Хабарҳои кӯтоҳ
Панҷшанбе 25 Апрел 2024 05:46
Порлумони Қазоқистон қонуне қабул кард, ки бар асоси он хориҷиён минбаъд ҳақ надоранд, замини ин ҷумҳуриро харанд ё тариқи иҷора истифода баранд. Ҳамин тавр, истифодаи заминҳои кишоварзии Қазоқистон барои хориҷиён, пеш аз ҳама чиниҳо, пурра манъ гардид.
Муддати чанд соли охир мардум аз боиси ҳар чи бештар аз худ кардани заминҳои кишоварзӣ аз ҷониби ширкату ашхоси ҷудогонаи чинӣ сахт норозигӣ баён карданд. Ин омил, яъне “бегонаҳо”-ро метавонист мухолифини ҳукумат ба нафъи худ истифода баранд. Қонуни мазкур бошад, онҳоро аз чунин “имконият” маҳрум сохт.
Бояд зикр кард, ки мавзӯи замин ва ҳиси нохушоянди мардуми қазоқ нисбати чиниҳо боз аз он ҷиҳат дарднок шуд, ки дар Чин нисбати мардуми камшумори мусулмони уйғур, ҳамчунин қазоқҳои сокини минтақаи Шинҷон (Қошғар) таъқиботу ҷо кардани эшон дар “бошгоҳҳои тарбиявӣ” роҳандозӣ гардид.
Чин ба кишварҳои ҳамсояи Осиёи Миёна ва Қазоқистон гӯё ҳарҷониба ёрӣ мерасонад. Маблағгузориҳо дар соҳоти гуногун, аз ҷумла бунёду таҷдиди роҳҳо, пулу нақбҳо, иншооти таъиноти махсус ва корхонаҳо аз зумраи корҳоест, ки бо иштироки бевоситаи мутахассисону коргарони чинӣ дар кишварҳои минтақа роҳандозӣ мегардад. Ҳоло чиниҳои зиёдро дар аксар шаҳрҳои кишварҳои минтақа мушоҳида ва гуфтугӯи онҳоро шунидан мумкин.
Чин ташаббускор ва амалисози барномаи “Як камарбанд ва як роҳ” маҳсуб ёфта, мекӯшад бо ин васила ҳузури худро дар минтақа боз ҳам афзоиш бахшад.
Ҳоло Чин ҳамкори бузурги тиҷоратии кишварҳои минтақа маҳсуб ёфта, тамоми молу коло маҳз аз он ҷо ба ин ҷумҳуриҳо ворид мегардад. Дар посух кишварҳои минтақа асосан захираҳои табиии худро содир месозанд. Ин вазъ ба пешрафти иқтисодиёти онҳо таъсири нохуб хоҳад дошт. Аз ин хотир, ҷалби маблағҳои хориҷӣ, аз ҷумла чинӣ, ба нафъи онҳо хоҳад буд. Маҳз бо ҷалби маблағҳои чинӣ, аз ҷумла дар Тоҷикистон, лоиҳаҳои гуногун амалӣ гаштаю мешаванд. Чунин корҳои нафъовар дар заминаи меъёрҳои қонунгузориҳои лозима бояд танзим гардад. То ин ки манфиатҳои тарафи қабулкунандаи маблағҳо ва худи маблағгузор ҳимоя ва аз ҳама муҳим ба фасод роҳ дода нашавад.
Пас аз соҳибистиқлолии кишварҳои минтақа Чин ба ин ҷо роҳ ёфта, маблағҳои ҳангуфт пешниҳод кард. Дар бунёди иншооти таъиноти гуногун саҳмгузор шуд. Ва ноаён ба захираҳои табиӣ, канданиҳои фоиданок ва дигар боигариҳои кишварҳои минтақа даст ёфт. Ҳамчунин аз боиси қарзҳои ҳангуфт даъвоҳои худро пеш овард. Чунончи, нисбати Қазоқистон даъвои марзӣ дорад. Маҳз бо чунин сабаб аллакай аз кишварҳои минтақа заминро “ситонда” гирифт. Ин боис шуда, ки ҳоло норозигиҳо ба миён меояд. Масалан, қирғизҳо натанҳо ба чиниҳо, ҳамчунин ба ҳукуматдорони худ даъво доранд, ки ба ширкатҳои чинӣ иҷозат дод, то худро тамоман “озод” ҳис намоянд. Илова бар он эшон мехоҳанд, донанд, ки чаро маблағҳои гирифташуда, ба пешрафти иқтисодиёт мусоидат накард. Яъне амалҳои ришваситонӣ эҳсос гардид. Аз ин боис президент Содир Ҷабборовро низ айбдор медонанд.
Набояд фаромӯш кард, ки Русия дар Осиёи Марказӣ бештар таъсиргузор ва худро кафили бехатарии минтақа мешуморад. Пас торафт афзоиш ёфтани ҳузури Чинро ба ин ҷо таҳаммул мекарда бошад?
Т. ДАВЛАТ, “ҶТ”
Муддати чанд соли охир мардум аз боиси ҳар чи бештар аз худ кардани заминҳои кишоварзӣ аз ҷониби ширкату ашхоси ҷудогонаи чинӣ сахт норозигӣ баён карданд. Ин омил, яъне “бегонаҳо”-ро метавонист мухолифини ҳукумат ба нафъи худ истифода баранд. Қонуни мазкур бошад, онҳоро аз чунин “имконият” маҳрум сохт.
Бояд зикр кард, ки мавзӯи замин ва ҳиси нохушоянди мардуми қазоқ нисбати чиниҳо боз аз он ҷиҳат дарднок шуд, ки дар Чин нисбати мардуми камшумори мусулмони уйғур, ҳамчунин қазоқҳои сокини минтақаи Шинҷон (Қошғар) таъқиботу ҷо кардани эшон дар “бошгоҳҳои тарбиявӣ” роҳандозӣ гардид.
Чин ба кишварҳои ҳамсояи Осиёи Миёна ва Қазоқистон гӯё ҳарҷониба ёрӣ мерасонад. Маблағгузориҳо дар соҳоти гуногун, аз ҷумла бунёду таҷдиди роҳҳо, пулу нақбҳо, иншооти таъиноти махсус ва корхонаҳо аз зумраи корҳоест, ки бо иштироки бевоситаи мутахассисону коргарони чинӣ дар кишварҳои минтақа роҳандозӣ мегардад. Ҳоло чиниҳои зиёдро дар аксар шаҳрҳои кишварҳои минтақа мушоҳида ва гуфтугӯи онҳоро шунидан мумкин.
Чин ташаббускор ва амалисози барномаи “Як камарбанд ва як роҳ” маҳсуб ёфта, мекӯшад бо ин васила ҳузури худро дар минтақа боз ҳам афзоиш бахшад.
Ҳоло Чин ҳамкори бузурги тиҷоратии кишварҳои минтақа маҳсуб ёфта, тамоми молу коло маҳз аз он ҷо ба ин ҷумҳуриҳо ворид мегардад. Дар посух кишварҳои минтақа асосан захираҳои табиии худро содир месозанд. Ин вазъ ба пешрафти иқтисодиёти онҳо таъсири нохуб хоҳад дошт. Аз ин хотир, ҷалби маблағҳои хориҷӣ, аз ҷумла чинӣ, ба нафъи онҳо хоҳад буд. Маҳз бо ҷалби маблағҳои чинӣ, аз ҷумла дар Тоҷикистон, лоиҳаҳои гуногун амалӣ гаштаю мешаванд. Чунин корҳои нафъовар дар заминаи меъёрҳои қонунгузориҳои лозима бояд танзим гардад. То ин ки манфиатҳои тарафи қабулкунандаи маблағҳо ва худи маблағгузор ҳимоя ва аз ҳама муҳим ба фасод роҳ дода нашавад.
Пас аз соҳибистиқлолии кишварҳои минтақа Чин ба ин ҷо роҳ ёфта, маблағҳои ҳангуфт пешниҳод кард. Дар бунёди иншооти таъиноти гуногун саҳмгузор шуд. Ва ноаён ба захираҳои табиӣ, канданиҳои фоиданок ва дигар боигариҳои кишварҳои минтақа даст ёфт. Ҳамчунин аз боиси қарзҳои ҳангуфт даъвоҳои худро пеш овард. Чунончи, нисбати Қазоқистон даъвои марзӣ дорад. Маҳз бо чунин сабаб аллакай аз кишварҳои минтақа заминро “ситонда” гирифт. Ин боис шуда, ки ҳоло норозигиҳо ба миён меояд. Масалан, қирғизҳо натанҳо ба чиниҳо, ҳамчунин ба ҳукуматдорони худ даъво доранд, ки ба ширкатҳои чинӣ иҷозат дод, то худро тамоман “озод” ҳис намоянд. Илова бар он эшон мехоҳанд, донанд, ки чаро маблағҳои гирифташуда, ба пешрафти иқтисодиёт мусоидат накард. Яъне амалҳои ришваситонӣ эҳсос гардид. Аз ин боис президент Содир Ҷабборовро низ айбдор медонанд.
Набояд фаромӯш кард, ки Русия дар Осиёи Марказӣ бештар таъсиргузор ва худро кафили бехатарии минтақа мешуморад. Пас торафт афзоиш ёфтани ҳузури Чинро ба ин ҷо таҳаммул мекарда бошад?
Т. ДАВЛАТ, “ҶТ”
Рӯзнома
