Хабарҳои кӯтоҳ
Сешанбе 23 Апрел 2024 02:05
Президенти Латвия Эгилс Левитс зимни суханронӣ дар назди вакилони Сейм (порлумон) изҳор намуд, ки ба “бисёрзабонӣ” хотима бахшида шавад. Ӯ шаҳр дод, ки зери ин мафҳум раванди батадриҷ аз ҳаёти ҷомеа ва иқтисодӣ дур кардани забони русӣ мебошад. Сабаб бошад, бағоят одист: ақаллиятҳои миллӣ латишҳоро дар бозори меҳнат танг карда, имкон намедиҳанд ҷойи кори сазовор дарёфт намоянд. Зеро забони русӣ ҳоло ҳам бартариятро дорост.
Аввали соли 1990 ҳанӯз Иттиҳоди Шӯравӣ барҳам нахӯрда, кишварҳои соҳили Балтика худ-ро мустақил ҳисобида, майл ҷониби Аврупо намуданд. Он замон сокинони ин кишварҳо ба ду қисмат: шаҳрванд ва ғайришаҳрванд ҷудо карда шуданд. Ин раванд то кунун идома дорад. Ба қисмати дуввумиҳо ҳукуматдорон онҳоеро ворид кардаанд, ки ба кишварҳои соҳили Балтика пас аз соли 1940 омадаанд.
Мувофиқи маълумоти соли 1995 русзабонҳо дар Латвия то 700 ҳазор нафарро ташкил медоданд. Кунун шумори эшон 200 ҳазор нафар аст, ки танҳо даҳ фоизи умумии сокинони ин кишвари соҳили Балтикаро ташкил медиҳанду халос. Хусусияти хоси фарқкунандаи ғайришаҳрванд дар Латвия он аст, ки ӯ соҳиби шиносномаи бунафш-ранг мебошад. Соҳиби ин шиноснома ҳуқуқи овоздиҳӣ дар интихоботро надорад, дар артиш ва мақомоти ҳифзи ҳуқуқ хизмат карда наметавонад. Ҳамчун хизматчии давлатӣ ва дар соҳаи дорусозӣ аз имкони фаъолият маҳрум аст.
Омили шаҳрвандӣ масъалаи ягона нест, ки русзабонҳоро дар заминаҳои ҳуқуқӣ маҳдуд месозад. Намояндагони ҷиноҳҳои гуногун дар порлумон муддатҳои тӯлонӣ саъй доштанд, дар Латвия мавҷудияти мактабҳо бо забони русӣ коҳиш ёбад. Пас аз коҳиш ёфтани сохти таълим ба забони русӣ, барномаҳои телевизион ба забони русӣ ва намоиши шабакаҳои телевизионии Русия дар ҳудуди мамлакат қатъ карда шуд. Оғоз аз моҳи феврали соли ҷорӣ намоиши барномаҳои телевизонии шабакаи якуми Русия, “НТВ Мир”, “РЕН ТВ Балтия”, “Кинокомодеия”, “Кинокомикс”, дар маҷмӯъ 16 шабака боздошта шуд. Тамошои ин шабакаҳо, ҳатто тавассути мавҷгиракҳо низ манъ аст.
Ҳаёти сиёсии Эстония низ пас аз барҳамхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ дар атрофи “таҳдиди русӣ” мечархад. Бад гардидани муносибатҳо байни Иттиҳоди Аврупо ва Русия дар соли 2014, зиддиятҳои ғуншударо боз ҳам тезутунд гардонд. Дар ин маврид Таллин нисбати дигар аъзои Иттиҳоди Аврупо худро дар саргаҳи мудофиа аз таҳдиди русҳо мешуморад. Дар Эстония қонуне амал дорад, ки барои дуруст надонистани забони давлатӣ ҷарима ба андозаи 640 евро таъин шудааст.
Котиби матбуотии ВКХ-и Русия Мария Захарова ин ҳолатро чунин шарҳ додааст: “Вазъ дар кишварҳои ҳамсоя маҳсули воқеияти аврупо буда, ҳуқуқи русҳо пайваста поймол мегардад”.
Хонум Захарова аз тақдири ҳамватанони хеш дар кишварҳои соҳили Балтика бетараф нест. Ин албатта, хуб аст. Мутаассифона, вазъи беҳуқуқии муҳоҷирони меҳнатӣ, аз ҷумла тоҷиконро дар кишвари худ сарфи назар дорад. Дар Русия муҳоҷир маҷбур аст, пули зиёд сарф намуда, иҷозатномаи корӣ гирад. Аз донистани забони русӣ ва таъриху фарҳанги кишвари рус бояд имтиҳон супорад. Бо ҷурми андак камбудӣ муҳоҷири кориро берун кардан аз кишвари рус ба муддати тӯлонӣ интизор аст. Афсӯс, хонум Захарова ин воқеиятро намебинад ё бинад ҳам, чашм мепӯшад.
Т. ДАВЛАТ, “ҶТ”
Аввали соли 1990 ҳанӯз Иттиҳоди Шӯравӣ барҳам нахӯрда, кишварҳои соҳили Балтика худ-ро мустақил ҳисобида, майл ҷониби Аврупо намуданд. Он замон сокинони ин кишварҳо ба ду қисмат: шаҳрванд ва ғайришаҳрванд ҷудо карда шуданд. Ин раванд то кунун идома дорад. Ба қисмати дуввумиҳо ҳукуматдорон онҳоеро ворид кардаанд, ки ба кишварҳои соҳили Балтика пас аз соли 1940 омадаанд.
Мувофиқи маълумоти соли 1995 русзабонҳо дар Латвия то 700 ҳазор нафарро ташкил медоданд. Кунун шумори эшон 200 ҳазор нафар аст, ки танҳо даҳ фоизи умумии сокинони ин кишвари соҳили Балтикаро ташкил медиҳанду халос. Хусусияти хоси фарқкунандаи ғайришаҳрванд дар Латвия он аст, ки ӯ соҳиби шиносномаи бунафш-ранг мебошад. Соҳиби ин шиноснома ҳуқуқи овоздиҳӣ дар интихоботро надорад, дар артиш ва мақомоти ҳифзи ҳуқуқ хизмат карда наметавонад. Ҳамчун хизматчии давлатӣ ва дар соҳаи дорусозӣ аз имкони фаъолият маҳрум аст.
Омили шаҳрвандӣ масъалаи ягона нест, ки русзабонҳоро дар заминаҳои ҳуқуқӣ маҳдуд месозад. Намояндагони ҷиноҳҳои гуногун дар порлумон муддатҳои тӯлонӣ саъй доштанд, дар Латвия мавҷудияти мактабҳо бо забони русӣ коҳиш ёбад. Пас аз коҳиш ёфтани сохти таълим ба забони русӣ, барномаҳои телевизион ба забони русӣ ва намоиши шабакаҳои телевизионии Русия дар ҳудуди мамлакат қатъ карда шуд. Оғоз аз моҳи феврали соли ҷорӣ намоиши барномаҳои телевизонии шабакаи якуми Русия, “НТВ Мир”, “РЕН ТВ Балтия”, “Кинокомодеия”, “Кинокомикс”, дар маҷмӯъ 16 шабака боздошта шуд. Тамошои ин шабакаҳо, ҳатто тавассути мавҷгиракҳо низ манъ аст.
Ҳаёти сиёсии Эстония низ пас аз барҳамхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ дар атрофи “таҳдиди русӣ” мечархад. Бад гардидани муносибатҳо байни Иттиҳоди Аврупо ва Русия дар соли 2014, зиддиятҳои ғуншударо боз ҳам тезутунд гардонд. Дар ин маврид Таллин нисбати дигар аъзои Иттиҳоди Аврупо худро дар саргаҳи мудофиа аз таҳдиди русҳо мешуморад. Дар Эстония қонуне амал дорад, ки барои дуруст надонистани забони давлатӣ ҷарима ба андозаи 640 евро таъин шудааст.
Котиби матбуотии ВКХ-и Русия Мария Захарова ин ҳолатро чунин шарҳ додааст: “Вазъ дар кишварҳои ҳамсоя маҳсули воқеияти аврупо буда, ҳуқуқи русҳо пайваста поймол мегардад”.
Хонум Захарова аз тақдири ҳамватанони хеш дар кишварҳои соҳили Балтика бетараф нест. Ин албатта, хуб аст. Мутаассифона, вазъи беҳуқуқии муҳоҷирони меҳнатӣ, аз ҷумла тоҷиконро дар кишвари худ сарфи назар дорад. Дар Русия муҳоҷир маҷбур аст, пули зиёд сарф намуда, иҷозатномаи корӣ гирад. Аз донистани забони русӣ ва таъриху фарҳанги кишвари рус бояд имтиҳон супорад. Бо ҷурми андак камбудӣ муҳоҷири кориро берун кардан аз кишвари рус ба муддати тӯлонӣ интизор аст. Афсӯс, хонум Захарова ин воқеиятро намебинад ё бинад ҳам, чашм мепӯшад.
Т. ДАВЛАТ, “ҶТ”
Рӯзнома
