Миллати ҷисман солим рӯҳан низ муқтадир ва шикастнопазир аст. 
Эмомалӣ Раҳмон

Дар тамоми марҳилаҳои ҳаёт раванди шахсиятсозӣ, ки ба даврони наврасиву ҷавонӣ рост меояд, мушкилтарин давра маҳсуб мегардад. Ҳамин аст, ки тамоми бурду бохти як шахсиятро ба даврони наврасиву ҷавониаш рабт медиҳанд. Муҳаққиқон барои як шахсияти оянда роҳҳову усулҳои гуногунро пешбарӣ мекунанд. Ва мусаллам аст, ки ба андешаи муҳаққиқони соҳаҳои гуногун раванди шахсиятсозӣ гуногун аст. Барои мисол дар раванди шахсиятсозӣ, яке муҳити оиларо муқаддам шуморад, муҳаққиқи дигар бар ин аст, ки бояд раванди таълиму омӯзиши як шахсияти оянда пурра зери назорат қарор дода шавад. Аммо ягона чизе, ки муҳаққиқони соҳаҳои гуногун бар он ихтилофи назар надоранд, ин таъсири варзиш дар раванди рушду инкишоф ва шахсиятсозӣ аст. Ҳамин аст, ки файласуфи Юнони қадим Афлотун ҳанӯз 2400 сол пеш аз ин гуфта буд: “Пас лозим аст, ки таълиму тарбияти онҳо (манзур шахсияти оянда.- Х.Х.) ба анвои саргармиҳо, минҷумла варзиш ҳамроҳ бошад”. Дар боварҳои динии мардумони гунонуни олам низ варзиш ва машқҳои ҷисмонӣ ҷойгоҳ ва мақоми хоссаро соҳибанд. Чунончӣ дар қисмати “Гот”-и китоби муқаддаси “Авасто” омадааст: “Ҳар инсон хоҳ ӯ мард бошад ё зан, ҷавон бошад ё пир бояд барои ташаккули ҷисм, зебоии бадан ва нумӯи донишу маърифати хеш бикӯшад ва ба варзиш машғул шавад”. Дар аҳодиси паёмбари Ислом, Муҳаммад (с) низ дар ҷое меояд, ки ба ҳар ҷавонмард новобаста аз кору фаъолияташ лозим аст, ки шиновариву аспсаворӣ ва камонвариро омӯзад. Дини муқаддаси Ислом низ барои варзиш ҷойгоҳи хоссаеро қоил аст. 

Дар осори мутафаккирони форсу тоҷик низ инкишофи ҷисмонӣ яке аз сифатҳои асосии ҳам тандурустӣ, ҳам солимии рӯҳӣ ва ҳам ҷавонмардӣ ҳисоб меёфт. Дар аксар китобҳои абармардони классикиамон, аз ҷумла “Қобуснома”-и Унсурулмаолии Кайковус, “Шоҳнома”-и безаволи Абулқосими Фирдавсӣ ба варзиш машғул шудан мояи ифтихор, ҷавонмардӣ, сиҳатмандӣ, муҳофизати марзу бум арзёбӣ шудааст. Абӯалӣ ибни Сино варзишро болотар аз ҳама гуна доруву дармон гузошта гуфтааст, ки агар одам дар баробари риоя кардани талаботи тартиби муътадил боз ба тарбияи ҷисмонӣ машғул шавад, барои истеъмоли дору дигар эҳтиёҷе намемонад. Ба ин монанд сухану панди зиёди бузургонамонро ёфтан мумкин аст, ки ҳамагӣ талқинкунанда ва тарғибгарӣ варзишанд. Варзиш ин ҳаммаънои сиҳатӣ, нерӯмандӣ, бардамӣ, дарозумрӣ мебошад.

Агар ба таърихи миллати куҳанбунёди худ рӯй оварем, огоҳ мегардем, ки шуғл ба варзиш ва пешбурди тарзи ҳаёти солим дар рӯзгори халқи куҳанбунёди мо аз қадимулайём нақшу манзалати хоса доштааст. Ва аз ин ҷост, ки гузаштагони мо дар ҳама давру замон бозиҳои варзишӣ доштанд ва онҳоро ҳамчун воситаи тарбияи ҷисмониву рӯҳӣ истифода мебурданд. Давлату Ҳукумати Тоҷикистон низ аз рӯзҳои нахустини соҳибистиқлолӣ ба варзиш чун муҳимтарин соҳа дар раванди ба вуҷудории кадрҳои аз ҳар нигоҳ пурқувват ва яке аз омилҳои асосии тандурустӣ ва ташаккули шахсияти ҷисман ва рўҳан солим нигариста, барои мукаммал гардонидани бахшҳои гуногуни он тамоми тадбирҳоро роҳандозӣ мекунад. Тадбирҳои анҷомдодаистодаи Ҳукумати Тоҷикистон, аз ҷумла қабул гаштани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш”, Консепсияи миллии рушди тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, Барномаи маҷмӯии рушди тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва сол ба сол зиёд гардидани ҳаҷми маблағгузории соҳа барои рушди соҳа аз далелҳоеанд, ки ба фароҳам омадани заминаи мусоид дарак медиҳанд. Барои беҳтар намудани саломатии аҳолӣ ва фароҳам овардани шароити мусоид барои ҷалби бештари аҳолӣ ба тарбияи ҷисмонӣ тарбияи наврасону ҷавонон дар рӯҳияи тарзи ҳаёти солим, умуман оммавӣ гардонидани варзиш ва рушди он чораҳои пайваста меандешад.

Дар замони муосир низ нақши тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш дар ҳаёти аҳли башар ҳамчун падидаи иҷтимоӣ торафт афзуда истодааст.
Муҳимтар аз ҳама, варзиш ҳамчун қосиди сулҳ ва василаи дар арсаи байналмилалӣ муаррифӣ кардани давлату миллат эътироф шудааст. Ин аст, ки бо боло кардани парчамамон ба варзишгарон таваҷҷӯҳи зиёд зоҳир мегардад. Дар ҳоли ҳозир варзиш намояндагони худро то андозае хеле боло, ҳамчун шахсият шиносонда истодааст.  Варзиши касбӣ то дараҷае муаррифгари шахсияти варзишгарон мешавад ва шуда истодааст, ки бемуҳобот метавон гуфт шахсиятсозӣ дар варзиш камтар аз шахсиятсозӣ дар дигар соҳаҳо нест.
Аз ин нуқтаи назар, таъмини оммавияти варзиш, сатҳи саломатии аҳолӣ ва дастовардҳо дар мусобиқаҳои байналмилалии варзишӣ ҳамчун нишондиҳандаи имконият ва неруи маънавии шахсиятҳои баркамоли ҳар як халқу миллат арзёбӣ мегардад. Месазад гуфт, ки кӯмаку дастгириҳои пай дар пайи давлату ҳукумат барабас нарафта, дар ин росто варзишгарони мо ҳама саъйу кӯшишашонро карда истодаанд. Ин ҳама барои як чиз аст: муаррифии миллат. 

Шодӣ Сафаров, ректори Донишкадаи тарбияи ҷисмонӣ ба номи Саймумин Раҳимов дар мавриди нақши варзиш дар рушди шахсият бар ин назар аст, ки агар шахс солим набошад ҳеҷ гоҳ аз таълиму тарбия бархӯрдор намешавад. Ӯ мегуяд: “Дар ҷамъият нақши шахс дар ҷои аввал меистад. Агар шахс солим набошад, метавонад оҳиста-оҳиста ба он оварда расонад, ки ҷамъият носолим гардад. Дар ҷамъияти носолим кашмакашҳо, одамбадбинӣ, миллатгароӣ, боломанишӣ ва амсоли дигари падидаҳои номатлуб сармезанад, ки ба тараққиёти ҷамъият лакнат меорад. Дар фарозои таърихи башарият бисёр шоҳид шудаем, ки як қарор ва тасмими нодурусти шахсҳо ба фалаҷшавии ҷамъият оварда мерасонад”.

- Машғулиятҳои ҷисмонӣ барои ҳаматарафа тарбия додани шахс аз давраҳои кӯдакӣ то пиронсолӣ мавқеи калон доранд ва инсонро на танҳо аз лиҳози сиришт зебову тавоно месозанд, балки ба шарофати машқҳо рӯҳи инсон низ покизаву қавитар ва дунёи маънавии вай пурғановату мукаммалтар гардида, дар замири инсон иродаи қавӣ, интизоми шоиста, солимии тафаккур тарбия меёбад,- мегуяд Ш. Сафаров.

Баъди ин ҳама метавон гуфт, ки варзиш дар қатори дигар соҳаҳои муҳими ҷамъиятӣ дар рушду такомул ва шахсиятсозӣ нақши бориз дошта, то андозае муаррифгарӣ миллат ва давлат мебошад. Варзиш ба ҷуз аз оне ки шахсият месозад, боз ба ҷомеа имконияти шахсиятҳоро муаррифӣ кардан дорад. Ин омил сабаб мешавад, ки ҳар оина ҷавонони кишвар номбардор ва номоварӣ варзиши миллӣ бошанд.