ҶАВОНОН
Шанбе 20 Апрел 2024 03:00
Ин акс аз даруни коғазҳои фарсудаву бозмондаи давраи ҷавонӣ ёфт шуд. Дар китоби суратҳоям ҷо наёфтаст, зеро ҳамагӣ як рӯз пеш аз сафар ба дасти ман расида буд. Аз даруни китобҳои намкашида пайдо шуд.
Моҳи апрели соли 1972 аввалҳои корам дар комитети комсомолии ноҳияи Фархор буд. Дар пеш сафари шаҳри Фрунзе (ҳозира Бишкек) меистод. Дар он ҷо курси думоҳаи такмили ихтисоси кормандони комсомол доир мегашт. Расидем. 75 нафар будем. Аз се ҷумҳурии ҳамонвақтаи Иттифоқи Советӣ: Тоҷикистон, Қирғизистон, Туркманистон. Дарсҳо хуш мегузаштанд. Шӯру шари ҷавонӣ, ғайрат, талош ҳама сарф мешуд. Баъди 10 рӯзи таҳсил эълон карданд, ки пурсиши сотсиологӣ мегузаронанд.
Саволҳо маъмулӣ буданд ва умумӣ. Аз зиндагӣ, услуби кор, мушкилиҳо, дастовардҳо ҳангоми фаъолият ва ба ҳамин монанд. Вақте ки натиҷаи онро ба мо эълон карданӣ шуданд гуфтанд, ки гап дар бораи муносибати шумо бо котиби аввал меравад. Ҳар кадоматон метавонед бидонед, ки чӣ гуна муносибат доред. Тааҷҷуб мекардем, ки дар саволҳо ин гуна мавзуъ вуҷуд надошт. Масъул эълон кард, ки агар касе нахоҳад, мо метавонем муносибаташро нагӯем. Мо ҳама хоҳиш кардем, ки натиҷааш барои мо муҳим аст.
Нишондиҳандаи аввал ҳамин тавр номида мешуд: дӯстона ва бародарона, наздик, расмӣ, сард…
Ҳамин вақт котибаи роҳбари курсҳо маро ба назди директор даъват кард. Вақте ки ба утоқ даромадам, директор гӯшаки телефонро ба ман дод ва гуфт, ки суҳбат кун.
Аз телефон овози Саидакбар Акобиров меомад. Ӯ бисёр меҳрубонона ва бо шодӣ гап мезад.
- Ҳозир дар берун бародаратро дидам, шодиёна қарздорӣ, муборак бошад, падар шудӣ, духтарчадор… Тезтар биё, корҳо бисёр шудаанд.
Баъди изҳори ташаккур баргашта ба синфхона омадам. Ҳолат гуногун буд, яке хурсанд, яке малул, дигаре дар андеша. Натиҷаро ба ман тавзеҳ доданд.
Аз 75 нафар ба ҳамин нишондоди аввал, яъне “муносибатҳои дӯстонаву бародарона” се кас ҷавоб гуфта буданд. Хушбахтона 2 нафар аз Тоҷикистон - Исмоил Мададов аз ноҳияи Совет (ҳозира Темурмалик) ва камина. Як духтари дигар аз Туркманистон… Қариб даҳ нафар “муносибатҳои наздик”..., мутаассифона, понздаҳ нафар “муносибати оштинопазир доштанд”. Ба фикрам баъди хушхабар ва натиҷаи ҳамин пурсиш меҳри Саидакбар бештар гардид. Ҳарчанд мо панҷ сол боз шинос будем, риштаи дӯстӣ моро мепайваст.
То моҳи августи соли 1973 бо ҳам кор кардем. Дар ҳақиқат ҳам муносибати мо бародарона буд. Охири моҳи август маро ба шаҳри Маскав барои суҳбат даъват карда буданд. Реферати ман гузашта буд. Аҷоиб таърихе дошт.
Соли гузашта дар мавзӯи журналистика автореферат фиристода будам. Дигар хабаре наомад. Имсол ҳини суҳбат котиби масъули комиссия фамилияи маро ба ёд оварда, сабаби порсол наомаданамро ҷӯё шуд. Рафта нусхаи фармонро оварда ба ман нишон дод, ки ман порсол ба шуъбаи журналистика қабул шуда будам (майлу хоҳиши ман ҳам ҳамин буд). Рисолаи имсолаатон ҳам дар бораи ташкили кори комсомол бад нест, вале агар шумо розӣ бошед, мо шуморо ба шуъбаи журналистика гузаронем (инро ман аз Худо мехостам). Баргашта омадам. Аз натиҷа комитети партиявӣ ва дигар идораҳо хабар ёфтанд. Маро котиби якуми комитети партиявии ноҳия Исмоил Қурбонов даъват кард.
