Бокс ҳамчун яке аз варзишҳои оламшумул аз соли 1904 ба барномаи бозиҳои олимпӣ ворид шуда, аз он вақт то Бозиҳои олимпии Рио-де-Жанейрои Бразилия (2016) ба мусобиқа варзишгарони ҳаваскор роҳ дода мешуданд. Аммо аз соли 2016 сар карда, набарди варзишгарони ҳирфаӣ барои медалҳои олимпӣ шуруъ гашта, тибқи талаботи Ассотсиатсияи байналмилалии федератсияҳои бокс (AIBA) муштзанони касбӣ, ки то 15 рақобат кардаанд, имкони иштирок дар бозиҳои олимпиро доранд.

Бозиҳои навбатии олимпии Токио-2020 мусобиқаи дуюми олимпӣ барои варзишгарони ҳирфаӣ маҳсуб меёбад ё на?

3-юми ноябри соли 2018 дар шаҳри Москваи Федератсияи Русия анҷумани Созмони байналмилалии бокси ҳаваскорон (AIBA) баргузор шуд. Дар он намояндаи Ӯзбекистон Ғафур Раҳимов президенти ин ташкилот интихоб шуд. 30 ноябр президенти Кумитаи байналмилалии олимпӣ (КБО) Томас Бах иттилоъ дод, ки кумита аз вазъият дар анҷумани байналмилалии бокс нигарон буда, дар фикри хориҷ намудани бокс аз барномаи Бозиҳои тобистонаи олимпии соли 2020 мебошад.

Шӯрои ҷаҳонии бокс (WBC) ба Кумитаи байналмилалии олимпӣ (IOC) муроҷиат карда, хоҳиш кардааст, ки бокс дар барномаи бозиҳои олимпӣ боқӣ бимонад. То ҳол системаи интихобии намуди бокс ба Бозиҳои олимпии Токио-2020 тасдиқ нашудааст ва қарори ниҳоӣ оид ба ин масъала моҳи апрели соли равон дар ҷаласаи кумитаи иҷроияи Кумитаи байналмилалии олимпӣ қабул мегардад.

Бо назардошти ин гуна мушкилот Федератсияи дӯстдорони бокс дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои Бозиҳои олимпии Токио-2020 чи гуна омодагиҳо дорад? Оё дар Токио-2020 ба мисли Мавзуна Чориева, ҷоизадори бозиҳои олимпӣ, ҷавондухтарони муштзани тоҷик кашф мегарданд? Аз кӣ интизори роҳхати Бозиҳои тобистонаи олимпии Токио-2020-ро дорем? Аз ҷумлаи саволҳоеанд, ки ҷавоб мехоҳанд.

Аввалин маротиба Федератсияи дӯстдорони бокс дар кишвар соли 1952 фаъолияти худро оғоз намуд. Дар даврони истиқлолият федератсия кори худро соли 1993 аз нав шуруъ намуда, узви Созмони байналмилалии бокси ҳаваскорон шуд.

Пас аз ду соли фаъолияти федератсия дастпарваронаш дар чемпионати Осиё ширкат намуда, дар замони соҳибистиқлолӣ аввалин медали нуқраи чемпионати Осиёро ба хазинаи варзишии кишвар ворид намуданд. Медали нуқраи чемпионатро муштзани тоҷик Хуршед Ҳасанов ба даст оварда, худи ҳамон сол боксчиёни тоҷик дар Спартакиадаи Иттиҳоди давлатҳои мустақил (ИДМ) ширкат ва соҳиби як медали нуқра ва як биринҷӣ гардиданд. Дар ин ришта аввалин роҳхати Бозиҳои тобистонаи олимпиро Хуршед Ҳасанов соли 1996 ба даст оварда, дар бозиҳои олимпии XXVI ҷои 9-умро соҳиб шудааст.

Дастпарварони Федератсияи дӯстдорони бокс ба истиснои соли 2000 дигар дар ҳамаи бозиҳои тобистонаи олимпӣ ширкат варзидаанд. Натиҷаи аз ҳама беҳтарини федератсия ин Бозиҳои олимпии Лондон-2012 аст. Дар ин мусобиқа чор нафар муштзан дар ҳайати тими мунтахаби кишвар Тоҷикистонро муаррифӣ намуданд. Дар умум тими мунтахаби кишвар аз Бозиҳои тобистонаи олимпии Лондон-2012 бо як медали биринҷӣ ба ватан баргашт. Лондон-2012 бокси тоҷикро дар ҷаҳон муаррифӣ кард. Ба бонуи муштзан Мавзуна Чориева муяссар гардид, ки мақоми сеюмро касб намояд. Баъди олимпиадаи Лондон-2012 Тоҷикистон бо гирифтани як мақоми сеюм дар раддабандии давлатҳо аз ҷониби Кумитаи байналмилалии олимпӣ мақоми 79-умро касб намуд.

Дар Бозиҳои XXXI тобистонаи олимпии Рио-де-Женейро-2016 яке аз дастпарварони федератсия Анвар Юнусов маротибаи сеюм дар Бозиҳои олимпӣ иштирок намуд. Пеш аз ин муштзани тоҷик Дар Олимпиадаи Пекин-2008 ҷойи панҷум ва дар Олимпиадаи Лондон-2012 дар даври ҳаштякниҳоӣ мағлуб шуда буд.

Барои роҳхат гирифтан ба бозиҳои Токио-2020 муштзанҳои тоҷик аз соли 2018 омодагиҳоро ҷиддӣ дида истодаанд. Дастпарварони тоҷик дар ин сол нахустин шуда, аз мусобиқаи байналмилалии бокс ба хотираи қаҳрамони Иттиҳоди Шӯравӣ Дуйшенқул Шопоков, ки аз 1 то 4 феврал дар пойтахти Қирғизистон шаҳри Бишкек доир шуд, панҷ медал ба ватан оварданд. Ёвари сармураббии дастаи мунтахаби Тоҷикистон оид ба бокс Мирзо Шамсиев ин мусобиқаро чунин шарҳ дод:

- Дар ин мусобиқа 146 муштзан, 139 мард ва 7 зан аз Қазоқистон, Қирғизистон, Русия, Тоҷикистон ва Ӯзбекистон ширкат доштанд. Мардон аз рӯи даҳ вазн ва занон аз рӯи ду вазн рақобат карданд. Дар байни намояндагони Тоҷикистон Мадина Ғаффорова дар вазни 51 кило ба гирифтани медали тилло сарфароз шуд ва инчунин варзишгарони дигарамон 4 медал ба даст оварданд.

Пас аз ин мусобиқа моҳи апрел варзишгарони тоҷик дар мусобиқаи қаҳрамонии Осиё оид ба бокс миёни ҷавонон, ки дар пойтахти Тайланд шаҳри Бангкок баргузор шуд, як медали нуқра ва як биринҷӣ ба даст оварданд.

Дар умум, варзишгарони тоҷик дар намуди бокс дар Бозиҳои Осиё сазовори 4 медал, 1 медали тилло ва 3 биринҷӣ гардидаанд. Медали тиллоро Ҷаҳон Қурбонов соли 2006 дар Доҳаи Қатар дар вазни 81 кило сазовор шуд. Ӯ ҳамчунин, соли 2010 дар Гуанжоуи Чин дар вазни 91 кило соҳиби медали биринҷӣ гардидааст. Ду медали дигари биринҷиро Абдусалом Ҳасанов (вазни 54 кило) ва Меҳроҷ Умаров (вазни 48 кило) соли 2002 дар шаҳри Бусани Корея ба даст овардаанд. Инчунин моҳи сентябри соли 2018 яке аз аъзои дастаи мунтахаби Тоҷикистон оид ба бокс Шаббос Негматуллоев унвони қаҳрамони ҷаҳон миёни донишҷӯёнро ба даст овард.

Боксчиёни кишвар аз соли 2019 сар карда, барои роҳхати Бозиҳои тобистонаи олимпии Токио-2020 талош мекунанд. Дар риштаи олимпии бокс варзишгарон дар 3 қисм, се дақиқагӣ рақобат мекунанд. Дар Бозиҳои олимпии Токио-2020 мусобиқаи бокс аз рӯи 8 вазн миёни мардон, 5 вазн миёни бонувон баргузор хоҳад шуд.

Аввалин чорабинии байналмилалӣ дар соли 2019 барои варзишгарони мо мусобиқаи байналмилалии шаҳри Бишкеки Қирғизистон ба шумор меравад, ки 19-24 феврал доир мегардад. Омодагиҳои тими мунтахабро дар ин мусобиқа ёвари сармураббии дастаи мунтахаби Тоҷикистон оид ба бокс Мирзо Шамсиев, чунин арзёбӣ кард:

- Ин нахустин мусобиқаи байналмилалӣ дар соли ҷорӣ барои варзишгарон дониста мешавад. Дар ин мусобиқа 11 муштзани кишвар (8 нафар мард ва 3 нафар зан) иштирок мекунанд. Аз сабаби норасоии масъалаҳои молиявӣ варзишгарони мо ба ин мусобиқа бо маблағгузории худ мераванд.

Давоми сол дастаи мунтахаб ба ғайр аз мусобиқаҳои байналмилалӣ, инчунин барои ба даст овардани холҳои олимпӣ дар чемпионати Осиё (моҳи июн дар Тайланд) ва дар сурати дарёфти роҳхат, дар Чемпионати ҷаҳон (7-21 сентябр дар Екатеринбурги Федератсяи Русия) иштирок хоҳанд кард.

Тибқи талаботи Ассотсиатсияи байналмилалии федератсияҳои бокс (AIBA) муштзанони касбӣ, ки то 15 рақобат кардаанд, имкони иштирок дар Бозиҳои олимпиро доранд. Дар ҳайати мунтахаби кишвар оё ягон варзишгари касбӣ ворид мешавад? Ба ин савол Мирзо Шамсиев, ёвари сармураббии дастаи мунтахаби Тоҷикистон оид ба бокс чунин посух дод:

- Агар кадом муштзани касбии тоҷик мехоҳад, ки шомили дастаи мунтахаби кишвар шавад, моҳи март чемпионати Тоҷикистон баргузор мешавад. Бояд ҳатман дар ин мусобиқа ширкат намуда, қудрату тавоноии худро нишон диҳад ва дар ҳолати қаҳрамон шудан, шомили даста мегардад. Мо наметавонем муштзанҳои касбиро бе гузаронидани мусобиқа қабул кунем. Зеро вақте 4-5 муштзани касбӣ дар мусобиқаи олимпии Рио-де-Жанейро-2016 ширкат намуданд, дар даври аввали мусобиқа ба шикаст рӯ ба рӯ шуданд.

Дар бештари мусобиқаҳо мушоҳида мешавад, ки аз сабаби хатогиҳои довар баъзе варзишгарон дар ҳолати ғалаба кардан, ба шикаст рӯ ба рӯ мешаванд. Ин ноадолатии довар бошад, аз ҷониби ҳакамон ба назар гирифта намешавад. Бештари варзишгарон ба он андешаанд, ки бояд дар мусобиқаҳои сатҳи ҷаҳонӣ дастаро ҳадди ақал як довари сатҳи байналмилалӣ ҳамроҳӣ кунад ва дар ҳолати сар задани ноадолатӣ ҳуқуқи варзишгарони кишварро ҳимоя намояд.

Дар Федератсияи ҳаводорони бокси Тоҷикистон 3 довари дараҷаи байналмилалӣ фаъолият мекунанд ва ин доварон имкони иштирок намудан дар мусобиқаҳои ҷаҳониро доро буда, дар ҳолати ноадолатиҳои доварон алайҳи варзишгарони кишвар метавонанд, ба Ассотсиатсияи байналмилалии федератсияҳои бокс (AIBA) муроҷиат намоянд.

Умед дорем, намуди бокс ба Бозиҳои олимпӣ роҳ ёфта, варзишгарони мо роҳхати Бозиҳои тобистонаи олимпии Токио-2020-ро соҳиб мегарданд ва ба хазинаи олимпии кишвар медал ворид мекунанд.