ВАРЗИШ
Шанбе 20 Апрел 2024 12:42
Дар 10-умин солгарди Рӯзи дави миллӣ дар кишвар, ки 21 майи соли ҷорӣ баргузор гардид, 426 ҳазору 931 нафар сокинони касбу кори гуногуни ҷумҳурӣ, аз ҷумла 132 ҳазору 215 нафар бонувон иштирок намуданд.
Бо фармони Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз 28 марти соли 2007 ҳамасола дар сартосари кишвар, якшанбеи сеюми моҳи май Рӯзи дави миллӣ баргузор мегардад. Ҳадаф аз баргузории ин чорабинӣ таҳкими тарзи ҳаёти солим, ҳисси худшиносиву худогоҳӣ, зиракии сиёсӣ, рушду инкишофи варзиш ва оммавигардонии он мебошад.
Варзиши сабук яке аз намудҳои асосии варзиш ба ҳисоб рафта, бо машғул шудани он инсон чусту чолок, ҷасуру моҳир ва тавоно мегардад. Аз ҷиҳати тиббӣ варзиши сабук барои саломатӣ, дуруст инкишоф ёфтани шахс аҳамияти бузург дорад. Варзиши сабук дар худ намудҳои гуногуни варзишро дорост: давидан ба масофаҳои гуногун, гашти варзишӣ, ҷаҳидан ба дарозӣ ва баландӣ, найзапартоӣ, дискпартоӣ, гурзпартоӣ ва бисёрҳарба, ки аксари онҳо ба барномаҳои Бозиҳои олимпию чемпионатҳои ҷаҳон дохил карда шудаанд.
Ба гуфти Ғайрат Нигматов, сармураббии тими мунтахаби варзиши сабуки ҷумҳурӣ, гарчанде солҳои пеш Рӯзи дав дар кишвар доир мешуд, аммо пас аз расман муайян гардидани Рӯзи дави миллӣ аз тарафи Пешвои миллат ба рушди ин намуди варзиш як такони ҷиддӣ бахшида шуд, ки яке аз он зиёд гардидани шавқмандони ин намуди варзиш мебошад.
Таърихи варзиши сабук аз мусобиқаҳои давидан дар бозиҳои олимпии Юнони Қадим (соли 776 пеш аз милод) шуруъ мешавад. Соли 1837 донишҷӯёни коллеҷи шаҳри Регбии Англия мусобиқаи давидан ба масофаи 2 километрро ташкил намуданд, ки таърихи варзиши сабуки муосир аз ҳамон рӯз ибтидо мегирад. Соли 1864 байни донишгоҳҳои Оксфорд ва Кембриҷ нахустин мусобиқаҳои варзиши сабук баргузор гардид, ки минбаъд ба мусобиқаҳои дуҷонибаи анъанавии ҳарсола табдил ёфтанд. Соли 1865 Клуби варзиши сабуки Лондон ва соли 1880 мақоми олии варзиши сабук – Ассотсиатсияи дӯстдорони варзиши сабук ташкил карда шуд.
Сармураббии тими мунтахаби варзиши сабуки кишвар Ғайрат Нигматов таърихи пайдоиши варзиши сабукро дар Тоҷикистон чунин меҳисобад: “Варзиши сабук яке аз намудҳои варзишест, ки аҷдодони мо ба таври анъана дар тӯю маракаҳо баргузор менамуданд. Дар давраҳои пеш дар ҳар як ҷашну маракаҳо, идҳо, базмҳои хонадоршавӣ мусобиқаҳо баргузор мегардид, ки яке аз намудҳои мусобиқа ин давидан ба масофаҳои гуногун буд. Дар ин мусобиқа мардуми деҳот бо шавқу ҳаваси зиёд баромад менамуданд ва имрӯз ин мусобиқаҳо дар сартосари кишвар дар рӯзҳои ид, дар Рӯзи дави миллӣ гузаронида мешавад.”
Солҳои 1880–1890 дар бисёр мамлакатҳои ҷаҳон ассотсиатсияҳои дӯстдорони варзиши сабук ташкил карда шуд. Ассотсиатсияи байналмилалии федератсияҳои варзиши сабук (АБФВС) соли 1912 ташкил карда шуд, ки то имрӯз зиёда аз 212 федератсияи миллиро муттаҳид намудааст. Дар кишвари мо ин ассотсиатсия соли 1924 таъсис ёфтааст.
Варзиши давидан дар Тоҷикистон аз даврони шӯравӣ рӯ ба инкишоф ниҳодааст. Ҳамасола оид ба ин намуди варзиш мусобиқаҳои гуногуни ҷумҳуриявӣ баргузор мешуданд. Варзишгарони Тоҷикистон дар мусобиқаҳои умумииттифоқӣ ва байналмилалӣ иштирок мекарданд. Муҳаммад Шокиров нахустин варзишгари тоҷик аст, ки дар ҳайати дастаи мунтахаби ИҶШС дар Бозиҳои олимпии Мехико (1968) дар дави марафонӣ иштирок кардааст.
Варзиши сабук дар Тоҷикистон дар даврони Истиқлолият рушди бештар дошт. Дар ҷумҳурӣ асосан намудҳои давидан ба масофаҳои кӯтоҳ, дароз ва миёна, давидан бо монеаҳо инкишоф ёфтааст. Варзишгарони Тоҷикистон пайваста дар мусобиқаҳои бонуфузи байналмилалӣ иштирок карда, сазовори ҷойҳои намоён мегарданд. Гулсара Дадабоева яке аз варзишгарони даврони истиқлолият мебошад, ки дар се дави марафонии Олимпиада (1996, Атланта; 2000, Сидней; 2004, Афина) ширкат намудааст ва варзишгари дигар Сиргей Забавский дар Бозиҳои олимпии соли 2000 (дар дави марафонӣ) иштирок намудааст.
Барои боз ҳам инкишоф ёфтани ин намуди варзиш бо ибтикори Ҳукумати шаҳри Душанбе аз соли 2010 ниммарафони байналмилалӣ баргузор мегардад, ки имсол ҳаштумин ниммарафони байналмилалӣ бо иштироки 150 варзишгар аз 13 давлати ҷаҳон гузаронида шуд.
Устоди варзиши сабук Ғайрат Нигматов сабаби ташкил намудани ниммарафони байналмилалиро чунин шарҳ медиҳад: “Соли 2007 аз пойтахти Белорусия шаҳри Минск барои ширкат варзидани варзишгарони тоҷик дар марафони байналмилалӣ даъватнома омад. Ду нафар варзишгари тоҷик зери роҳбарии Раҳматшоҳ Камолов дар ин мусобиқа ширкат намуданд. Пас аз ин чорабинӣ Ҳукумати кишвар тасмим гирифт, ки мо низ метавонем дар Душанбе марафон баргузор намоем. Ман пешниҳод намудам, ки барои мо гузаронидани марафон душвор аст, мо метавонем танҳо ниммарафони байналмилалӣ ташкил намоем. Дар охир ҳама ба хулоса омаданд, ки соли аввал ба таври санҷишӣ ниммарафон гузаронида шавад ва танҳо шаҳрвандони Тоҷикистон ҳаққи ширкат намудан дар ин мусобиқаро доштанд”.
Дар ҳашт ниммарафони байналмилалӣ, ки ҳамасола дар шаҳри Душанбе баргузор мегардад, варзишгарони тоҷик дар ин давра 5 маротиба ҷойҳои сазоворро ишғол намуданд, ки натиҷаи аз ҳама беҳтарро Ҳасан Ғафоров (ду маротиба солҳои 2014, 2016 ҷои чорум) нишон додааст.
Бо назардошти он ки ин намуди варзиш дар Тоҷикистон сол то сол рушт меёбад, дар ин самт камбудиҳо дида мешавад. Дар даврони Истиқлолият ягон варзишгари тоҷик то имрӯз натавонистааст, аз намуди варзиши сабук оид ба давидан дар бозиҳои олимпӣ соҳиби дастовард гардад. Сабаби натиҷаи хуб нишон надодани варзишгарони ин намуди варзишро дар олимпиядаҳо мутахассиси соҳа Улмас Алимов ин гуна шарҳ дод: “Яке аз сабабҳои ба натиҷаҳо хуб ноил нагардидани варзишгарони тоҷик дар олимпиядаҳо аз намуди давидан ин аст, ки шароити машқу тамрини варзишгарон хуб муҳайё нест ва мо танҳо 1 майдони тамринӣ дар Варзишгоҳи марказӣ дорем, ки он ҳам соли 2003 таъмир шудааст ва ҳоло ба стандартҳои ҷаҳонӣ ҷавобгӯ нест. Дуюм ин ки то ҳол академияи варзиши сабук дар кишвар ташкил нашудааст ва мо умед дорем, ки дар муҳлати кӯтоҳ ин камбудиҳо бартараф мегардаду дар мусобиқаҳои олимпӣ варзишгарони тоҷик натиҷаҳои назаррас нишон медиҳанд”.
Ғайрат Нигматов ҳам роҷеъ ба ин масъала афзуд: “ Имрӯз новобаста аз он ки ин намуди варзиш дар пойтахт инкишоф меёбад, дар шаҳру навоҳии кишвар мутахассиси варзиши сабук намерасад ва ин яке аз сабабҳои дер рушд ёфтани ин соҳа мебошад. Дуюм он ки мо дар як сол 5 мусобиқаи ҷумҳуриявӣ оид ба намуди давидан баргузор менамоем, ки назар ба кишвари ҳамсоя Қирғизистон 23 маротиба кам мебошад. Ин барои варзишгарони тоҷик бисёр кам аст. Варзишгароне, ки дар мусобиқаҳои ҷумҳуриявӣ бо як маҳорати олӣ медаванд, мусобиқаҳои байналмилалӣ мераванд, аз ҷиҳати надоштани таҷриба ба ҳаяҷон гирифтор шуда, ба шикаст рӯ ба рӯ мегарданд”.
Тими мунтахаби варзиши сабук ба ҳамаи душворӣ ва камбудиҳо нигоҳ накарда, имсол аз намуди давидан натиҷаи беҳтар нишон дода, 6 рекорди навро дар саҳифаи таърихи давандҳои тоҷик ворид намудааст. Мо умед дорем, ки таваҷҷуҳ ба ин намуди варзиш зиёд гардида, варзишгарони ин ришта ба дастовардҳои олимпӣ ноил мегарданд.
Шаҳбози АСОМИДДИН ,“ҶТ”
Бо фармони Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз 28 марти соли 2007 ҳамасола дар сартосари кишвар, якшанбеи сеюми моҳи май Рӯзи дави миллӣ баргузор мегардад. Ҳадаф аз баргузории ин чорабинӣ таҳкими тарзи ҳаёти солим, ҳисси худшиносиву худогоҳӣ, зиракии сиёсӣ, рушду инкишофи варзиш ва оммавигардонии он мебошад.
Варзиши сабук яке аз намудҳои асосии варзиш ба ҳисоб рафта, бо машғул шудани он инсон чусту чолок, ҷасуру моҳир ва тавоно мегардад. Аз ҷиҳати тиббӣ варзиши сабук барои саломатӣ, дуруст инкишоф ёфтани шахс аҳамияти бузург дорад. Варзиши сабук дар худ намудҳои гуногуни варзишро дорост: давидан ба масофаҳои гуногун, гашти варзишӣ, ҷаҳидан ба дарозӣ ва баландӣ, найзапартоӣ, дискпартоӣ, гурзпартоӣ ва бисёрҳарба, ки аксари онҳо ба барномаҳои Бозиҳои олимпию чемпионатҳои ҷаҳон дохил карда шудаанд.
Ба гуфти Ғайрат Нигматов, сармураббии тими мунтахаби варзиши сабуки ҷумҳурӣ, гарчанде солҳои пеш Рӯзи дав дар кишвар доир мешуд, аммо пас аз расман муайян гардидани Рӯзи дави миллӣ аз тарафи Пешвои миллат ба рушди ин намуди варзиш як такони ҷиддӣ бахшида шуд, ки яке аз он зиёд гардидани шавқмандони ин намуди варзиш мебошад.
Таърихи варзиши сабук аз мусобиқаҳои давидан дар бозиҳои олимпии Юнони Қадим (соли 776 пеш аз милод) шуруъ мешавад. Соли 1837 донишҷӯёни коллеҷи шаҳри Регбии Англия мусобиқаи давидан ба масофаи 2 километрро ташкил намуданд, ки таърихи варзиши сабуки муосир аз ҳамон рӯз ибтидо мегирад. Соли 1864 байни донишгоҳҳои Оксфорд ва Кембриҷ нахустин мусобиқаҳои варзиши сабук баргузор гардид, ки минбаъд ба мусобиқаҳои дуҷонибаи анъанавии ҳарсола табдил ёфтанд. Соли 1865 Клуби варзиши сабуки Лондон ва соли 1880 мақоми олии варзиши сабук – Ассотсиатсияи дӯстдорони варзиши сабук ташкил карда шуд.
Сармураббии тими мунтахаби варзиши сабуки кишвар Ғайрат Нигматов таърихи пайдоиши варзиши сабукро дар Тоҷикистон чунин меҳисобад: “Варзиши сабук яке аз намудҳои варзишест, ки аҷдодони мо ба таври анъана дар тӯю маракаҳо баргузор менамуданд. Дар давраҳои пеш дар ҳар як ҷашну маракаҳо, идҳо, базмҳои хонадоршавӣ мусобиқаҳо баргузор мегардид, ки яке аз намудҳои мусобиқа ин давидан ба масофаҳои гуногун буд. Дар ин мусобиқа мардуми деҳот бо шавқу ҳаваси зиёд баромад менамуданд ва имрӯз ин мусобиқаҳо дар сартосари кишвар дар рӯзҳои ид, дар Рӯзи дави миллӣ гузаронида мешавад.”
Солҳои 1880–1890 дар бисёр мамлакатҳои ҷаҳон ассотсиатсияҳои дӯстдорони варзиши сабук ташкил карда шуд. Ассотсиатсияи байналмилалии федератсияҳои варзиши сабук (АБФВС) соли 1912 ташкил карда шуд, ки то имрӯз зиёда аз 212 федератсияи миллиро муттаҳид намудааст. Дар кишвари мо ин ассотсиатсия соли 1924 таъсис ёфтааст.
Варзиши давидан дар Тоҷикистон аз даврони шӯравӣ рӯ ба инкишоф ниҳодааст. Ҳамасола оид ба ин намуди варзиш мусобиқаҳои гуногуни ҷумҳуриявӣ баргузор мешуданд. Варзишгарони Тоҷикистон дар мусобиқаҳои умумииттифоқӣ ва байналмилалӣ иштирок мекарданд. Муҳаммад Шокиров нахустин варзишгари тоҷик аст, ки дар ҳайати дастаи мунтахаби ИҶШС дар Бозиҳои олимпии Мехико (1968) дар дави марафонӣ иштирок кардааст.
Варзиши сабук дар Тоҷикистон дар даврони Истиқлолият рушди бештар дошт. Дар ҷумҳурӣ асосан намудҳои давидан ба масофаҳои кӯтоҳ, дароз ва миёна, давидан бо монеаҳо инкишоф ёфтааст. Варзишгарони Тоҷикистон пайваста дар мусобиқаҳои бонуфузи байналмилалӣ иштирок карда, сазовори ҷойҳои намоён мегарданд. Гулсара Дадабоева яке аз варзишгарони даврони истиқлолият мебошад, ки дар се дави марафонии Олимпиада (1996, Атланта; 2000, Сидней; 2004, Афина) ширкат намудааст ва варзишгари дигар Сиргей Забавский дар Бозиҳои олимпии соли 2000 (дар дави марафонӣ) иштирок намудааст.
Барои боз ҳам инкишоф ёфтани ин намуди варзиш бо ибтикори Ҳукумати шаҳри Душанбе аз соли 2010 ниммарафони байналмилалӣ баргузор мегардад, ки имсол ҳаштумин ниммарафони байналмилалӣ бо иштироки 150 варзишгар аз 13 давлати ҷаҳон гузаронида шуд.
Устоди варзиши сабук Ғайрат Нигматов сабаби ташкил намудани ниммарафони байналмилалиро чунин шарҳ медиҳад: “Соли 2007 аз пойтахти Белорусия шаҳри Минск барои ширкат варзидани варзишгарони тоҷик дар марафони байналмилалӣ даъватнома омад. Ду нафар варзишгари тоҷик зери роҳбарии Раҳматшоҳ Камолов дар ин мусобиқа ширкат намуданд. Пас аз ин чорабинӣ Ҳукумати кишвар тасмим гирифт, ки мо низ метавонем дар Душанбе марафон баргузор намоем. Ман пешниҳод намудам, ки барои мо гузаронидани марафон душвор аст, мо метавонем танҳо ниммарафони байналмилалӣ ташкил намоем. Дар охир ҳама ба хулоса омаданд, ки соли аввал ба таври санҷишӣ ниммарафон гузаронида шавад ва танҳо шаҳрвандони Тоҷикистон ҳаққи ширкат намудан дар ин мусобиқаро доштанд”.
Дар ҳашт ниммарафони байналмилалӣ, ки ҳамасола дар шаҳри Душанбе баргузор мегардад, варзишгарони тоҷик дар ин давра 5 маротиба ҷойҳои сазоворро ишғол намуданд, ки натиҷаи аз ҳама беҳтарро Ҳасан Ғафоров (ду маротиба солҳои 2014, 2016 ҷои чорум) нишон додааст.
Бо назардошти он ки ин намуди варзиш дар Тоҷикистон сол то сол рушт меёбад, дар ин самт камбудиҳо дида мешавад. Дар даврони Истиқлолият ягон варзишгари тоҷик то имрӯз натавонистааст, аз намуди варзиши сабук оид ба давидан дар бозиҳои олимпӣ соҳиби дастовард гардад. Сабаби натиҷаи хуб нишон надодани варзишгарони ин намуди варзишро дар олимпиядаҳо мутахассиси соҳа Улмас Алимов ин гуна шарҳ дод: “Яке аз сабабҳои ба натиҷаҳо хуб ноил нагардидани варзишгарони тоҷик дар олимпиядаҳо аз намуди давидан ин аст, ки шароити машқу тамрини варзишгарон хуб муҳайё нест ва мо танҳо 1 майдони тамринӣ дар Варзишгоҳи марказӣ дорем, ки он ҳам соли 2003 таъмир шудааст ва ҳоло ба стандартҳои ҷаҳонӣ ҷавобгӯ нест. Дуюм ин ки то ҳол академияи варзиши сабук дар кишвар ташкил нашудааст ва мо умед дорем, ки дар муҳлати кӯтоҳ ин камбудиҳо бартараф мегардаду дар мусобиқаҳои олимпӣ варзишгарони тоҷик натиҷаҳои назаррас нишон медиҳанд”.
Ғайрат Нигматов ҳам роҷеъ ба ин масъала афзуд: “ Имрӯз новобаста аз он ки ин намуди варзиш дар пойтахт инкишоф меёбад, дар шаҳру навоҳии кишвар мутахассиси варзиши сабук намерасад ва ин яке аз сабабҳои дер рушд ёфтани ин соҳа мебошад. Дуюм он ки мо дар як сол 5 мусобиқаи ҷумҳуриявӣ оид ба намуди давидан баргузор менамоем, ки назар ба кишвари ҳамсоя Қирғизистон 23 маротиба кам мебошад. Ин барои варзишгарони тоҷик бисёр кам аст. Варзишгароне, ки дар мусобиқаҳои ҷумҳуриявӣ бо як маҳорати олӣ медаванд, мусобиқаҳои байналмилалӣ мераванд, аз ҷиҳати надоштани таҷриба ба ҳаяҷон гирифтор шуда, ба шикаст рӯ ба рӯ мегарданд”.
Тими мунтахаби варзиши сабук ба ҳамаи душворӣ ва камбудиҳо нигоҳ накарда, имсол аз намуди давидан натиҷаи беҳтар нишон дода, 6 рекорди навро дар саҳифаи таърихи давандҳои тоҷик ворид намудааст. Мо умед дорем, ки таваҷҷуҳ ба ин намуди варзиш зиёд гардида, варзишгарони ин ришта ба дастовардҳои олимпӣ ноил мегарданд.
Шаҳбози АСОМИДДИН ,“ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед