ё чанд андеша перомуни фаъолияти филмсозони кишвар

Чанде пеш филми бадеии “Паланг зинда аст” (Tiger Zinda Hai)-и киносозони Ҳиндро, ки ширкати филмсозии “Yash Raj Films” ба навор гирифтааст, тамошо кардам. Филм аз воқеаҳое қисса мекунад, ки дар сарзамини Ироқ рӯй додаанд. Мазмуни мухтасари он чунин аст: ҷангиёни гурӯҳи террористие дар сарзамини Ироқ ба автобусе, ки дар он ҳудуди 40 нафар ҳамшираҳои ҳиндиву покистонӣ буданд, ҳамла мекунанд ва ҳамаро асир мегиранд. Аз ин ҳодиса ҳукуматдорони Ҳинд бохабар шуда, барои наҷоти 25 ҳамшира - шаҳрвандони Ҳиндустон ҳарбиёни махсусро равон мекунанд. Қаҳрамони филм, ки роҳбари ин гурӯҳи хурди ҳарбиён аст, аввал бо далели бознишаста будану нигоҳубини оилааш барои иҷрои амалиёт розӣ намешавад, вале бо маслиҳати ҳамсараш, ки покистонисту дар артиши Покистон адои вазифа кардааст, розӣ мешаваду ба хоки Ироқ сафар мекунад.

Сипас, ҳамсари ӯ аз ҳодиса пурра огоҳ шуда мефаҳмад, ки дар миёни асирон 15 ҳамшира – шаҳрвандони Покистон низ ҳастанд. Ва гурӯҳи хурдеро аз миёни ҳамхизматони собиқи хеш таъсис дода, ба Ироқ сафар мекунад. Онҳо дар задухӯрде миёни гурӯҳҳои террористӣ ва низомиёни ҳиндӣ бо ҳам вомехӯранд. Бо пофишориҳои зиёди ҳарду тараф аввал мехоҳанд, ки амалиёти ҷудогона гузаронанд, вале баъдан қаҳрамони марказӣ онҳоро бовар мекунонад, ки бо вуҷуди мухолифатҳои дурударози байнидавлатии Ҳиндустону Покистон, онҳо дар якҷоягӣ метавонанд алайҳи гурӯҳи террористӣ муваффақ шаванд. Ва ҳамин гуна як амалиёти муштарак доир сохта, гурӯҳи террористиро маҳв месозанд.

Дар рафти амалиёт як афсари ҳиндутабор дар пешорӯи афсари покистонӣ ба ҳалокат мерасад ва аз ӯ хоҳиш мекунад, ки ҳангоми муваффақ шудан парчами Ҳиндустонро баланд бардорад. Дар охир вақте амалиёт ба анҷом мерасаду тамоми асиронро озод месозанд, он афсари покистонӣ байрақи Ҳиндустонро баланд мебардорад ва дар болои автобус насб мекунад. Дар навбати худ як сарбози ҳиндустонӣ низ парчами Покистонро дар бари он мегузорад.

Ин лаҳзаҳо чунон таъсирбахш офарида шуда буданд, ки ашк дар чашмонам ҳалқа зад. Ва бехудона гиристам. Агар аз як ҷониб филм бо санъати волои филмсозӣ офарида шуда бошад, аз ҷониби дигар, дар он дӯстиву бародариеро, ки ҳеҷ гоҳ миёни ин ду давлати ҳамсоя пойдор нест, тарғиб менамуданд. Инчунин, роҳбарони баландпояи давлатҳо ҷонибдори амалиёти муштараки нерӯҳояшон набуданд, лекин хоҳиши зиёди наҷотгарон ҷиҳати анҷоми амалиёти якҷоя онҳоро музаффар гардонд.

Тавре медонем, миёни Покистону Ҳиндустон аз соли 1947 инҷониб нофаҳмиҳову кашмакашиҳо идома доранд. На Покистон мехоҳад таслим шаваду на Ҳиндустон хостори аз даст додани нуфузи хеш аст. Хулоса, ҳар ду давлат нақшаҳои ба ҳам зид доранд ва пайваста пархошҳо дар миён аст. Аммо тавре намудор мегардад, дар аксари филмҳо эшон миёни ин ду давлат дӯстиву бародариро тарғиб мекунанд. Ва то ҷое метавон гуфт, ки кино ҳамчун як ҷузъи фарҳанг дар хизмати халқи ин ду кишвар аст ва ормонҳои онҳоро ифода мекунад...

Пӯшида нест, ки тӯли солҳои зиёд миёни мову ҳамсоякишварамон Ӯзбекистон робитаҳо сард буданд. Умуман, дар ҳеҷ соҳае робитаҳо ва муносибатҳои дӯстона пойдор набуд, ҳатто дар соҳаи фарҳанг ҳам. Ҳамин буд, ки аз ҷониби Ӯзбекистон қариб тамоми гузаргоҳҳои гумрукӣ баста буданду роҳҳои оҳан валангор гардида. Робитаҳо миёни ин ду халқи аз қарнҳои қарн дӯсту бародар беш аз 20 сол канда гардида буд. Дар ин радиф дар матбуоти даврӣ андак-андак мақолаҳову нигоштаҳое рӯи чоп меомаданд ва назару андешаи шахсони зиёде нашр мегардид, вале санъаткорону филмофарон ва масъулони театру фарҳанг ҳамагӣ муҳри хомӯшӣ ба лаб зада буданд. Гӯё ин масъала барои онҳо умуман дахл надошт. Ҳеҷ нафаре аз аҳли фарҳангу ҳунар барои барқарор кардани робитаҳои ҳасана миёни ин ду халқи бародар кӯшиш намекарданд. Ҳатто филми кӯтоҳи чанддақиқагие ба навор наомад. Чунки тавассути ин амал ақалан муносибатҳои фарҳангии кишварамонро бо ҳамсояҳо метавонистем хуб нигаҳ дорем. Аммо...

Муносибатҳо ҳамин гуна сарду тира боқӣ монданд, то лаҳзае, ки Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Президенти Ӯзбекистон тасмимеро барои барқарор кардани робитаҳо рӯи кор гирифтанд. Ва дар муддати андак робитаҳо акнун ба таври хеле хуб, ҳатто беҳтар аз давраҳои аввал барқарор шуданд. Аксари гузаргоҳҳои гумрукӣ навсозӣ шудаву роҳҳои оҳан барқарор гардид ва ташрифи чандрӯзаи Президенти Ӯзбекистон ба кишвари мо идомабахи ин дӯстиву ҳамгироист.

Бепарвоии масъулини соҳаи кинои кишвар дар ҳолест, ки таъсири филмро мутахассисони соҳаи кино аз китобу расонаҳо бештар медонанд. Ба андешаи Абдурофеъ Рабизода, филмноманавис ва нависандаи тоҷик таъсири филм аз матбуоти давриву китоб бештар аст. Он аввалан вақтро сарфа менамояд ва баъдан шахс дар он то андозае ҳаёти реалиро мебинад. Ва хубии дигари филм дар он аст, ки аксаран марзҳоро убур мекунад ва дар ҷаҳони имрӯз имкон аст, ки бинандаҳои зиёди дохиливу хориҷиро фарогир бошад...

Масъулини соҳаи кинои мо гӯё ин паҳлӯи муҳимро эҳсос намекунанд ё як амри ночиз меҳисобанд. Ҷои шубҳа нест, ки бо офаридани чунин филмҳо перомуни дӯстиву ҳамдилӣ ҳам метавонем миллатро ба ҷаҳониён шиносонем ва ҳам бародариро миёни ҳамсоякишварҳо тақвият бахшем. Зеро мо китобҳоро ё тарҷума намекунем ё теъдоди зиёде ҳам ба нашр намерасонем, ки хонандаи хориҷии худро пайдо кунаду ба ин васила халқи худро муаррифӣ кунем.

Агар ба таърих жарфтар назар афканем, хизмати аҳли фарҳангу ҳунарро дар роҳи расидан ба ормонҳои мардум бисёртар хоҳем дид. Ҳамон “Бӯи ҷӯи Мӯлиён”-и устод Рӯдакӣ басанда хоҳад буд, ки ба дарки ин маънӣ бирасем. Вале фарҳангиёни мо дар ин росто мақоли “Даҳони пӯшида сад тилло”-ро ба кор мебаранд. Чунин ба назар мерасад, ки аҳли фарҳангу ҳунари мо мустақилона ва бидуни супориш наметавонанд гом бардоранд. Ҳатман бояд дар хурдтарин кор супориши роҳбарони мақомоти баландпояро бигиранд. Дар ҳоле ки аҳли эҷод (филмсозон низ аз ҳамин қабиланд) бояд озод бошанд ва тавонанд мустақилона фикру эҷод кунанд. Муҳри хамӯшӣ бар лаб задану бар ҳар амале ҷомаи сиёсӣ пӯшондан низ аз рӯи инсоф нахоҳад буд.

Чун муносиботи сиёсӣ беҳтар гардид, дар матбуоти даврӣ, телевизиону радио ва сомонаҳои интернетӣ аз ин ба хубӣ истиқбол карданд. Кор то ҷоест, ки ҳатто мухолифони Ҳукумати кишвар низ ошкору ниҳон ин иқдоми башардӯстонаи роҳбарони ду кишварро хуш пазируфтанду қоил ҳам шуданд. Аммо филмофарон ва аҳли кинои кишвар то ҳанӯз хомӯшанд ва гӯё ҳанӯз ҳам баҳри офаридани чунин як филм ният надоранд. Ин ба он далел аст, ки ҳанӯз ҳам перомуни таҳияи филмнома, асар ё ба истилоҳ сенарияе миёни адибону аҳли қалам озмунеро эълон надодаанд ё ба нақша ҳам нагирифтаанд. Шояд, ин корнома, ки дар таърих мисолаш нест, барои аҳли фарҳанги мо чандон аҳамияте надорад?!

Дар замоне ки гумномтарин халқу кишварҳоро дар арсаи ҷаҳон маҳз бо филмҳояшон мешиносанд, ағлаби арзишҳои миллию фарҳангӣ маҳз ба воситаи филмҳо тарғиб мешаванд, кинои тоҷик низ бояд сари ин масъала тааммул кунад. Зеро агар кор ба ҳамин минвол ҷараён гирад, соҳаи кинои кишварро ҳамчун як ҷузъи муҳими фарҳанги миллӣ ва посдорандаву тарғибгари ормонҳои мардум зери суол мебарад. Ба назар чунин менамояд, ки масъулин то ҳол муҳимияти филмофариро дарк накардаанд ва ё барои эшон кино ҳамчун тарғибкунандаву муаррифгари фарҳанги кишвар номафҳуму нодаркор аст...