ҶАВОНОН
Якшанбе 10 Ноябр 2024 10:22
Вақтҳои охир наворҳои гуногунро дар шабакаҳои иҷтимоӣ вохӯрдан мумкин аст, ки онҳо дар мактабҳои миёна сабт гардида, ахлоқи пасти хонандаҳо, бадгуфторӣ нисбати омӯзгорон ва шикастани мизу курсиҳоро рӯйрост нишон медиҳад. Ин гуна навор чанде пеш дар шабакаҳои иҷтимоии фейсбук дар гурӯҳҳо бознашр ва паҳн гардид, ки хонандае дар ҳузури омӯзгор ҳангоми дарс суханҳои қабеҳ гуфта ба омӯзгор дашномҳои қабеҳтарин медод. Ин омилро чист? Кӣ гунаҳкор, падару модар ё...?
Мутаассифона, имрӯз на ҳамаи хонандагон дар ҷомеаи мо одоби ҳамида доранд ва аксар вақт ҳангоми суҳбатҳо бо ҳамсолони худ алфози бадро истифода намуда, нисбати калонсолон беэҳтиромӣ менамоянд. Ҳамчунин дар кӯчаҳо, нақлиёт, муассисаҳои таълимӣ ва дигар ҷойҳои ҷамъиятӣ суханони қабеҳ гуфта, беинтизомӣ менамоянд.
Бархе аз волидон бехабар аз Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд” бар он андешаанд, ки тарбия ва интизоми фарзандон бевосита бар дӯши омӯзгорон аст. На ҳама падару модар имрӯз масъулияти волидайнии худро эҳсос менамояд.
Тибқи моддаи 8, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд дар мавриди уҳдадориҳои падару модар дар тарбияи фарзанд чунин омадааст:
- кирдорҳои зиддиҷамъиятӣ, муомилаи дағалона бо атрофиён, халалдор намудани оромӣ, истифодаи суханҳои қабеҳ, рафтори дағалона дар кӯчаҳо, хиёбонҳо, майдонҳо, муассисаҳои фароғатӣ, дохили нақлиёт, хобгоҳҳо, манзили зист, дигар ҷойҳои чамъиятӣ ва муносибати тахрибкоронаи фарзандро ба муҳити зист пешгирӣ намоянд.
Коршиносони соҳа бар ин назаранд, ки бетарафии ҷомеа боис ба рушди беинтизомии хонандагон ва беэҳтиромии онҳо дар ҷомеа мегардад.
Шавкат Одинаев, омӯзгори Литсейи №2 барои хонандагони болаёқати шаҳри Душанбе вобаста ба ин масъалаи доғ мегӯяд, ки дар баъзе аз ноҳияҳои дурдаст наврасон, хусусан хонандагони мактаб суханҳо ва алфози қабеҳро қариб, ки истифода намебаранд. Чунки ҷомеа, сокинони деҳа ба атрофиён таваҷҷуҳ зоҳир мекунанд ва бетарафӣ намекунанд.
- Вақте ки наврасе сухани бадро ба алфозаш меорад, сокинони он деҳа сарзанишаш мекунанд, то дигар ин суханони нолозимро такрор накунад. Аммо, мутаассифона, дар шаҳр ду хонанда бо ҳам дарафтода, ба якдигар суханони қабеҳ мегӯянд. Калонсолон, сокинон ва роҳгузарон бетарафӣ намуда, ба муноқиша ва суханҳои қабеҳи онҳо беэътиборӣ менамоянд. Барои пешгирии беинтизомӣ ва хулқу атвори хуб надоштан ҳама сохторҳои давлатӣ ва ҷомеа низ бояд саҳми бевоситаи хешро барои фарзандони миллат гузоранд, - гуфт Ш. Одинаев.
Мутахассисони соҳа бар он андешаанд, ки ба навор гирифтани саҳнаҳои тарбиявӣ ва тариқи телевизионҳои ватаниву сомонаҳо пешниҳод намудан низ ба тарбия, интизом ва хулқу атвори кӯдакону наврасон, хусусан хонандагон, бевосита таъсиррасон аст.
Бисёриҳо мегӯянд, бояд ин муносибати бад ва алфози қабеҳи хонандагон ба воситаи барномаҳои телевизионӣ бартараф карда шавад. Ҳамчунин ақидаҳо оид ба филмҳои ватанӣ низ кам нестанд. Аз ҷониби “Тоҷикфилм” дар як сол як маротиба филмҳои тарбиявӣ вобаста ба синнусоли кӯдакону наврасон ба навор гирифта, тариқи телевизионҳо нишон дода мешавад, вале ин хеле кам аст.
- Имрӯзҳо дар шабакаҳои телевизионӣ наворҳои тарбиявӣ қариб ба назар намерасад. Агар наворҳои тарбиявии телевизионӣ ҳарчи зиёдтар шавад, ҳамон қадар ба манфиати кор аст. Навори тарбиявӣ, албатта бетаъсир намонда, ҳангоми дидан кӯдакону наврасон тақлид мекунанд, меомӯзанд. Кӯдакону наврасон тақлидкор буда, ҳарчи бинанду шунаванд, мегӯянду иҷро менамоянд. Барои пешгирии беинтизомӣ ва беэҳтиромии кӯдакону наврасон, хосатан хонандагон, наворҳои тарбиявӣ таъсири амиқе дошта, теъдоди чунин наворҳоро зиёд кардан лозим аст, - мегӯяд омӯзгор Ш. Одинаев.
Бархе аз падару модарон ба тарбияи фарзанд эътибор зоҳир намекунанд. Инчунин ба муассисаҳое, ки фарзандони онҳо таҳсил менамоянд, рафта боре ҳам аз ҳолу аҳволи онҳо хабар намегиранд. Имрӯзҳо дар кӯчаҳо ва хиёбонҳои шаҳр бештар наврасоне ба назар мерасанд, ки ҳангоми бозиҳо, муошират байни худ низ суханҳои қабеҳро истифода менамоянд. Аз рафти суҳбат бо мутахассисони соҳа маълум шуд, ки бисёре аз падару модарон ба маҷлисҳо ҳозир нашуда, ҳатто боре ҳам омада ба дарсҳои фарзандонашон иштирок намекунанд, ки фарзанди ӯ чӣ гуна интизом дорад?
Ҷомеашинос Абдураҳмон Барфиев мегӯяд, ки асосан тарбия бар дӯши 3 ниҳод - оила, мактаб ва ҷамъият аст. Дар оилае, ки байни худ ҳурмату эҳтиром ва хусусан тарбия вуҷуд надорад, фарзандони ин оила беинтизом ба воя мерасанд. Пас, маълум мешавад, ки барои тарбияи кӯдакон аввалиндараҷа танҳо оила масъул аст.
- Дар даврае, ки мо таҳсил мекардем, рӯзи шанбе барои мо рӯзи мотам буд. Зеро падару модар рӯзномаи моро аз назар мегузаронанд. Аммо дар ҳоли ҳозир, мутаассифона, падару модар на танҳо рӯзномаи фарзандашонро хабар намегиранд, ҳатто ба интизоми фарзандош ҳам эътибор медиҳанд, - мегӯяд ҷомеашинос А. Барфиев.
Ин ҷомеашинос бар он назар аст, ки волидайни имрӯза барои интизом ва хатоҳо фарзандашро сарзаниш намекунанд. Масалан, агар муаллим волидайнро барои беинтизомии фарзандашон даъват кунад ва гӯяд, ки фарзанди шумо дар мактаб беинтизомӣ намуд, бар замми гунаҳкории худ онҳо боз дар назди фарзандашон муаллимро гунаҳкор ҳисобида, фарзанди худро, ки беинтизом аст, тарафдорӣ мекунанд. Наврас мебинад, ки як бор беинтизомӣ кард ва волидонаш ҳеҷ чиз нагуфтанд, сарзанишаш накарданд, амалҳои зишташро такроран анҷом медиҳад.
Дар тарбия ва интизоми хонандагон муоширати пайвастаи равоншиносон низ таъсиррасон аст. Ҳангоми сар задани беинтизомии хонандагон дар мактабҳо ва дигар муассисаҳои таълимӣ равоншиносон бо онҳо барои такрор накардани беинтизомӣ машваратҳо мегузаронанд. Ҳамчунин бо волидайни хонанда суҳбатҳо низ мекунанд.
Равоншинос Муҳаммадраҳим Тошпулодов мегӯяд, ки имрӯз волидон бо омӯзгорон ҳамақида ва ҳамфикр набуда, ҳамкориҳо надоранд. Вақте ки хонанда аз ҷониби падару модар ва омӯзгор тарафдорӣ карда нашавад, ӯ маҷбур аст, ки интизомашро хуб намуда, эҳтироми калонсолонро ба ҷо оварад.
- Ҳоло волидайн фарзандонро ҳамаҷониба таъмин менамоянд. Аммо ин таъминот муваққатист, чунки синну соли волидайн мегузарад ва мо бояд кӯшиш намоем, то хонандагонеро, ки беинтизому хулқу атвори нохуб доранд, ислоҳ намоем. Барои пешгирии беинтизомии хонандагон равоншиносон саҳми беандоза гузошта метавонанд. Мо бо хонанда суҳбат мекунем. Сабабҳои чунин беинтизомиро мефаҳмем. Волидайни хонандаро даъват ва рафтори фарзандашро баррасӣ менамоем. Дар якҷоягӣ ба онҳо тавсияҳои равоншиносӣ медиҳем. Машварати доимии мо манфиати худро то ҷое мерасонад, - мегӯяд равоншинос Муҳаммадраҳим Тошпулодов.
Хулоса, имрӯз бояд дар баробари омӯзгорон волидон масъулияти хешро эҳсос намуда, фарзандро бо хулқу атвори ҳамида, дар руҳияи ватандӯстиву меҳанпарастӣ тарбия намоянд. Зеро беҳуда нест, ки мегӯянд, ояндаи давлату миллат аз ҷавонон вобаста аст. Пас, биёед мо ин ояндасозонро бо хушгуфторӣ ва хушбаёнӣ тарбия намоем.
Таҳмина ЮСУФӢ, “ҶТ”
Мутаассифона, имрӯз на ҳамаи хонандагон дар ҷомеаи мо одоби ҳамида доранд ва аксар вақт ҳангоми суҳбатҳо бо ҳамсолони худ алфози бадро истифода намуда, нисбати калонсолон беэҳтиромӣ менамоянд. Ҳамчунин дар кӯчаҳо, нақлиёт, муассисаҳои таълимӣ ва дигар ҷойҳои ҷамъиятӣ суханони қабеҳ гуфта, беинтизомӣ менамоянд.
Бархе аз волидон бехабар аз Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд” бар он андешаанд, ки тарбия ва интизоми фарзандон бевосита бар дӯши омӯзгорон аст. На ҳама падару модар имрӯз масъулияти волидайнии худро эҳсос менамояд.
Тибқи моддаи 8, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд дар мавриди уҳдадориҳои падару модар дар тарбияи фарзанд чунин омадааст:
- кирдорҳои зиддиҷамъиятӣ, муомилаи дағалона бо атрофиён, халалдор намудани оромӣ, истифодаи суханҳои қабеҳ, рафтори дағалона дар кӯчаҳо, хиёбонҳо, майдонҳо, муассисаҳои фароғатӣ, дохили нақлиёт, хобгоҳҳо, манзили зист, дигар ҷойҳои чамъиятӣ ва муносибати тахрибкоронаи фарзандро ба муҳити зист пешгирӣ намоянд.
Коршиносони соҳа бар ин назаранд, ки бетарафии ҷомеа боис ба рушди беинтизомии хонандагон ва беэҳтиромии онҳо дар ҷомеа мегардад.
Шавкат Одинаев, омӯзгори Литсейи №2 барои хонандагони болаёқати шаҳри Душанбе вобаста ба ин масъалаи доғ мегӯяд, ки дар баъзе аз ноҳияҳои дурдаст наврасон, хусусан хонандагони мактаб суханҳо ва алфози қабеҳро қариб, ки истифода намебаранд. Чунки ҷомеа, сокинони деҳа ба атрофиён таваҷҷуҳ зоҳир мекунанд ва бетарафӣ намекунанд.
- Вақте ки наврасе сухани бадро ба алфозаш меорад, сокинони он деҳа сарзанишаш мекунанд, то дигар ин суханони нолозимро такрор накунад. Аммо, мутаассифона, дар шаҳр ду хонанда бо ҳам дарафтода, ба якдигар суханони қабеҳ мегӯянд. Калонсолон, сокинон ва роҳгузарон бетарафӣ намуда, ба муноқиша ва суханҳои қабеҳи онҳо беэътиборӣ менамоянд. Барои пешгирии беинтизомӣ ва хулқу атвори хуб надоштан ҳама сохторҳои давлатӣ ва ҷомеа низ бояд саҳми бевоситаи хешро барои фарзандони миллат гузоранд, - гуфт Ш. Одинаев.
Мутахассисони соҳа бар он андешаанд, ки ба навор гирифтани саҳнаҳои тарбиявӣ ва тариқи телевизионҳои ватаниву сомонаҳо пешниҳод намудан низ ба тарбия, интизом ва хулқу атвори кӯдакону наврасон, хусусан хонандагон, бевосита таъсиррасон аст.
Бисёриҳо мегӯянд, бояд ин муносибати бад ва алфози қабеҳи хонандагон ба воситаи барномаҳои телевизионӣ бартараф карда шавад. Ҳамчунин ақидаҳо оид ба филмҳои ватанӣ низ кам нестанд. Аз ҷониби “Тоҷикфилм” дар як сол як маротиба филмҳои тарбиявӣ вобаста ба синнусоли кӯдакону наврасон ба навор гирифта, тариқи телевизионҳо нишон дода мешавад, вале ин хеле кам аст.
- Имрӯзҳо дар шабакаҳои телевизионӣ наворҳои тарбиявӣ қариб ба назар намерасад. Агар наворҳои тарбиявии телевизионӣ ҳарчи зиёдтар шавад, ҳамон қадар ба манфиати кор аст. Навори тарбиявӣ, албатта бетаъсир намонда, ҳангоми дидан кӯдакону наврасон тақлид мекунанд, меомӯзанд. Кӯдакону наврасон тақлидкор буда, ҳарчи бинанду шунаванд, мегӯянду иҷро менамоянд. Барои пешгирии беинтизомӣ ва беэҳтиромии кӯдакону наврасон, хосатан хонандагон, наворҳои тарбиявӣ таъсири амиқе дошта, теъдоди чунин наворҳоро зиёд кардан лозим аст, - мегӯяд омӯзгор Ш. Одинаев.
Бархе аз падару модарон ба тарбияи фарзанд эътибор зоҳир намекунанд. Инчунин ба муассисаҳое, ки фарзандони онҳо таҳсил менамоянд, рафта боре ҳам аз ҳолу аҳволи онҳо хабар намегиранд. Имрӯзҳо дар кӯчаҳо ва хиёбонҳои шаҳр бештар наврасоне ба назар мерасанд, ки ҳангоми бозиҳо, муошират байни худ низ суханҳои қабеҳро истифода менамоянд. Аз рафти суҳбат бо мутахассисони соҳа маълум шуд, ки бисёре аз падару модарон ба маҷлисҳо ҳозир нашуда, ҳатто боре ҳам омада ба дарсҳои фарзандонашон иштирок намекунанд, ки фарзанди ӯ чӣ гуна интизом дорад?
Ҷомеашинос Абдураҳмон Барфиев мегӯяд, ки асосан тарбия бар дӯши 3 ниҳод - оила, мактаб ва ҷамъият аст. Дар оилае, ки байни худ ҳурмату эҳтиром ва хусусан тарбия вуҷуд надорад, фарзандони ин оила беинтизом ба воя мерасанд. Пас, маълум мешавад, ки барои тарбияи кӯдакон аввалиндараҷа танҳо оила масъул аст.
- Дар даврае, ки мо таҳсил мекардем, рӯзи шанбе барои мо рӯзи мотам буд. Зеро падару модар рӯзномаи моро аз назар мегузаронанд. Аммо дар ҳоли ҳозир, мутаассифона, падару модар на танҳо рӯзномаи фарзандашонро хабар намегиранд, ҳатто ба интизоми фарзандош ҳам эътибор медиҳанд, - мегӯяд ҷомеашинос А. Барфиев.
Ин ҷомеашинос бар он назар аст, ки волидайни имрӯза барои интизом ва хатоҳо фарзандашро сарзаниш намекунанд. Масалан, агар муаллим волидайнро барои беинтизомии фарзандашон даъват кунад ва гӯяд, ки фарзанди шумо дар мактаб беинтизомӣ намуд, бар замми гунаҳкории худ онҳо боз дар назди фарзандашон муаллимро гунаҳкор ҳисобида, фарзанди худро, ки беинтизом аст, тарафдорӣ мекунанд. Наврас мебинад, ки як бор беинтизомӣ кард ва волидонаш ҳеҷ чиз нагуфтанд, сарзанишаш накарданд, амалҳои зишташро такроран анҷом медиҳад.
Дар тарбия ва интизоми хонандагон муоширати пайвастаи равоншиносон низ таъсиррасон аст. Ҳангоми сар задани беинтизомии хонандагон дар мактабҳо ва дигар муассисаҳои таълимӣ равоншиносон бо онҳо барои такрор накардани беинтизомӣ машваратҳо мегузаронанд. Ҳамчунин бо волидайни хонанда суҳбатҳо низ мекунанд.
Равоншинос Муҳаммадраҳим Тошпулодов мегӯяд, ки имрӯз волидон бо омӯзгорон ҳамақида ва ҳамфикр набуда, ҳамкориҳо надоранд. Вақте ки хонанда аз ҷониби падару модар ва омӯзгор тарафдорӣ карда нашавад, ӯ маҷбур аст, ки интизомашро хуб намуда, эҳтироми калонсолонро ба ҷо оварад.
- Ҳоло волидайн фарзандонро ҳамаҷониба таъмин менамоянд. Аммо ин таъминот муваққатист, чунки синну соли волидайн мегузарад ва мо бояд кӯшиш намоем, то хонандагонеро, ки беинтизому хулқу атвори нохуб доранд, ислоҳ намоем. Барои пешгирии беинтизомии хонандагон равоншиносон саҳми беандоза гузошта метавонанд. Мо бо хонанда суҳбат мекунем. Сабабҳои чунин беинтизомиро мефаҳмем. Волидайни хонандаро даъват ва рафтори фарзандашро баррасӣ менамоем. Дар якҷоягӣ ба онҳо тавсияҳои равоншиносӣ медиҳем. Машварати доимии мо манфиати худро то ҷое мерасонад, - мегӯяд равоншинос Муҳаммадраҳим Тошпулодов.
Хулоса, имрӯз бояд дар баробари омӯзгорон волидон масъулияти хешро эҳсос намуда, фарзандро бо хулқу атвори ҳамида, дар руҳияи ватандӯстиву меҳанпарастӣ тарбия намоянд. Зеро беҳуда нест, ки мегӯянд, ояндаи давлату миллат аз ҷавонон вобаста аст. Пас, биёед мо ин ояндасозонро бо хушгуфторӣ ва хушбаёнӣ тарбия намоем.
Таҳмина ЮСУФӢ, “ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед