслиҳат рӯзнома ба мақоми (органи) Оргбюро (Бюрои ташкилии Кумитаи инқилобии тоҷик) табдил дода мешавад ва аз хатар эмин мемонад.
Шириншоҳ Шоҳтемур бо таъсиси ин рӯзнома иктифо намекунад. Саъю кӯшиш ба харҷ медиҳад, ки шумораву теъдоди рӯзнома зиёд ва сатҳи он баланд бардошта шавад, то ба оммаи васеи тоҷикон дар манотиқи гуногун дастрас гардаду асари нек гузорад. Азбаски ӯ медонист, ки эҳтимолияти ҳалли масоили марбут ба мақоми тоҷикони Осиёи Миёна дар ҶМШС Туркистон камтар ҳалли худро пайдо мекунанд, ин арзро ба КМ РКП(б) СССР равон намуд.
Аз 5 апрели соли 1925 зери таҳрири нозири маорифи Тоҷикистон А. Алиев рӯзномаи “Бедории тоҷик” интишор ёфт, ки он аслан шумораи навбатии “Иди тоҷик” (ҳоло “Ҷумҳурият”) буд. Ӯ дар ин бора китобҳои зиёдеро мехонд, ҳамеша бо шавқ дар бораи Шарқ маводи гуногун ҷамъ мекард. Шириншоҳ он замон дар Душанбе дар вазифаи котиби дуюми Комитети Маркази Ҳизби Комунисти Тоҷикистон кор мекард.
Хуллас, Шоҳтемур агарчи инсони серкору доим дар такопӯ буд, вале ҳамеша вақт ёфта, дар саҳроҳо ва раставу кӯчаҳо бо мардум мулоқоту вохӯриҳо мегузаронд. Агарчӣ баъдан дар вазифаҳои пурмасъулияти давлатӣ кор мекард, аммо ҳамбастагии ӯ бо мардум кам нашуда, баръакс танҳо ба манфиати тоҷикон фаъолият менамуд. Ӯ маҳз бо чунин аъмолу хислати шоистааш дар қалби мардуми одӣ ҷо гирифта, сазовори икроми беканор гашт.
Инсони диловар касест, ки бо як қаҳрамонӣ ё худ рафтори шоиста маҳбуби дили ҳамагон мегардад ва ӯ ин корнамоиро на ба хотири ба даст овардани молу пул ё соҳиб гаштан ба шӯҳрат, балки беғаразона баҳри хайру эҳсон мекунад. Шояд ҳар кадоми мо як рафтори азими ҷавонмардона намуда, корнамо мешавад ё худ дар кори ҳаррӯзаи худ ҳамаи талошҳоро ба харҷ дода қаҳрамон мегардад.
Оре, одамӣ қодир аст, ки бо шарофати пурмасъулиятии хеш, ҷасорату соҳибмаърифатӣ, ватандӯстиву меҳан-парастӣ ва нексиратию ғайраташ корнамо шавад. Зеро бузургонамон беҳуда нагуфтаанд, ки “Қаҳрамон зодаи як модар, вале фарзанди тамоми миллат аст”.
Ба қавли Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон “Зиёиён воқеан хазинаи тиллоии миллат, гули сари сабади ҷомеа ва чароғи мардуми Тоҷикистон мебошанд”. Омӯзиши эҷодиёт ва фаъолияти зиёиёну омӯзгорони ботаҷриба, олимону аҳли эҷоду фарҳанг, таърихи гузашта бо мақсади рушду нумуи Ватан, пешрафт ва ташаккули худшиносӣ дар марҳилаи ҳозира амри зарурист.
Боиси ифтихор аст, ки имсол халқи тоҷик 120 – солагии Қаҳрамони Тоҷикистон ва зиёии комил Шириншоҳ Шоҳтемурро ҷашн мегиранд. Маҳз чунин фарзандони сарсупурдаи миллати тоҷик дар поягузории кохи мӯҳташами фарҳанги миллӣ, барафрохтани чароғи илму маърифат ва рушду нумуи кишвар саҳми арзандаи хешро гузоштанд. Шириншоҳ Шоҳтемур қаҳрамонест, ки на аз оилаи бою давлатманд баромадааст, балки сирфан фарзанди деҳқон аз деҳаи Тишори ҷамоати Поршиневи ноҳияи Шуғнони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадаҳшон буд ва волидонаш зиндагии хеле қашшоқона доштанд. Дафтари рӯзгори Ш. Шоҳтемурро варақгардон намуда, кас ба хубӣ дарк мекунад, ки дар ҷамъият кам нафароне нес-танд, киҳар лаҳзаи умр худро барои шукуфоии диёр, рушду пешрафти кишвар сарф намуда, меҳнату кӯшишҳои зиёде ба харҷ додаанд.
Саҳми Шириншоҳ Шоҳтемур, албатта дар таъсиси Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон бағоят бузург буд. Аммо сад афсӯс, ки имконият пайдо нагашт, то чунин қаҳрамонон кишвареро, ки бо фаҳму идрок, ғайрати бемислу монандашон бино намуда, тақдири миллатро ҳаллу фасл кардаанд, андаке ҳаёт ба сар баранд ва зиндагии насли ояндасозро дида сарафароз шаванду аз заҳматҳои хеш биболанд. Тамоми поягузорони давлати навини тоҷик сари худро дар роҳи миллат бохтанд. Ҳамаи онҳо тӯъмаи “террори бузург” шуда, айни ҷавонӣ ба репрессияи (тазйиқу бадарға) беасоси солҳои 37-ум афтоданд.
Шириншоҳ ҳаштсола буд, ки волидонаш аз олам гузаштанд. Соли 1911 мавсуф ба интернати назди омӯзишгоҳи русӣ – маҳаллии шаҳри Хорӯғ, ки дар Кӯҳистони Бадахшон бори аввал кушода шуда буд, дохил гардид. Ҳини таҳсил дар омӯзишгоҳ дар назди роҳбарияти отряди сарҳадии Помир кор мекарду фаъолияти асосиаш фаслҳои тобистон об додани гулҳову обчакорӣ буд.
Баъдан соли 1914 Ш. Шоҳтемур дар синни 15 – солагӣ ҳамроҳи штаб – капитани онвақтаи отряди сарҳадии болозикр Дмитрий Сергеевич Топорнин ба шаҳри Тошканди Ӯзбекистон меравад. Дар ин шаҳр низ ӯ ба кору машғулиятҳои одӣ даст мезад. Ба сифати пешхизмату дарбон кор мекард ва соли 1915 чун фаррош дар омӯзишгоҳи ҳаштуми русӣ - маҳаллии шаҳри Тошканд хизмат менамуд. Ҳамзамон назди мудири омӯзишгоҳ Апполон Петрович Радугин, ки дар уезди Тошканд бухгалтери завод шуда кор мекард, таълим гирифт.
Бояд гуфт, ки Ш. Шоҳтемур дар ташкил кардани якумин газетаи тоҷикӣ дар Туркистон – “Овози тоҷик”, ки аз моҳи сентябри соли 1924 дар шаҳри Самарқанд мебаромад, инчунин дар нашр кардани аввалин китобҳои дарсӣ, барои ба забони тоҷикӣ таълим додани бачаҳои тоҷик дар мактабҳои советӣ хеле хизмат кардааст.
Дар нимаи якуми солҳои 20-ум Шириншоҳ аввал дар котиботи Шӯрои Комиссарони Халқӣ, сипас ба ҳайси инструктори шӯъбаи таҳтонии ақаллиятҳои миллии шӯъбаи ташвиқотиву тарғиботии КМ ҲК(б) ҶМШС Туркистон кор карда, ҳамчунин узви Президиуми Кумитаи инқилобии тоҷик буд. Дар ҳамин ҷо ӯ ҳамчун идеолог тавонист масъалаи ташкили рӯзномаи алоҳида барои тоҷикони Осиёи Миёнаро ба миён гузорад ва ба таври мусбат ҳал кунад. Ӯ Ҳасан Ирфонро масъули рӯзнома таъин кард.
Устод Садриддин Айнӣ, Нисор Муҳаммад, А. Муҳиддинов, С. Ализода, Т. Зеҳнӣ, А. Сатторӣ, М. Хуҷандӣ, А. Исмоилзода ва дигар равшанфикрони тоҷик аз минтақаҳои мухталифи тоҷикнишин ҳамкорони фаъоли “Овози тоҷик” буданд. Оғози нашри ин рӯзнома, дар замоне, ки идеологияи пантуркистӣ ҳукмронӣ мекард, осон набуд. Шумораи нахустини он ба роҳбарони давр ҳам, ки аксаран тарафдори ғояҳои пантуркистӣ буданд, маъқул наафтод. Рӯзнома ба дифои забони тоҷикӣ мақолаҳое чоп мекард. Роҳбарони вақти Ҷумҳурии Ӯзбекистон рӯзномаро ҳамон замон бастанӣ мешаванд. Шириншоҳ Шоҳтемур ва Нисор Муҳаммад ин хатарро фаҳмида зуд аз Тошканд ба Самарқанд меоянд. Онҳо нахуст устод Айниро пайдо карда, маслиҳатҳои судбахши ӯро мегиранд. Бо маслиҳат рӯзнома ба мақоми (органи) Оргбюро (Бюрои ташкилии Кумитаи инқилобии тоҷик) табдил дода мешавад ва аз хатар эмин мемонад.
Шириншоҳ Шоҳтемур бо таъсиси ин рӯзнома иктифо намекунад. Саъю кӯшиш ба харҷ медиҳад, ки шумораву теъдоди рӯзнома зиёд ва сатҳи он баланд бардошта шавад, то ба оммаи васеи тоҷикон дар манотиқи гуногун дастрас гардаду асари нек гузорад. Азбаски ӯ медонист, ки эҳтимолияти ҳалли масоили марбут ба мақоми тоҷикони Осиёи Миёна дар ҶМШС Туркистон камтар ҳалли худро пайдо мекунанд, ин арзро ба КМ РКП(б) СССР равон намуд.
Аз 5 апрели соли 1925 зери таҳрири нозири маорифи Тоҷикистон А. Алиев рӯзномаи “Бедории тоҷик” интишор ёфт, ки он аслан шумораи навбатии “Иди тоҷик” (ҳоло “Ҷумҳурият”) буд. Ӯ дар ин бора китобҳои зиёдеро мехонд, ҳамеша бо шавқ дар бораи Шарқ маводи гуногун ҷамъ мекард. Шириншоҳ он замон дар Душанбе дар вазифаи котиби дуюми Комитети Маркази Ҳизби Комунисти Тоҷикистон кор мекард.
Хуллас, Шоҳтемур агарчи инсони серкору доим дар такопӯ буд, вале ҳамеша вақт ёфта, дар саҳроҳо ва раставу кӯчаҳо бо мардум мулоқоту вохӯриҳо мегузаронд. Агарчӣ баъдан дар вазифаҳои пурмасъулияти давлатӣ кор мекард, аммо ҳамбастагии ӯ бо мардум кам нашуда, баръакс танҳо ба манфиати тоҷикон фаъолият менамуд. Ӯ маҳз бо чунин аъмолу хислати шоистааш дар қалби мардуми одӣ ҷо гирифта, сазовори икроми беканор гашт.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед