ФАРҲАНГ
Сешанбе 08 Октябр 2024 01:06
Аз мушкилоти китоб то нашри сурудҳои бемантиқ дар суҳбати вазири фарҳанг бо хабарнигори рӯзномаи “ҶТ”
Дар шароити кунунӣ вазъи китобхонаю дигар муассисаҳои фарҳангӣ дар маҳалҳо чандон хуб арзёбӣ намегардад. Вазъи муассисаҳои фарҳангӣ оянда чӣ сон хоҳад шуд? Вазорати фарҳанг дар ҳамкорӣ бо мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатӣ дар маҳалҳо ҳалли масъалаи мазкурро пайгирӣ дорад ё не? Вобаста ба масъалаҳои мазкур бо Зулфия Давлатзода, вазири фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон суҳбат намудем.
- Дар ибтидои суҳбат мехостем фаҳмем, ки имрӯз умдатарин мушкилоти соҳаи фарҳанг чист?
- Фарҳанг ягона самтест, ки тамоми соҳаҳои дигарро дар худ фаро мегирад. Ҳеҷ фард, ҷомеа ва сохторе нест, ки аз фарҳанг ва истифодаи унсурҳои он бениёз бошад. Аз нигоҳи ман мушкилоти имрӯзаи соҳаи фарҳанг ин норасоии мутахассисони соҳавист. Ҳоло вазорат пайи ислоҳи ин камбудӣ саъй дошта, сол то сол пойгоҳи кадрии соҳа мустаҳкам ва мутахассисон дар дохил ва хориҷи кишвар омода мегарданд.
Бояд зикр кард, ки муассисаҳои фарҳангӣ, яъне клубу китобхонаҳо дар тавозуни мақомати иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ қарор дош-та, аз ҳисоби буҷаи маҳаллӣ маблағгузорӣ мешаванд. Вазорати фарҳанг чун мақоми ваколатдори соҳа ҷиҳати рушди онҳо мусоидат намуда, фаъолияти онҳоро дар доираи салоҳиятҳои худ тибқи қонунҳо ва асноди меъ-ёрии ҳуқуқӣ назорат менамояд. Имрӯз дар миқёси мамлакат 785 муассисаҳои фарҳангӣ, яъне кохҳои фарҳанг дар маҳалҳо, бо шумори 3121 корманд фаъолият менамояд. Қисме аз онҳо дар ҳолати садамавӣ қарор дорад.
Тавре дар боло ишора рафт, баҳри ислоҳи вазъ чораҳо андешида мешавад. Чунончи, бо дастгирии мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии вилояти Суғд қасри фарҳанги ҷамоати деҳоти Ворухи шаҳри Исфара азнавсозӣ гардид. Бинои кохҳои фарҳанги деҳаҳои Калининобод ва Хиштхонаи ноҳияи Деваштич бо саъю кӯшиши соҳибкори маҳаллӣ таъмир ёфтанд. Ин гуна мисолҳо бобати ислоҳи вазъ зиёд аст.
Аз камбудиҳои дигари ҷиддӣ бобати фаъолияти пурсамари муассисаҳои фарҳангӣ ин дар сатҳи зарурӣ нарасидани асбобҳои мусиқӣ, либосҳои саҳнавӣ, дастгоҳҳои тақвияти овоз, мизу курсӣ, пардаю пешпардаҳои саҳнавӣ, ороишӣ, маҷмӯи асбобу анҷоми театрӣ, воситаҳои ҳамлу нақл, таҷҳизоти гармидиҳию зиддисӯхтор, камераҳои назоратӣ ва ғайраҳо мебошанд, ки мушкилоти асосӣ ба ҳисоб мераванд.
- Дар Паёми имсола Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз норасоии китобҳо дар китобхонаҳо эрод гирифтанд ва вазоратро вазифадор намуданд, ки ба ин масъала диққати ҷиддӣ диҳад. Масъалаи мазкур дар кадом ҳолат қарор дорад?
- Ҳоло дар сохтори вазорат 1363 китобхонаҳои давлатӣ – оммавӣ, ба истиснои китобхонаҳои вазорату идораҳо, бо фонди умумии 13 219 988 нусха китоб фаъолият дошта, давоми солҳои 2020 ва семоҳаи аввали соли равон 926 494 нафар хонанда ба муассисаҳои мазкур фаро гирифта шудаанд. Яке аз иқдоми амалие, ки барои рафъи норасоии китоб дар китобхонаҳои ҷумҳурӣ ҳамасола анҷом дода мешавад, ин ташкили “Корвони китоб” ба минтақаҳои кишвар аст. Соли 2020 аз ҷониби Вазорати фарҳанг тавассути сафари “Корвони китоб” ба китобхонаҳои шаҳру ноҳияҳои ВМКБ 254 номгӯйи китоб бо теъдоди 5945 нусха, ба шаҳрҳои Панҷакент, Хуҷанд, Гулистон, Бӯстон, Истиқлол ва ноҳияи Мастчоҳи вилояти Суғд 260 номгӯйи китоб бо теъдоди 4830 нусха ва 7000 нусха баргаи хонанда ройгон дастрас карда шудааст. Тибқи санҷишу таҳлилҳое, ки аз ҷониби мутахассисони вазорат анҷом гирифт, ҳанӯз ҳам пояи моддию техникии китобхонаҳои шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ ба талаботи замон ҷавобгӯ набуда, бо технологияи муосири иттилоотӣ – коммуникатсионӣ: компютер, принтер, сканер, проектор, дастгоҳҳои нусхабардорию суратгирӣ ва телевизор интишороти маълумотӣ - феҳристӣ таъмину муҷаҳҳаз нагардидаанд. Аксари китобхонаҳо, махсусан дар деҳот дар биноҳои номувофиқ, фарсуда ва таъмирталаб ҷойгир карда шуда, ба одитарин талаботе, ки барои ҷойгирнамоии захира ва рафтуомади аъзои китобхона заруранд, мутобиқат намекунанд.
- Китобҳое, ки ҳоло нашр мешаванд, хеле гаронарзиш буда, на ҳар кас имкони харидани онҳоро дорад. Коҳиш ёфтани мутолиаи китоб дар байни мардум шояд аз ин боис бошад. Вобаста ба ин масъала чӣ назар доред?
- Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон баҳри татбиқи сиёсати фарҳангии Сарвари давлат дар самти оммавигардонии китобу китобхонӣ ва дар ин замина баланд бардоштани сатҳи маънавии ҷомеа пайваста фаъолият мебарад. Мо кӯшиш мекунем, ки китоб бо нархҳои арзон ва дастрас ба дасти хонанда расад. Барои ин, пеш аз ҳама дар пойтахт ва шаҳру навоҳии мамлакат намоиш – фурӯши китоб ба роҳ монда шудааст, ки хонандагон метавонанд, китобҳои дилхоҳашонро бо нархҳои нашриётҳои вазорат, яъне бе воситаи дастҳои дуюму сеюму чорум арзон дастрас намоянд.
Ин тадбирҳо ҳарчанд то андозае мушкилотро ҳал кунад ҳам, аммо барои ҳалли пурраи масъалаи мазкур ҳанӯз кофӣ нест. Омилҳои дигаре низ вуҷуд дорад, ки ба болоравии нархи китоб ва дигар маҳсулоти чопӣ таъсири мустақими худро мерасонад. Зеро дар шароити иқтисоди бозаргонӣ нархро пеш аз ҳама худи бозор муайян мекунад.
Аз мушоҳидаҳо бармеояд, ки яке аз омилҳои гароншавии нархи китоб ин гароншавии қимати маҳсулоти чопӣ, аз қабили коғаз, ширеш, ранг ва ғайра буда, ин маҳсулот асосан воридотист ва танзими нархи онҳо аз мо вобаста нест. Омили дигар ин бо теъдоди кам нашр шудани китобҳост, ки мутаассифона дар истеҳсолот ҷой дорад. Теъдоди китоб ҳарчанд бештар бошад, мутаносибан нархи он ҳам арзон мешавад. Набудани маҳсулоти чопии ватанӣ ҳам ба нархи китоб бетаъсир намемонад. Агар соҳибкорони мо истеҳсоли маҳсулоти чопӣ, аз қабили коғаз ва ширешу рангро дар кишвар ба роҳ мемонданд, шояд ин ҳам як кӯмаке ба ноширони ватанӣ мешуду ба арзоншавии нархи китоб мусоидат мекард. Барои рушди соҳа мувофиқи мақсад мебуд, ки масъалаи имтиёз ё сабукӣ додан ба ноширон, аз боҷи гумрукӣ, андоз ва дигар пардохтҳои ҳатмӣ таҷдиди назар шавад. Ин метавонад, ба рушди соҳаи табъу нашр, арзоншавии китобу дигар маҳсулоти чопӣ ва дастрастар шудани китоб ба хонанда мусоидат намояд.
- Масъалаи танзими фарҳанг дар интернет. Чун имрӯзҳо дар фазои озоди интернет бисёр вомехӯрем, ки баъзе аз истифодабарандагон фарҳанги муоширатро риоя намекунанд. Вобаста ба ин масъала вазорат чӣ корҳоро анҷом медиҳад?
-Интернет як фазои комилан озод аст, ки дар он қариб тамоми қишрҳои ҷомеа ҳузур доранд, корбарӣ мекунанд, маводҳои иттилоотӣ, бадеӣ, иҷтимоӣ ва видеоию овозӣ ҷойгир мекунанд. Ва метавон гуфт, ки дар ин фазо ҳеҷ сензурае вуҷуд надорад. Корбари интернет озод аст, ҳарчи мехоҳад, мекунад. Фазои ин “хонаи анкабут” он қадар номаҳдуд аст, ки ҳар корбар аз ҳар нуқтаи ҷаҳон дар реҷаи маҷозӣ метавонад, ба ҷаҳон тамоси зинда барқарор кунад. Дар аксари ҳолатҳо шумо намедонед, ки бо кӣ ва дар кадом нуқтаи ҷаҳон робита доред. Аз ин рӯ, танзими фарҳанг дар интернет кори бисёр сангину мушкил аст. Фарҳанги истифодаи интернет ба фарҳанги шахсии корбари интернет вобаста аст. Яъне фард дар кадом муҳити фарҳангие, ки тарбият шуда бошад, бо ҳамон шева ва дар ҳамон сатҳ дар интернет ҳузур меёбад. Азбаски интернет як фазои маҷозии байналмилалӣ аст, ҳар як давлат вазифадор аст, фазои фарҳангии корбарони худро таъмин кунад ва ин як кори дастаҷамъист. Яъне ин кор танҳо вазифаи Вазорати фарҳанг нест, балки кори ҳамаи сохторхои давлатӣ, созмонҳои ҷамъиятӣ, муассисаҳои таълимӣ ва алалхусус вазифаи ҷонии падару модарон аст.
- Ҳоло тариқи дискҳо сурудҳое садо медиҳад, ки аз доираи мантиқу мазмун дур буда, ба шеър будани онҳо кас шубҳа мекунад. Пеши ин зуҳуроти номатлубро чӣ гуна метавон гирифт?
- Барои назорати бозори фурӯши маводи видеотасвирӣ ва овозӣ ва пешгирӣ аз пахшу нашри сурудҳои мазмунан сусту заиф дар ҷумҳурӣ мақоми ваколатдор вуҷуд дорад, ки ба ин кор машғул мебошад. Вазорати фарҳанг масъули барномаҳои ҳунарии ансамблҳо ва ҳунармандонест, ки дар сохтори вазорат кору фаъ-олият мекунанд.
Дар шароити кунунӣ вазъи китобхонаю дигар муассисаҳои фарҳангӣ дар маҳалҳо чандон хуб арзёбӣ намегардад. Вазъи муассисаҳои фарҳангӣ оянда чӣ сон хоҳад шуд? Вазорати фарҳанг дар ҳамкорӣ бо мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатӣ дар маҳалҳо ҳалли масъалаи мазкурро пайгирӣ дорад ё не? Вобаста ба масъалаҳои мазкур бо Зулфия Давлатзода, вазири фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон суҳбат намудем.
- Дар ибтидои суҳбат мехостем фаҳмем, ки имрӯз умдатарин мушкилоти соҳаи фарҳанг чист?
- Фарҳанг ягона самтест, ки тамоми соҳаҳои дигарро дар худ фаро мегирад. Ҳеҷ фард, ҷомеа ва сохторе нест, ки аз фарҳанг ва истифодаи унсурҳои он бениёз бошад. Аз нигоҳи ман мушкилоти имрӯзаи соҳаи фарҳанг ин норасоии мутахассисони соҳавист. Ҳоло вазорат пайи ислоҳи ин камбудӣ саъй дошта, сол то сол пойгоҳи кадрии соҳа мустаҳкам ва мутахассисон дар дохил ва хориҷи кишвар омода мегарданд.
Бояд зикр кард, ки муассисаҳои фарҳангӣ, яъне клубу китобхонаҳо дар тавозуни мақомати иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ қарор дош-та, аз ҳисоби буҷаи маҳаллӣ маблағгузорӣ мешаванд. Вазорати фарҳанг чун мақоми ваколатдори соҳа ҷиҳати рушди онҳо мусоидат намуда, фаъолияти онҳоро дар доираи салоҳиятҳои худ тибқи қонунҳо ва асноди меъ-ёрии ҳуқуқӣ назорат менамояд. Имрӯз дар миқёси мамлакат 785 муассисаҳои фарҳангӣ, яъне кохҳои фарҳанг дар маҳалҳо, бо шумори 3121 корманд фаъолият менамояд. Қисме аз онҳо дар ҳолати садамавӣ қарор дорад.
Тавре дар боло ишора рафт, баҳри ислоҳи вазъ чораҳо андешида мешавад. Чунончи, бо дастгирии мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии вилояти Суғд қасри фарҳанги ҷамоати деҳоти Ворухи шаҳри Исфара азнавсозӣ гардид. Бинои кохҳои фарҳанги деҳаҳои Калининобод ва Хиштхонаи ноҳияи Деваштич бо саъю кӯшиши соҳибкори маҳаллӣ таъмир ёфтанд. Ин гуна мисолҳо бобати ислоҳи вазъ зиёд аст.
Аз камбудиҳои дигари ҷиддӣ бобати фаъолияти пурсамари муассисаҳои фарҳангӣ ин дар сатҳи зарурӣ нарасидани асбобҳои мусиқӣ, либосҳои саҳнавӣ, дастгоҳҳои тақвияти овоз, мизу курсӣ, пардаю пешпардаҳои саҳнавӣ, ороишӣ, маҷмӯи асбобу анҷоми театрӣ, воситаҳои ҳамлу нақл, таҷҳизоти гармидиҳию зиддисӯхтор, камераҳои назоратӣ ва ғайраҳо мебошанд, ки мушкилоти асосӣ ба ҳисоб мераванд.
- Дар Паёми имсола Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз норасоии китобҳо дар китобхонаҳо эрод гирифтанд ва вазоратро вазифадор намуданд, ки ба ин масъала диққати ҷиддӣ диҳад. Масъалаи мазкур дар кадом ҳолат қарор дорад?
- Ҳоло дар сохтори вазорат 1363 китобхонаҳои давлатӣ – оммавӣ, ба истиснои китобхонаҳои вазорату идораҳо, бо фонди умумии 13 219 988 нусха китоб фаъолият дошта, давоми солҳои 2020 ва семоҳаи аввали соли равон 926 494 нафар хонанда ба муассисаҳои мазкур фаро гирифта шудаанд. Яке аз иқдоми амалие, ки барои рафъи норасоии китоб дар китобхонаҳои ҷумҳурӣ ҳамасола анҷом дода мешавад, ин ташкили “Корвони китоб” ба минтақаҳои кишвар аст. Соли 2020 аз ҷониби Вазорати фарҳанг тавассути сафари “Корвони китоб” ба китобхонаҳои шаҳру ноҳияҳои ВМКБ 254 номгӯйи китоб бо теъдоди 5945 нусха, ба шаҳрҳои Панҷакент, Хуҷанд, Гулистон, Бӯстон, Истиқлол ва ноҳияи Мастчоҳи вилояти Суғд 260 номгӯйи китоб бо теъдоди 4830 нусха ва 7000 нусха баргаи хонанда ройгон дастрас карда шудааст. Тибқи санҷишу таҳлилҳое, ки аз ҷониби мутахассисони вазорат анҷом гирифт, ҳанӯз ҳам пояи моддию техникии китобхонаҳои шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ ба талаботи замон ҷавобгӯ набуда, бо технологияи муосири иттилоотӣ – коммуникатсионӣ: компютер, принтер, сканер, проектор, дастгоҳҳои нусхабардорию суратгирӣ ва телевизор интишороти маълумотӣ - феҳристӣ таъмину муҷаҳҳаз нагардидаанд. Аксари китобхонаҳо, махсусан дар деҳот дар биноҳои номувофиқ, фарсуда ва таъмирталаб ҷойгир карда шуда, ба одитарин талаботе, ки барои ҷойгирнамоии захира ва рафтуомади аъзои китобхона заруранд, мутобиқат намекунанд.
- Китобҳое, ки ҳоло нашр мешаванд, хеле гаронарзиш буда, на ҳар кас имкони харидани онҳоро дорад. Коҳиш ёфтани мутолиаи китоб дар байни мардум шояд аз ин боис бошад. Вобаста ба ин масъала чӣ назар доред?
- Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон баҳри татбиқи сиёсати фарҳангии Сарвари давлат дар самти оммавигардонии китобу китобхонӣ ва дар ин замина баланд бардоштани сатҳи маънавии ҷомеа пайваста фаъолият мебарад. Мо кӯшиш мекунем, ки китоб бо нархҳои арзон ва дастрас ба дасти хонанда расад. Барои ин, пеш аз ҳама дар пойтахт ва шаҳру навоҳии мамлакат намоиш – фурӯши китоб ба роҳ монда шудааст, ки хонандагон метавонанд, китобҳои дилхоҳашонро бо нархҳои нашриётҳои вазорат, яъне бе воситаи дастҳои дуюму сеюму чорум арзон дастрас намоянд.
Ин тадбирҳо ҳарчанд то андозае мушкилотро ҳал кунад ҳам, аммо барои ҳалли пурраи масъалаи мазкур ҳанӯз кофӣ нест. Омилҳои дигаре низ вуҷуд дорад, ки ба болоравии нархи китоб ва дигар маҳсулоти чопӣ таъсири мустақими худро мерасонад. Зеро дар шароити иқтисоди бозаргонӣ нархро пеш аз ҳама худи бозор муайян мекунад.
Аз мушоҳидаҳо бармеояд, ки яке аз омилҳои гароншавии нархи китоб ин гароншавии қимати маҳсулоти чопӣ, аз қабили коғаз, ширеш, ранг ва ғайра буда, ин маҳсулот асосан воридотист ва танзими нархи онҳо аз мо вобаста нест. Омили дигар ин бо теъдоди кам нашр шудани китобҳост, ки мутаассифона дар истеҳсолот ҷой дорад. Теъдоди китоб ҳарчанд бештар бошад, мутаносибан нархи он ҳам арзон мешавад. Набудани маҳсулоти чопии ватанӣ ҳам ба нархи китоб бетаъсир намемонад. Агар соҳибкорони мо истеҳсоли маҳсулоти чопӣ, аз қабили коғаз ва ширешу рангро дар кишвар ба роҳ мемонданд, шояд ин ҳам як кӯмаке ба ноширони ватанӣ мешуду ба арзоншавии нархи китоб мусоидат мекард. Барои рушди соҳа мувофиқи мақсад мебуд, ки масъалаи имтиёз ё сабукӣ додан ба ноширон, аз боҷи гумрукӣ, андоз ва дигар пардохтҳои ҳатмӣ таҷдиди назар шавад. Ин метавонад, ба рушди соҳаи табъу нашр, арзоншавии китобу дигар маҳсулоти чопӣ ва дастрастар шудани китоб ба хонанда мусоидат намояд.
- Масъалаи танзими фарҳанг дар интернет. Чун имрӯзҳо дар фазои озоди интернет бисёр вомехӯрем, ки баъзе аз истифодабарандагон фарҳанги муоширатро риоя намекунанд. Вобаста ба ин масъала вазорат чӣ корҳоро анҷом медиҳад?
-Интернет як фазои комилан озод аст, ки дар он қариб тамоми қишрҳои ҷомеа ҳузур доранд, корбарӣ мекунанд, маводҳои иттилоотӣ, бадеӣ, иҷтимоӣ ва видеоию овозӣ ҷойгир мекунанд. Ва метавон гуфт, ки дар ин фазо ҳеҷ сензурае вуҷуд надорад. Корбари интернет озод аст, ҳарчи мехоҳад, мекунад. Фазои ин “хонаи анкабут” он қадар номаҳдуд аст, ки ҳар корбар аз ҳар нуқтаи ҷаҳон дар реҷаи маҷозӣ метавонад, ба ҷаҳон тамоси зинда барқарор кунад. Дар аксари ҳолатҳо шумо намедонед, ки бо кӣ ва дар кадом нуқтаи ҷаҳон робита доред. Аз ин рӯ, танзими фарҳанг дар интернет кори бисёр сангину мушкил аст. Фарҳанги истифодаи интернет ба фарҳанги шахсии корбари интернет вобаста аст. Яъне фард дар кадом муҳити фарҳангие, ки тарбият шуда бошад, бо ҳамон шева ва дар ҳамон сатҳ дар интернет ҳузур меёбад. Азбаски интернет як фазои маҷозии байналмилалӣ аст, ҳар як давлат вазифадор аст, фазои фарҳангии корбарони худро таъмин кунад ва ин як кори дастаҷамъист. Яъне ин кор танҳо вазифаи Вазорати фарҳанг нест, балки кори ҳамаи сохторхои давлатӣ, созмонҳои ҷамъиятӣ, муассисаҳои таълимӣ ва алалхусус вазифаи ҷонии падару модарон аст.
- Ҳоло тариқи дискҳо сурудҳое садо медиҳад, ки аз доираи мантиқу мазмун дур буда, ба шеър будани онҳо кас шубҳа мекунад. Пеши ин зуҳуроти номатлубро чӣ гуна метавон гирифт?
- Барои назорати бозори фурӯши маводи видеотасвирӣ ва овозӣ ва пешгирӣ аз пахшу нашри сурудҳои мазмунан сусту заиф дар ҷумҳурӣ мақоми ваколатдор вуҷуд дорад, ки ба ин кор машғул мебошад. Вазорати фарҳанг масъули барномаҳои ҳунарии ансамблҳо ва ҳунармандонест, ки дар сохтори вазорат кору фаъ-олият мекунанд.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед