ВАРЗИШ
Чоршанбе 24 Апрел 2024 12:40
ё дав на танҳо барои саломатӣ, балки барои муаррифии давлат низ лозим аст!
Давидан яке аз намудҳои асосии варзиши сабук ба ҳисоб рафта, касоне, ки ба он машғул мешаванд, чусту чолок, ҷасуру моҳир ва тавоно мегарданд. Аз ҷиҳати тиббӣ ин намуди варзиш барои саломатӣ, дуруст инкишоф ёфтани шахс аҳамияти бузург дорад. Барои таҳкими тарзи ҳаёти солим, ҳисси худшиносиву худогоҳӣ, зиракии сиёсӣ, рушду инкишофи варзиш ва оммавигардонии он бо фармони Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз 28 марти соли 2007 ҳамасола дар сартосари кишвар, якшанбеи сеюми моҳи май Рӯзи дави миллӣ баргузор мегардад.
20 майи соли ҷорӣ 11-умин дави миллӣ дар кишвар бо иштироки 436624 нафар сокинони касбу кори гуногуни ҷумҳурӣ, аз ҷумла 124651 нафар бонувон доир гардид. Дар шаҳри Душанбе бошад, зиёда аз 45 ҳазор нафар баҳри иштирок дар ин чорабинии муҳими варзишӣ назди даромадгоҳи маҳаллаи Чорбоғ ҷамъ омаданд.
Афзалшоҳ Азизов, сокини шаҳри Душанбе мегуяд: “Гарчанде солҳои пеш Рӯзи дави миллӣ дар кишвар доир мешуд, аммо пас аз расман муайян гардидани санаи он аз тарафи Пешвои миллат ба рушди ин намуди варзиш як такони ҷиддӣ бахшида, шавқмандони варзиши мазкур зиёд гардид”.
Таърихи варзиши давидан ё марафон аз соли 490-и пеш аз милод маншаъ мегирад. Вақте ки юнониҳо фармонбардори форсҳо буданд, аз додани боҷу хироҷ сарпечӣ менамоянд ва ҳатто сафиронеро, ки ҳамчун намояндаи шоҳи Форс омада будаанд, юнониҳо ба қатл мерасонанд. Аз ин рафтор Доро, шоҳи мамлакати Форс ба ғазаб омада, лашкари зиёду хуб мусаллаҳгаштаро ба мамлакати Юнон сафарбар мекунад. Форсҳо чанд шаҳри хурди наздибаҳрии юнониёнро паиҳам ба хок яксон намуда, тавассути баҳри Эгей ба водии Марафон, ки дар он ҷо шаҳрчаи хурди Марафон мавҷуд буд, ворид мегарданд ва он ҷо ҳамвориеро майдони набард интихоб менамоянд. Дар ҷанг аз ду тараф ҷанговарони зиёде кушта гардида, юнониҳо ғолиб меоянд ва барои хабари хуши ғолибиятро ба аҳли Афина расондан шахсеро бо номи Филипподес, ки даванди хуб буд, мефиристанд. Ӯ масофаи байни майдони набард то шаҳри Афинаро, ки зиёда аз 42 километр (42,2 километр) тӯл дошт, давида, субҳгоҳ ба Афина мерасад ва ғалабагӯён баъд аз муддате ҷон медиҳад. Ҳамон воқеаи таърихиро ба назар гирифта, масофаи дави марафонӣ 42,2 км, яъне, масофаи байни майдони набард то шаҳри Афина қабул шуда, ба хотираи он даванд бо пешниҳоди муҳаққиқи фаронсавӣ Мишел Бреал ба бозиҳои олимпӣ, ки (соли 776 пеш аз милод) дар Юнон баргузор гардида буд, шомил шудааст.
Соли 1837 донишҷӯёни коллеҷи шаҳри Регбии Англия мусобиқаи давидан ба масофаи 2 километрро ташкил намуданд, ки таърихи варзиши сабуки муосир аз ҳамон рӯз оғоз мегардад. Соли 1864 байни донишгоҳҳои Оксфорд ва Кембриҷ нахустин мусобиқаҳои варзиши сабук баргузор гардид, ки минбаъд ба мусобиқаҳои дуҷонибаи анъанавии ҳарсола табдил ёфтанд.
