ФАРҲАНГ
Панҷшанбе 25 Апрел 2024 02:49
Бо амри тақдир соле чанд муқими кишвари дигар ва дур аз Ватан будам. Вақте ба Ватани худ – Тоҷикистон баргаштам, онро қариб ки нашинохтам, чунки симои зодгоҳам – шаҳри Душанбе куллан дигар шудааст: боғу гулгаштҳои тозаву озода, бинову иморатҳои навсохт ва хуштарҳу замонавӣ, ки қасру кушкҳои шоҳони гузаштаро ба хотир меоранд, онро ба биҳишти афсонавие табдил додаанд.
Рӯзи хотирмон
Он рӯз аз ҳар гӯшаи шаҳр садои мусиқӣ ва хандаи беғаши кӯдакон ба гӯш мерасид. Аз миёни ин сару садоҳои хушҳолкунанда, ки дилҳоро ба ваҷд меовард, садои карнай ва доираи тоҷикӣ таваҷҷуҳамро бештар ҷалб намуд. Дар назди бинои Театри академии ба номи Лоҳутӣ чашмам ба расми калону бошукӯҳи ҳунарманди машҳури тоҷик, коргардони шинохта, Ҳунарпешаи мардумии Тоҷикистон Ҳошим Гадо афтид. Зери ин расм ҳама унвону ҷоизаҳои ин шахсияти барҷаста бо ҳарфҳои заррин ва пурнақшу нигор сабт ёфта буданд: Арбоби ҳунари Тоҷикистон, Ҳунарпешаи шоистаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳунарпешаи халқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳунарпешаи халқии ИҶШС, дорандаи Ҷоизаи давлатии ИҶШС, дорандаи Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Рӯдакӣ, дорандаи Ҷоизаи бо номи Аноҳито, Аълочии фарҳанги ИҶШС, дорандаи Ордени “Ситораи Президенти Тоҷикистон”, дотсент, профессори санъати театрӣ, коргардони театр, нависанда...
Ҷашнвораи таърихӣ
Маълум шуд, ки он рӯз дар ин театр ҷашнвораи эҷодӣ бахшида ба 60-солагии фаъолияти эҷодӣ ва 80-солагии зодрӯзи Ҳошим Гадо, ин нобиғаи давр, баргузор мегардад. Ҳошим Гадо ҳунарпешаи нотакрор, коргардони моҳир ва мутафаккири хирадмандест, ки на танҳо дар Тоҷикистон, балки берун аз он низ эътироф гардидааст. Фаъолияти бисёрсолаи ӯ дар рушди фарҳанги тоҷик дар ҳақиқат сазовори таҳсин ва эҳтиром аст. Ба чеҳраи нуронӣ, қомати расо ва дасту бозувони гирои ин ҳунарманд нигариста, бо таҳайюр аз дил гузарондам: “Наход, ин марди хушсурату қавипайкар аллакай ба синни 80 расида бошад?!” Бовари кас намеояд...
Вуҷудамро ҳиссиёти шарафмандиву ифтихор фаро гирифт: ифтихор аз он ки Ватан хизмати арзандаи фарзандони фарзонаи худро фаромӯш накардааст ва заҳматҳои чандинсолаи онҳо дар роҳи рушди илму маърифат, ҳунару санъати воло ва дар ин росто боло бурдани сатҳи донишу маърифат ва худшиносии мардуми тоҷик қадршиносӣ мешаванд.
133 ҷилд китоб
Долони барҳавои театр низ бо расмҳои мухталифи Ҳошим Гадо аз лаҳзаҳои зиёду нотакрори ҳунарнамоӣ дар саҳнаҳои театру синамои тоҷик бо завқу салиқаи хосса оро дода шуда буд, ки ҳар бинандаро мафтуни худ месохт. Ду адад муҷассамаи ин ҳунарманд аз нашқҳои машҳури ӯ - Эдип аз спектакли “Шоҳ Эдип” ва Сӯҳроб аз филми машҳури “Рустам ва Суҳроб”, ки дар миёнсарои театр ҷойгир шуда буданд, бешак, намунаи барҷастаи санъати волои театру синамо маҳсуб меёбанд. Бояд гуфт, ки нақшҳои офаридаи Ҳошим Гадо дар саҳнаи синамо ва театр беамсоланд. Тамошобинон ба ин расму овезаҳо бодиққат нигариста, аз таассуроти худ миёни ҳам суҳбат мекарданд.
Дар гӯшае китобҳои Ҳошим Гадо ба маъраз гузошта шуда буданд. 133 ҷилд китоб! Инҳо китобҳои тӯли солҳои зиёди дар танҳоӣ, давраи дур аз саҳна будан таълифнамудаи ӯянд. Ин хазинаи бебаҳо ҳарчи бештар таваҷҷуҳамро ба худ ҷалб сохта буд. Ман бо мароқи зиёд китобҳоро варақгардон мекардам.
Шоҳи саҳнаи тоҷик
Садои занги даромад аз наздик шудани вақти оғози намоиш дарак дод. Анбуҳи тамошобинон вориди толор шуданд. Дар як лаҳза толори театр аз тамошобин лабрез гардид ва ба қавле дигар дар он ҷои сӯзан задан намонда буд. Ва саҳнае пеши назари бинанда падид омад, хеле ҷолибу диданӣ ва нотакрор. Бале, нотакрор!
Нахуст гурӯҳи ҳунармандони театр, ки ҳамагӣ сару либоси идона ба бар доштанд, рӯи саҳна омаданд. Дар миёни онҳо шоҳи бузурги саҳнаи ҳунар Ҳошим Гадо болои тахти шоҳӣ нишаста буд. Дар либоси хоссаи подшоҳон ва тоҷи шоҳона бар сар аҷаб виқору аҷаб салобату аҷаб шаҳомате дошт ин абармард. Ҷанговарони зиреҳпӯш дар ҳимояи шоҳ аз ду ҷониб саф кашида буданд. Садои мутантану симои бовиқори сарояндаи операи тоҷик Адҳам Холиқов ба ин ҷашн шукӯҳи тоза бахшид. Паҳлӯи ҳам истодану ҳамдигарро бародарвор оғӯш кашидани ин ду симои ба ҳамагон ошнои саҳнаи театру мусиқии тоҷик ба дилҳо фараҳу шодмонии беандоза мебахшид.
“Ревизор”
Ҳунармандони тамоми театрҳои ҷумҳурӣ як-як баромад намуда, бо нишон додани порчаҳо аз намоишномаҳои худ ҳунармандро ба ин ҷашни фаромӯшношуданӣ шодбош мегуфтанд, ки аз ҷониби бинандагон хеле хуш пазируфта мешуданд. Мухлисон бо кафкӯбӣ ва истиқболи гарм ба ҳунару маҳорати ин ҳунармандон таҳсину офарин мехонданд. Бахусус, иҷрои порча аз саҳнаи “Ревизор”, ки замоне Ҳошим Гадо дар он нақши Хлестаковро бозида буд, аз ҷониби ҳунармандони Театри драмавии шаҳри Қӯрғонтеппа хеле ҷолибу хотирмон буд.
Ҳошим Гадо, ки ин замон рӯи тахти шоҳӣ менишаст, беихтиёр худро бори дигар дар ин саҳна ҳини иҷрои нақши ревизор тасаввур мекард: амалдорони хушомадгӯ даст ба ҷайбҳои хеш бурда, ба “ревизор” ришва медиҳанд. Онҳо аз ҷайбҳо даста-даста пулҳоро берун оварда, ба “ревизор”, яъне, ба Ҳошим Гадо медиҳанд. Ӯ бо як даст рӯяшро панаҳ кардаву бо дасти дигар пулҳоро чанг зада мегираду ба ҷои эътимоднок мегузорад. Ӯ аз миёни ангуштонаш назора мекунад, ки оё ҳамаи пулҳоро ба ӯ медиҳанд ё не ва бо имову ишора мефаҳмонад, ки ин кам аст ва боз биёранд... боз... ва боз... Амалдор ҷайбҳои холиро чаппа мекунад. Дар он як рӯймолчае боқӣ монда буду халос ва амалдор мехоҳад бо он арақи ҷабинашро пок намояд, аммо “ревизор” ин рӯймолчаро низ гирифта, ба ҷайби худ мегузорад... Ин саҳна хеле ҷолибу хандаовар аст. Бегумон, ба ин саҳна ва ҳунарнамоии Ҳошим Гадо ҳатто худи Гогол низ ба ваҷд омадаву таҳсинаш мехонд.
“Китоб хонед, мардум!”
Ин нидои Ҳошим Гадо ба ҳамватанонаш аст. Бале, ӯ дар кӯчаҳои шаҳр мегардаду ба ҳар як нафари пешомада бо чунин нидо муроҷиат мекунад. Зеро зиёд мехоҳад, ки насли ояндаи ин миллат китобхону илмдӯст бошад, ба қадру манзалати эҷодкор бирасад ва роҳнамову роҳкушо будани донишро бо тамоми ҳастӣ дарк намояд. Бале, ӯ дӯсти китоб асту китоб дӯсти ӯ. Ва чунин дӯстии безаволро ба дигарон низ талқин менамояд.
Санъат махфияту асроромез буданро меписандад
Ҳошим Гадо ба суоли ман, ки чаро ӯ тоҷи шоҳиро ба кулоҳи масхарабоз иваз намуд, чунин посух дод: “Ман мехостам ҳаминро нишон диҳам, ки мо – ҳунармандон ҳам шоҳу ҳам гадо, ҳам сарватманду ҳам нодореро дарк карда метавонем. Чизи дигар ин аст, ки дар санъат муҳим он нест, ки ҳама чиз ошкору аён бошад, чунки санъат махфияту асроромезиро меписандад ва бе чунин асроромезӣ он дилбазану ҳузновар хоҳад буд. Бигзор, тамошобини ҳушманд худ асрори санъатро дарк ва фош созад.
– Барои ба камоли касбият расидан зиёд, хеле зиёд заҳмат кашидан лозим аст, - мегӯяд Ҳошим Гадо. – Ҳунарам ин муҳаббати ман ва касбам, ин зиндагии ман аст!
Евгений МОРОЗ, театршинос ва рӯзноманигор
Рӯзи хотирмон
Он рӯз аз ҳар гӯшаи шаҳр садои мусиқӣ ва хандаи беғаши кӯдакон ба гӯш мерасид. Аз миёни ин сару садоҳои хушҳолкунанда, ки дилҳоро ба ваҷд меовард, садои карнай ва доираи тоҷикӣ таваҷҷуҳамро бештар ҷалб намуд. Дар назди бинои Театри академии ба номи Лоҳутӣ чашмам ба расми калону бошукӯҳи ҳунарманди машҳури тоҷик, коргардони шинохта, Ҳунарпешаи мардумии Тоҷикистон Ҳошим Гадо афтид. Зери ин расм ҳама унвону ҷоизаҳои ин шахсияти барҷаста бо ҳарфҳои заррин ва пурнақшу нигор сабт ёфта буданд: Арбоби ҳунари Тоҷикистон, Ҳунарпешаи шоистаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳунарпешаи халқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳунарпешаи халқии ИҶШС, дорандаи Ҷоизаи давлатии ИҶШС, дорандаи Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Рӯдакӣ, дорандаи Ҷоизаи бо номи Аноҳито, Аълочии фарҳанги ИҶШС, дорандаи Ордени “Ситораи Президенти Тоҷикистон”, дотсент, профессори санъати театрӣ, коргардони театр, нависанда...
Ҷашнвораи таърихӣ
Маълум шуд, ки он рӯз дар ин театр ҷашнвораи эҷодӣ бахшида ба 60-солагии фаъолияти эҷодӣ ва 80-солагии зодрӯзи Ҳошим Гадо, ин нобиғаи давр, баргузор мегардад. Ҳошим Гадо ҳунарпешаи нотакрор, коргардони моҳир ва мутафаккири хирадмандест, ки на танҳо дар Тоҷикистон, балки берун аз он низ эътироф гардидааст. Фаъолияти бисёрсолаи ӯ дар рушди фарҳанги тоҷик дар ҳақиқат сазовори таҳсин ва эҳтиром аст. Ба чеҳраи нуронӣ, қомати расо ва дасту бозувони гирои ин ҳунарманд нигариста, бо таҳайюр аз дил гузарондам: “Наход, ин марди хушсурату қавипайкар аллакай ба синни 80 расида бошад?!” Бовари кас намеояд...
Вуҷудамро ҳиссиёти шарафмандиву ифтихор фаро гирифт: ифтихор аз он ки Ватан хизмати арзандаи фарзандони фарзонаи худро фаромӯш накардааст ва заҳматҳои чандинсолаи онҳо дар роҳи рушди илму маърифат, ҳунару санъати воло ва дар ин росто боло бурдани сатҳи донишу маърифат ва худшиносии мардуми тоҷик қадршиносӣ мешаванд.
133 ҷилд китоб
Долони барҳавои театр низ бо расмҳои мухталифи Ҳошим Гадо аз лаҳзаҳои зиёду нотакрори ҳунарнамоӣ дар саҳнаҳои театру синамои тоҷик бо завқу салиқаи хосса оро дода шуда буд, ки ҳар бинандаро мафтуни худ месохт. Ду адад муҷассамаи ин ҳунарманд аз нашқҳои машҳури ӯ - Эдип аз спектакли “Шоҳ Эдип” ва Сӯҳроб аз филми машҳури “Рустам ва Суҳроб”, ки дар миёнсарои театр ҷойгир шуда буданд, бешак, намунаи барҷастаи санъати волои театру синамо маҳсуб меёбанд. Бояд гуфт, ки нақшҳои офаридаи Ҳошим Гадо дар саҳнаи синамо ва театр беамсоланд. Тамошобинон ба ин расму овезаҳо бодиққат нигариста, аз таассуроти худ миёни ҳам суҳбат мекарданд.
Дар гӯшае китобҳои Ҳошим Гадо ба маъраз гузошта шуда буданд. 133 ҷилд китоб! Инҳо китобҳои тӯли солҳои зиёди дар танҳоӣ, давраи дур аз саҳна будан таълифнамудаи ӯянд. Ин хазинаи бебаҳо ҳарчи бештар таваҷҷуҳамро ба худ ҷалб сохта буд. Ман бо мароқи зиёд китобҳоро варақгардон мекардам.
Шоҳи саҳнаи тоҷик
Садои занги даромад аз наздик шудани вақти оғози намоиш дарак дод. Анбуҳи тамошобинон вориди толор шуданд. Дар як лаҳза толори театр аз тамошобин лабрез гардид ва ба қавле дигар дар он ҷои сӯзан задан намонда буд. Ва саҳнае пеши назари бинанда падид омад, хеле ҷолибу диданӣ ва нотакрор. Бале, нотакрор!
Нахуст гурӯҳи ҳунармандони театр, ки ҳамагӣ сару либоси идона ба бар доштанд, рӯи саҳна омаданд. Дар миёни онҳо шоҳи бузурги саҳнаи ҳунар Ҳошим Гадо болои тахти шоҳӣ нишаста буд. Дар либоси хоссаи подшоҳон ва тоҷи шоҳона бар сар аҷаб виқору аҷаб салобату аҷаб шаҳомате дошт ин абармард. Ҷанговарони зиреҳпӯш дар ҳимояи шоҳ аз ду ҷониб саф кашида буданд. Садои мутантану симои бовиқори сарояндаи операи тоҷик Адҳам Холиқов ба ин ҷашн шукӯҳи тоза бахшид. Паҳлӯи ҳам истодану ҳамдигарро бародарвор оғӯш кашидани ин ду симои ба ҳамагон ошнои саҳнаи театру мусиқии тоҷик ба дилҳо фараҳу шодмонии беандоза мебахшид.
“Ревизор”
Ҳунармандони тамоми театрҳои ҷумҳурӣ як-як баромад намуда, бо нишон додани порчаҳо аз намоишномаҳои худ ҳунармандро ба ин ҷашни фаромӯшношуданӣ шодбош мегуфтанд, ки аз ҷониби бинандагон хеле хуш пазируфта мешуданд. Мухлисон бо кафкӯбӣ ва истиқболи гарм ба ҳунару маҳорати ин ҳунармандон таҳсину офарин мехонданд. Бахусус, иҷрои порча аз саҳнаи “Ревизор”, ки замоне Ҳошим Гадо дар он нақши Хлестаковро бозида буд, аз ҷониби ҳунармандони Театри драмавии шаҳри Қӯрғонтеппа хеле ҷолибу хотирмон буд.
Ҳошим Гадо, ки ин замон рӯи тахти шоҳӣ менишаст, беихтиёр худро бори дигар дар ин саҳна ҳини иҷрои нақши ревизор тасаввур мекард: амалдорони хушомадгӯ даст ба ҷайбҳои хеш бурда, ба “ревизор” ришва медиҳанд. Онҳо аз ҷайбҳо даста-даста пулҳоро берун оварда, ба “ревизор”, яъне, ба Ҳошим Гадо медиҳанд. Ӯ бо як даст рӯяшро панаҳ кардаву бо дасти дигар пулҳоро чанг зада мегираду ба ҷои эътимоднок мегузорад. Ӯ аз миёни ангуштонаш назора мекунад, ки оё ҳамаи пулҳоро ба ӯ медиҳанд ё не ва бо имову ишора мефаҳмонад, ки ин кам аст ва боз биёранд... боз... ва боз... Амалдор ҷайбҳои холиро чаппа мекунад. Дар он як рӯймолчае боқӣ монда буду халос ва амалдор мехоҳад бо он арақи ҷабинашро пок намояд, аммо “ревизор” ин рӯймолчаро низ гирифта, ба ҷайби худ мегузорад... Ин саҳна хеле ҷолибу хандаовар аст. Бегумон, ба ин саҳна ва ҳунарнамоии Ҳошим Гадо ҳатто худи Гогол низ ба ваҷд омадаву таҳсинаш мехонд.
“Китоб хонед, мардум!”
Ин нидои Ҳошим Гадо ба ҳамватанонаш аст. Бале, ӯ дар кӯчаҳои шаҳр мегардаду ба ҳар як нафари пешомада бо чунин нидо муроҷиат мекунад. Зеро зиёд мехоҳад, ки насли ояндаи ин миллат китобхону илмдӯст бошад, ба қадру манзалати эҷодкор бирасад ва роҳнамову роҳкушо будани донишро бо тамоми ҳастӣ дарк намояд. Бале, ӯ дӯсти китоб асту китоб дӯсти ӯ. Ва чунин дӯстии безаволро ба дигарон низ талқин менамояд.
Санъат махфияту асроромез буданро меписандад
Ҳошим Гадо ба суоли ман, ки чаро ӯ тоҷи шоҳиро ба кулоҳи масхарабоз иваз намуд, чунин посух дод: “Ман мехостам ҳаминро нишон диҳам, ки мо – ҳунармандон ҳам шоҳу ҳам гадо, ҳам сарватманду ҳам нодореро дарк карда метавонем. Чизи дигар ин аст, ки дар санъат муҳим он нест, ки ҳама чиз ошкору аён бошад, чунки санъат махфияту асроромезиро меписандад ва бе чунин асроромезӣ он дилбазану ҳузновар хоҳад буд. Бигзор, тамошобини ҳушманд худ асрори санъатро дарк ва фош созад.
– Барои ба камоли касбият расидан зиёд, хеле зиёд заҳмат кашидан лозим аст, - мегӯяд Ҳошим Гадо. – Ҳунарам ин муҳаббати ман ва касбам, ин зиндагии ман аст!
Евгений МОРОЗ, театршинос ва рӯзноманигор
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед