Хабарҳои кӯтоҳ
Шанбе 27 Апрел 2024 01:27
Ҳафтаи гузашта дар шаҳри Душанбе ҳамоиши навбатии Соз-мони ҳамкории Шанхай доир гардид. Зикр намудан ба маврид аст, ки созмон ҳашт кишварро дар атрофи худ муттаҳид месозад. Ҷумҳурии Исломии Эрон чандин сол аст, ки ба ҳайси назоратчӣ дар чорабиниҳои созмон ширкат меварзид. Ва саъй дошт, то ба ҳайати он қабул гардад. Маҳз ба ин хотир президенти ин кишвари исломӣ Иброҳим Раисӣ ба Душанбе омада буд.
Эрон пайваста бо ИМА ва иттифоқчии он дар Шарқи наздик – Исроил баҳсу муноқиша дорад, пас чаро ба СҲШ ҳамроҳ шудан мехоҳад?
Доналд Трамп баъди он ки президенти ИМА интихоб шуд, соли 2018 қарордоди ядроиро бо Эрон лағв кард. Бо баҳонаи пурра иҷро накардани нуктаҳои ин қарордод аз ҷониби дуввумӣ. Агар Трамп ба чунин амал даст намезад, шояд кунун тамоми таҳримҳо зидди ин кишвари исломӣ гирифта, шиддати вазъ дар Шарқи наз-дик то андозае коҳиш меёфт. Умуман Эрон аз нақшаи бошиддат сохтани силоҳи ядроӣ шояд даст мекашиду дар олам нисбатан як оромӣ мушоҳида мегардид.
Мувофиқи қарордод бар ивази маҳдуд сохтани барномаи ядроӣ, зери назорати Оҷонсии байналмилалии назорати энергияи атомӣ (МАГАТЭ), таҳримҳо батадриҷ коҳиш меёфт. Дар арафаи яксолагии лағв кардани қарордод аз ҷониби ИМА соли 2019, Теҳрон эълон намуд, ки якчанд нуктаҳои қарордодро сарфи назар карда, афзоиши уранро фаъол мегардонад.
Оҷонсии байналмилалии назорати энергияи атомӣ изҳор дош-тааст, ки Эрон фаъолнокии уранро то 60 фоиз расондааст. Қисме аз коршиносони ғарб ба он андешаанд, ки барои Эрон моҳе кофист, то як силоҳи ядроӣ омода карда тавонад.
Айни замон иттилоотро аз боби афзоиш бахшидани уран аз ҷониби Эрон на инкор карда мешаваду на тасдиқ. Зеро оҷонсӣ назоратро аз болои иншооти ядроии кишвари исломӣ аз даст додааст. Эрон ҳушдор дод, ки агар ИМА муддати се моҳ таҳримҳоро лағв насозад, пас тамоми иттилоотро аз камераҳои назоратӣ пок месозад. Лек ба ҳар ҳол, ба назоратчиёни оҷонсӣ иҷозат аст, ки ба таҷҳизоти назоратӣ хизмат расонда, маълумотро ғундошта ва муҳр зада, ба Эрон барои нигоҳдорӣ супоранд. Аз ин ҷиҳат аён аст, ки Эрон ба истиқболи ҷомеаи ҷаҳонӣ, аз ҷумла президенти кунунии ИМА Ҷо Байден гом ниҳодааст. Ҷо Байдене, ки борҳо изҳор дошт, то қарордод дубора барқарор шавад.
Аз афташ гуфтушунид бо Эрон дар шароити кунунӣ шояд душворӣ пеш орад. Зеро президент Иброҳим Раисӣ нисбати кишварҳои ғарб мавқеи сахттар дорад.
Аз ҷониби дигар Байден ҳамроҳи сарвазири Исроил Нафтали Беннет Эронро нияти тарсондан доранд. Яъне агар масъала бо роҳи гуфтушунид ҳалли худро наёбад, пас бо роҳи зӯрӣ. Тавре хадамоти ҷосусии Исроил – Моссад, аввалҳои соли равон як олими маъруфи Эронро ба қатл расонда, чанд муддат маркази фаъолсозии уранро дар мавзеи Натанзии Эрон бе барқ монда буд.
Аз ҳашт кишвари аъзои СҲШ чортояш (Русия, Чин, Ҳинд, Покистон) дорои силоҳи ядроист. Дар сурати ба силоҳи ядроӣ дастрасӣ пайдо кардани Эрон мумкин аст, чоргона ба панҷгона табдил ёбад.
Бархе коршиносон ба он андешаанд, ки бо силоҳи ядроӣ Эрон зимни гуфтушунидҳо бо ҳарифон бартиятро соҳиб хоҳад гашт. Ҳамчунин дар СҲШ. Тавре маълум аст, натанҳо Эрон, ҳамчунин Русия бо кишварҳои Ғарб, ИМА ва Чин бо ИМА начандон муносибатҳои нек дорад. Дар сурати панҷгонаи ядроӣ мавқеи созмон дар ҳалли масъалаҳои баҳсталаби олам шояд боз ҳам устувортар гардад.
Т. ДАВЛАТ, “ҶТ”
Эрон пайваста бо ИМА ва иттифоқчии он дар Шарқи наздик – Исроил баҳсу муноқиша дорад, пас чаро ба СҲШ ҳамроҳ шудан мехоҳад?
Доналд Трамп баъди он ки президенти ИМА интихоб шуд, соли 2018 қарордоди ядроиро бо Эрон лағв кард. Бо баҳонаи пурра иҷро накардани нуктаҳои ин қарордод аз ҷониби дуввумӣ. Агар Трамп ба чунин амал даст намезад, шояд кунун тамоми таҳримҳо зидди ин кишвари исломӣ гирифта, шиддати вазъ дар Шарқи наз-дик то андозае коҳиш меёфт. Умуман Эрон аз нақшаи бошиддат сохтани силоҳи ядроӣ шояд даст мекашиду дар олам нисбатан як оромӣ мушоҳида мегардид.
Мувофиқи қарордод бар ивази маҳдуд сохтани барномаи ядроӣ, зери назорати Оҷонсии байналмилалии назорати энергияи атомӣ (МАГАТЭ), таҳримҳо батадриҷ коҳиш меёфт. Дар арафаи яксолагии лағв кардани қарордод аз ҷониби ИМА соли 2019, Теҳрон эълон намуд, ки якчанд нуктаҳои қарордодро сарфи назар карда, афзоиши уранро фаъол мегардонад.
Оҷонсии байналмилалии назорати энергияи атомӣ изҳор дош-тааст, ки Эрон фаъолнокии уранро то 60 фоиз расондааст. Қисме аз коршиносони ғарб ба он андешаанд, ки барои Эрон моҳе кофист, то як силоҳи ядроӣ омода карда тавонад.
Айни замон иттилоотро аз боби афзоиш бахшидани уран аз ҷониби Эрон на инкор карда мешаваду на тасдиқ. Зеро оҷонсӣ назоратро аз болои иншооти ядроии кишвари исломӣ аз даст додааст. Эрон ҳушдор дод, ки агар ИМА муддати се моҳ таҳримҳоро лағв насозад, пас тамоми иттилоотро аз камераҳои назоратӣ пок месозад. Лек ба ҳар ҳол, ба назоратчиёни оҷонсӣ иҷозат аст, ки ба таҷҳизоти назоратӣ хизмат расонда, маълумотро ғундошта ва муҳр зада, ба Эрон барои нигоҳдорӣ супоранд. Аз ин ҷиҳат аён аст, ки Эрон ба истиқболи ҷомеаи ҷаҳонӣ, аз ҷумла президенти кунунии ИМА Ҷо Байден гом ниҳодааст. Ҷо Байдене, ки борҳо изҳор дошт, то қарордод дубора барқарор шавад.
Аз афташ гуфтушунид бо Эрон дар шароити кунунӣ шояд душворӣ пеш орад. Зеро президент Иброҳим Раисӣ нисбати кишварҳои ғарб мавқеи сахттар дорад.
Аз ҷониби дигар Байден ҳамроҳи сарвазири Исроил Нафтали Беннет Эронро нияти тарсондан доранд. Яъне агар масъала бо роҳи гуфтушунид ҳалли худро наёбад, пас бо роҳи зӯрӣ. Тавре хадамоти ҷосусии Исроил – Моссад, аввалҳои соли равон як олими маъруфи Эронро ба қатл расонда, чанд муддат маркази фаъолсозии уранро дар мавзеи Натанзии Эрон бе барқ монда буд.
Аз ҳашт кишвари аъзои СҲШ чортояш (Русия, Чин, Ҳинд, Покистон) дорои силоҳи ядроист. Дар сурати ба силоҳи ядроӣ дастрасӣ пайдо кардани Эрон мумкин аст, чоргона ба панҷгона табдил ёбад.
Бархе коршиносон ба он андешаанд, ки бо силоҳи ядроӣ Эрон зимни гуфтушунидҳо бо ҳарифон бартиятро соҳиб хоҳад гашт. Ҳамчунин дар СҲШ. Тавре маълум аст, натанҳо Эрон, ҳамчунин Русия бо кишварҳои Ғарб, ИМА ва Чин бо ИМА начандон муносибатҳои нек дорад. Дар сурати панҷгонаи ядроӣ мавқеи созмон дар ҳалли масъалаҳои баҳсталаби олам шояд боз ҳам устувортар гардад.
Т. ДАВЛАТ, “ҶТ”
Рӯзнома
