Сабаб чист: Набудани сенария, камбудии молиявӣ, набудани қаҳрамон ва ё чизи дигар?

Варзиш солимиву тавонмадист. Ин ҷои гап надорад. Ва синамо бошад фарҳанг аст. Бар дӯши яке бори тавонмандиҳои ҷисмонии миллат асту дигарӣ муваззаф аст, дар ҷаҳони имрӯз инро  ба ҷаҳониён муаррифиву миёни ҷомеа афкори созандае ба вуҷуд орад. Ва то андозае дар бегазанд мондани фарҳанги миллат масъул аст. 

Баъзан варзиш дар пардаи синамо намудор мешаваду ба ин васила кадом варзишгар ё кадом навъи варзише миёни ҷомеа маъруфият пайдо мекунад ва гоҳи дигар бо ин тариқ синамо дар садади рушд қарор мегирад. Бисёр ҳолатҳо яке дигареро пурра мекунад. Ва аммо чӣ гунае, ки мушоҳида мешавад, ин муносибат дар Тоҷикистон хеле кам дида мешавад ва варзиш дар синамои тоҷик қариб ки тарғиб намеёбад. Хеле кам ба назар мерасад, ки қаҳрамони як филмномаи синамои мо қабл аз он ки субҳ аз хона берун мегардад, ба машқҳои ҷисмонӣ машғул шавад. Ё намешавад қаҳрамонеро вохӯрд, ки дар лаҳзаҳои тафреҳ ба бозиҳои варзишӣ шуғл варзанд. Дар синамои тоҷикӣ ҳар лаҳзаи фароғат ҳатман бояд бағали кадом хонумеву даруни кадом дискоклуб ё ҳавзе сипарӣ гардад. Ин мисолҳоест, ки дар чанд соли охири синамои ватанӣ метавон мушоҳида намуд.

Вале агар ба синамои хориҷӣ рӯй орем, вазъият баръакс аст. Дар филмҳои аврупоӣ мушоҳида мешавад, ки ҳатто персонажҳои манфии синамоӣ ба варзиш шавқ доранд. Барои мисол симои як “олигарх”-и аврупоӣ дар филм ба гунаест, ки дар рӯзҳои истироҳат ҳатман ба бозии голф ё бозиҳои мавриди таваҷҷуҳи мардумони аврупо шуғл мешавад. Саҳнаҳои субҳхезиву то лаҳзаи берун аз хона шудани персонажҳо ҳатман бо варзиш бастагӣ доранд.

Ин гуна тарғиб боис мешавад, ки варзиш ҳамчун ба роҳгузорандаи тарзи ҳаёти солим пазируфта шавад. Ва дар зершуури аҳли ҷомеа ҳамин чиз нақш бандад, ки тариқи варзиш метавонем, тарзи ҳаёти солимро ба роҳ монему зиндагии осударо сипарӣ намоем.

Вале мо бо таассуфи зиёд дар синамои худ барои тарғиби соҳаи варзиш ҳеҷ коре накардем. Ба ғайр аз чанд филмҳое, ки дар даврони Иттиҳоди Шӯравӣ аз рӯи китоби “Шоҳнома” наворбардорӣ шуда буданд, ягон филмномаи дигар натавонистем рӯи пардаи синамо орем. Дар ҳоле ки имрӯзҳо ҳазорон мавзӯъ барои наворбардории филмҳо доири ин соҳаи муҳими барои зиндагии ҳар шахс дорем. Ҳастанд варзишгарони алоҳида ва гурӯҳҳои варзишие, ки аз зиндагинома ва фаъолияти кории эшон метавон чандин филмҳо ба навор бардошт. Агар сенариянавис надорем ин низ гуноҳи худи филмофарон аст. Коргардонҳои мо ё намехоҳанд, ки доири ин соҳа кор кунанд ё...

Дуруст аст, ки варзишро дар воситаҳои ахбори омма ба таври густурда тарғиб мекунанд, вале он тавре таъсиргузор нест, ки мардум аз он ба гунае, ки аз як қаҳрамони филм тақлид мекунанд, ба тарғиби ВАО таваҷҷуҳ намоянд. Аксар вақт маводи расонаҳо хусусияти тарбиявӣ доранд, вале ин ҳолат дар синамо дигаргуна аст. Дар он зери симои қаҳрамон ҳар як тамошобин худро мебинад  ва ё худро дидан мехоҳад. 

Абдурофеъ Рабизода, нависанда ва коргардони синамо чунин андеша дорад, ки имрӯз ба тариқи синамо ҳар ҳадаферо метавон пиёда кард. Ӯ бар ин назар аст, ки давлатҳои пурқудрати ҷаҳон аксар вақт тариқи синамо аҳдофи худро пиёда мекунанд ва мусаллам аст, ки таъсир дар ин ҳол зиёдтар аст. Зеро дар сохтани афкори умумӣ ба воситаи синамо агар дар сатҳи касбӣ бошад, метавон хеле муваффақ шуд. 

- Синамои касбӣ дар бисёр ҳолатҳо метавонад ҷойгузини китобу баъзан ҷойгузини расонаҳо дар сохтани афкор бошад. Ва синамо бартариҳои зиёдеро соҳиб аст, - гуфт А. Рабизода.

 Дар “Консепсияи миллии инкишофи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиши Ҷумҳурии Тоҷикистон”, ки соли 2004 бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул шуда буд, тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш дар радифи сиёсати иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ба сифати як қисми таркибии сиёсати давлат эътироф гардидааст. Дар ин консепсия барои бедор намудани шавқу ҳаваси шаҳрвандони Тоҷикистон ба иҷрои машқҳои доимии варзишӣ, баланд бардоштани дараҷаи маълумотнокии онҳо дар соҳаи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш, тарзи ҳаёти солим хусусан миёни кӯдакон, наврасон ва ҷавонзанони ҷумҳурӣ ташкили низоми доимоамалкунандаи тарғиботӣ ва таълимию маърифатиро яке аз вазифаҳои аввалиндараҷаи соҳаҳои тарғиботӣ, ки синамо низ ҷузъи асосии он маҳсуб мегардад, арзёбӣ гаштааст. 

Агар чунин пиндорамон дуруст аст, ки ҳадафи тамоми соҳаҳо хизмат намудан ба ҷомеа ва беҳтар кардани некӯаҳволии сокинони кишвар аст, пас мебояд аз имрӯз сари кор шуд. Чун агар тавонем тариқи синамо дар афкори ҷомеа таъсир гузорему онро дигаргун созем ва дар боварҳои мардум зарурати доимо шуғл варзидан ба варзишро тарбия кунем , метавонем ба ин восита ба  беҳбудии саломатии аҳолии кишвар, пешгирии бемориҳо, нигоҳ доштани қобилияти кории одамон, тайёр намудани онҳо ба ҳимояи Ватан, пешгирӣ кардани нашъамандӣ ва дигар рафторҳои номатлуб таъсири мусбат гузорем.

Агар воқеан ҳам надорем сенарияҳое, ки як филме доири кадом намуди варзишу кадом як варзишгар ба навор гирем. Агар аз соҳаи синамои мо имрӯз аз ҳисоби молиявӣ танқисӣ дораду корҳои муҳимтар аз тарғиби варзишро боясти ба анҷом расонад. Агар муҳтарам коргардонҳои мо аз миёни 9 миллион сокин дар ёфтани ҳунармандоне, ки тавонанд, нақши паҳлавононро дар синамои имрӯза офаранд, танқисӣ мекашанд (чанд сол пеш барои бозӣ як нақши қаҳрамонӣ ҳунарманди мувофиқ наёфта буданду наворгирии филм мавқуф монда буд). Агар...

Аммо мешавад бе ҷалби кадом сармояе, бидуни навиштани кадом сенарияе, бе заҳмати зиёд дар пайдо кардани кадом як паҳлавон-ҳунарманде варзишро дар синамои ватанӣ тарғиб кард. Фақат дар саҳнаҳои алоҳидаи дилхоҳ филм имкон аст, ки қаҳрамони филмро каме варзишдӯстдору майлкунанда ба варзиш нишон дод.

 Ин усулест, ки агар мунтазам ба роҳ монда шавад, шояд аз чанд филми алоҳидаи доири як варзишу як варзишгар ба навор гирифташаванда, нафъи бештар расонад. Ин агар аз нигоҳи аввал як чизи ҷузъӣ ва содда аст, вале ба  ин тариқ ба зершуури аҳли ҷомеа метавон таъсир гузошт ва афкори ҷомеаро доир ба тарзи ҳаёти солим дигар намуд.