Фалак чун жанри мусиқии суннатии мардуми тоҷик аз замонҳои куҳан вуҷуд дошт ва бо мурури замон такомул ёфта, хусусиятҳои тоза касб намудааст. Бо шарофати Истиқлолияти давлатӣ ва Фармони Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳар сол 10 октябр ҳамчун Рӯзи фалак ҷашн гирифта мешавад. Доир ба вижагиҳои жанри фалак суҳбате доштем, бо фалаксарои машҳури кишвар Раҳматуллои Ҳошим.

- Рӯзи фалакро бароятон табрик мегӯем.

- Саломат бошед. Ба шумо ва ба ҳамаи ҳамватанон ин рӯз муборак бошад.

- Доир ба махсусиятҳои жанри фа¬лак чанд сухан мегуфтед?

- Боиси хушрӯзист, ки имрӯз фалак дар сатҳи ҷумҳурӣ ҷашн гирифта меша¬вад. Ҳамин сабаб шудаасту имрӯзҳо та¬моми ҷанбаҳои пайдоиш ва хусусиятҳои ин жанр ба таври пурра омӯхта шудаанд. Албатта, ҳеҷ як жанр, хоҳ мусиқӣ бошад, хоҳ дигар, бе хусусияти хос буда наметавонад. Масалан, ҳангоми иҷрои фалак бо шеваҳои гуногун хусусиятҳои он маъ¬лум мегардад. Хусусиятҳои шеваи иҷрои маҳалҳои гуногун дар матни сурудҳои фалак зиёд ба назар мерасад ва матни сурудҳо вобаста ба хусусиятҳои фоно¬текии тарзи гӯиши гуногун таркиб ме¬ёбанд. Ё бо номҳо ва тарзи истифодаи шеърҳо. Гирем фалаки Афғонистонро. Фалак дар Афғонистон бо номҳои чорбайтӣ, сангардӣ, кӯчабоғӣ, шамолӣ маълуму маъруф мебошад. Дар Эрон бошад, фалак бо номҳои фарёд, фироқӣ, чорпорӣ, каллафарёд маъмул аст.

Бояд гуфт, ки фалак яке аз жанрҳои мушкилтарини соҳаи мусиқӣ мебо¬шад. Чунки бо дил хонда мешавад. Ҳар ҳунарманд аз уҳдаи фалакхонӣ баро¬мада наметавонад. Бисёр ҳунармандон хостгори ин ҳастанд, аммо аз баҳраш баромада наметавонанд. Ҳарчанд фа¬лак имрӯз ба чанд равия ҷудо мешавад, аммо ҳама аз як ҷо маншаъ мегиранд.

- Шумо аз равияҳои фалак гуфтед. Имрӯз чанд намуди фалак ҳаст?

- Ба таври мушаххас намедонам, ки чанд намуди фалак аст. Ҳаст фалаки роғӣ, қаландарӣ, даштӣ. Як намуди ди¬гарро ҳам баъзеҳо ворид кардаанд - фа¬лаки бунгак. Аммо ин фалак нест. Дирӯз дар телевизор дидам, як нафар инро ҳам ба қатори дигар намудҳои фалак дохил намуд. Вақте ба иҷроиши он назар аф¬канем, дилхоҳ нафар фалаки бунгакро месарояд. Масалан, модарон дар сари гаҳвора ба ҷои алла истифода меба¬ранд. Ҳангоми иҷро аз овози баланд шу¬руъ мекунанд, дар охир ба овози паст ба анҷом мерасонанд. Аммо фалаки асил ин тавр нест, балки бар хилофи он аст.

- Фалак асосан бо кадом асбобҳои мусиқӣ хонда мешавад?

- Фалакро бо асбобҳои бепарда ме¬хонанд. Ин асбобҳо аз нозуктарин ва душвортарин намуди асбобҳо ба ҳисоб мераванд. Ба монанди думбраву ғиҷак. Ҳастанд нафароне, ки бо асбобҳои бо-парда мехонанд. Аммо ҳамон лаҳни ширине, ки дар асбобҳои бепарда эҳсос мешавад, дар дигар намуди асбобҳо эҳсос намешавад.

- Пайдоиши фалак аз куҷо сарчашма мегирад?

- Аз он ки фалак бисёр таърихи қадима дорад, махсусан гуфта намето¬нем, ки аз куҷо баромадааст. Ҳатто пай¬доиши онро ба давраи Зардушт нисбат медиҳанд. Аз он ки ин жанр сирф халқӣ аст, пайдоиши онро аз замони ба ҳам омадани инсон метавонем арзёбӣ намоем.

- Дар ташаккул ва нумӯи жанри фа¬лак саҳми Одина Ҳошим - падари Шумо хеле калон аст. То ҷое ӯро “Падари фалак” низ мегӯянд.

- Дар замони Иттиҳоди Шӯравӣ, махсусан дар солҳои 70-уми асри гу¬зашта дар ягон саҳна фалакхонӣ роиҷ набуд. Он вақт фалакро ҳамчун рави¬яи псимистӣ ва ё сӯфигӣ мегуфтанд. Аз ин рӯ, намегузоштанд, ки фалак миёни мардум паҳн шавад. Ҳамин фикрҳо ва монеаҳо маҳз бо ташаббуси Одина Ҳошим барканор карда шуданд. Алак¬кай дар солҳои 1983-1985 ҷашнҳои фа¬лак дар шаҳри Кӯлоб гузаронида мешуд. Ҳатто озмунҳои фалакхони беҳтарин доир мегардид. Ба ҳамин васила пада¬рам фалакхонҳоро аз тамоми манотиқи кишвар даъват менамуд. Аз солҳои 1966-1967 Одина Ҳошим дар бойгонии радио сабтҳои фалаки роғӣ доранд. Дар замоне, ки фалак қариб нест шуда буд.

- Чунин ақидае мавҷуд аст, ки танҳо шеърҳои дорои сӯзу гудозу ғам марбу¬ти фалак мебошанд. Яъне, бояд танҳо ҳамин гуна шеърҳо ҳангоми иҷрои фалак хонда шаванд...

- Ин хатои маҳз аст. Мо низ дар ин масъала баҳсҳо доштем. Фалак танҳо дард нест. Фалакҳои шодиёна ҳам ҳаст. Сӯзу гудоз, ғарибӣ, умуан дар ҳама ҳолат фалак хонда мешавад. Ё фалакҳои қаландарӣ. Ин гуна фалак танҳо хоси мотам мебошад, ки дар ҳоли ҳозир қариб дида намешавад. Масалан, ҳамин дубайтӣ ба он хос аст:

Фарёд зи дасти фалаки ҷомакабуд,
Ёрони маро ягон-ягон омаду бурд.

Падари ман дар солҳои 60-ум аз ғазалҳои Ҳофиз, Саъдӣ, Камол, Хусрав, умуман аз адабиёти классикон ба таври фаровон истифода мекард. Масалан, аз Хусрави Деҳлавӣ ғазали “Рафтӣ аз чашму дар дил ҳасрати рӯят бимонд”-ро хондааст. Ман таъкид карданиям, ки бояд мо дар фа¬лак аз ғазалҳо истифода кунем. Имрӯз дар як рубоӣ фалакро ҷо кардан хатост. Ин як хизмати хирсона ба фалак аст.

- Аслан бояд мавзӯи фалак чӣ бошад?

- Шеъри фалак мавзӯи хос надорад. Боз ҳам такрор мекунам, ки дар ғарибӣ, ошиқӣ, мотамдор низ ба вазъияти худ метавонанд фалак сароянд.

- Саромадони фалаки тоҷик киҳоянд?

- Бобохалил Одинаев, Ҳошим Қосимов, Мақсуми Шакур, Раҷабмад Холов, Одина Ҳошим ва баъд ин тараф Давлтманд Холов, Гулчеҳра Содиқова, Файзалӣ Ҳасанов ва ғайраҳо.
  
- Ҳоло жанри фалак дар кадом ҳолат қарор дорад?

- Албатта, ҳолати фалакро бояд та¬мошобин ва шунаванда муайян намо¬яд. Лекин маҳбубият ба ин жанр дар миёни халқ хеле зиёд аст. Шумо худ шоҳид ҳастед, имрӯз маъракае нест, ки дар он ҷо фалакхонӣ нашавад. Ин аз он шаҳодат медиҳад, ки имрӯз сатҳи жанри фалак ниҳоят боло аст.