ҶАВОНОН
Панҷшанбе 28 Март 2024 11:34
Фарҳанги паст, тақлид, худнамоишдиҳӣ ё?..
Имрӯзҳо барои бархе аз духтарони тоҷик машҳур шудан дар шабакаҳои иҷтимоӣ мояи ифтихор буда, бисёре аз онҳо кӯшиш мекунанд, ки бо навору аксҳои “ҷолиб”-и хеш диққати мардумро ҷалб намоянд ва тамошобину обуначии (подписчик)-и зиёд ба даст оранд. Ин қабил духтаронро, ки ба истилоҳ блогер меноманд, дар воқеъ нафарони зиёд пайгирӣ мекунанд.
Аз ҷумлаи ин блогерон Баноз ном ҷавондухтарест, ки дар саҳифаи “Instagram”-и худ зиёда аз 99, 2 ҳазор обуначӣ дорад. Ӯ дар саҳифаи худ бо гузоштани наворҳои “ҷолиб” истифодабарандагонро ҷалб мекунад. Барои мисол ӯ навореро дар саҳифаи худ гузоштааст, ки дар он чунин мегӯяд: “Духтарон ба гапҳои бачаҳо бовар накунед, вақте онҳо мегӯянд ман шуморо дӯст медорам ва ҷонамро фидоят мекунам, ин гапҳо беш аз як сафсата нестанд. Зеро агар ин рост мебуд, яке аз обуначиҳоям акси ҳамхоба шудан бо дӯстписарамро ба ман намепартофт”.
Пас аз нашри ин навор истифодабарандагон зераш шарҳҳои пур аз суханҳои қабеҳ навиштаанд. Вале барои ин блогер ин гуна муносибати обуначиёнаш аҳамияте надорад.
Бархе аз нафарони дигар мегӯянд, мехоҳанд бо роҳи блогерӣ машҳур гашта ва ҳам маблағ ба даст оранд.
Блогери дигар Меҳрона Набиева, ки пайваста бо мондани аксу видеоҳои диққатҷалбкунанда дар байни ҷавонон мавқеи муайяни худро дорад, зимни суҳбат чунин гуфт: “Ман барои он дар “Instagram” акс ва видео мемонам, ки мехоҳам машҳур шавам. Бароям муҳим нест мардум дар бораам чӣ мегӯянд. Муҳим худи ман чӣ кор карданамро медонам. Ва агар мегӯед, ки ин ба фарҳанги мо рост намеояд ва аз доираи одоб берун рафтор мекунем, барои мо - блогерон, ин сухан то андозае ҳақиқат дорад. Вале гап сари ин аст, ки мардум бештар ба ин чиз таваҷҷуҳ доранд. Агар худи ман дар саҳифаам як акс ё навори одӣ монам, албатта ба он ҳеҷ кас аҳамият намедиҳад, яъне ин чизро замона талаб мекунад ва ҳеҷ кас пеши роҳашро гирифта наметавонад”.
Тибқи омори расмӣ, дар Тоҷикистон дар оғози соли 2021 шумораи истифодабарандагони шабакаҳои иҷтимоӣ ба беш аз 3,3 миллион нафар расидааст, ки тақрибан 2 миллиону 310 ҳазор нафари онро ҷавонон ташкил медиҳанд.
Пас ин гуна аксу наворҳо ба ҷавонону наврасон чӣ таъсире расонида метавонад? Агар ин гуна ҳолат идома пайдо кунад, фарҳангу ахлоқи моро чӣ интизор аст? Аз наслҳои оянда чиро интизор шуд?
Коршиносон мегӯянд, ин гуна аксу наворҳо ба ҷавонони дигар, алалхусус ба наврасон таъсири манфӣ мерасонад.
Фирӯз Миров, ҷомеашинос дар ин бора чунин мегӯяд: “Дар замони имрӯз мо дар шабакаҳои иҷтимоӣ садҳо навор ва саҳнаҳои аз доираи ахлоқӣ берунро мебинем. Шабакаи иҷтимоии “Instagram” имрӯз ба макони фаҳшу худнамоишдиҳии баъзе аз ҷавонон, махсусан ҷавондухтарон табдил ёфтааст, ки ин амал ба ҳолати равонии ҷомеа, бахусус наврасон таъсири манфӣ мерасонад. Шояд рафтори ноҷои духтарон дар замони имрӯза ва даст задан ба корҳои ғайриахлоқии онҳо низ аз наворҳои баъзе блогерони ин шабакаҳо маншаъ мегирад”.
Фарҳангшиносон бар онанд, ки ҷавонони имрӯза бештар ба фарҳанги ғарб такя мекунанд, ки ба ин восита фарҳанги тоҷиконаи мо коста мегардад.
Давлатёр Файзиддин, фарҳангшинос, дар ин маврид чунин андеша дорад: “Барои мардуми мо одобу рафтори як духтари тоҷик аз давраҳои хело пеш арзиши баланд дошт. Имрӯзҳо чуноне, ки ҳамагон мебинанд, бештари гулдухтарони мо тақлид ба давлатҳову фарҳангҳои ғайр мекунанд. Интихоб намудани блогерӣ ин як порча фарҳанги мамлакатҳои ғарб аст, ки зебандаи духтари тоҷик нест. Зеро блогерӣ на касб, на шуғл, на истеъдод ва на як роҳи муайян аст. Чаро бештари ҷавонон ба ин роҳ мераванд? Зеро ин чиз тафаккурро талаб намекунад. Касе онҳоро раҳнамоӣ наменамояд ва роҳи муайян ҳам надоранд. Дар фарҳанги мо қабеҳгуфторӣ бозгӯи фарҳангу маданияти паст аст, хуб мешуд ин нуктаро ҷавондухтароне, ки ба ин кор машғуланд, дарк кунанд ва ҳангоми гузоштани наворе ба фарҳанги волоямон эҳтиром гузоранд ва худ низ соҳиби эҳтиром бошанд”.
Билол Акбаров як шаҳрванди кишвар мегӯяд, гарчанде истифода набурдани шабакаҳои иҷтимоӣ дар замони имрӯза ғайриимкон аст, вале он бояд дар доираи одоб ва шарму ҳаёи тоҷикона бошад.
“Ростӣ, бархе аз духтарон наворҳоеро мегузоранд, ки шахс аз тамошояшон худдорӣ мекунад. Фикр мекунанд, тақлид кардан ба блогерони давлатҳои пешрафта ба онҳо зебанда аст. Аммо мо мардум аз ин гуна амалҳо бояд худдорӣ кунем, зеро маданияту фарҳанги мо ин чизҳоро қабул карда наметавонад. Шояд омили ин гуна рафтор намуданашон озодии аз меъёр зиёд бошад, ки онҳо назорат намешаванд. Худи ман шахсан иҷозат намедиҳам, ки хоҳар ва ҳамсарам, аз “Instаgram” истифода барад. Зеро метарсам, ки муҳити он ба онҳо таъсир нарасонад”.
Коршиносон мегӯянд, ҳама чиз меъёр ва андозаи худро дорад ва ҳар касе, ки посдори фарҳанг ва арзиши ахлоқу одоби инсониро медонад, бояд пеш аз даст задан ба коре андеша намояд, ки аҳли башар аз он чӣ бардошт мекунад ва чӣ баҳое ба он медиҳад.
Дар ҷомеаи имрӯзаи мо блогероне низ пайдо мешаванд, ки аз ин рафторҳои ғайриахлоқонаи худ изҳори пушаймонӣ мекунанд.
Ҷонон аз шумораи чунин нафарон аст. Ӯ дар яке аз наворҳои гузоштаи худ чунин қайд мекунад: “Ман аз интихоби ин роҳ, яъне блогер шуданам пушаймонам. Зеро барои духтари тоҷик дар зиндагиаш аввал оила лозим аст. Вақте ин роҳро интихоб мекунӣ, шояд дар аввал фикр мекунӣ бисёр машҳур мешавӣ ва ҳама туро қадр мекунанд, вале дар асл ин гуна нест, баръакси ҳол мешавад. Инро ман аз таҷрибаам мегӯям. Ҳатто хонаводаи худат муқобилат мебарояд. Яъне вақти ба ин роҳ рафтӣ, танҳо мемонӣ. Дар аввал як оташаке вуҷудатро фаро мегирад ва барои таваҷҷуҳро ба худ ҷалб кардан, чӣ коре, ки аз дастат меояд мекунӣ, вале оқибати он пушаймонист.
Бештари аз ин гуна блогерон чунин мешуморанд, ки гарчанде аз роҳи пешгирифтаи худ пушаймонанд, вале агар хоҳанд ҳам, аз он даст кашида наметавонанд. Чунки дигар обрӯву эътибори онҳо назди ҷомеа аллакай коста гардидааст ва баргардонидани он мушкил аст.
Коршиносон мегӯянд барои пешгирии чунин амалҳои ғайриахлоқӣ бояд тамоми ҷомеа зид барояд ва танҳо дар ин ҳолат мешавад мубориза бурд. Вале дар ҳоле, ки чунин амалҳо барои бархе аз аҳли ҷомеа қобили қабул аст, садди роҳи он шудан мушкил аст.
Саҳоба ШАРИПОВА, “ҶТ”
Имрӯзҳо барои бархе аз духтарони тоҷик машҳур шудан дар шабакаҳои иҷтимоӣ мояи ифтихор буда, бисёре аз онҳо кӯшиш мекунанд, ки бо навору аксҳои “ҷолиб”-и хеш диққати мардумро ҷалб намоянд ва тамошобину обуначии (подписчик)-и зиёд ба даст оранд. Ин қабил духтаронро, ки ба истилоҳ блогер меноманд, дар воқеъ нафарони зиёд пайгирӣ мекунанд.
Аз ҷумлаи ин блогерон Баноз ном ҷавондухтарест, ки дар саҳифаи “Instagram”-и худ зиёда аз 99, 2 ҳазор обуначӣ дорад. Ӯ дар саҳифаи худ бо гузоштани наворҳои “ҷолиб” истифодабарандагонро ҷалб мекунад. Барои мисол ӯ навореро дар саҳифаи худ гузоштааст, ки дар он чунин мегӯяд: “Духтарон ба гапҳои бачаҳо бовар накунед, вақте онҳо мегӯянд ман шуморо дӯст медорам ва ҷонамро фидоят мекунам, ин гапҳо беш аз як сафсата нестанд. Зеро агар ин рост мебуд, яке аз обуначиҳоям акси ҳамхоба шудан бо дӯстписарамро ба ман намепартофт”.
Пас аз нашри ин навор истифодабарандагон зераш шарҳҳои пур аз суханҳои қабеҳ навиштаанд. Вале барои ин блогер ин гуна муносибати обуначиёнаш аҳамияте надорад.
Бархе аз нафарони дигар мегӯянд, мехоҳанд бо роҳи блогерӣ машҳур гашта ва ҳам маблағ ба даст оранд.
Блогери дигар Меҳрона Набиева, ки пайваста бо мондани аксу видеоҳои диққатҷалбкунанда дар байни ҷавонон мавқеи муайяни худро дорад, зимни суҳбат чунин гуфт: “Ман барои он дар “Instagram” акс ва видео мемонам, ки мехоҳам машҳур шавам. Бароям муҳим нест мардум дар бораам чӣ мегӯянд. Муҳим худи ман чӣ кор карданамро медонам. Ва агар мегӯед, ки ин ба фарҳанги мо рост намеояд ва аз доираи одоб берун рафтор мекунем, барои мо - блогерон, ин сухан то андозае ҳақиқат дорад. Вале гап сари ин аст, ки мардум бештар ба ин чиз таваҷҷуҳ доранд. Агар худи ман дар саҳифаам як акс ё навори одӣ монам, албатта ба он ҳеҷ кас аҳамият намедиҳад, яъне ин чизро замона талаб мекунад ва ҳеҷ кас пеши роҳашро гирифта наметавонад”.
Тибқи омори расмӣ, дар Тоҷикистон дар оғози соли 2021 шумораи истифодабарандагони шабакаҳои иҷтимоӣ ба беш аз 3,3 миллион нафар расидааст, ки тақрибан 2 миллиону 310 ҳазор нафари онро ҷавонон ташкил медиҳанд.
Пас ин гуна аксу наворҳо ба ҷавонону наврасон чӣ таъсире расонида метавонад? Агар ин гуна ҳолат идома пайдо кунад, фарҳангу ахлоқи моро чӣ интизор аст? Аз наслҳои оянда чиро интизор шуд?
Коршиносон мегӯянд, ин гуна аксу наворҳо ба ҷавонони дигар, алалхусус ба наврасон таъсири манфӣ мерасонад.
Фирӯз Миров, ҷомеашинос дар ин бора чунин мегӯяд: “Дар замони имрӯз мо дар шабакаҳои иҷтимоӣ садҳо навор ва саҳнаҳои аз доираи ахлоқӣ берунро мебинем. Шабакаи иҷтимоии “Instagram” имрӯз ба макони фаҳшу худнамоишдиҳии баъзе аз ҷавонон, махсусан ҷавондухтарон табдил ёфтааст, ки ин амал ба ҳолати равонии ҷомеа, бахусус наврасон таъсири манфӣ мерасонад. Шояд рафтори ноҷои духтарон дар замони имрӯза ва даст задан ба корҳои ғайриахлоқии онҳо низ аз наворҳои баъзе блогерони ин шабакаҳо маншаъ мегирад”.
Фарҳангшиносон бар онанд, ки ҷавонони имрӯза бештар ба фарҳанги ғарб такя мекунанд, ки ба ин восита фарҳанги тоҷиконаи мо коста мегардад.
Давлатёр Файзиддин, фарҳангшинос, дар ин маврид чунин андеша дорад: “Барои мардуми мо одобу рафтори як духтари тоҷик аз давраҳои хело пеш арзиши баланд дошт. Имрӯзҳо чуноне, ки ҳамагон мебинанд, бештари гулдухтарони мо тақлид ба давлатҳову фарҳангҳои ғайр мекунанд. Интихоб намудани блогерӣ ин як порча фарҳанги мамлакатҳои ғарб аст, ки зебандаи духтари тоҷик нест. Зеро блогерӣ на касб, на шуғл, на истеъдод ва на як роҳи муайян аст. Чаро бештари ҷавонон ба ин роҳ мераванд? Зеро ин чиз тафаккурро талаб намекунад. Касе онҳоро раҳнамоӣ наменамояд ва роҳи муайян ҳам надоранд. Дар фарҳанги мо қабеҳгуфторӣ бозгӯи фарҳангу маданияти паст аст, хуб мешуд ин нуктаро ҷавондухтароне, ки ба ин кор машғуланд, дарк кунанд ва ҳангоми гузоштани наворе ба фарҳанги волоямон эҳтиром гузоранд ва худ низ соҳиби эҳтиром бошанд”.
Билол Акбаров як шаҳрванди кишвар мегӯяд, гарчанде истифода набурдани шабакаҳои иҷтимоӣ дар замони имрӯза ғайриимкон аст, вале он бояд дар доираи одоб ва шарму ҳаёи тоҷикона бошад.
“Ростӣ, бархе аз духтарон наворҳоеро мегузоранд, ки шахс аз тамошояшон худдорӣ мекунад. Фикр мекунанд, тақлид кардан ба блогерони давлатҳои пешрафта ба онҳо зебанда аст. Аммо мо мардум аз ин гуна амалҳо бояд худдорӣ кунем, зеро маданияту фарҳанги мо ин чизҳоро қабул карда наметавонад. Шояд омили ин гуна рафтор намуданашон озодии аз меъёр зиёд бошад, ки онҳо назорат намешаванд. Худи ман шахсан иҷозат намедиҳам, ки хоҳар ва ҳамсарам, аз “Instаgram” истифода барад. Зеро метарсам, ки муҳити он ба онҳо таъсир нарасонад”.
Коршиносон мегӯянд, ҳама чиз меъёр ва андозаи худро дорад ва ҳар касе, ки посдори фарҳанг ва арзиши ахлоқу одоби инсониро медонад, бояд пеш аз даст задан ба коре андеша намояд, ки аҳли башар аз он чӣ бардошт мекунад ва чӣ баҳое ба он медиҳад.
Дар ҷомеаи имрӯзаи мо блогероне низ пайдо мешаванд, ки аз ин рафторҳои ғайриахлоқонаи худ изҳори пушаймонӣ мекунанд.
Ҷонон аз шумораи чунин нафарон аст. Ӯ дар яке аз наворҳои гузоштаи худ чунин қайд мекунад: “Ман аз интихоби ин роҳ, яъне блогер шуданам пушаймонам. Зеро барои духтари тоҷик дар зиндагиаш аввал оила лозим аст. Вақте ин роҳро интихоб мекунӣ, шояд дар аввал фикр мекунӣ бисёр машҳур мешавӣ ва ҳама туро қадр мекунанд, вале дар асл ин гуна нест, баръакси ҳол мешавад. Инро ман аз таҷрибаам мегӯям. Ҳатто хонаводаи худат муқобилат мебарояд. Яъне вақти ба ин роҳ рафтӣ, танҳо мемонӣ. Дар аввал як оташаке вуҷудатро фаро мегирад ва барои таваҷҷуҳро ба худ ҷалб кардан, чӣ коре, ки аз дастат меояд мекунӣ, вале оқибати он пушаймонист.
Бештари аз ин гуна блогерон чунин мешуморанд, ки гарчанде аз роҳи пешгирифтаи худ пушаймонанд, вале агар хоҳанд ҳам, аз он даст кашида наметавонанд. Чунки дигар обрӯву эътибори онҳо назди ҷомеа аллакай коста гардидааст ва баргардонидани он мушкил аст.
Коршиносон мегӯянд барои пешгирии чунин амалҳои ғайриахлоқӣ бояд тамоми ҷомеа зид барояд ва танҳо дар ин ҳолат мешавад мубориза бурд. Вале дар ҳоле, ки чунин амалҳо барои бархе аз аҳли ҷомеа қобили қабул аст, садди роҳи он шудан мушкил аст.
Саҳоба ШАРИПОВА, “ҶТ”
Эзоҳи худро нависед