Дар саросари ҷаҳон зиёда аз садҳо намудҳои гуногуни санъати варзиш маъмулу машҳур аст, ки тӯли қарнҳо мавқею моҳияти худро гум накарда, балки аз гузашта дида имрӯз ҳаводорону мухлисони сершумори худро доро ҳастанд. Яке аз чунин намудҳои маъмул ва машҳуре, ки дар олами варзиш мавқеи калидиро касб кардааст, ин гӯштини дзю-до ё ҷудо мебошад.

Федератсияи байналмилалии ҷудо соли 1951 ташкил шудааст. Ин федератсия меъёр ва қонунҳои ҷудоро таъин карда, мусобиқаҳои қоравӣ ва ҷаҳониро баргузор менамояд. Соли 1964 ҷудо шомили бозиҳои олимпӣ гардидааст.

Бобати рушди ин навъи варзиш дар мамлакат суҳбате дош-тем бо сармураббии дастаи мунтахаби ҷудои кишвар, устоди варзиши дараҷаи байналмилалӣ Муҳаммадмурод Абдураҳмонов.

- Чӣ боис гардид, ки дар кишвар заминаи таъсиси боз як риштаи нави варзиш, яъне ҷудо ба амал ояд?

- Ҷудоро ба гӯштини миллии тоҷикон нисбат диҳем беҳтар аст, зеро гузаштагони мо пеш аз таҳаввули ин навъи варзиш гӯштини миллии худро доштанд. Аввалин маротиба ҷудоро соли 1972 Аҳтам Раҷаб ба Тоҷикистон овардааст. Аммо он замон, ки Тоҷикистон дар ҳайати Иттиҳоди Шӯравӣ буд, ба ин навъи варзиш он қадар эътибори ҷиддӣ дода намешуд. Дар он вақт гӯштини миллии тоҷикӣ бештар ҳаводорону мухлисони худро дошт. Бо мурури замон бо вуҷуди шуҳрати ҷаҳонӣ касб кардани ҷудо дар ҷаҳон мардум ба он бештар ошно гардиданд. Махсусан дар Тоҷикистони азизи мо низ пас аз ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ ба ин намуди варзиш таваҷҷуҳ бештар гардид.

Соли 2004 Федератсияи ҷудои Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода шуд. Мавриди зикр аст, ки аз рӯзҳои нахустини ба фаъолият оғоз намудани федератсия бори масъулияти ин ҷодаи заҳматталабро муррабии шоиста ва устоди хизматнишондодаи варзиш Нурулло Лоиқов бар ӯҳда дошта, аз соли 2010 то ба имрӯз ба ҳайси президенти Федератсияи ҷудои Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият менамояд.

- Чуноне ки зикр намудед ин намуди варзиш барои мардуми мо ошносту маҳбубият дорад, зеро ҳамаи паҳлавонони мо заминаи асосии ин намуди гӯштинро аз гӯштини миллӣ мегиранд. Аммо натиҷаҳои қонеъкунандаи паҳлавонони мо ангуштшумор аст. Барои беҳтар гардидани натиҷаҳо чӣ бояд кард?

- Гӯштини тарзи ҷудо имрӯз дар ҷаҳон яке аз маъруфтарин намудҳои варзиш ба шумор меравад, ки мухлисони сершумори худро дорад. Имрӯз бисёранд паҳлавонон, ки махсусан аз рӯйи ин намуди варзиш шинохтаву эътироф гардидаанд. Яъне гӯштини ҷудо дар ҷаҳон варзишгарону паҳлавонони зиёдеро фарогир аст, ки дар байни онҳо натиҷа ба даст овардану қаҳрамон шудан заҳмату меҳнати зиёдро талаб менамояд. Аммо як чизро бояд ба назар гирифт, ки ҳарчанд ин намуди варзиш дар мамлакат таърихи тулонӣ надорад, вале ҳамоно натиҷаҳоро метавон хуб арзёбӣ намуд. Зеро имрӯз дар дунё мамлакатҳое ҳастанд, ки ҳатто натиҷаҳояшон аз Тоҷикистон дида пастар аст.

Ҳарчанд ки паҳлавонони кишвар пас аз Расул Боқиев то ин дам соҳиби медоли олимпӣ нагардидаанд, вале ҷоизадори мусобиқаҳои ҷаҳонию қитъавӣ аз рӯи ин намуди варзиш вуҷуд доранд, ки метавон ба онҳо умед баст. Барои боз ҳам беҳтар гардидани натиҷаҳо паҳлавонони моро мебояд, ки ҳар чӣ бештар заҳмат кашанд, тамринҳои даставиро бо варзишгарони шинохтаи ҷаҳонӣ ба роҳ монанд.

- Ҳамасола дар кишвар бо ташаббуси федератсия ва дар ҳамкорӣ бо Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷоми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷудо доир мегардид ва дар он паҳлавонон аз дигар кишварҳо низ иштирок менамуданд. Чаро мусобиқа имсол доир нагардид?

- Албатта, сабабгори асосии инро метавон вабои коронавирус гуфт. Зеро барои баргузорӣ дигар чизе таъсиргузор набуд. Он аз соли 2013 инҷониб доир мегардид. Ин бисёр як иқдоми хуб буд, зеро аз тарзу усулҳои паҳлавонони дигар давлатҳо паҳлавонони мо низ ба худ як омӯзиш мегирифтанд ва барои боз ҳам хубтару беҳтар гардидани маҳорат пас аз ин гуна мусобиқаҳо бештар кӯшиш менамуданд. Мутаассифона имсол, ки мусобиқа баргузор нагардид, ман фикр мекунам, паҳлавонони мо ҳоло ҳам дар як қолаби муайян тамрин доранд, зеро ҳар як сабқату чорабиние, ки баргузор мегардад ба рушди ҳар як варзишгар бетаъср нахоҳад монд.

- Ҳамкориҳо бо Федератсияи банйналмилалии ҷудо дар кадом сатҳ қарор дорад?

- Ҳамкориҳои Федератсияи ҷудои Тоҷикистонро бо Федератсияи байналмилалии ҷудо метавон хуб арзёбӣ кард. Бо дастгирии ин созмони байналмилӣ паҳлавонони мо дар мусобиқаҳои сатҳи қитъавию байналмилалӣ иштирок менамоянд. Аз ҷумла, имсол аз тарафи Федератсияи байналмилалӣ барои варзишгарони мамлакат як қатор таҷҳизоти варзишӣ тақдим гардид. Яъне метавон гуфт, ки Федератсияи байналмилалии ҷудо ба паҳлавонони тоҷик назари гарму воқеъбинона дошта, дар рушду инкишофи Федератсияи ҷудои мамлакат саҳми босазо мегузорад.

- То ҳол паҳлавонони мо ба гирифтани роҳхати бозиҳои олимпии Токио-2020 мушарраф нашудаанд. Ин дар ҳолест, ки дар олимпиадаҳои қаблӣ мо аз ин намуди гӯштин ҷоизадор доштем.

- Роҳхат гирифтан ва иштирок дар бозиҳои олимпӣ кори саҳл нест. Пеш аз ҳама варзишгароне ба бозиҳои олимпӣ роҳ меёбанд, ки натиҷаҳои назаррасро дар чор соли гузашта ба даст оварда бошанд. Аз ҷумла, паҳлавононе, ки дар мусобиқаҳои сатҳи минтақавию байналмилалӣ сазовори ҷойҳои ифтихорӣ мегарданд, метавонанд роҳхати бозиҳои олимпиро ба даст оранд. Ҳамчунин паҳлавононе, ки дар баҳогузории ҷаҳонӣ дар зинаи 36-ум қарор доранд, иштирокчии бозиҳои олимпӣ маҳсуб хоҳанд ёфт. Аз кишвари мо Комроншоҳи Устопириён, Сомон Маҳмадбеков, Беҳрӯз Хоҷазода ва Темур Раҳимов имкони бештар роҳхат гирифтанро доранд.

- Метавонем умед бандем, ки дар бозиҳои олимпии Токио-2020 ин чаҳор варзишгар метавонад иштирок кунанд?

- Аслан сабқат дар бозиҳои олимпӣ аз рӯйи 7 вазн сурат мегирад, вале бинобар сабабаи оне ки мо дар ҳама вазнҳо иштирокчӣ надорем шарафи кишвари моро ҳамин 4 нафар паҳлавонон метавонанд ҳимоя кунанд. Барои соҳиб шудани роҳхати бозиҳои олимпӣ, интихоб аз чаҳор якеро душвор аст, зеро онҳо бояд пеш аз баргузории бозиҳои олимпии Токио аз панҷ мусобиқаи қитъавию ҷаҳонӣ, аз қабили чемпионати Осиё, мусобиқаи “Мастерси”-и Қатар, “Грандслам”-и Тошкант ва дигар сабқатҳои байналмилалӣ пирӯз шуда, натиҷаҳои назаррасро ба даст биёранд. Аз сабабе ки Сомон Маҳмадбеков ва Беҳрӯз Хоҷазода дар як вазн , яъне 73 кило баромад менамоянд, танҳо як нафар метавонад роҳхатро ба даст биёрад.

- Федератсия барои бештар рушд намудани ин намуди гӯштин дар кишвар кадом иқдомҳои ҷадидро рӯи кор оварданист?

- Нақшаҳо бисёр аст. Аввалин иқдоме, ки федератсия мехоҳад соли оянда роҳандозӣ намояд, ин пеш аз ҳама зиёд намудани мусобиқаҳои дохилӣ мебошад. Зеро дар гузашта танҳо чемпионат миёни калонсолону наврасон ва Ҷоми Президент оид ба ҷудо баргузор мегардиду халос. Дар назар аст, ки зиёда аз даҳ намуди мусобиқаҳои гуногуни минтақавию вилоятӣ, сабқатҳои даставӣ дар сатҳи ҷумҳурӣ ва Ҷоми ҷумҳурӣ миёни толорҳои варзишӣ баргузор карда шавад.

- Ояндаи ҷудоро чӣ гуна мебинед?

- Ҳамеша умед ба фардои дурахшон бастан ягона бурд аст. Давоми солҳои соҳибистиқлолии мамлакат дар ин соҳа ба муваффақиятҳои назаррас ноил гардидем. Аз медали тиллои сатҳи қитъавию ҷаҳонӣ то медали биринҷии олимпиро дар ин самт паҳалвонони мо ба даст оварданд, ки кори саҳлу осон нест. Мо ба варзишгарони худ умеди калон дорем ва бо боварӣ гуфта метавонем, ки минбаъд низ натиҷаҳои назаррасро дар ин самт паҳлавонони мо соҳиб шуда, шарафи Тоҷикистони азизро дар арсаи ҷаҳонӣ ҳимоя ва кишвари маҳбубамонро миёни оламиён бештар муаррифӣ менамоянд.

Қиёмиддин МАҲМАДҶОНОВ,
коромӯзи “ҶТ”