Сармураббии тими мунтахаби варзиши сабуки кишвар Ғайрат Негматов таърихи пайдоиши варзиши сабукро дар Тоҷикистон чунин гуфт: “Варзиши сабук яке аз намудҳои варзишест, ки аҷдодони мо ба таври анъана дар тӯю маъракаҳо баргузор менамуданд. Дар давраҳои пеш дар ҳар як ҷашну маърака, идҳо, базмҳои хонадоршавӣ мусобиқаҳо баргузор мегардид, ки яке аз намудҳои он давидан ба масофаҳои гуногун буд. Дар ин мусобиқа мардуми деҳот бо шавқу ҳаваси зиёд баромад менамуданд ва имрӯз низ он мусобиқаҳо дар сартосари кишвар дар ҷашну идҳо ва рӯзҳои махсус гузаронида мешавад”.
Федератсияи варзиши сабук дар Тоҷикистон ду марҳиларо паси сар намудааст. Якум соли 1932, дар даврони шӯравӣ таъсис ёфтааст. Дар ин давра варзишгарони тоҷик дар мусобиқаҳои умумииттифоқӣ ва байналмилалӣ иштирок мекарданд. Яке аз онҳо Муҳаммад Шокиров нахустин варзишгари тоҷик аст, ки дар ҳайати дастаи мунтахаби ИҶШС дар Бозиҳои олимпии Мехико (1968) дар дави марафонӣ ширкат кардааст. Марҳилаи дуюм даврони Истиқлолият, аз соли 1993 мебошад. Дар ин давра варзишгарони варзиши сабук натиҷаҳои дилхоҳ ба даст оварданд. Дар ҷумҳурӣ асосан намудҳои давидан ба масофаҳои кӯтоҳ, дароз ва миёна, давидан бо монеаҳо инкишоф ёфтааст. Варзишгарони тоҷик пайваста дар мусобиқаҳои бонуфузи байналмилалӣ иштирок карда, сазовори ҷойҳои намоён мегарданд. Гулсара Дадабоева яке аз варзишгарони даврони истиқлолият мебошад, ки дар се дави марафонии Олимпиада (Атланта- 1996, Сидней-2000, Афина-2004) ширкат намудааст. Варзишгари дигар Сергей Забавский дар Бозиҳои олимпии соли 2000 (дар дави марафонӣ) иштирок намудааст. Кристина Пронженко, дар Бозиҳои олимпии Рио-де-Жанейрои Бразилия соли 2016 дар масофаи 200 метр ширкат намудааст.
Чуноне устоди варзиши сабук Ғайрат Негматов дар бораи бурду бохтӣ марҳилаҳои варзиши сабук дар Тоҷикистон гуфт, дар даврони шӯравӣ мураббиҳои касбӣ бисёр буданд, танҳо дар шаҳри Душанбе 50 мутахассиси соҳа фаъолият мекард. Аз сабабе, ки аксар мутахассисон рус буданд, дар замони ҷанги шаҳрвандӣ Тоҷикистонро тарк намуданд: “Хушбахтона, имрӯзҳо кадрҳои ҷавоне, ки омода намудем, мутахассисони соҳа гардиданд ва барои рушди ин варзиш заҳмат кашида истодаанд,”- гуфт ӯ.
Барои боз ҳам инкишоф ёфтани ин намуди варзиш бо ибтикори мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе аз соли 2010 ниммарафони байналмилалӣ ҳамасола дар моҳи апрел баргузор мешавад ва имсол нуҳумин ниммарафони байналмилалӣ бо иштироки зиёда аз 130 варзишгар аз давлатҳои ҷаҳон гузаронида шуд. Бояд тазаккур дод, ки ниммарафони байналмилалии Душанбе аз соли 2014 ба тақвими мусобиқоти байналмилалии дави ҷаҳонӣ шомил шудааст. Ҷоизаҳои ниммарафони байналмилалии Душанбе, яке аз баландтарин ҷоизаҳои ин мусобиқа дар ҷаҳон маҳсуб ёфта, дар мусобиқаи мазкур машҳуртарин давандҳои ҷаҳон ҷамъ меоянд.
Бо назардошти он ки ин намуди варзиш дар Тоҷикистон сол то сол рушд меёбад, дар ин самт камбудиҳо низ дида мешавад. Дар даврони Истиқлолият ягон варзишгари тоҷик то имрӯз натавонистааст, аз намуди варзиши сабук оид ба давидан дар бозиҳои олимпӣ соҳиби дастовард гардад. Дар нуҳ ниммарафони байналмилалии Душанбе варзишгарони тоҷик ягон маротиба мақоми аввалро соҳиб нагардиданд. Дар ин муддат 5 маротиба ҷойҳои сазоворро ишғол намуданд, ки натиҷаи аз ҳама беҳтарро Ҳасан Ғафоров (ду маротиба солҳои 2014, 2016 ҷои чорум) нишон додааст.
Сармураббии тими мунтахаби варзиши сабуки кишвар Ғайрат Негматов сабаби асосии қаҳрамон нагардидани варзишгарони тоҷикро дар ниммарафон набудани шароити тамринию варзишгоҳҳо дониста, иброз дошт:
- Новобаста аз он ки ин намуди варзиш дар пойтахт инкишоф меёбад, дар шаҳру навоҳии кишвар мутахассиси варзиши сабук намерасад ва ин яке аз сабабҳои дер рушд ёфтани ин соҳа мебошад. Дуюм он ки мо дар як сол 5 мусобиқаи ҷумҳуриявӣ оид ба намуди давидан баргузор менамоем, ки назар ба кишвари ҳамсоя Қирғизистон 23 маротиба кам мебошад. Ин барои варзишгарони тоҷик бисёр кам аст. Чизи нигаронкунанда ин аст, ки барои давандҳои тоҷик шароити машқу тамрини хуб муҳайё нест ва мо танҳо 1 майдони тамринӣ дар Варзишгоҳи марказӣ дорем, ки он ҳам соли 2003 таъмир шудааст ва ҳоло ба стандартҳои ҷаҳонӣ ҷавобгӯ нест. Дигар то ҳол академияи варзиши сабук дар кишвар ташкил нашудааст. Вақте варзишгар ба машқҳои тамринию таълимӣ сафарбар мегардад, албатта таҷрибааш зиёд мегардад ва дар ҳолати хуби варзишӣ қарор мегирад.
Умед ба он мебандем, ки бо таваҷҷуҳи сохторҳои марбута ба ин намуди варзиш камбудиҳо бартараф гардида, дар мусобиқаҳои олимпӣ варзишгарони тоҷик натиҷаҳои назаррас нишон медиҳанд.
Давидан яке аз намудҳои асосии варзиши сабук ба ҳисоб рафта, касоне, ки ба он машғул мешаванд, чусту чолок, ҷасуру моҳир ва тавоно мегарданд. Аз ҷиҳати тиббӣ ин намуди варзиш барои саломатӣ, дуруст инкишоф ёфтани шахс аҳамияти бузург дорад. Барои таҳкими тарзи ҳаёти солим, ҳисси худшиносиву худогоҳӣ, зиракии сиёсӣ, рушду инкишофи варзиш ва оммавигардонии он бо фармони Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз 28 марти соли 2007 ҳамасола дар сартосари кишвар, якшанбеи сеюми моҳи май Рӯзи дави миллӣ баргузор мегардад.
20 майи соли ҷорӣ 11-умин дави миллӣ дар кишвар бо иштироки 436624 нафар сокинони касбу кори гуногуни ҷумҳурӣ, аз ҷумла 124651 нафар бонувон доир гардид. Дар шаҳри Душанбе бошад, зиёда аз 45 ҳазор нафар баҳри иштирок дар ин чорабинии муҳими варзишӣ назди даромадгоҳи маҳаллаи Чорбоғ ҷамъ омаданд.
Афзалшоҳ Азизов, сокини шаҳри Душанбе мегуяд: “Гарчанде солҳои пеш Рӯзи дави миллӣ дар кишвар доир мешуд, аммо пас аз расман муайян гардидани санаи он аз тарафи Пешвои миллат ба рушди ин намуди варзиш як такони ҷиддӣ бахшида, шавқмандони варзиши мазкур зиёд гардид”.
Таърихи варзиши давидан ё марафон аз соли 490-и пеш аз милод маншаъ мегирад. Вақте ки юнониҳо фармонбардори форсҳо буданд, аз додани боҷу хироҷ сарпечӣ менамоянд ва ҳатто сафиронеро, ки ҳамчун намояндаи шоҳи Форс омада будаанд, юнониҳо ба қатл мерасонанд. Аз ин рафтор Доро, шоҳи мамлакати Форс ба ғазаб омада, лашкари зиёду хуб мусаллаҳгаштаро ба мамлакати Юнон сафарбар мекунад. Форсҳо чанд шаҳри хурди наздибаҳрии юнониёнро паиҳам ба хок яксон намуда, тавассути баҳри Эгей ба водии Марафон, ки дар он ҷо шаҳрчаи хурди Марафон мавҷуд буд, ворид мегарданд ва он ҷо ҳамвориеро майдони набард интихоб менамоянд. Дар ҷанг аз ду тараф ҷанговарони зиёде кушта гардида, юнониҳо ғолиб меоянд ва барои хабари хуши ғолибиятро ба аҳли Афина расондан шахсеро бо номи Филипподес, ки даванди хуб буд, мефиристанд. Ӯ масофаи байни майдони набард то шаҳри Афинаро, ки зиёда аз 42 километр (42,2 километр) тӯл дошт, давида, субҳгоҳ ба Афина мерасад ва ғалабагӯён баъд аз муддате ҷон медиҳад. Ҳамон воқеаи таърихиро ба назар гирифта, масофаи дави марафонӣ 42,2 км, яъне, масофаи байни майдони набард то шаҳри Афина қабул шуда, ба хотираи он даванд бо пешниҳоди муҳаққиқи фаронсавӣ Мишел Бреал ба бозиҳои олимпӣ, ки (соли 776 пеш аз милод) дар Юнон баргузор гардида буд, шомил шудааст.
Соли 1837 донишҷӯёни коллеҷи шаҳри Регбии Англия мусобиқаи давидан ба масофаи 2 километрро ташкил намуданд, ки таърихи варзиши сабуки муосир аз ҳамон рӯз оғоз мегардад. Соли 1864 байни донишгоҳҳои Оксфорд ва Кембриҷ нахустин мусобиқаҳои варзиши сабук баргузор гардид, ки минбаъд ба мусобиқаҳои дуҷонибаи анъанавии ҳарсола табдил ёфтанд.
Сармураббии тими мунтахаби варзиши сабуки кишвар Ғайрат Негматов таърихи пайдоиши варзиши сабукро дар Тоҷикистон чунин гуфт: “Варзиши сабук яке аз намудҳои варзишест, ки аҷдодони мо ба таври анъана дар тӯю маъракаҳо баргузор менамуданд. Дар давраҳои пеш дар ҳар як ҷашну маърака, идҳо, базмҳои хонадоршавӣ мусобиқаҳо баргузор мегардид, ки яке аз намудҳои он давидан ба масофаҳои гуногун буд. Дар ин мусобиқа мардуми деҳот бо шавқу ҳаваси зиёд баромад менамуданд ва имрӯз низ он мусобиқаҳо дар сартосари кишвар дар ҷашну идҳо ва рӯзҳои махсус гузаронида мешавад”.
Федератсияи варзиши сабук дар Тоҷикистон ду марҳиларо паси сар намудааст. Якум соли 1932, дар даврони шӯравӣ таъсис ёфтааст. Дар ин давра варзишгарони тоҷик дар мусобиқаҳои умумииттифоқӣ ва байналмилалӣ иштирок мекарданд. Яке аз онҳо Муҳаммад Шокиров нахустин варзишгари тоҷик аст, ки дар ҳайати дастаи мунтахаби ИҶШС дар Бозиҳои олимпии Мехико (1968) дар дави марафонӣ ширкат кардааст. Марҳилаи дуюм даврони Истиқлолият, аз соли 1993 мебошад. Дар ин давра варзишгарони варзиши сабук натиҷаҳои дилхоҳ ба даст оварданд. Дар ҷумҳурӣ асосан намудҳои давидан ба масофаҳои кӯтоҳ, дароз ва миёна, давидан бо монеаҳо инкишоф ёфтааст. Варзишгарони тоҷик пайваста дар мусобиқаҳои бонуфузи байналмилалӣ иштирок карда, сазовори ҷойҳои намоён мегарданд. Гулсара Дадабоева яке аз варзишгарони даврони истиқлолият мебошад, ки дар се дави марафонии Олимпиада (Атланта- 1996, Сидней-2000, Афина-2004) ширкат намудааст. Варзишгари дигар Сергей Забавский дар Бозиҳои олимпии соли 2000 (дар дави марафонӣ) иштирок намудааст. Кристина Пронженко, дар Бозиҳои олимпии Рио-де-Жанейрои Бразилия соли 2016 дар масофаи 200 метр ширкат намудааст.
Чуноне устоди варзиши сабук Ғайрат Негматов дар бораи бурду бохтӣ марҳилаҳои варзиши сабук дар Тоҷикистон гуфт, дар даврони шӯравӣ мураббиҳои касбӣ бисёр буданд, танҳо дар шаҳри Душанбе 50 мутахассиси соҳа фаъолият мекард. Аз сабабе, ки аксар мутахассисон рус буданд, дар замони ҷанги шаҳрвандӣ Тоҷикистонро тарк намуданд: “Хушбахтона, имрӯзҳо кадрҳои ҷавоне, ки омода намудем, мутахассисони соҳа гардиданд ва барои рушди ин варзиш заҳмат кашида истодаанд,”- гуфт ӯ.
Барои боз ҳам инкишоф ёфтани ин намуди варзиш бо ибтикори мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе аз соли 2010 ниммарафони байналмилалӣ ҳамасола дар моҳи апрел баргузор мешавад ва имсол нуҳумин ниммарафони байналмилалӣ бо иштироки зиёда аз 130 варзишгар аз давлатҳои ҷаҳон гузаронида шуд. Бояд тазаккур дод, ки ниммарафони байналмилалии Душанбе аз соли 2014 ба тақвими мусобиқоти байналмилалии дави ҷаҳонӣ шомил шудааст. Ҷоизаҳои ниммарафони байналмилалии Душанбе, яке аз баландтарин ҷоизаҳои ин мусобиқа дар ҷаҳон маҳсуб ёфта, дар мусобиқаи мазкур машҳуртарин давандҳои ҷаҳон ҷамъ меоянд.
Бо назардошти он ки ин намуди варзиш дар Тоҷикистон сол то сол рушд меёбад, дар ин самт камбудиҳо низ дида мешавад. Дар даврони Истиқлолият ягон варзишгари тоҷик то имрӯз натавонистааст, аз намуди варзиши сабук оид ба давидан дар бозиҳои олимпӣ соҳиби дастовард гардад. Дар нуҳ ниммарафони байналмилалии Душанбе варзишгарони тоҷик ягон маротиба мақоми аввалро соҳиб нагардиданд. Дар ин муддат 5 маротиба ҷойҳои сазоворро ишғол намуданд, ки натиҷаи аз ҳама беҳтарро Ҳасан Ғафоров (ду маротиба солҳои 2014, 2016 ҷои чорум) нишон додааст.
Сармураббии тими мунтахаби варзиши сабуки кишвар Ғайрат Негматов сабаби асосии қаҳрамон нагардидани варзишгарони тоҷикро дар ниммарафон набудани шароити тамринию варзишгоҳҳо дониста, иброз дошт:
- Новобаста аз он ки ин намуди варзиш дар пойтахт инкишоф меёбад, дар шаҳру навоҳии кишвар мутахассиси варзиши сабук намерасад ва ин яке аз сабабҳои дер рушд ёфтани ин соҳа мебошад. Дуюм он ки мо дар як сол 5 мусобиқаи ҷумҳуриявӣ оид ба намуди давидан баргузор менамоем, ки назар ба кишвари ҳамсоя Қирғизистон 23 маротиба кам мебошад. Ин барои варзишгарони тоҷик бисёр кам аст. Чизи нигаронкунанда ин аст, ки барои давандҳои тоҷик шароити машқу тамрини хуб муҳайё нест ва мо танҳо 1 майдони тамринӣ дар Варзишгоҳи марказӣ дорем, ки он ҳам соли 2003 таъмир шудааст ва ҳоло ба стандартҳои ҷаҳонӣ ҷавобгӯ нест. Дигар то ҳол академияи варзиши сабук дар кишвар ташкил нашудааст. Вақте варзишгар ба машқҳои тамринию таълимӣ сафарбар мегардад, албатта таҷрибааш зиёд мегардад ва дар ҳолати хуби варзишӣ қарор мегирад.
Умед ба он мебандем, ки бо таваҷҷуҳи сохторҳои марбута ба ин намуди варзиш камбудиҳо бартараф гардида, дар мусобиқаҳои олимпӣ варзишгарони тоҷик натиҷаҳои назаррас нишон медиҳанд.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед