Ҷавонӣ айёмест, ки инсон баҳри амалӣ сохтани орзуву омолаш тасмим мегирад ва баҳри аз бар намудани донишҳои гуногун ва босавод гардидан, саъю талош менамояд. Аз ин рӯ беҳуда ҷавониро давраи тиллоии умри инсон намегӯянд. Ҳар нафаре, ки ин давраи саросар аз шодиву нишот ва шарарангезу пурҳароратро самаранок истифода мебарад, бешубҳа ояндаи дурахшон дорад. Зеро ҷавонӣ пойдевори умри инсон аст. Аммо иддае аз ҷавонон маҳз дар ин давра ба хатоҳо роҳ дода, иштибоҳ мекунанд. Барои ояндаи хеш ҳеҷ кореро анҷом намедиҳанд ва пайи аз худ намудани донишҳои замонавӣ намешаванд. Таассуфовар он аст, ки ба ҷойи корҳои самаровару фоиданок ба амалҳое даст мезананд, ки ба ояндаи худ батамом хати батлон мекашанд.

Ба амалҳои номатлуб даст задани ҷавонон аз проблемаҳое мебошад, ки айни ҳол тамоми қишрҳои ҷомеаро ба ташвиш овардааст. Мувофиқи маълумоти оморӣ дар давоми чор моҳи соли 2017 дар ҷумҳурӣ аз тарафи ҷавонон 1846 ҷиноят содир гардидааст. Аз ин миқдор 1723 ҷиноятро писарон ва 123 ҷиноятро духтарон содир намудаанд.

Бояд тазаккур дод, ки аз ҷониби Ҳукумати мамлакат ба ҷавонон, ки қишри муҳими ҷомеа ба ҳисоб мераванд, пайваста тадбирҳои мушаххас андешида мешавад. Аз ҷумла, қабул гардидани қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҷавонон ва сиёсати давлатии ҷавонон» худ баёнгари он аст, ки Ҳукумат дар сиёсати худ ба ҷавонон такя карда, тарбия намудан ва ба камол расонидани насли ҷавону созандаро яке аз вазифаҳои аввалиндараҷаи худ медонад. Дар баробари ин доир ба дастгирии ҷавонон, баланд бардоштани мавқеи онҳо дар ҷомеа ва беҳтар намудани вазъи иҷтимоии ҷавонон як қатор барномаҳо, ба монанди, “Барномаи миллии рушди иҷтимоии ҷавонон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2016 – 2018” ва “Стратегияи сиёсати давлатии ҷавонон то соли 2020” қабул гардидаанд.

Дар ин росто Пешвои миллат дар ҷаласаи нахустини Шӯрои миллии кор бо ҷавонон дар моҳи майи соли 2016 вобаста ба масъалаи мазкур суханронӣ намуда, таъкид дошта буданд, ки “масъалаи тарбияи ҷавонон дар рӯҳияи пос доштани таъриху фарҳанг ва арзишҳои ахлоқиву маънавии миллӣ диққати ҷиддиро талаб мекунад. Чунин муносибат сабаб гардидааст, ки иддаи ҷавонон аз таҳсилу касбомӯзӣ дур монда, ба амалҳои ношоиста даст мезананд. Тибқи маълумот дар давоми солҳои 2014-2015 ва чор моҳи соли 2016 - ум беш аз 13 000 ҷинояти аз тарафи ҷавонон содиргардида ба қайд гирифта шудааст, ки аз шумораи умумии ҷиноятҳо 26 фоизро ташкил медиҳад. Кам аҳаммият додан ба ин масъалаҳо боис шудааст, ки иддае аз ҷавонони сустирода ва аз ҷиҳати сиёсӣ ноустувор бо иллати бекорӣ ва бешуғлӣ ба гурӯҳҳои ифротӣ шомил шуда, эътибору обрӯи кишварро дар арсаи байналмилалӣ паст зада истодаанд”.

Бо вуҷуди андешидани чораҳои дахлдор ва қабули барномаву қонунҳо ҷинояткорӣ миёни ҷавонон боз ҳам доман паҳн намудааст. Омилҳои ба ҷиноят даст задани ҷавононро ҳар гуна арзёбӣ менамоянд. Аммо ба таъкиди равоншиносон ва ҷомеашиносон ҷавон ҳамон вақт даст ба чунин кирдорҳои ношоям мезанад, ки дигар роҳи раҳоӣ аз мушкилотро намеёбад.

Ба таъкиди Гулнора Қамчибекова, равоншинос, аз нуқтаи назари психологӣ даст задани ҷавонон ба ҷинояткорӣ омилҳои гуногун дорад. Ба монанди беэътибории волидайн, ҳисси ботинии ҷавонон қонеъ нагаштан ва ҷиҳати иқтисодӣ, ки хеле муҳим аст ва волидайн бояд ҳамавақт огаҳ бошанд, ки фарзандашон бо кӣ дӯсту рафиқ аст.

- Яке аз сабабҳояш ин аст, ки баъзе волидон ҷойи кори хуб надоранд ва фарзандони худро таъмин карда наметавонанд. Аз ин рӯ наврасон ва баъзе ҷавонон мебинанд, ки рафиқонашон бо шароити аз онҳо дида беҳтар муҳайёанд, онҳо низ кӯшиш менамояд, ки то чунин шароит барояшон фароҳам оварда шавад. Ҳамин чизро аз волидайн дастрас карда наметавонанд, кӯшиш мекунад, ки даст ба корҳои номатлуб занаду худаш маблағ ба даст биёрад. Аммо оқибати даст ба ҷиноят заданро намеандешанд, ки ба кадом ҳолат бурда мерасонад. Омили дуюмаш нодуруст тарбия намудани волидайн мебошад. Яъне волидайн аҳамият намедиҳанд, ки фарзандашон ба кадом корҳо машғул асту чи корҳоро ба анҷом расонида истодааст. Вақте як маротиба амалҳои номатлубро фарзандашон иҷро кард, волидайн бояд дар алоҳидагӣ нишаста, доир ба ин масъала муҳокима кунанд. Ба фарзандашон фаҳмонанд, ки агар ту ҳамин корро идома диҳӣ, ба оқибатҳои бад гирифтор мешавӣ. Чунин муҳокима боис мегардад, ки онҳо мефаҳманду ба сӯйи амалҳои номатлуб намераванд. Омили дигар ин мафкураи паст мебошад. Яъне худро нисбати дигарон паст мезананд. Худбаҳодиҳӣ, ки вақте аз меъёр зиёд ва ё кам ки шуд, ин ҳам сабаби даст ба ҷинояткорӣ задан мешавад. Таъсири зиёди муҳит низ яке аз омилҳои асоситарин ба шумор меравад. Вақте чунин амалҳоро иҷро менамоянд, баъдан пушаймон мешаванд, ки алаккай дер шудааст, – иброз дошт равоншинос, Гулнора Қамчибекова.

Барои пешгирӣ намудани ин зуҳуроти номатлуб, яъне даст задани ҷавонон ба ҷиноят пасвайта аз ҷониби мақомоти дахлдор корҳои фаҳмондадиҳӣ гузаронида мешавад. Вале барои пешгирӣ ин кофӣ набуда, дар баробари он тамоми аҳли ҷомеа бояд масъулият эҳсос намоянд, то ин мушкилот ҳал гардад.

Ба гуфти ҳамсуҳбатон барои пешгирӣ намудани ҷинояту ҷинояткорӣ дар байни ҷавонон бояд пеш аз ҳама тариқи васоити ахбори омма барномаву мақолаҳое омода ва ин масъалаҳоро таҳлилу баррасӣ намудан лозим аст. Вақте дар якҷоягӣ сари проблемае чораҷӯӣ карда мешавад, он ҳатман роҳи ҳалли худро пайдо менамояд. Илова барин ташкил ва гузаронидани конференсия ва семинарҳои омӯзишӣ байни ҷомеа ва махсусан дар байни волидон аз манфиат холӣ нест. Инчунин, ҳар як ҷавоне, ки ба роҳи нодуруст қадам мениҳад, ӯ бояд андешад, ки ояндааш зери хатар асту дар охир пушаймон хоҳад шуд, ки дигар он ҳеҷ суде надорад. Зеро тамоми корҳои хато оқибаташ танҳо афсӯсу пушаймонист. Пас, беҳтар нест, ки ояндасозӣ кунем то ояндасӯзӣ!

Беҳрӯз ХОЛМУРОДОВ, “ҶТ”