- Шунидам, муваффақияти хуб. Вале ба фикрам ҳеҷ куҷо намеравӣ. Тирамоҳ вақти ҳисоботи интихобот котиби ташкилоти партиявии колхози ба номи Ленин меравӣ ва ҳам кор мекунӣ. Албатта, баргаштат боз ба комсомол ё аппарати райком пешбинӣ шудааст.
Ин суханҳо омирона, қотеъона, бародарона, самимона, дилпурона гуфта шуда буданд. Ҷои баҳс набуд.
- Аз нарафтанат худат ба КМЛКСМ Тоҷикистон хабар деҳ. Шояд ба ҷоят ягон каси дигарро равон кунанд, - суханашро ба охир расонд ӯ.
То рафтани ман ҳамагӣ се-чор рӯз монда буд. Субҳи дигар ба ман занг заданд, ки модарат аз дунё гузаштаст. Ба Саидакбар занг задам ва кор нарафта рост ба ноҳияи Восеъ омадам. Маросими дафни модарро мегузаронидам. Хешу табор ҷамъ омада буданд. Ҳамин вақт касе гуфт, ки туро калони районатон мепурсад. Рафтам, ки дар паси хона дар ду-се мошин ҳамкоронам ва кормандони комитети партиявии комиҷроия омада буданд. Баъди салому алейк ва изҳори таслият Қурбонов маро ба гӯшае хоста, пурсид:
- Масъалаи таҳислатро чӣ кор кардӣ? Ба он ҷо хабар додӣ?
- Не. Фурсат нашуд, - ҷавоб додам хиҷолатмандона.
- Чӣ беҳтар. Бо ҳам меравем. Маро ҳам ба Маскав тавсия доданд. Фақат ҳоло ба ҳеҷ кас нагӯ. Ман адреси мактаби масковиатро ёфта аз номат телеграмма мефиристонам, ки бинобар азодорӣ як ҳафта дер меоям. Барои ту ва худам чипта мефармоям, парво накун. Чиптаи фармудаатро ҳам лағв кун.
Як сиёҳие, ки дар ин ду рӯз рӯи дилам буд, рафъ шуд. Маросими азодориро тамом карда, тӯшаи сафар бастам. Медонистам, барои падарам дар ин хона бо додару хоҳарони хурдсолам бисёр мушкил аст, вале азм қотеъ буд.
Аз байн ду сол гузашт, таҳсилам тамом шуд. Аз Маскав ба ман роҳхат доданд, ки котиби якуми Комитети комсомолии ноҳияи Фархор мешавӣ. Дар Душанбе маро мудири шуъбаи газетаи “Комсомоли Тоҷикистон” (ҳозира “Ҷавонони Тоҷикистон”) таъин карданд, ки ду зина аз вазифаи пештараам поинтар буд. Ман танҳо не, ҳамдарсонам Нозигул Зайдуллоева ва Вера Бахтибекова баъди ду соли таҳсил ба вазифаҳои пеш аз таҳсилашон таъин гардиданд. Ба Башорат Файзуллоева баъди чор соли таҳсил ҳатто ҷои кори пештарааш – котиби комитети комсомолии корхонаи қолинбофии Қайроқумро муносиб надонистанд. Ӯ бо илтимоси зиёд дар мактаб муаллима шуд.
Аз сарнавишти ман Саидакбар Акобиров бисёр нороҳат буд. Ба фикрам, дар Кӯлоб даводав ҳам кард. Бо ҳам алоқаи телефонӣ доштем, мерафтем, меомадем. Ахиран даъват кард, ки ба Кӯлоб омада, муовини ӯ ҳамчун раиси комитети иттифоқи касабаи коркунони хоҷагии қишлоқ кор кунам. Ба андеша рафта будам. Ба Кӯлоб даъват кард, ба ноҳияи Муъминобод рафтем. Моро устоди корамон Файзиддин Наврӯзов, ки муовини раиси ноҳия кор мекард, меҳмонӣ медодааст. Дар нишаст устоди мактабии ман ва ҳамдарси донишгоҳии акаи Файзиддин Абдусалом Кароматов низ ҳузур дошт.
Онҳо аз ноомади кори ман таассуф хурда, дилбардорӣ мекарданд. Поёни ҳар сиёҳӣ сафед аст. Тақрибан баъди як сол аз ҳоли мо комитети маркази ВЛКСМ хабардор шуда, ҳақиқатро барқарор кард. Якбора ба мо се-чор зина боло вазифа доданд.
Дар Кӯлоб Котиби комитети комсомолии вилоят будам. Қариб ҳар ҳафта бо Саидакбар вомехӯрдам. Ман ба назди ӯ мерафтам, чунки дар сол аз ман бузургтар буд. Баъди он ки роҳбари хоҷагии ангурпарварӣ таъин шуд, ба табрикаш рафтам. Вале акнун дидорамон камтар буд, моҳе як - ду бор якдигарро медидем.
Чархи таърих маро барои чанд сол ба муҳоҷират фиристод. Вақте ки ба Душанбе омадам, дар рӯзҳои аввали кориам суроғ карда, маро телефонӣ пайдо кард. Хеле хиҷолат кашидам. Дар ин чор - панҷ рӯз ӯро наҷуста будам. Фардо ба назди ман биё гуфт. Рафтам. Идораашон дар таги пули кӯчаи Путовскии ҳамонвақта, дар соҳили руди Душанбе будааст Ӯ вазифаи сардори шуъбаи кадрҳои Идораи бозорҳои шаҳрро адо мекард. Гуфт, ки барои ман аллакай ҷои кор ёфтааст, дар яке аз бозорҳо коргари масъул хоҳам буд.
Не гуфта натавонистам. Чанд рӯз муҳлат пурсидам. Рӯзи сеюм худаш занг зад. Қарибиҳои хурокхӯрии нисфирӯзӣ буд.
- Ба бозори Путовский биё, палав фармудаам.
Хӯроки нисфирӯзии мо ба танамон чарбанда буд.
- Аз рӯзи душанбе дар бозори Шоҳмансур ба кор сар мекунӣ, - гуфт ӯ ҳангоми хайрухуш...
Панди Саъдӣ хушам меояд: Миёни бародару дӯст ӯ бародареро интихоб мекунад, ки дӯст бошад. Шаккокӣ ҳам шавад, гуфтаниям: “Дӯсте, ки бародар бошад”, аз варианти Саъдӣ камӣ надорад.
Ин қиссаро барои он овардам, ки мо он замон дар идораи ҷавонон 10- 15 нафар кор мекардем. Пешрафти кор аз иттифоқии кормандон вобаста буд. Ҳоло камтаранд, вале бояд иттифоқӣ аз даст наравад.
Саидҷалол САИДЗОДА, котиби дуюми Комитети комсомолии ноҳияи Фархор, солҳои 1971-73. (Аз “Дафтари Фархор”)
Моҳи апрели соли 1972 аввалҳои корам дар комитети комсомолии ноҳияи Фархор буд. Дар пеш сафари шаҳри Фрунзе (ҳозира Бишкек) меистод. Дар он ҷо курси думоҳаи такмили ихтисоси кормандони комсомол доир мегашт. Расидем. 75 нафар будем. Аз се ҷумҳурии ҳамонвақтаи Иттифоқи Советӣ: Тоҷикистон, Қирғизистон, Туркманистон. Дарсҳо хуш мегузаштанд. Шӯру шари ҷавонӣ, ғайрат, талош ҳама сарф мешуд. Баъди 10 рӯзи таҳсил эълон карданд, ки пурсиши сотсиологӣ мегузаронанд.
Саволҳо маъмулӣ буданд ва умумӣ. Аз зиндагӣ, услуби кор, мушкилиҳо, дастовардҳо ҳангоми фаъолият ва ба ҳамин монанд. Вақте ки натиҷаи онро ба мо эълон карданӣ шуданд гуфтанд, ки гап дар бораи муносибати шумо бо котиби аввал меравад. Ҳар кадоматон метавонед бидонед, ки чӣ гуна муносибат доред. Тааҷҷуб мекардем, ки дар саволҳо ин гуна мавзуъ вуҷуд надошт. Масъул эълон кард, ки агар касе нахоҳад, мо метавонем муносибаташро нагӯем. Мо ҳама хоҳиш кардем, ки натиҷааш барои мо муҳим аст.
Нишондиҳандаи аввал ҳамин тавр номида мешуд: дӯстона ва бародарона, наздик, расмӣ, сард…
Ҳамин вақт котибаи роҳбари курсҳо маро ба назди директор даъват кард. Вақте ки ба утоқ даромадам, директор гӯшаки телефонро ба ман дод ва гуфт, ки суҳбат кун.
Аз телефон овози Саидакбар Акобиров меомад. Ӯ бисёр меҳрубонона ва бо шодӣ гап мезад.
- Ҳозир дар берун бародаратро дидам, шодиёна қарздорӣ, муборак бошад, падар шудӣ, духтарчадор… Тезтар биё, корҳо бисёр шудаанд.
Баъди изҳори ташаккур баргашта ба синфхона омадам. Ҳолат гуногун буд, яке хурсанд, яке малул, дигаре дар андеша. Натиҷаро ба ман тавзеҳ доданд.
Аз 75 нафар ба ҳамин нишондоди аввал, яъне “муносибатҳои дӯстонаву бародарона” се кас ҷавоб гуфта буданд. Хушбахтона 2 нафар аз Тоҷикистон - Исмоил Мададов аз ноҳияи Совет (ҳозира Темурмалик) ва камина. Як духтари дигар аз Туркманистон… Қариб даҳ нафар “муносибатҳои наздик”..., мутаассифона, понздаҳ нафар “муносибати оштинопазир доштанд”. Ба фикрам баъди хушхабар ва натиҷаи ҳамин пурсиш меҳри Саидакбар бештар гардид. Ҳарчанд мо панҷ сол боз шинос будем, риштаи дӯстӣ моро мепайваст.
То моҳи августи соли 1973 бо ҳам кор кардем. Дар ҳақиқат ҳам муносибати мо бародарона буд. Охири моҳи август маро ба шаҳри Маскав барои суҳбат даъват карда буданд. Реферати ман гузашта буд. Аҷоиб таърихе дошт.
Соли гузашта дар мавзӯи журналистика автореферат фиристода будам. Дигар хабаре наомад. Имсол ҳини суҳбат котиби масъули комиссия фамилияи маро ба ёд оварда, сабаби порсол наомаданамро ҷӯё шуд. Рафта нусхаи фармонро оварда ба ман нишон дод, ки ман порсол ба шуъбаи журналистика қабул шуда будам (майлу хоҳиши ман ҳам ҳамин буд). Рисолаи имсолаатон ҳам дар бораи ташкили кори комсомол бад нест, вале агар шумо розӣ бошед, мо шуморо ба шуъбаи журналистика гузаронем (инро ман аз Худо мехостам). Баргашта омадам. Аз натиҷа комитети партиявӣ ва дигар идораҳо хабар ёфтанд. Маро котиби якуми комитети партиявии ноҳия Исмоил Қурбонов даъват кард.
- Шунидам, муваффақияти хуб. Вале ба фикрам ҳеҷ куҷо намеравӣ. Тирамоҳ вақти ҳисоботи интихобот котиби ташкилоти партиявии колхози ба номи Ленин меравӣ ва ҳам кор мекунӣ. Албатта, баргаштат боз ба комсомол ё аппарати райком пешбинӣ шудааст.
Ин суханҳо омирона, қотеъона, бародарона, самимона, дилпурона гуфта шуда буданд. Ҷои баҳс набуд.
- Аз нарафтанат худат ба КМЛКСМ Тоҷикистон хабар деҳ. Шояд ба ҷоят ягон каси дигарро равон кунанд, - суханашро ба охир расонд ӯ.
То рафтани ман ҳамагӣ се-чор рӯз монда буд. Субҳи дигар ба ман занг заданд, ки модарат аз дунё гузаштаст. Ба Саидакбар занг задам ва кор нарафта рост ба ноҳияи Восеъ омадам. Маросими дафни модарро мегузаронидам. Хешу табор ҷамъ омада буданд. Ҳамин вақт касе гуфт, ки туро калони районатон мепурсад. Рафтам, ки дар паси хона дар ду-се мошин ҳамкоронам ва кормандони комитети партиявии комиҷроия омада буданд. Баъди салому алейк ва изҳори таслият Қурбонов маро ба гӯшае хоста, пурсид:
- Масъалаи таҳислатро чӣ кор кардӣ? Ба он ҷо хабар додӣ?
- Не. Фурсат нашуд, - ҷавоб додам хиҷолатмандона.
- Чӣ беҳтар. Бо ҳам меравем. Маро ҳам ба Маскав тавсия доданд. Фақат ҳоло ба ҳеҷ кас нагӯ. Ман адреси мактаби масковиатро ёфта аз номат телеграмма мефиристонам, ки бинобар азодорӣ як ҳафта дер меоям. Барои ту ва худам чипта мефармоям, парво накун. Чиптаи фармудаатро ҳам лағв кун.
Як сиёҳие, ки дар ин ду рӯз рӯи дилам буд, рафъ шуд. Маросими азодориро тамом карда, тӯшаи сафар бастам. Медонистам, барои падарам дар ин хона бо додару хоҳарони хурдсолам бисёр мушкил аст, вале азм қотеъ буд.
Аз байн ду сол гузашт, таҳсилам тамом шуд. Аз Маскав ба ман роҳхат доданд, ки котиби якуми Комитети комсомолии ноҳияи Фархор мешавӣ. Дар Душанбе маро мудири шуъбаи газетаи “Комсомоли Тоҷикистон” (ҳозира “Ҷавонони Тоҷикистон”) таъин карданд, ки ду зина аз вазифаи пештараам поинтар буд. Ман танҳо не, ҳамдарсонам Нозигул Зайдуллоева ва Вера Бахтибекова баъди ду соли таҳсил ба вазифаҳои пеш аз таҳсилашон таъин гардиданд. Ба Башорат Файзуллоева баъди чор соли таҳсил ҳатто ҷои кори пештарааш – котиби комитети комсомолии корхонаи қолинбофии Қайроқумро муносиб надонистанд. Ӯ бо илтимоси зиёд дар мактаб муаллима шуд.
Аз сарнавишти ман Саидакбар Акобиров бисёр нороҳат буд. Ба фикрам, дар Кӯлоб даводав ҳам кард. Бо ҳам алоқаи телефонӣ доштем, мерафтем, меомадем. Ахиран даъват кард, ки ба Кӯлоб омада, муовини ӯ ҳамчун раиси комитети иттифоқи касабаи коркунони хоҷагии қишлоқ кор кунам. Ба андеша рафта будам. Ба Кӯлоб даъват кард, ба ноҳияи Муъминобод рафтем. Моро устоди корамон Файзиддин Наврӯзов, ки муовини раиси ноҳия кор мекард, меҳмонӣ медодааст. Дар нишаст устоди мактабии ман ва ҳамдарси донишгоҳии акаи Файзиддин Абдусалом Кароматов низ ҳузур дошт.
Онҳо аз ноомади кори ман таассуф хурда, дилбардорӣ мекарданд. Поёни ҳар сиёҳӣ сафед аст. Тақрибан баъди як сол аз ҳоли мо комитети маркази ВЛКСМ хабардор шуда, ҳақиқатро барқарор кард. Якбора ба мо се-чор зина боло вазифа доданд.
Дар Кӯлоб Котиби комитети комсомолии вилоят будам. Қариб ҳар ҳафта бо Саидакбар вомехӯрдам. Ман ба назди ӯ мерафтам, чунки дар сол аз ман бузургтар буд. Баъди он ки роҳбари хоҷагии ангурпарварӣ таъин шуд, ба табрикаш рафтам. Вале акнун дидорамон камтар буд, моҳе як - ду бор якдигарро медидем.
Чархи таърих маро барои чанд сол ба муҳоҷират фиристод. Вақте ки ба Душанбе омадам, дар рӯзҳои аввали кориам суроғ карда, маро телефонӣ пайдо кард. Хеле хиҷолат кашидам. Дар ин чор - панҷ рӯз ӯро наҷуста будам. Фардо ба назди ман биё гуфт. Рафтам. Идораашон дар таги пули кӯчаи Путовскии ҳамонвақта, дар соҳили руди Душанбе будааст Ӯ вазифаи сардори шуъбаи кадрҳои Идораи бозорҳои шаҳрро адо мекард. Гуфт, ки барои ман аллакай ҷои кор ёфтааст, дар яке аз бозорҳо коргари масъул хоҳам буд.
Не гуфта натавонистам. Чанд рӯз муҳлат пурсидам. Рӯзи сеюм худаш занг зад. Қарибиҳои хурокхӯрии нисфирӯзӣ буд.
- Ба бозори Путовский биё, палав фармудаам.
Хӯроки нисфирӯзии мо ба танамон чарбанда буд.
- Аз рӯзи душанбе дар бозори Шоҳмансур ба кор сар мекунӣ, - гуфт ӯ ҳангоми хайрухуш...
Панди Саъдӣ хушам меояд: Миёни бародару дӯст ӯ бародареро интихоб мекунад, ки дӯст бошад. Шаккокӣ ҳам шавад, гуфтаниям: “Дӯсте, ки бародар бошад”, аз варианти Саъдӣ камӣ надорад.
Ин қиссаро барои он овардам, ки мо он замон дар идораи ҷавонон 10- 15 нафар кор мекардем. Пешрафти кор аз иттифоқии кормандон вобаста буд. Ҳоло камтаранд, вале бояд иттифоқӣ аз даст наравад.
Саидҷалол САИДЗОДА, котиби дуюми Комитети комсомолии ноҳияи Фархор, солҳои 1971-73. (Аз “Дафтари Фархор”)
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед