ФАРҲАНГ
Шанбе 27 Июл 2024 06:02
БА ОЗМУНИ РӮЗНОМА - “ДУШАНБЕ-ГАНҶЕ ДАР ҚАЛБИ ОСИЁ”
Ҷойи баҳс нест, ки дар шаҳри имрӯзаи Душанбе дар замонҳои қадим низ соҳаҳои гуногун ва тиҷорат тараққӣ карда буд. Бозёфтҳои нодири аз гӯшаю канори шаҳр пайдогардида ба ин гувоҳ аст. Дар бораи таърихи ин макони фараҳбахш дар рӯзномаю маҷаллаҳо ва нашрияҳои илмию оммавӣ матолиби зиёде ба нашр расидааст. Бинобар ин мавзӯи фавқро зиёд шарҳ намедиҳем, танҳо барои тақвияти суханҳо ва расонидани маълумоти кӯтоҳе ба хонандагони арҷманд, ки шояд ба ин чиз таваҷҷуҳ доранд, чанд мисол меорам.
Соли 1967 таҳти унвони “Шаҳрҳои Тоҷикистон” аз ҷониби ходимони Китобхонаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абулқосими Фирдавсӣ (ҳоло Китобхонаи миллии Тоҷикистон) китобе ба нашр расидааст ва дар қисмати “Душанбе – пойтахти РСС Тоҷикистон” чунин маълумот ҷой дорад: “Душанбе дар замони хеле қадим ба вуҷуд омадааст. Ривоят мекунанд, ки Душанбе чандсад сол пеш аз ин пайдо шуда, бо бозорҳои серодамаш ҳатто берун аз қаламрави водии Ҳисор шӯҳрат ёфтааст. Дар ибтидои асрҳои миёна дар самти шарқии водии Ҳисор вилояти Шуман ҷой гирифта буд. Шуман дар роҳи савдое меистод, ки Чағониёнро (дар водии Сурхандарё) бо Вахш ва Хутол мепайваст. Таърихчиён тахмин мекунанд, ки пойтахти Шуман дар ҷои Душанбеи ҳозира воқеъ гашта буд”.
Соли 1959 маҷаллаи “Маданияти Тоҷикистон” мақолаи мудири шуъбаи таърихи осорхонаи ҷумҳуриявии таъриху кишваршиносии Тоҷикистон Е. В. Земайл ба табъ расонидааст. Муаллиф роҷеъ ба дар асрҳои ХI – ХIII мавҷуд будани шаҳри ободу зебое дар мавзӯи имрӯзаи Душанбе далелҳои зиёд оварда, аз ҷумла зикр кардааст: “Қадимтарин осорҳои зиндагии одам дар қаламрави Сталинобод ба давраи охирини асри санг – неолит дахл дорад, ки онро “асри нави санг” ҳам меноманд. Дар қаламрави пойтахти кишвари мо ва атрофи он дар асри биринҷӣ ҳам одамон зиндагӣ мекардаанд”. Ва тавре Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар суханрониашон ба ифтихори 90 - солагии ба мақоми пойтахт соҳиб шудани шаҳри Душанбе (18 октябри соли 2014) қайд карданд: “Ҳарчанд ки оғози давраи рушди Душанбе ҳамчун шаҳр асосан ба нимаи аввали асри бистум баробар омадааст, вале ин мавзеъ бо иқлими мусоид ва мавқеи мувофиқи ҷуғрофии он таърихи басо тӯлонӣ дорад. Бостоншиносон аз ҳудуди шаҳри Душанбе бозёфтҳои таърихиеро ба даст овардаанд, ки ба ҳазорсолаҳои чоруму сеюми то мелод, яъне ба асри неолит тааллуқ дошта, олимон ин давраро дар таърих “маданияти Ҳисор” номгузорӣ кардаанд. Аз ҳудуди шаҳри Душанбе асбобу олоти сангиву мисӣ ва бозёфтҳои нодири давраи асри биринҷӣ ба даст омадаанд, ки аз таърихи куҳан доштани шаҳри Душанбе далолат мекунанд”.
Гумон мекунам, ҳамин чанд маълумоти мухтасар кифоя аст, ки далели қадима будани Душанбеи имрӯзаро исбот намояд. Итминон дорам, ин масъала дар маркази таваҷҷуҳи шаҳрдории имрӯза, ки ниятҳои неки ободонию рушди пойтахтро доранд, қарор дорад ва рӯзе мерасад, ки мо ҳама якҷоя ду ё се ҳазорсолагии Душанберо ҷашн хоҳем гирифт. Дар ин радиф хуб мебуд, бо истифода аз маълумоти мавҷуда таърихи бостонии ин маконро таври мухтасар бо хатҳои калону ороишоти зебо омода карда, навиштаҷотро дар ҳар гӯшаю канори пойтахт, минҷумла фурудгоҳ, роҳи оҳан, терминалҳои нақлиёти автомобилии мусофиркаш, марказҳои савдо сабт мекарданд. Ин навиштаҷот боиси таваҷҷуҳ ва огоҳии мардуми кишвар ва сайёҳон мегардад ва ҳамзамон зебоиҳои рӯзафзуни пойтахтро пурра хоҳад кард.
Воқеан ҳам имрӯз симои пойтахти азизамон ба куллӣ дигар ва он аз нав ҷавон гаштааст. Қомат афрохтани биноҳои баландошёнаи истиқоматӣ ва марказҳои савдою маишӣ, қасру биноҳои маъмурӣ, боғу гулгашт ва хиёбонҳои афсонавӣ, роҳу пулҳои ҳамвору васеъ аз ҳиммати баланду ниятҳои неку ободкоронаи роҳбарият ва мардуми заҳматпешаи пойтахти кишвар дарак медиҳад.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни мулоқот бо фаъолон ва масъулони шаҳри Душанбе (15 феврали соли 2017) таъкид доштанд: “Агар мо давлати соҳибистиқлол ва озоди худро дӯст дорем, дар навбати аввал бояд пойтахти онро ободу пешрафта гардонем, барои рушди он аз тамоми имконияту захираҳои мавҷуда истифода барем ва исбот намоем, ки воқеан миллати тамаддунсозу фарҳангӣ, ободгару шаҳрсоз ва шаҳрнишину шаҳрдор ҳастем”.
Бо дастгирӣ аз даъвату иқдомот ва дастуроти Сарвари давлат натанҳо дар пойтахти кишвар – Душанбе, балки тамоми шаҳру ноҳияҳо ва ҳатто дурдасттарин деҳот корҳои ободонӣ вусъат гирифта, симои худро дигар кардаанд. Душанбе бошад, ҳамчун қалби Тоҷикистони азиз рӯз ба рӯз, соат ба соат шукуфонтару гуворотар мегардад. Баҳри амалӣ гаштани нақшаҳои бунёдкорӣ ва ободонӣ, бахусус раиси имрӯзаи шаҳри Душанбе Рустами Эмомалӣ саъю талоши зиёде мекунад. Пешниҳоди ба наздикӣ дар иҷлосияи сеюми Маҷлиси вакилони халқи шаҳри Душанбе, даъвати шашум кардаи раиси муҳтарам дар байни сокинони пойтахт ва ҷумҳурӣ ҳамовозӣ ба вуҷуд овард. “Аз тамоми сокинони шаҳри Душанбе даъват ба амал меорам, ки барои ба шаҳри сабз табдил додани пойтахт саҳм гузоранд. Дар ин радиф пешниҳод менамоям, ки ҳамчун нишони ҳамраъйӣ ҳар як оилаи сокини пойтахт дар мавсими ниҳолшинонӣ дар назди манзили зисташон як дарахти ҳамешасабз шинонда, онро парвариш намоянд. Бо ин иқдом мо натанҳо шаҳри худро сарсабз мегардонем ва дар ободонии он саҳм мегузорем, балки барои насли наврас намунаи ибрат гашта, дӯст доштани табиат, макони зист ва сарзамини худро меомӯзем”.
Ин иқдом, ки аз анъанаҳои неки мардуми ободкору сулҳпешаи тоҷик маншаъ мегирад, ба вусъати корҳои ободонӣ такони нав бахшид. Ба қавли Пешвои миллат: “Миллати соҳибфарҳанги тоҷик бо оинҳои деринаи шаҳрсозиву шаҳрдорӣ ва бунёди марказҳои бузурги илмиву фарҳангӣ шуҳрати оламгир ёфтааст”. Имрӯз баръало мебинем, ки анъанаҳои ибратбахши пешина аз нав эҳё гардида, ба рушди мамлакат ва бунёдкориҳои бемисл мусоидат менамояд.
Табиист, ки сайёҳони хориҷӣ низ дар орзуи дидану тамошои Тоҷикистони офтобӣ ва табиати дилфиреби он, аз ҷумла зебошаҳри сабзу хуррами Душанбе ҳастанд. Тавре зимни суханронӣ дар иҷлосияи сеюми Маҷлиси вакилони халқи шаҳри Душанбе, даъвати шашум раиси шаҳр Рустами Эмомалӣ қайд намуд: “Тибқи назарсанҷиҳои Агентии иттилоотии “Турстат”- и Федератсияи Россия шаҳри Душанбе ба даҳгонаи шаҳрҳои амнтарини кишварҳои аъзои ИДМ ва ба даҳгонаи беҳтарин шаҳри саёҳат ва сафари шабона дар ҷашни соли 2020 арзёбӣ гардидааст. Қобили зикр аст, ёдгориҳои таърихии шаҳри Душанбе, аз ҷумла маҷмааи ваҳдат ва эҳёи Тоҷикистон бо муҷассамаи Исмоили Сомонӣ, атрофи муҷассамаҳои устод Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ, Садриддин Айнӣ, Абулқосим Фирдавсӣ, Ибни Сино ва ғайраҳо ободу зебо гардида, барои истироҳати сокинону меҳмонони шаҳри Душанбе шароитҳои зарурӣ фароҳам оварда шудааст”.
Дар пойтахти мамлакат баҳри рушди соҳаи нақлиёт ва дар ин самт баланд бардоштани сатҳи хизматрасонӣ корҳои зиёде анҷом меёбад. Дар хатсайрҳои пойтахт садҳо адад нақлиёти мусофиркаши замонавӣ ба мардум хизмат мерасонанд. Чанде пеш тибқи шартномаи дуҷониба аз Ҷумҳурии Белорусия троллейбусҳои муосир (беноқили то 15 км ҳаракаткунанда) ба Тоҷикистон ворид гардид. Ҳамзамон соли сипаришуда автобусҳои тамғаи “AKIA” бо дарозии 8 метр, истеҳсоли ширкати муштараки “Акиа Авесто Автоматив Индастри” - и Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе дар роҳҳои пойтахт пайдо шуданд. Корхонаи муштараки “Акиа Авесто Автоматив Индастри” аз аввали соли 2020 дар асоси фармоиши мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе истеҳсоли автобуси дохилишаҳриро бори аввал ба таври силсилавӣ, бо номгузории тоҷикӣ – “Акиа Ориё” оғоз намуд. Низоми пардохти электронии роҳкиро ва назорати он дар нақлиёти мусофирбари автомобилии истифодаи умуми шаҳри Душанбе дар заминаи механизми шарикии давлат ва бахши хусусӣ татбиқ ва амалӣ гардида истодааст, аз ҷумлаи рӯйдодҳои тоза мебошад.
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон доим таъкид менамоянд, ки “Пойтахт симо ва оинаи давлату миллат буда, рафъи камбудиву мушкилоти мавҷуда ва ба ҷаҳониён ба таври арзанда муаррифӣ кардани он вазифаи на фақат мақомоти шаҳр, балки тамоми сохтору мақомоти давлатӣ, ҳамаи хизматчиёни давлатӣ ва шаҳрвандони Тоҷикистон мебошад”. Бо анҷоми ин масъулият аз ҷониби масъулон ва аҳли ҷомеа, Душанбеи азизамон, ки ганҷест дар қалби Осиё, оянда боз ҳам шукуфонтар ва гуворотару ҷолиб мегардад.
Бурҳониддин КАРИМОВ, рӯзноманигор
Ҷойи баҳс нест, ки дар шаҳри имрӯзаи Душанбе дар замонҳои қадим низ соҳаҳои гуногун ва тиҷорат тараққӣ карда буд. Бозёфтҳои нодири аз гӯшаю канори шаҳр пайдогардида ба ин гувоҳ аст. Дар бораи таърихи ин макони фараҳбахш дар рӯзномаю маҷаллаҳо ва нашрияҳои илмию оммавӣ матолиби зиёде ба нашр расидааст. Бинобар ин мавзӯи фавқро зиёд шарҳ намедиҳем, танҳо барои тақвияти суханҳо ва расонидани маълумоти кӯтоҳе ба хонандагони арҷманд, ки шояд ба ин чиз таваҷҷуҳ доранд, чанд мисол меорам.
Соли 1967 таҳти унвони “Шаҳрҳои Тоҷикистон” аз ҷониби ходимони Китобхонаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абулқосими Фирдавсӣ (ҳоло Китобхонаи миллии Тоҷикистон) китобе ба нашр расидааст ва дар қисмати “Душанбе – пойтахти РСС Тоҷикистон” чунин маълумот ҷой дорад: “Душанбе дар замони хеле қадим ба вуҷуд омадааст. Ривоят мекунанд, ки Душанбе чандсад сол пеш аз ин пайдо шуда, бо бозорҳои серодамаш ҳатто берун аз қаламрави водии Ҳисор шӯҳрат ёфтааст. Дар ибтидои асрҳои миёна дар самти шарқии водии Ҳисор вилояти Шуман ҷой гирифта буд. Шуман дар роҳи савдое меистод, ки Чағониёнро (дар водии Сурхандарё) бо Вахш ва Хутол мепайваст. Таърихчиён тахмин мекунанд, ки пойтахти Шуман дар ҷои Душанбеи ҳозира воқеъ гашта буд”.
Соли 1959 маҷаллаи “Маданияти Тоҷикистон” мақолаи мудири шуъбаи таърихи осорхонаи ҷумҳуриявии таъриху кишваршиносии Тоҷикистон Е. В. Земайл ба табъ расонидааст. Муаллиф роҷеъ ба дар асрҳои ХI – ХIII мавҷуд будани шаҳри ободу зебое дар мавзӯи имрӯзаи Душанбе далелҳои зиёд оварда, аз ҷумла зикр кардааст: “Қадимтарин осорҳои зиндагии одам дар қаламрави Сталинобод ба давраи охирини асри санг – неолит дахл дорад, ки онро “асри нави санг” ҳам меноманд. Дар қаламрави пойтахти кишвари мо ва атрофи он дар асри биринҷӣ ҳам одамон зиндагӣ мекардаанд”. Ва тавре Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар суханрониашон ба ифтихори 90 - солагии ба мақоми пойтахт соҳиб шудани шаҳри Душанбе (18 октябри соли 2014) қайд карданд: “Ҳарчанд ки оғози давраи рушди Душанбе ҳамчун шаҳр асосан ба нимаи аввали асри бистум баробар омадааст, вале ин мавзеъ бо иқлими мусоид ва мавқеи мувофиқи ҷуғрофии он таърихи басо тӯлонӣ дорад. Бостоншиносон аз ҳудуди шаҳри Душанбе бозёфтҳои таърихиеро ба даст овардаанд, ки ба ҳазорсолаҳои чоруму сеюми то мелод, яъне ба асри неолит тааллуқ дошта, олимон ин давраро дар таърих “маданияти Ҳисор” номгузорӣ кардаанд. Аз ҳудуди шаҳри Душанбе асбобу олоти сангиву мисӣ ва бозёфтҳои нодири давраи асри биринҷӣ ба даст омадаанд, ки аз таърихи куҳан доштани шаҳри Душанбе далолат мекунанд”.
Гумон мекунам, ҳамин чанд маълумоти мухтасар кифоя аст, ки далели қадима будани Душанбеи имрӯзаро исбот намояд. Итминон дорам, ин масъала дар маркази таваҷҷуҳи шаҳрдории имрӯза, ки ниятҳои неки ободонию рушди пойтахтро доранд, қарор дорад ва рӯзе мерасад, ки мо ҳама якҷоя ду ё се ҳазорсолагии Душанберо ҷашн хоҳем гирифт. Дар ин радиф хуб мебуд, бо истифода аз маълумоти мавҷуда таърихи бостонии ин маконро таври мухтасар бо хатҳои калону ороишоти зебо омода карда, навиштаҷотро дар ҳар гӯшаю канори пойтахт, минҷумла фурудгоҳ, роҳи оҳан, терминалҳои нақлиёти автомобилии мусофиркаш, марказҳои савдо сабт мекарданд. Ин навиштаҷот боиси таваҷҷуҳ ва огоҳии мардуми кишвар ва сайёҳон мегардад ва ҳамзамон зебоиҳои рӯзафзуни пойтахтро пурра хоҳад кард.
Воқеан ҳам имрӯз симои пойтахти азизамон ба куллӣ дигар ва он аз нав ҷавон гаштааст. Қомат афрохтани биноҳои баландошёнаи истиқоматӣ ва марказҳои савдою маишӣ, қасру биноҳои маъмурӣ, боғу гулгашт ва хиёбонҳои афсонавӣ, роҳу пулҳои ҳамвору васеъ аз ҳиммати баланду ниятҳои неку ободкоронаи роҳбарият ва мардуми заҳматпешаи пойтахти кишвар дарак медиҳад.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни мулоқот бо фаъолон ва масъулони шаҳри Душанбе (15 феврали соли 2017) таъкид доштанд: “Агар мо давлати соҳибистиқлол ва озоди худро дӯст дорем, дар навбати аввал бояд пойтахти онро ободу пешрафта гардонем, барои рушди он аз тамоми имконияту захираҳои мавҷуда истифода барем ва исбот намоем, ки воқеан миллати тамаддунсозу фарҳангӣ, ободгару шаҳрсоз ва шаҳрнишину шаҳрдор ҳастем”.
Бо дастгирӣ аз даъвату иқдомот ва дастуроти Сарвари давлат натанҳо дар пойтахти кишвар – Душанбе, балки тамоми шаҳру ноҳияҳо ва ҳатто дурдасттарин деҳот корҳои ободонӣ вусъат гирифта, симои худро дигар кардаанд. Душанбе бошад, ҳамчун қалби Тоҷикистони азиз рӯз ба рӯз, соат ба соат шукуфонтару гуворотар мегардад. Баҳри амалӣ гаштани нақшаҳои бунёдкорӣ ва ободонӣ, бахусус раиси имрӯзаи шаҳри Душанбе Рустами Эмомалӣ саъю талоши зиёде мекунад. Пешниҳоди ба наздикӣ дар иҷлосияи сеюми Маҷлиси вакилони халқи шаҳри Душанбе, даъвати шашум кардаи раиси муҳтарам дар байни сокинони пойтахт ва ҷумҳурӣ ҳамовозӣ ба вуҷуд овард. “Аз тамоми сокинони шаҳри Душанбе даъват ба амал меорам, ки барои ба шаҳри сабз табдил додани пойтахт саҳм гузоранд. Дар ин радиф пешниҳод менамоям, ки ҳамчун нишони ҳамраъйӣ ҳар як оилаи сокини пойтахт дар мавсими ниҳолшинонӣ дар назди манзили зисташон як дарахти ҳамешасабз шинонда, онро парвариш намоянд. Бо ин иқдом мо натанҳо шаҳри худро сарсабз мегардонем ва дар ободонии он саҳм мегузорем, балки барои насли наврас намунаи ибрат гашта, дӯст доштани табиат, макони зист ва сарзамини худро меомӯзем”.
Ин иқдом, ки аз анъанаҳои неки мардуми ободкору сулҳпешаи тоҷик маншаъ мегирад, ба вусъати корҳои ободонӣ такони нав бахшид. Ба қавли Пешвои миллат: “Миллати соҳибфарҳанги тоҷик бо оинҳои деринаи шаҳрсозиву шаҳрдорӣ ва бунёди марказҳои бузурги илмиву фарҳангӣ шуҳрати оламгир ёфтааст”. Имрӯз баръало мебинем, ки анъанаҳои ибратбахши пешина аз нав эҳё гардида, ба рушди мамлакат ва бунёдкориҳои бемисл мусоидат менамояд.
Табиист, ки сайёҳони хориҷӣ низ дар орзуи дидану тамошои Тоҷикистони офтобӣ ва табиати дилфиреби он, аз ҷумла зебошаҳри сабзу хуррами Душанбе ҳастанд. Тавре зимни суханронӣ дар иҷлосияи сеюми Маҷлиси вакилони халқи шаҳри Душанбе, даъвати шашум раиси шаҳр Рустами Эмомалӣ қайд намуд: “Тибқи назарсанҷиҳои Агентии иттилоотии “Турстат”- и Федератсияи Россия шаҳри Душанбе ба даҳгонаи шаҳрҳои амнтарини кишварҳои аъзои ИДМ ва ба даҳгонаи беҳтарин шаҳри саёҳат ва сафари шабона дар ҷашни соли 2020 арзёбӣ гардидааст. Қобили зикр аст, ёдгориҳои таърихии шаҳри Душанбе, аз ҷумла маҷмааи ваҳдат ва эҳёи Тоҷикистон бо муҷассамаи Исмоили Сомонӣ, атрофи муҷассамаҳои устод Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ, Садриддин Айнӣ, Абулқосим Фирдавсӣ, Ибни Сино ва ғайраҳо ободу зебо гардида, барои истироҳати сокинону меҳмонони шаҳри Душанбе шароитҳои зарурӣ фароҳам оварда шудааст”.
Дар пойтахти мамлакат баҳри рушди соҳаи нақлиёт ва дар ин самт баланд бардоштани сатҳи хизматрасонӣ корҳои зиёде анҷом меёбад. Дар хатсайрҳои пойтахт садҳо адад нақлиёти мусофиркаши замонавӣ ба мардум хизмат мерасонанд. Чанде пеш тибқи шартномаи дуҷониба аз Ҷумҳурии Белорусия троллейбусҳои муосир (беноқили то 15 км ҳаракаткунанда) ба Тоҷикистон ворид гардид. Ҳамзамон соли сипаришуда автобусҳои тамғаи “AKIA” бо дарозии 8 метр, истеҳсоли ширкати муштараки “Акиа Авесто Автоматив Индастри” - и Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе дар роҳҳои пойтахт пайдо шуданд. Корхонаи муштараки “Акиа Авесто Автоматив Индастри” аз аввали соли 2020 дар асоси фармоиши мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе истеҳсоли автобуси дохилишаҳриро бори аввал ба таври силсилавӣ, бо номгузории тоҷикӣ – “Акиа Ориё” оғоз намуд. Низоми пардохти электронии роҳкиро ва назорати он дар нақлиёти мусофирбари автомобилии истифодаи умуми шаҳри Душанбе дар заминаи механизми шарикии давлат ва бахши хусусӣ татбиқ ва амалӣ гардида истодааст, аз ҷумлаи рӯйдодҳои тоза мебошад.
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон доим таъкид менамоянд, ки “Пойтахт симо ва оинаи давлату миллат буда, рафъи камбудиву мушкилоти мавҷуда ва ба ҷаҳониён ба таври арзанда муаррифӣ кардани он вазифаи на фақат мақомоти шаҳр, балки тамоми сохтору мақомоти давлатӣ, ҳамаи хизматчиёни давлатӣ ва шаҳрвандони Тоҷикистон мебошад”. Бо анҷоми ин масъулият аз ҷониби масъулон ва аҳли ҷомеа, Душанбеи азизамон, ки ганҷест дар қалби Осиё, оянда боз ҳам шукуфонтар ва гуворотару ҷолиб мегардад.
Бурҳониддин КАРИМОВ, рӯзноманигор
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед