“Фикр хунҳо мехӯрад, то ранг мегирад сухан” гуфтани Сайидо ҷои баҳс надорад, вале таърихи адабиёти ҷаҳон дар бағал адибоне ҳам дорад, ки баъди расидан ба қуллаи баланди эҷод ва маъруфият тарки нависандагӣ кардаанд. Ба ибораи дигар баъди “хунҳо хӯрдани фикрҳояшон” ва ба миён овардани осори пурарзише барои башарият даст аз навиштан шустаанд. Чаро онҳо хомӯширо авло донистанд, аз саволҳоест, ки зиёд пурсида мешавад ва аз мавзӯъҳои ҷолиби адабиёт ба ҳисоб меравад. Воқеан, чаро як адиб дар авҷи камолоти эҷодияш якбора хомӯш мешавад? Сабабҳои бисёреро метавон номбар кард. Чунончи, бими муваффақ нашудан, эҷодро кори беҳуда пиндоштан, ба нигилизм ё худ шаккокӣ гирифтор шудан, аз ақл бегона (девона) шудан, андеша кардан, ки “минбаъд чизи нав навиштан имконнопазир аст”, навиштанро бефоида донистан ва ғайра.

Намунаи олии хомӯширо (яъне ба коре даст назаданро) дар адабиёт нависандаи амрикоӣ Ҳерман Мелвилл бо қаҳрамонаш – Бартлби таҷассум кардааст. Дар қиссаи “Бартлбии муншӣ” сарнавишти як адвокате тасвир мешавад, ки бо заҳмати кам маоши беш ёфтан мехоҳад. Адвокат дар маҳаллаи Уолл Стрити (Wall Street) Ню-Йорк соҳиби як бюрои хурдест, чун корҳояш зиёд мешавад, зарур медонад дар қатори якчанд муншие, ки дорад боз як муншии дигарро ҳам ба кор гирад. Ҳамин тавр ӯ Бартлбиро ба кор мегирад. Вале баъди чанде кор кардан Бартлби рафтори комилан дигаре нишон медиҳад. Ӯ ба ҳар супориши хӯҷаинаш чунин посух медиҳад: “Ман авло медонам, ки ин корро иҷро накунам...”

Ҳарчанд хӯҷаинаш муншӣ Бартлбиро сарзаниш кунад ҳам, ӯ ба ҳама фармудаҳои адвокат “накардан”, “нарафтан”, “аз ҷой барнахостан”, ҳатто “кор накардан”-ро авло медонад. Яке аз рӯзҳои истироҳат вақте адвокат ба бюро меояд мебинад, ки муншӣ дар онҷост. Мефаҳмад, ки Бартлби бюрои хӯҷаинашро маҳалли иқомат баргузидааст. Адвокат мунширо на танҳо аз кор пеш карда наметавонад, балки зердасташ ба ҳаёти ӯ ворид шуда, ба зиндагиаш таъсир мерасонад. Яъне, як навъ эътироз ва саркаширо ифода мекунад ин муносибати корманду хӯҷаин.

Дар адабиёти Ғарб ин ҳолатро бо номи “Синдроми Бартлби” мешиносанд ва адибонеро, ки якбора аз навиштан даст мекашанд, бо ин аломат ташхис медиҳанд.
...Дар ин гӯшаи рӯзнома тасмим гирифтем, ки ҳар ҳафта дар бораи “Бартлбиҳо”-и дунёи адабиёт маълумот диҳем.

Сэлинҷер Ж. Д.  (1919-2010)
Агар дар бораи адибоне, ки тарки навиштан кардаанд, сухан равад, бешубҳа дар ҷои аввал Жером Дэвид Сэлинҷер қарор мегирад. Ӯ муаллифи чор асари муҳташамест: «Хорошо ловится рыбка-бананка», «Фрэнни и Зуи», «Выше стропила, плотники», «Симор: Введение». Сэлинҷер то охири умраш дар Амрико ба сар бурд ва 45 соли охир не акс гирифт, не бо касе мусоҳиба орост, не дар пардаи ТВ намоён шуду не дар гирду атроф.  

Духтари нависанда Маргарэт Сэлинҷер солҳои 2000-ум бо номи “Зиндагии афсонавӣ” дар бораи падараш китобе навишт. Писари нависанда Мэтт Сэлинҷер ҳам ҳунарманди машҳуре дар соҳаи синамои Амрико гашт. Вале ҳеҷ яке аз пайвандонаш натавонист ба сатҳи ӯ бирасад. Ҳаводорони осораш барои дидани ӯ ба ИМА рафта, дар кӯчаҳои Ню Йорк ҷустуҷӯяш мекарданд, вале дидани нависанда ба онҳо муяссар намегардид. Бо вуҷуди ин бовар доштанд, ки нависандаи маҳбубашон ҳаргиз аз навиштан бознаистодааст ва пинҳонӣ ба таълифи асарҳо машғул аст. Ҳарчанд аз фавти нависанда соли ҳафтум сипарӣ мешавад, ихлосмандонаш ҳоло ҳам умедворанд, ки як рӯз не, як рӯз сандуқи пур аз китобҳои нави Сэлинҷер кашф хоҳад шуд.

Таҳияи Б. УСМОН, “ҶТ”