ҶАҲОН
Ҷумъа 19 Апрел 2024 09:49
Бо афзоиш ёфтани теъдоди аҳолии ҷаҳон талабот ба маводи сӯхт, аз ҷумла нафту газ низ афзуд. Ҳар кишвар мехоҳад талаботи худро бо ин маҳсулоти ҳаётан муҳим қонеъ бигардонаду ба касе вобаста набошад. Кайҳост, ки махзанҳо ё конҳои газу нафти ҷаҳонро кишварҳои муайян ва ширкатҳои байналмилалӣ байни худ тақсим кардаанд ва ин раванд солҳои охир авҷ гирифта истодааст.
Дар ҳамин ҳол бо мақсади аз байн бурдани давлатҳои миллӣ ва соҳиб шудан ба сарватҳои зеризаминиву рӯизаминӣ сиёсатсозони ҷаҳон аз ҳар роҳу восита истифода мебаранд. Бисёре аз моҷароҳои ҷаҳонӣ барои мудирияти газу нафт ва ба даст овардани фоидаи муфт аз тиҷорати тиллои сиёҳ ба роҳ монда мешаванд. Агар низоъҳои Сайёраро таҳлил намоем, он чизе ки дар Ховари Миёна, шимоли Африқо ва дигар нуқтаҳои ҷаҳон ба вуқуъ пайвастаанд, ҳамагӣ натиҷаи ҷанги энергетикӣ, аниқтараш барои дастёбӣ ба канданиҳои фоиданок тарҳрезӣ шудаанд.
Давлатҳои қудратманди аврупоӣ ва Амрико аз як сӯ барои дастёбӣ ба манфиатҳои иқтисодиву сиёсии худ ва аз сӯи дигар барои ҷилавгирӣ аз тавсеаи нуфузи Русия ва Эрон ба минтақаи Ховари Миёна талош мекунанд. Дар ин миён он чизе ки шоёни таваҷҷуҳ ва нигаронӣ мебошад, ин аст, ки баъзе кишварҳо бо мақсади расидан ба ҳадафҳои худ аз гурӯҳҳои ифротии мазҳабӣ ҳимоят ва пуштибонӣ карда, онҳоро дар сархати авлавиятҳои сиёсати хориҷии хеш қарор додаанд.
Имрӯз кишварҳои муайян барои соҳиб шудан ба чоҳҳои нафту гази Ироқу Сурия бо тақдири мардуму ҳукумати ин кишварҳо бераҳмона бозӣ мекунанд. Дар натиҷаи даргириҳо дар Ховари Миёна чанде аз шаҳрҳои Ироқу Сурия ба як харобазори пур аз умеду орзуҳои бархокрафтаи мардуми ин сарзамин табдил ёфтааст. Бесуботиву ноамнӣ дар Ироқу Сурия ва чанд кишвари дигар сабаб гардид, ки миллионҳо нафар сокинон муҳоҷир шаванд, тарки Ватан кунанду дар ғарибӣ рӯзҳои сахту сангинро паси сар намоянд.
Донишмандони соҳаи муҳити зисти ҷаҳон мегӯянд, ки аз талабот зиёд истихроҷ кардани нафт, ба гармшавии иқлим сабаб шудааст. Мушоҳидаҳо низ нишон медиҳанд, ки истихроҷи зиёди нафт дар Ховари Миёна боиси камбориш гардидан дар ин минтақа гардидааст. Ҳамчунин иқлимшиносон таъкид мекунанд, ки то соли 2040 оби дарёи Тигр ва Евфрат хеле кам шуда, эҳтимол меравад, ки то ба резишгоҳҳо нарасанд. Бояд гуфт, ки имрӯзҳо гурӯҳҳои тундрав дар Сурия дар як рӯз 400 ҳазор барел нафт истихроҷ мекунанд ва қисмати зиёди чоҳҳои нафтро дар Сурияву Ироқ мудирият менамоянд. Яке аз гурӯҳҳои истихроҷкунандаи тиллои сиёҳ дар Шарқи Наздик гурӯҳи бо ном “Давлати исломӣ” мебошад. Ин созмони террористӣ ҳаррӯза аз фурӯши нафт то 4 миллион доллар фоида мебинад. “Давлати исломӣ” хазинаи худро аз фурӯши ғайриқонунии нафт, инчунин яғмои бонкҳо, одамрабоӣ ва дигар аъмоли ношоиста пур мекунад. Бешубҳа, агар нафт намебуд, бисёре аз моҷароҳо дар ҷаҳон зуд хомӯш мешуданд ва ё ба миён намеомаданд, вале дастрасии гурӯҳҳои ситезаҷӯ ба махзанҳои нафту газ боиси соҳиб шудани онҳо ба маблағҳои калон шудааст. Онҳо бо истифода аз маблағҳои ҳангуфт худро қавӣ ва доманаашонро васеъ намуда истодаанд. Ҳамин аст, ки дар ҷаҳони мо идора ва тиҷорати нафту газ масъалаи ҳаётан муҳими ҳар кишвар шудааст.
Имрӯз ҳаёти сокинони сайёраро бе нафту газ наметавон тасаввур кард. Дар ҷаҳони мо нафт ва газ ашёи муҳиму гарон ва сарчашмаи калидии даромади кишварҳо ва ширкатҳое ба ҳисоб меравад, ки чоҳҳои нафтро идораву истихроҷ мекунанд ва ин тиҷоратро дар даст доранд. Дар ҳақиқат даромади зиёди кишварҳое чун Ироқ, Нигерия, Русия, Судони Ҷанубӣ, Эрону Сурия аз фурӯши нафт ба даст меояд. Имрӯз ҳар касе ва ё ҳар кишваре, ки тиҷорати нафтро дар даст дошта бошад, дунёро дар даст дорад. Зеро нафт нақши стратегӣ дорад. Нафт на танҳо автомобил ва ё ҳавопайморо ба ҳаракат медарорад, балки иқтидори ҳарбиро қавӣ мекунаду сиёсатҳои байналмилалиро муайян. Нафт ҳамчунин омили фароҳамоварандаи зиндагии шоиста, ҳифзкунандаи амнияти миллӣ ва нақш гузоштан дар сиёсатҳои байналмилалист. Таҳқиқоти ҷаҳонӣ нишон додаанд, ки нафти мавҷудбуда дар зери замин талаботи аҳолии сайёраро зиёда аз 60 сол, ангишт 200 сол, гази табиӣ 50 сол ва уран 27 соли дигар қонеъ мекунаду халос. Дар робита ба ин инсониятро зарур аст, ки барои қонеъ гардонидани эҳтиёҷоти ҳаёти худ тадбирҳои дидарро рӯи даст бигирад. Ҳамин аст, ки солҳои охир давлат ва ширкатҳо тавонмандиҳои худро барои истифода аз нерӯи офтоб густариш медиҳанд. Сармоягузорӣ ба ин соҳа ба гунаи бесобиқа зиёд мешавад ва ҳамчунин нархи таҷҳизот поин рафта, фанноварӣ такомули бештар меёбад. Ҳатто чорумин кишвари тавлидкунандаи маводи сӯхт дар ҷаҳон Ҷумҳурии Исломии Эрон таваҷҷуҳи хоса ба ин намудии энергия медиҳад. Ин кишвари исломӣ барои рушду тавсеаи энергияи офтобӣ дар соли 2015 5 маротиба зиёдтар аз соли 2014 яъне, 60 миллион доллар ҷудо карда буд. Ҷумҳурии Мардумии Чин бошад, аз рӯи истифода аз нерӯи офтоб ҳоло дар ҷаҳон дар ҷои аввал буда, то соли 2050 ба сатҳе хоҳад расид, ки метавонад наздик ба 40 дарсади зарфияти нерӯи офтобро аз худ кунад. Нархи панелҳои офтобӣ дар ин кишвар бо сармоягузориҳо ва имтиёзҳои давлатӣ дар як соли охир 80 дарсад камтар шудааст.
Коршиносон пешгӯӣ мекунанд, ки то соли 2050 офтоб ба бузургтарин манбаи нерӯи барқи ҷаҳон табдил ёфта, 30 дарсади ниёзи башарро ба барқ бароварда хоҳад кард. Ҳамчунин, донишмандон муайян кардаанд, ки 90 дақиқаи нурпошии офтоб барои ба даст овардани энергияи яксолаи тамоми ҷаҳон кофист, аммо ба иллати истифодаи маҳдуди барқи офтобӣ ҳоло одамизод бештар аз нафт, газ, ангишт ва атом нерӯи барқ мегирад. Имрӯз чизе ки ғайриимкон аст, фардо имконпазир мегардад.
Бояд гуфт, ки истифода аз барқи хуршедӣ сол ба сол бештар мешавад. Бино бар гузориши Дафтари Байналмилалии Неру то соли 2050 офтоб ба бузургтарин сарчашмаи энергияи сайёраи Замин табдил ёфта, амнияти энергетикии ҷаҳонро таъмин ва пайомадҳои гармшавии иқлимро камтар хоҳад кард. Аз ҷумла партоби дуоксиди карбон ба ҳаво солона 6 миллиард тонна кам мешавад, ки баробар бо тамоми бухорҳои гулхонаии Иёлоти Муттаҳидаи Амрико ё ҳамаи нақлиёти заминию ҳавоии ҷаҳон аст. Мушоҳидаҳо нишон медиҳанд, ки барои бисёре аз кишварҳо нархи таҷҳизот ва харҷи насбу нигоҳубини он ҳамоно баланд ва барои аҳолӣ дастнорас аст. Ин дар ҳолест ки мувофиқи нишондиҳандаҳо нархи батареяҳои офтобӣ дар панҷ соли охир 65 дарсад кам шудааст. Коҳиши нархи батареяҳои офтобӣ дар кишвари мо низ дида мешавад. Агар чаҳор сол пеш як батареяи офтобӣ, ки 1 киловатт/соат нерӯ тавлид мекунад, дар Душанбе наздики 400 доллар буд, ҳоло он бо ҳамаи таҷҳизоти ёрирасонаш ҳамагӣ 300 доллар арзиш дорад. Нафароне, ки дар манзили худ батареяҳои офтобӣ насб кардаанд мегӯянд, 1 киловатт/соат нерӯи барқ кофист, ки чароғҳои хона рӯшан шуда, телевизор, яхдон, радио ва компютер кор кунад. Ин дар ҳолест ки 280 то 330 рӯзи сол дар Тоҷикистон рӯзҳои офтобианд ва нурафшонии хуршед дар ҳар метри мураббаи кишвар 1600 киловатт/соатро ташкил медиҳад.
Дар робита ба ин дар Тоҷикистон соли 2013 “Қонуни сарфаҷӯӣ ва самаранокии энергия дар Тоҷикистон» ба тасвиб расид, ки шароити истифода аз манбаҳои алтернативии нерӯро фаро мегирад. Ба қавли масъулон, истифода аз нерӯи офтоб дар Тоҷикистон ҳоло 1 дарсади ҳамаи намудҳои энергияро ташкил медиҳад. Ҳамчунин дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба истифодаи нерӯи бод низ диққати зарурӣ дода шуда, то кунун дар кишвари мо беш аз 7 нерӯгоҳи бодӣ фаълият дорад. Бояд гуфт, ки истифода аз сарчашмаҳои барқароршавандаи энергия, махсусан энергияи офтобӣ, на танҳо проблемаҳои экологии сайёраро ҳал мекунад, балки сабабгори хомӯш гаштани бисёре аз маҷароҳои глобалӣ ва дар ниҳоят ба беҳтар шудани шароити зиндагии аҳолии ҷаҳон мегардад. Зеро кафолати рушду тараққиёти ҳар кишвар ва зиндагии шоистаи ҳар мардум суботу оромӣ ва ваҳдату ягонагӣ мебошад.
Зафари ҚАЮМ
Дар ҳамин ҳол бо мақсади аз байн бурдани давлатҳои миллӣ ва соҳиб шудан ба сарватҳои зеризаминиву рӯизаминӣ сиёсатсозони ҷаҳон аз ҳар роҳу восита истифода мебаранд. Бисёре аз моҷароҳои ҷаҳонӣ барои мудирияти газу нафт ва ба даст овардани фоидаи муфт аз тиҷорати тиллои сиёҳ ба роҳ монда мешаванд. Агар низоъҳои Сайёраро таҳлил намоем, он чизе ки дар Ховари Миёна, шимоли Африқо ва дигар нуқтаҳои ҷаҳон ба вуқуъ пайвастаанд, ҳамагӣ натиҷаи ҷанги энергетикӣ, аниқтараш барои дастёбӣ ба канданиҳои фоиданок тарҳрезӣ шудаанд.
Давлатҳои қудратманди аврупоӣ ва Амрико аз як сӯ барои дастёбӣ ба манфиатҳои иқтисодиву сиёсии худ ва аз сӯи дигар барои ҷилавгирӣ аз тавсеаи нуфузи Русия ва Эрон ба минтақаи Ховари Миёна талош мекунанд. Дар ин миён он чизе ки шоёни таваҷҷуҳ ва нигаронӣ мебошад, ин аст, ки баъзе кишварҳо бо мақсади расидан ба ҳадафҳои худ аз гурӯҳҳои ифротии мазҳабӣ ҳимоят ва пуштибонӣ карда, онҳоро дар сархати авлавиятҳои сиёсати хориҷии хеш қарор додаанд.
Имрӯз кишварҳои муайян барои соҳиб шудан ба чоҳҳои нафту гази Ироқу Сурия бо тақдири мардуму ҳукумати ин кишварҳо бераҳмона бозӣ мекунанд. Дар натиҷаи даргириҳо дар Ховари Миёна чанде аз шаҳрҳои Ироқу Сурия ба як харобазори пур аз умеду орзуҳои бархокрафтаи мардуми ин сарзамин табдил ёфтааст. Бесуботиву ноамнӣ дар Ироқу Сурия ва чанд кишвари дигар сабаб гардид, ки миллионҳо нафар сокинон муҳоҷир шаванд, тарки Ватан кунанду дар ғарибӣ рӯзҳои сахту сангинро паси сар намоянд.
Донишмандони соҳаи муҳити зисти ҷаҳон мегӯянд, ки аз талабот зиёд истихроҷ кардани нафт, ба гармшавии иқлим сабаб шудааст. Мушоҳидаҳо низ нишон медиҳанд, ки истихроҷи зиёди нафт дар Ховари Миёна боиси камбориш гардидан дар ин минтақа гардидааст. Ҳамчунин иқлимшиносон таъкид мекунанд, ки то соли 2040 оби дарёи Тигр ва Евфрат хеле кам шуда, эҳтимол меравад, ки то ба резишгоҳҳо нарасанд. Бояд гуфт, ки имрӯзҳо гурӯҳҳои тундрав дар Сурия дар як рӯз 400 ҳазор барел нафт истихроҷ мекунанд ва қисмати зиёди чоҳҳои нафтро дар Сурияву Ироқ мудирият менамоянд. Яке аз гурӯҳҳои истихроҷкунандаи тиллои сиёҳ дар Шарқи Наздик гурӯҳи бо ном “Давлати исломӣ” мебошад. Ин созмони террористӣ ҳаррӯза аз фурӯши нафт то 4 миллион доллар фоида мебинад. “Давлати исломӣ” хазинаи худро аз фурӯши ғайриқонунии нафт, инчунин яғмои бонкҳо, одамрабоӣ ва дигар аъмоли ношоиста пур мекунад. Бешубҳа, агар нафт намебуд, бисёре аз моҷароҳо дар ҷаҳон зуд хомӯш мешуданд ва ё ба миён намеомаданд, вале дастрасии гурӯҳҳои ситезаҷӯ ба махзанҳои нафту газ боиси соҳиб шудани онҳо ба маблағҳои калон шудааст. Онҳо бо истифода аз маблағҳои ҳангуфт худро қавӣ ва доманаашонро васеъ намуда истодаанд. Ҳамин аст, ки дар ҷаҳони мо идора ва тиҷорати нафту газ масъалаи ҳаётан муҳими ҳар кишвар шудааст.
Имрӯз ҳаёти сокинони сайёраро бе нафту газ наметавон тасаввур кард. Дар ҷаҳони мо нафт ва газ ашёи муҳиму гарон ва сарчашмаи калидии даромади кишварҳо ва ширкатҳое ба ҳисоб меравад, ки чоҳҳои нафтро идораву истихроҷ мекунанд ва ин тиҷоратро дар даст доранд. Дар ҳақиқат даромади зиёди кишварҳое чун Ироқ, Нигерия, Русия, Судони Ҷанубӣ, Эрону Сурия аз фурӯши нафт ба даст меояд. Имрӯз ҳар касе ва ё ҳар кишваре, ки тиҷорати нафтро дар даст дошта бошад, дунёро дар даст дорад. Зеро нафт нақши стратегӣ дорад. Нафт на танҳо автомобил ва ё ҳавопайморо ба ҳаракат медарорад, балки иқтидори ҳарбиро қавӣ мекунаду сиёсатҳои байналмилалиро муайян. Нафт ҳамчунин омили фароҳамоварандаи зиндагии шоиста, ҳифзкунандаи амнияти миллӣ ва нақш гузоштан дар сиёсатҳои байналмилалист. Таҳқиқоти ҷаҳонӣ нишон додаанд, ки нафти мавҷудбуда дар зери замин талаботи аҳолии сайёраро зиёда аз 60 сол, ангишт 200 сол, гази табиӣ 50 сол ва уран 27 соли дигар қонеъ мекунаду халос. Дар робита ба ин инсониятро зарур аст, ки барои қонеъ гардонидани эҳтиёҷоти ҳаёти худ тадбирҳои дидарро рӯи даст бигирад. Ҳамин аст, ки солҳои охир давлат ва ширкатҳо тавонмандиҳои худро барои истифода аз нерӯи офтоб густариш медиҳанд. Сармоягузорӣ ба ин соҳа ба гунаи бесобиқа зиёд мешавад ва ҳамчунин нархи таҷҳизот поин рафта, фанноварӣ такомули бештар меёбад. Ҳатто чорумин кишвари тавлидкунандаи маводи сӯхт дар ҷаҳон Ҷумҳурии Исломии Эрон таваҷҷуҳи хоса ба ин намудии энергия медиҳад. Ин кишвари исломӣ барои рушду тавсеаи энергияи офтобӣ дар соли 2015 5 маротиба зиёдтар аз соли 2014 яъне, 60 миллион доллар ҷудо карда буд. Ҷумҳурии Мардумии Чин бошад, аз рӯи истифода аз нерӯи офтоб ҳоло дар ҷаҳон дар ҷои аввал буда, то соли 2050 ба сатҳе хоҳад расид, ки метавонад наздик ба 40 дарсади зарфияти нерӯи офтобро аз худ кунад. Нархи панелҳои офтобӣ дар ин кишвар бо сармоягузориҳо ва имтиёзҳои давлатӣ дар як соли охир 80 дарсад камтар шудааст.
Коршиносон пешгӯӣ мекунанд, ки то соли 2050 офтоб ба бузургтарин манбаи нерӯи барқи ҷаҳон табдил ёфта, 30 дарсади ниёзи башарро ба барқ бароварда хоҳад кард. Ҳамчунин, донишмандон муайян кардаанд, ки 90 дақиқаи нурпошии офтоб барои ба даст овардани энергияи яксолаи тамоми ҷаҳон кофист, аммо ба иллати истифодаи маҳдуди барқи офтобӣ ҳоло одамизод бештар аз нафт, газ, ангишт ва атом нерӯи барқ мегирад. Имрӯз чизе ки ғайриимкон аст, фардо имконпазир мегардад.
Бояд гуфт, ки истифода аз барқи хуршедӣ сол ба сол бештар мешавад. Бино бар гузориши Дафтари Байналмилалии Неру то соли 2050 офтоб ба бузургтарин сарчашмаи энергияи сайёраи Замин табдил ёфта, амнияти энергетикии ҷаҳонро таъмин ва пайомадҳои гармшавии иқлимро камтар хоҳад кард. Аз ҷумла партоби дуоксиди карбон ба ҳаво солона 6 миллиард тонна кам мешавад, ки баробар бо тамоми бухорҳои гулхонаии Иёлоти Муттаҳидаи Амрико ё ҳамаи нақлиёти заминию ҳавоии ҷаҳон аст. Мушоҳидаҳо нишон медиҳанд, ки барои бисёре аз кишварҳо нархи таҷҳизот ва харҷи насбу нигоҳубини он ҳамоно баланд ва барои аҳолӣ дастнорас аст. Ин дар ҳолест ки мувофиқи нишондиҳандаҳо нархи батареяҳои офтобӣ дар панҷ соли охир 65 дарсад кам шудааст. Коҳиши нархи батареяҳои офтобӣ дар кишвари мо низ дида мешавад. Агар чаҳор сол пеш як батареяи офтобӣ, ки 1 киловатт/соат нерӯ тавлид мекунад, дар Душанбе наздики 400 доллар буд, ҳоло он бо ҳамаи таҷҳизоти ёрирасонаш ҳамагӣ 300 доллар арзиш дорад. Нафароне, ки дар манзили худ батареяҳои офтобӣ насб кардаанд мегӯянд, 1 киловатт/соат нерӯи барқ кофист, ки чароғҳои хона рӯшан шуда, телевизор, яхдон, радио ва компютер кор кунад. Ин дар ҳолест ки 280 то 330 рӯзи сол дар Тоҷикистон рӯзҳои офтобианд ва нурафшонии хуршед дар ҳар метри мураббаи кишвар 1600 киловатт/соатро ташкил медиҳад.
Дар робита ба ин дар Тоҷикистон соли 2013 “Қонуни сарфаҷӯӣ ва самаранокии энергия дар Тоҷикистон» ба тасвиб расид, ки шароити истифода аз манбаҳои алтернативии нерӯро фаро мегирад. Ба қавли масъулон, истифода аз нерӯи офтоб дар Тоҷикистон ҳоло 1 дарсади ҳамаи намудҳои энергияро ташкил медиҳад. Ҳамчунин дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба истифодаи нерӯи бод низ диққати зарурӣ дода шуда, то кунун дар кишвари мо беш аз 7 нерӯгоҳи бодӣ фаълият дорад. Бояд гуфт, ки истифода аз сарчашмаҳои барқароршавандаи энергия, махсусан энергияи офтобӣ, на танҳо проблемаҳои экологии сайёраро ҳал мекунад, балки сабабгори хомӯш гаштани бисёре аз маҷароҳои глобалӣ ва дар ниҳоят ба беҳтар шудани шароити зиндагии аҳолии ҷаҳон мегардад. Зеро кафолати рушду тараққиёти ҳар кишвар ва зиндагии шоистаи ҳар мардум суботу оромӣ ва ваҳдату ягонагӣ мебошад.
Зафари ҚАЮМ
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед