ФАРҲАНГ
Ҷумъа 29 Март 2024 04:42
Саодат Азизова, Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон. Ин бонуи ҳунарро имрӯз хурду бузург тавассути ҳунари нотакрораш мешиносанду ба маҳорати беназираш қоиланд. Зеро ҳар нақши офаридаи ӯ дар саҳнаи театр ва ҳам синамо дар замири дӯстдорони ҳунари асил дорои ҷойгоҳи махсус аст.
Ҳангоми ворид гардидан ба ҳуҷраи корияш баҳри суҳбат ӯ бо чанд нафар ҳунармандон намоишномаеро тамрин менамуд. Аз гуфтору симои ҳунарияш аён буд, ки дар кори хеш ҷиддиву серталаб ва ҷӯянда аст.
“Ҳунар ба шумо чӣ дод?”, суоли мазкур оғозбахши суҳбати мо бо ин бонуи ҳунар буд.
- Ҳунарманд агар касби худашро дӯст дорад, ҳунар барояш ҳама чизро медиҳад. Ман ба роҳи ҳунар бо ишқ, бо меҳр ва бо дӯст доштани касби худ омадаам. Барои ягон чизи дигар не. Чун маро меҳр ва ишқ ба ҳунар вориди ин роҳ намуд. Дар кӯдакӣ чи будани ҳунари ҳунарпешагиро намедонистам. Вале борҳо гуфтаам, ки дар ноҳияҳои дурдасти Тоҷикистони азизам зиндагӣ кардаам. Чунки падарам корманди соҳаи ҳуқуқ буданд. Аз ин рӯ дар як ноҳия се-панҷ сол зиндагӣ менамудем ва кӯч мебастем ба ноҳияи дигар. Вақте ки дар ноҳияи Нуробод зиндагӣ мекардем, ба ин ноҳия ҳунармандон аз пойтахти кишвар мерафтанд. Диққати маро бештар либоси онҳо ба худ ҷалб мекард. Чун шеърдӯст будаму шеърҳои бисёреро аз бар намуда будам, ҳар гоҳ пеш аз оғози намоиш ва ё консерт ба саҳна мебаромадаму шеър қироат мекардам. Вақте ки тамошобин қарсак мезад, дар замири кӯдаконаи ман меҳри саҳна бештар ҷо мегирифт. Аз ҳамон замон ман роҳи саҳнаро ба худ мувофиқ донистам ва доим дар чорабиниҳои фарҳангии мактабӣ фаъолона иштирок менамудам.
- Ҳунар чист ва ҳунарманд кист?
- Албатта, гумон менамоям, ки беҳтарин устод дар соҳаи мо ин зиндагӣ аст. Масалан нақшҳое, ки ман дар кори дипломиям иҷро кардам, агар ҳозир бошад, онро дигар хел меофарам. Барои он ки тавассути зиндагӣ ҷаҳони маънавии ман пурра гардид. Чунки ман аз зиндагӣ омӯхтам. Аз ин рӯ гуфта метавонам, ки ҳунар бароям ҳама чизро эҳдо сохт. Саҳна як ҷойи муқаддасест, ки ҳунар ва маҳорати ҳунармандро муайян месозад. Чунки он як ченаки бениҳоят хуб аст ва онро худи тамошобин низ зимни иштирок дар намоишномаҳо ба маҳорати ҳунарманд баҳо медиҳад. Аз ин рӯ бисёр шодам, ки дар роҳи ҳунарам. Барои он ки имрӯз муаллимааму фардо корманди соҳаи дигарам. Ҳамаи инро ҳунар ба ман дод, то дар бораи савдогар, муаллима, корманди ҳуқуқ, янгаи бад ва дар барои модар будан фикр намоям. Аз ҳама муҳим бештару бештар омӯзам аз нақшҳое, ки иҷро менамоям.
