Таассуб марази бисёр бадест, ки ба ҳар ҷо сироят меку­над. Он аз ҷумлаи масъалаҳои нигаронкунандаи ҷомеаи мо дар ҳамин шабу рӯз ба ҳисоб меравад.

Баромади ин калима аз забони арабӣ буда, маънояш та­рафдории кӯркӯрона аз чизе, касе ё назарияву ақидае мебо­шад. Таассуб он аст, ки мо ин ё он масъаларо бе он ки сару бар ва пасу пешашро бисанҷем, онро дар доираи фаҳмиш ва табъу хости дили худамон амалӣ мекунем. Боз таассуб гуфта навъи якравие ҳам фаҳмида мешавад, ки дар хусуси масъалаҳои ба ақл мухолиф ва ба руҳи дин мувофиқат наку­нанда ба миён гузошта мешавад. Инчунин, таассуб як шакли рафторест, ки тамоман бар асоси ҳиссу асабоният бино шуда ва эҳсосест, ки аз ҷисмоният ва ҳайвоният ғизо гирифта, аз ботин ба берун нуфӯз кардааст.

Таассуб рафтори аз мантиқ ва муҳокима дур мебошад. Аз ин ҷост, ки шахси мутаассибро аз рӯи ақлу мантиқ амал карданаш имкон надорад ва мутаассиб ба як ҳиссиёте, ки ба виҷдони кас хитоб мекунанд, низ бегона аст. Мутаассиб ё таассубгарро дар гуфтор бо калимаҳои тундгаро, ифротӣ, ифротгаро, радикал, фанат ва ғ. ҳам ифода мекунанд.

Зимнан, таассуб дар ҳар самту соҳа буда метавонад. Ма­салан, яке сирф дар хусуси масоили сиёсӣ таассуб дорад, яке дигар дар бораи масъалаҳое, ки ба фарҳанг алоқаманданд, каси дигар сирф ба масоили динӣ ва шариат. Аз ин ҷост, ки та­ассубро ба таассуби сиёсӣ, фарҳангӣ, динӣ ва ғ. ҷудо мекунанд.

Таассубро, ки ҳамчун рафтори ношоиста, ҳиссиёти нохуш ва хислати нописанд аст, одати даврони ҷоҳилият ном меба­ранд. Таассуб дар ҳар минтақа ва кишваре ба назар мерасад. Он ҳамчун як навъи беморӣ ба одамони соҳиби ақидаву наза­ри гуногун сироят карда метавонад. Ҳатто дар нафарони дин­дор ҳам таассубро мушоҳида мекунед. Чунонки онҳо на аз ба­рои ризои Худо, балки ба хотири ҳифзи донишҳои ибтидоии худашон амал карда, ҳар масъаларо дар чорчӯбаи танги би­ниши хеш баҳо медиҳанд ва баррасӣ мекунанд. Аз ин лиҳоз, ба як қатор масъалаҳои ҷузъӣ муносибати қотеъона, оштино­пазир ва ҳатто гуфтан мумкин, хашин нишон медиҳанд.

Масалан, имрӯз дар гӯшаҳои гуногуни дунё одамоне, ки ба миёнашон бомба баста, худро дар миёни издиҳом метар­конанд, натиҷаи ҳамин гуна як таассуби кӯркӯрона аст. Онҳо ақидаи радикалии худро ҳақ гумон мекунанд ва ба хотири он тайёранд, худро қурбон кунанд. Ҳол он ки “ҳақиқати” ши­нохтаи онҳо ба шинохти миллионҳо нафар сокинони сайёра мухолиф аст... Ин худкушҳо ба хотири татбиқи ақидаи ғалати хеш ҳаёти маънавиашонро ба нобудӣ мерасонанд, боз ҷони чандин бечораи бегуноҳро, занону кӯдаконро мерабоянд.

Дар замони ҳозира бештар ҷавонон ақидаҳои худро дар ин ё он хусус бо оҳанги нисбатан тунд баён мекунанд. Ба ибо­раи дигар, андешаҳои тунд ва таассубро бештар дар ҷавонон вомехӯред. Баъзе ҷавононро ҳарчанд дониш ва таҷрибаашон дар хусуси масоили гуногун ва ҳассос каму ночиз аст, бо вуҷуди ин, талош мекунанд, ҳамон ақидаи носаҳеҳи худро ба дигарон талқин кунанд. Мехоҳанд дигарон низ мисли онҳо фикр кунанд ва ҷаҳонро аз зовияи онҳо бубинанд. Бинобар ин, дар хусуси масъалаҳои алоҳида ба дараҷаи ифрот якра­вию пойфишорӣ мекунанд. Ин бошад, ақидаи дигаронро та­моман қадр накардан, танҳо аз рӯи фикри худ амал кардан ва ҳама чиро ба нафси хеш вобаста карда аз рӯи он амал карданро мефаҳмонад.

Таассуб, бегуфтугӯ, зиёновар аст, бинобар ин зарур аст, ба ҷои он тамкину таҳаммулпазир бошем ва ақидаи дигарон­ро, мавқеи онҳоро низ эҳтиром намоем.

Башир УСМОН, “ҶТ”