Шоир шеъру нависанда ҳикояву қисса менависад. Ҳунарманд шахсест, ки ҳамаи ин чизҳоро меомӯзад, мехонад ва ба худ мегираду як чизи нав тавлид мекунад. Он чизеро, ки ҳунарманд барои баромад намудан дар саҳна интихоб менамояд, бояд чунон омӯзад, ки он ба мисли моли худаш бошад, то тамошобин эҳсос нанамояд, ки он моли драматург аст. Дар баробари ин бояд ҳунарманд онро ба тамошобин расонида тавонад, ки чи мегӯяду чи мехоҳад ва ба чи даъват менамояд? Вақте ки ман худам бовар кардам, тамошобин низ, албатта ба нақши офаридаи ман бовар менамояд. Баъзе нафарон фикр менамоянд, ки касби мо саҳл аст. Не, албатта. Касби мо саҳл нест. Чунки пешаи мураккаб буда, заҳмати зиёдро талаб менамояд. Тамошобин чизи тайёрро мебинад ва хулоса менамояд. Барои ба рӯи саҳна овардани як намоишнома мо моҳҳо ва баъзан аз он ҳам зиёд заҳмат мекашем. Дар саҳна дуто ман аст. Якто мани ҳунарпеша, якто мани тимсол, яъне образ. Ҳардуи ин бояд омехта бошад, то тамошобин ноҷуриҳоро ҳис накунад.
- Дар роҳи ҳунар Шумо чи гуна комёб шудед?
- Дар ботини ҳар нафар ҷавҳаре ҳаст. Дар баъзе бисёру дар баъзе кам. Шахс танҳо тавассути омӯхтан ва талошу заҳмати пайваста онро метавонад, ки мукаммал намояд. Ҳунарманд барои хуб баромадани нақшаш бояд онро сохтакорона иҷро нанамояд, балки ботинан онро офарад. Ҳар нақше, ки ба ҳунарманд медиҳанд, онро бояд самимона офарад. Бештар ба ман нақшҳои манфиро медиҳанд. Зеро коргардонҳои мо медонанд, ки аз иҷрои он мебароям. Бояд зикр намоям, ки нисбат ба нақшҳои мусбат офаридани нақшҳои манфӣ душвортар аст. Чунки дар натиҷаи ҷустуҷӯҳои зиёд он рӯи саҳна меояду писанди тамошобин мегардад. Умуман ҳунарманд бояд аз уҳдаи ҳама гуна нақш, чи манфиву чи мусбат баромада тавонад. Нақшҳои манфӣ ба тамошобин бештар таъсир мекунаду дар хотир мемонад. Аз ин рӯ маро бо ҳамон нақшҳоям мешиносанд.
- Ҳунарманд дар соҳаи хеш худро муваффақ гуфта метавонад?
- Не албатта. Ин назари ман аст. Агар ҳунарманд гӯяд, ки ман аъло бозӣ кардам, вой бар ҳоли ӯ. Бинобар ин модоме ки касби ман ҳамин асту аз он нон мехурам, ман меҳнат мекунам ва онро дӯст медорам. Ҳама вақт дар соҳаи хеш содиқона меҳнат менамоям. Баъзе тамошобинон пас аз намоиш ба ман мегӯянд, ки чаро шумо дилу ҷигаратонро сӯзонда, нақш меофаред. Дар ҷавоб гуфтам, ки агар ман дилу ҷигарамро сӯзонда бозӣ накунам, дар ёди шумо намемонам.
- Ҷавонии Шумо чӣ гуна гузашт?
- Ҷавонии мо на он қадар душвор гузаштааст. Ман хеле ҷавон будам, ки шавҳарам Салим Муқимов, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон аз олам даргузашт ва ман танҳо бо се кӯдак мондам. Барои ман муҳим он буд, то фарзандонамро хуб тарбия намуда, ба воя расонам. Бисёр талаб намекардам, ки нақшҳои зиёд диҳанд. Чунки бароям муҳим буд, ба воя расонидани фарзандон. Чунки ман модар ва ҳам падар будам. Ҷавонони мо бояд аз мушкилиҳои зиндагӣ натарсанд. Ҳозир дар ҷавонон як чизро ҳис кардам, ки дарҳол мехоҳанд, шуҳрат ёбанду бойигарии зиёд дошта бошанд. Ин гуна намешавад. Роҳи санъат қурбониро металабад. Зиндагӣ ҳам қурбониро мехоҳад. Барои ин пурсабр шудан даркор.
- Ба ҷавононе, ки ҳунарманд шуданиянд чи тавсия медиҳед?
- Ҷавононе, ки роҳи ҳунармандиро интихоб карданиянд, маслиҳат медиҳам, ки пуртоқат бошанд. Вақте ки нақш намебарояд, ноумед нашаванд. Театр ҷоест, ки агар аз уҳдаи нақшат набароӣ туро мегираду мепартояд. Барои ин сабур шудан лозим. Ҳунарманд ҳамеша бояд дар ҷустуҷӯ бошаду аз замона қафо намонад. Пайваста ҳамсафари замона бошад. Барои ин он ҷавҳаре, ки дар ботини шахс аст, онро такмил додан лозим. Инчунин бисёр хондан даркор. Ҳунарманд як қадам аз замона қафо монд, вой ба ҳолаш мешавад. Аз ин рӯ меҳнат кардан даркор аст.
- Дар оянда чӣ нақшаҳо доред?
- Ҳоло мо бо коргардони ҷавон Баҳром Қурбонзода намоишномаеро аз рӯи асари Чехов бо номи “Ҷашн” тамрин карда истодаем, ки дар он воқеа дар бонк мегузарад. Инчунин Шералӣ Абдулқайсов, Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон асари наве гирифтааст, аз рӯи асари Мансур Суруш бо номи “Обу оташ”. Дар он ман нақши рӯзноманигореро иҷро менамоям, ки чи гуна барои хушбахтии занҳо мубориза мебарад. Гумон мекунам он намоишномае мешавад, ки ба тамошобинон писанд меояд.
- Барои суҳбати самимӣ ташаккур. Сарбаланду комёб бошед.
- Ба шумо низ ташаккур...
Ҳангоми ворид гардидан ба ҳуҷраи корияш баҳри суҳбат ӯ бо чанд нафар ҳунармандон намоишномаеро тамрин менамуд. Аз гуфтору симои ҳунарияш аён буд, ки дар кори хеш ҷиддиву серталаб ва ҷӯянда аст.
“Ҳунар ба шумо чӣ дод?”, суоли мазкур оғозбахши суҳбати мо бо ин бонуи ҳунар буд.
- Ҳунарманд агар касби худашро дӯст дорад, ҳунар барояш ҳама чизро медиҳад. Ман ба роҳи ҳунар бо ишқ, бо меҳр ва бо дӯст доштани касби худ омадаам. Барои ягон чизи дигар не. Чун маро меҳр ва ишқ ба ҳунар вориди ин роҳ намуд. Дар кӯдакӣ чи будани ҳунари ҳунарпешагиро намедонистам. Вале борҳо гуфтаам, ки дар ноҳияҳои дурдасти Тоҷикистони азизам зиндагӣ кардаам. Чунки падарам корманди соҳаи ҳуқуқ буданд. Аз ин рӯ дар як ноҳия се-панҷ сол зиндагӣ менамудем ва кӯч мебастем ба ноҳияи дигар. Вақте ки дар ноҳияи Нуробод зиндагӣ мекардем, ба ин ноҳия ҳунармандон аз пойтахти кишвар мерафтанд. Диққати маро бештар либоси онҳо ба худ ҷалб мекард. Чун шеърдӯст будаму шеърҳои бисёреро аз бар намуда будам, ҳар гоҳ пеш аз оғози намоиш ва ё консерт ба саҳна мебаромадаму шеър қироат мекардам. Вақте ки тамошобин қарсак мезад, дар замири кӯдаконаи ман меҳри саҳна бештар ҷо мегирифт. Аз ҳамон замон ман роҳи саҳнаро ба худ мувофиқ донистам ва доим дар чорабиниҳои фарҳангии мактабӣ фаъолона иштирок менамудам.
- Ҳунар чист ва ҳунарманд кист?
- Албатта, гумон менамоям, ки беҳтарин устод дар соҳаи мо ин зиндагӣ аст. Масалан нақшҳое, ки ман дар кори дипломиям иҷро кардам, агар ҳозир бошад, онро дигар хел меофарам. Барои он ки тавассути зиндагӣ ҷаҳони маънавии ман пурра гардид. Чунки ман аз зиндагӣ омӯхтам. Аз ин рӯ гуфта метавонам, ки ҳунар бароям ҳама чизро эҳдо сохт. Саҳна як ҷойи муқаддасест, ки ҳунар ва маҳорати ҳунармандро муайян месозад. Чунки он як ченаки бениҳоят хуб аст ва онро худи тамошобин низ зимни иштирок дар намоишномаҳо ба маҳорати ҳунарманд баҳо медиҳад. Аз ин рӯ бисёр шодам, ки дар роҳи ҳунарам. Барои он ки имрӯз муаллимааму фардо корманди соҳаи дигарам. Ҳамаи инро ҳунар ба ман дод, то дар бораи савдогар, муаллима, корманди ҳуқуқ, янгаи бад ва дар барои модар будан фикр намоям. Аз ҳама муҳим бештару бештар омӯзам аз нақшҳое, ки иҷро менамоям.
Шоир шеъру нависанда ҳикояву қисса менависад. Ҳунарманд шахсест, ки ҳамаи ин чизҳоро меомӯзад, мехонад ва ба худ мегираду як чизи нав тавлид мекунад. Он чизеро, ки ҳунарманд барои баромад намудан дар саҳна интихоб менамояд, бояд чунон омӯзад, ки он ба мисли моли худаш бошад, то тамошобин эҳсос нанамояд, ки он моли драматург аст. Дар баробари ин бояд ҳунарманд онро ба тамошобин расонида тавонад, ки чи мегӯяду чи мехоҳад ва ба чи даъват менамояд? Вақте ки ман худам бовар кардам, тамошобин низ, албатта ба нақши офаридаи ман бовар менамояд. Баъзе нафарон фикр менамоянд, ки касби мо саҳл аст. Не, албатта. Касби мо саҳл нест. Чунки пешаи мураккаб буда, заҳмати зиёдро талаб менамояд. Тамошобин чизи тайёрро мебинад ва хулоса менамояд. Барои ба рӯи саҳна овардани як намоишнома мо моҳҳо ва баъзан аз он ҳам зиёд заҳмат мекашем. Дар саҳна дуто ман аст. Якто мани ҳунарпеша, якто мани тимсол, яъне образ. Ҳардуи ин бояд омехта бошад, то тамошобин ноҷуриҳоро ҳис накунад.
- Дар роҳи ҳунар Шумо чи гуна комёб шудед?
- Дар ботини ҳар нафар ҷавҳаре ҳаст. Дар баъзе бисёру дар баъзе кам. Шахс танҳо тавассути омӯхтан ва талошу заҳмати пайваста онро метавонад, ки мукаммал намояд. Ҳунарманд барои хуб баромадани нақшаш бояд онро сохтакорона иҷро нанамояд, балки ботинан онро офарад. Ҳар нақше, ки ба ҳунарманд медиҳанд, онро бояд самимона офарад. Бештар ба ман нақшҳои манфиро медиҳанд. Зеро коргардонҳои мо медонанд, ки аз иҷрои он мебароям. Бояд зикр намоям, ки нисбат ба нақшҳои мусбат офаридани нақшҳои манфӣ душвортар аст. Чунки дар натиҷаи ҷустуҷӯҳои зиёд он рӯи саҳна меояду писанди тамошобин мегардад. Умуман ҳунарманд бояд аз уҳдаи ҳама гуна нақш, чи манфиву чи мусбат баромада тавонад. Нақшҳои манфӣ ба тамошобин бештар таъсир мекунаду дар хотир мемонад. Аз ин рӯ маро бо ҳамон нақшҳоям мешиносанд.
- Ҳунарманд дар соҳаи хеш худро муваффақ гуфта метавонад?
- Не албатта. Ин назари ман аст. Агар ҳунарманд гӯяд, ки ман аъло бозӣ кардам, вой бар ҳоли ӯ. Бинобар ин модоме ки касби ман ҳамин асту аз он нон мехурам, ман меҳнат мекунам ва онро дӯст медорам. Ҳама вақт дар соҳаи хеш содиқона меҳнат менамоям. Баъзе тамошобинон пас аз намоиш ба ман мегӯянд, ки чаро шумо дилу ҷигаратонро сӯзонда, нақш меофаред. Дар ҷавоб гуфтам, ки агар ман дилу ҷигарамро сӯзонда бозӣ накунам, дар ёди шумо намемонам.
- Ҷавонии Шумо чӣ гуна гузашт?
- Ҷавонии мо на он қадар душвор гузаштааст. Ман хеле ҷавон будам, ки шавҳарам Салим Муқимов, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон аз олам даргузашт ва ман танҳо бо се кӯдак мондам. Барои ман муҳим он буд, то фарзандонамро хуб тарбия намуда, ба воя расонам. Бисёр талаб намекардам, ки нақшҳои зиёд диҳанд. Чунки бароям муҳим буд, ба воя расонидани фарзандон. Чунки ман модар ва ҳам падар будам. Ҷавонони мо бояд аз мушкилиҳои зиндагӣ натарсанд. Ҳозир дар ҷавонон як чизро ҳис кардам, ки дарҳол мехоҳанд, шуҳрат ёбанду бойигарии зиёд дошта бошанд. Ин гуна намешавад. Роҳи санъат қурбониро металабад. Зиндагӣ ҳам қурбониро мехоҳад. Барои ин пурсабр шудан даркор.
- Ба ҷавононе, ки ҳунарманд шуданиянд чи тавсия медиҳед?
- Ҷавононе, ки роҳи ҳунармандиро интихоб карданиянд, маслиҳат медиҳам, ки пуртоқат бошанд. Вақте ки нақш намебарояд, ноумед нашаванд. Театр ҷоест, ки агар аз уҳдаи нақшат набароӣ туро мегираду мепартояд. Барои ин сабур шудан лозим. Ҳунарманд ҳамеша бояд дар ҷустуҷӯ бошаду аз замона қафо намонад. Пайваста ҳамсафари замона бошад. Барои ин он ҷавҳаре, ки дар ботини шахс аст, онро такмил додан лозим. Инчунин бисёр хондан даркор. Ҳунарманд як қадам аз замона қафо монд, вой ба ҳолаш мешавад. Аз ин рӯ меҳнат кардан даркор аст.
- Дар оянда чӣ нақшаҳо доред?
- Ҳоло мо бо коргардони ҷавон Баҳром Қурбонзода намоишномаеро аз рӯи асари Чехов бо номи “Ҷашн” тамрин карда истодаем, ки дар он воқеа дар бонк мегузарад. Инчунин Шералӣ Абдулқайсов, Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон асари наве гирифтааст, аз рӯи асари Мансур Суруш бо номи “Обу оташ”. Дар он ман нақши рӯзноманигореро иҷро менамоям, ки чи гуна барои хушбахтии занҳо мубориза мебарад. Гумон мекунам он намоишномае мешавад, ки ба тамошобинон писанд меояд.
- Барои суҳбати самимӣ ташаккур. Сарбаланду комёб бошед.
- Ба шумо низ ташаккур...
Эзоҳи худро нависед