ФАРҲАНГ
Панҷшанбе 02 Май 2024 03:03
“Ҷавонони Тоҷикистон” 90-сола мешавад. Барои пурра омӯхтани таърихи ин мактаби бузург саҳифаҳои пешинаи рӯзномаро варақ мезанем. Чеҳраҳое, ки имрӯз на танҳо дар Тоҷикистон, балки берун аз он мешиносанду эътироф мекунанд, исми эшон бори нахуст дар саҳифаҳои рӯзномаи мазкур пайдо мешаванд. Онҳо ҳама тарбиятгирифтаи мактаби мазкуранд. Миёни онҳо исми Шоири халқии Тоҷикистон, муаллифи Суруди миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон Гулназар Келдӣ низ ҳаст. Бо эшон телефонӣ дар тамос шудему хоҳиш намудем, то андешаҳояшро аз замони кор дар рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” рӯи варақ орад.
- Бисёр мехоҳам. Иқдоми хуб. Аммо аз сабаби беморӣ ангуштони дастам барои доштани қалам мушкилӣ доранд. Агар шумо розӣ бошед, суҳбат мекунем, - изҳор дошт ӯ.
Вақти назди эшон рафтан, андеша мекардем, ки устодро хастаю бемор меёбем. Баръакси фикрҳо устод бо чеҳраи хандону табъи болида дари утоқи корияшро ба рӯямон боз намуд. Аз дил гузаронидем: инҳо фарзандони “Ҷавонони Тоҷикистон”-анд, пир намешаванд ё мисли рӯзномаашон пириро ба гардан намегиранд. Суҳбат оғоз шуд.
КАЛӮШ БАРОИ МОДАР
-“Комсомоли Тоҷикистон” дар замони наврасиям ба ҳаёти ман ворид шуд. Он замон аз ҳаёти мактабӣ мақолаҳо менавиштам, ки дар саҳифаҳои рӯзномаи мазкур чоп мешуд. Барои ҳар маводи чопшуда ҳаққи қалам медоданд. Хотирмон ҳамин буд, аз “Комсомоли Тоҷикистон” (ҳозира “Ҷавонони Тоҷикистон”) ба ман 25 сӯм ҳаққи қалам доданд. Ман аз аввалин ҳаққи қаламам ба модарам калӯш харидам. Баъдан ки мо калон шудему бародаронам дар Душанбе кор мекарданд, онҳо низ ба модарам туҳфаҳо меоварданд. Модарам шӯхикунон мегуфтанд, ки аз ҳама туҳфаи қиматбаҳо ин калӯши писарам аст.
Баъдан донишҷӯ шуда, ба Душанбе омадам. Он вақт Сайидалӣ Маъмур, шоири халқии Тоҷикистонро ғоибона тавассути саҳифаҳои рӯзнома мешинохтам. Ҳамин рӯзнома сабаб шуд, ки мо дӯстони зиёдро дар Университети давлатии Тоҷикистон, (имрӯза Донишгоҳи миллии Тоҷикистон) пайдо кунем.
“БЕВАФОЁНРО КӢ СУД МЕКУНАД?”
- Аввалин шеъри ман, ки “Роҳи зиндагӣ” ном дошт, дар рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” чоп шуд. Он вақтҳо шоирон кам буданд вақте ки шеър чоп мешуд, дарҳол устодон мешинохтанд. Баъди чоп шудани шеърҳоям дар рӯзномаи мазкур кам-кам шинохта шудам. Устодон Мирзо Турсунзода, Боқӣ Раҳимзода, Мӯъмин Қаноат медонистанд, ки шеърҳои ман дар рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” пайваста чоп мешавад.
Замоне ки ман ба кор омадам, Абдулло Зокир муҳаррир буданд. Ёд дорам, ки як рубрика буд бо номи “Ҷавонони мо, шинос шавед”. Дар он рубрика суратҳои моро чоп мекарданд, дар бораи мо менавиштанд. Вақте ки ман соли 1966 донишгоҳро хатм кардам, ба рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” ба кор омадам. Абдулло Зокир тарҷумони “Доғистони ман”-и Расул Ғамзатов буд, ки ин китоб дар Тоҷикистон се маротиба чоп шуд. Охирин чопе, ки се сол пеш сурат гирифт, ман таҳрир карда будам. Зеро забони мо дар ин чанд сол хело пеш рафт. Ба ҷои партия ҳизб омаду ба ҷои район ноҳия. Зери таҳрири ман бори сеюм “Доғистони ман” чоп шуд.
Баъди як соли хизмат дар сафи артиш охирҳои соли 1967 дар ҳамин идора боз корро давом додам. Ходим будам, баъд мудири шуъба шудам ва ҷонишини муҳаррир ҳам будам. Рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” ҷойи ба камол расидани фаъолияти эҷодии ман аст. Агар таърихи ин рӯзномаро аз назар гузаронем, мебинем, ки ҳам Мирзо Турсунзода, ҳам Сотим Улуғзода, ҳам Фазлиддин Муҳаммадиев, ҳам Лоиқ ва дигарон дар ин ҷо кор кардаанд. Ин як мактаби бузурги эҷодист. Ман ифтихор мекунам, ки дар ҳамин мактаб будам, дар ҳамин мактаб ташаккул ёфтам ва ба камол расидам. Имрӯз Шоири халқӣ ҳастам, соҳиби бисёре аз ҷоизаҳоям, муаллифи Суруди миллиям, аммо ман худро ҳамеша ходими ҳамин рӯзнома тасаввур мекунам. Ин рӯзнома аз дигар рӯзномаҳо ба он фарқ мекард, ки ин ҷо дасту пойи эҷодкор кушода буд. Бо кадом услубе, бо кадом ҳунаре, ки менавиштем роҳ кушода буд. Касе намегуфт, ки ту барои чӣ ин хел навиштӣ, барои чӣ чунин лавҳа, чунин очерк навиштӣ, ҳеҷ кас сари роҳи моро намегирифт. Ёдам ҳаст, ки як мақола навиштам бо номи “Бевафоёнро кӣ суд мекунад?”, ин шикояти ҷавоне буд, ки як духтарро дӯст медошт. Вақте ки аз хизмати ҳарбӣ меояд, духтар писари дигарро дӯст доштааст, пас ҷавон мегӯяд: “Ҳама одамонро суд мекунанд аммо бевафоёнро кӣ суд мекунад?”. Аз номи ҳамон ҷавон навиштам. Баъди чопи нома зиёда аз 100 мактуб гирифтам.
КОРМАНДОНИ “ҶАВОНОН...”-РО НАФУРӮХТААМ
-“Лексия бояд шавқовар бошад”. Ин мақоларо банда замони донишҷӯиям навиштам. Дар он баъзе лексияҳоро танқид карда будам, ки шавқовар нестанд. Аммо бидуни зикри номи муаллимон. Вақте ки аввалин бор дар рӯзномаи “Ба қуллаҳои дониш”-и ДМТ чоп шуд, он замон ману Сайидалӣ Маъмур дар он ҷо кор мекардем. “Комсомоли Тоҷикистон” аз ман напурсида мақолаи мазкурро чоп кард. Ходимони рӯзнома, ки аслан дастпарварони ДДТ буданд ва муаллимонро хуб медонистанд, аз пеши худ номи чанде аз онҳоро ба мақола илова карданд. Баъдан ҷангҷоли калон сар шуд. Ибод Файзуллоев, котиби Кумитаи марказии комсомол буданд. Маро даъват карда, гуфтанд, ки ту чӣ ҳақ дори муаллимонро танқид кунӣ? Дар асл ман ин корро накардам, вале бачаҳои “Комсомол...”-ро нафурӯхтам. Баъдан ин баҳс чунон авҷ гирифт, ки ҳатто аз мактабҳои миёна мактуб меомад, ки фалон муаллим бесавод аст. Сипас, бо қарори Кумитаи марказии комсомол мактубҳоеро, ки ба унвонии ҳамин рубрика ворид мешуд, аз чоп боздоштанд. Ҷасорати рӯзнома ҳамеша даркор аст. Ман орзу дорам, ки “Ҷавонони Тоҷикистон” ана ҳамин хел бошад, ҷасорат дошта бошад. Аз ин рӯзнома бисёр эҷодкорони бузург ба камол расидаанд. Орзу мекунем, ки “Ҷавонони Тоҷикистон”сарчашмаи бисёр тозаи дарёи пуртуғёни адабиёт боқӣ монад.
“Р”–И БОБО РАСУЛЗОДА
- Духтарҳои бисёре ба идора занг мезаданд, мактуб ирсол карда, ҷавоби мактубашонро мепурсиданд. Аз ҳама аҷибаш занг задан ба Бобо Расулзода буд. Расулзода котиби масъул буданд, ҳарфи “р”-ро талаффус карда наметавонистанд. Мо дар як утоқ менишастем. Як рӯз духтаре занг заду гӯширо ман бардоштам. Ӯ гуфт, ки ба ман Бобо Расулзода даркор. Дар ҷавоб ба ӯ гуфтам, ки Бобо Ррррасулзода ман ҳастам. Гуфт, ки шумо шӯхӣ накунед. Гуфтам: э, духтар, Бобо Рррасулзода ман ва ман баъди овози шуморо шунидан “р” гуфтанро ёд гирифтам. Баъдан ҳамон духтар ба идораи рӯзнома омад. Мо аз наздик шинос шудем. Духтараки аҷибе буд. Дар донишгоҳ мехонд. Азбаски ҷавонҳои соҳибистеъдод бисёр буданд, бо як мактуб ба якдигар меҳр пайдо мекарданд. Аз ҷумла, ба ман бисёр занг мезаданд. Борҳо ба ҷои дигар ҳамкорон гӯширо бардошта, дар нақши ҳамкорон гап задаам. Ё бар-ъакс ҳамкорон ба ҷои ман ин корро мекарданд.
РӮЗНОМА МАРО СОҲИБИ ХОНА КАРД
- Хотироти зиёде дорам, аммо як чизро таъкид кардан мехоҳам. Рӯзнома маро соҳиби хона кард. Мушкили асосии ҷавонони эҷодкору навқалами мо имрӯз дар ҳамин аст. Онҳо дар шаҳр хона надоранд ва маҷбур мешаванд, ки ба деҳа раванд. Муҳити деҳа бошад, барои ба таври зарурӣ инкишоф ёфтани онҳо монеа мешавад. Маошашон кам ба иҷорапулӣ намерасад ва онҳо маҷбур мешаванд, ки корро тарк кунанд. Агар қишлоқ барои қалами эҷодӣ шароит мебуд, Рӯдакӣ пиёдаю савора ба Бухоро намерафт. Агар ба Лоиқ дар Душанбе хона намедоданд, Лоиқ, Лоиқ намешуд. Агар ба ман низ хона намедоданд, маҷбур мешудам ба деҳа равам. Соли 1971 буд ба ман хона доданд ва ман оилаамро гирифта ба шаҳр овардам.
То вақте ки дар рӯзномаи мазкур кор кардам, чизе ки мехостам, ба даст овардам. Хулоса, “Ҷавонони Тоҷикистон” мактаби бузурге аст, ки мо онро гузаштаем. Хоҳони онам ки масъулин ҷиддитар ба ин рӯзнома муносибат кунанд. Он коре ки ҷавонҳо карда метавонанду гуфта метавонанд, на ҳар кас иҷро карда метавонад. Ҷасорате, ки дар ҷавонист, дар дигар сину солҳо ба ин андоза нест.
Ба ҳама қаламкашони рӯзнома, ки дар ин мактаб таълим гирифтанду мегиранд, 90-солагиро табрик мегӯям...
Таҳияи
Шодихони НАЗАР,
Шукрона ИБРОҲИМОВА, “ҶТ”
- Бисёр мехоҳам. Иқдоми хуб. Аммо аз сабаби беморӣ ангуштони дастам барои доштани қалам мушкилӣ доранд. Агар шумо розӣ бошед, суҳбат мекунем, - изҳор дошт ӯ.
Вақти назди эшон рафтан, андеша мекардем, ки устодро хастаю бемор меёбем. Баръакси фикрҳо устод бо чеҳраи хандону табъи болида дари утоқи корияшро ба рӯямон боз намуд. Аз дил гузаронидем: инҳо фарзандони “Ҷавонони Тоҷикистон”-анд, пир намешаванд ё мисли рӯзномаашон пириро ба гардан намегиранд. Суҳбат оғоз шуд.
КАЛӮШ БАРОИ МОДАР
-“Комсомоли Тоҷикистон” дар замони наврасиям ба ҳаёти ман ворид шуд. Он замон аз ҳаёти мактабӣ мақолаҳо менавиштам, ки дар саҳифаҳои рӯзномаи мазкур чоп мешуд. Барои ҳар маводи чопшуда ҳаққи қалам медоданд. Хотирмон ҳамин буд, аз “Комсомоли Тоҷикистон” (ҳозира “Ҷавонони Тоҷикистон”) ба ман 25 сӯм ҳаққи қалам доданд. Ман аз аввалин ҳаққи қаламам ба модарам калӯш харидам. Баъдан ки мо калон шудему бародаронам дар Душанбе кор мекарданд, онҳо низ ба модарам туҳфаҳо меоварданд. Модарам шӯхикунон мегуфтанд, ки аз ҳама туҳфаи қиматбаҳо ин калӯши писарам аст.
Баъдан донишҷӯ шуда, ба Душанбе омадам. Он вақт Сайидалӣ Маъмур, шоири халқии Тоҷикистонро ғоибона тавассути саҳифаҳои рӯзнома мешинохтам. Ҳамин рӯзнома сабаб шуд, ки мо дӯстони зиёдро дар Университети давлатии Тоҷикистон, (имрӯза Донишгоҳи миллии Тоҷикистон) пайдо кунем.
“БЕВАФОЁНРО КӢ СУД МЕКУНАД?”
- Аввалин шеъри ман, ки “Роҳи зиндагӣ” ном дошт, дар рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” чоп шуд. Он вақтҳо шоирон кам буданд вақте ки шеър чоп мешуд, дарҳол устодон мешинохтанд. Баъди чоп шудани шеърҳоям дар рӯзномаи мазкур кам-кам шинохта шудам. Устодон Мирзо Турсунзода, Боқӣ Раҳимзода, Мӯъмин Қаноат медонистанд, ки шеърҳои ман дар рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” пайваста чоп мешавад.
Замоне ки ман ба кор омадам, Абдулло Зокир муҳаррир буданд. Ёд дорам, ки як рубрика буд бо номи “Ҷавонони мо, шинос шавед”. Дар он рубрика суратҳои моро чоп мекарданд, дар бораи мо менавиштанд. Вақте ки ман соли 1966 донишгоҳро хатм кардам, ба рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” ба кор омадам. Абдулло Зокир тарҷумони “Доғистони ман”-и Расул Ғамзатов буд, ки ин китоб дар Тоҷикистон се маротиба чоп шуд. Охирин чопе, ки се сол пеш сурат гирифт, ман таҳрир карда будам. Зеро забони мо дар ин чанд сол хело пеш рафт. Ба ҷои партия ҳизб омаду ба ҷои район ноҳия. Зери таҳрири ман бори сеюм “Доғистони ман” чоп шуд.
Баъди як соли хизмат дар сафи артиш охирҳои соли 1967 дар ҳамин идора боз корро давом додам. Ходим будам, баъд мудири шуъба шудам ва ҷонишини муҳаррир ҳам будам. Рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” ҷойи ба камол расидани фаъолияти эҷодии ман аст. Агар таърихи ин рӯзномаро аз назар гузаронем, мебинем, ки ҳам Мирзо Турсунзода, ҳам Сотим Улуғзода, ҳам Фазлиддин Муҳаммадиев, ҳам Лоиқ ва дигарон дар ин ҷо кор кардаанд. Ин як мактаби бузурги эҷодист. Ман ифтихор мекунам, ки дар ҳамин мактаб будам, дар ҳамин мактаб ташаккул ёфтам ва ба камол расидам. Имрӯз Шоири халқӣ ҳастам, соҳиби бисёре аз ҷоизаҳоям, муаллифи Суруди миллиям, аммо ман худро ҳамеша ходими ҳамин рӯзнома тасаввур мекунам. Ин рӯзнома аз дигар рӯзномаҳо ба он фарқ мекард, ки ин ҷо дасту пойи эҷодкор кушода буд. Бо кадом услубе, бо кадом ҳунаре, ки менавиштем роҳ кушода буд. Касе намегуфт, ки ту барои чӣ ин хел навиштӣ, барои чӣ чунин лавҳа, чунин очерк навиштӣ, ҳеҷ кас сари роҳи моро намегирифт. Ёдам ҳаст, ки як мақола навиштам бо номи “Бевафоёнро кӣ суд мекунад?”, ин шикояти ҷавоне буд, ки як духтарро дӯст медошт. Вақте ки аз хизмати ҳарбӣ меояд, духтар писари дигарро дӯст доштааст, пас ҷавон мегӯяд: “Ҳама одамонро суд мекунанд аммо бевафоёнро кӣ суд мекунад?”. Аз номи ҳамон ҷавон навиштам. Баъди чопи нома зиёда аз 100 мактуб гирифтам.
КОРМАНДОНИ “ҶАВОНОН...”-РО НАФУРӮХТААМ
-“Лексия бояд шавқовар бошад”. Ин мақоларо банда замони донишҷӯиям навиштам. Дар он баъзе лексияҳоро танқид карда будам, ки шавқовар нестанд. Аммо бидуни зикри номи муаллимон. Вақте ки аввалин бор дар рӯзномаи “Ба қуллаҳои дониш”-и ДМТ чоп шуд, он замон ману Сайидалӣ Маъмур дар он ҷо кор мекардем. “Комсомоли Тоҷикистон” аз ман напурсида мақолаи мазкурро чоп кард. Ходимони рӯзнома, ки аслан дастпарварони ДДТ буданд ва муаллимонро хуб медонистанд, аз пеши худ номи чанде аз онҳоро ба мақола илова карданд. Баъдан ҷангҷоли калон сар шуд. Ибод Файзуллоев, котиби Кумитаи марказии комсомол буданд. Маро даъват карда, гуфтанд, ки ту чӣ ҳақ дори муаллимонро танқид кунӣ? Дар асл ман ин корро накардам, вале бачаҳои “Комсомол...”-ро нафурӯхтам. Баъдан ин баҳс чунон авҷ гирифт, ки ҳатто аз мактабҳои миёна мактуб меомад, ки фалон муаллим бесавод аст. Сипас, бо қарори Кумитаи марказии комсомол мактубҳоеро, ки ба унвонии ҳамин рубрика ворид мешуд, аз чоп боздоштанд. Ҷасорати рӯзнома ҳамеша даркор аст. Ман орзу дорам, ки “Ҷавонони Тоҷикистон” ана ҳамин хел бошад, ҷасорат дошта бошад. Аз ин рӯзнома бисёр эҷодкорони бузург ба камол расидаанд. Орзу мекунем, ки “Ҷавонони Тоҷикистон”сарчашмаи бисёр тозаи дарёи пуртуғёни адабиёт боқӣ монад.
“Р”–И БОБО РАСУЛЗОДА
- Духтарҳои бисёре ба идора занг мезаданд, мактуб ирсол карда, ҷавоби мактубашонро мепурсиданд. Аз ҳама аҷибаш занг задан ба Бобо Расулзода буд. Расулзода котиби масъул буданд, ҳарфи “р”-ро талаффус карда наметавонистанд. Мо дар як утоқ менишастем. Як рӯз духтаре занг заду гӯширо ман бардоштам. Ӯ гуфт, ки ба ман Бобо Расулзода даркор. Дар ҷавоб ба ӯ гуфтам, ки Бобо Ррррасулзода ман ҳастам. Гуфт, ки шумо шӯхӣ накунед. Гуфтам: э, духтар, Бобо Рррасулзода ман ва ман баъди овози шуморо шунидан “р” гуфтанро ёд гирифтам. Баъдан ҳамон духтар ба идораи рӯзнома омад. Мо аз наздик шинос шудем. Духтараки аҷибе буд. Дар донишгоҳ мехонд. Азбаски ҷавонҳои соҳибистеъдод бисёр буданд, бо як мактуб ба якдигар меҳр пайдо мекарданд. Аз ҷумла, ба ман бисёр занг мезаданд. Борҳо ба ҷои дигар ҳамкорон гӯширо бардошта, дар нақши ҳамкорон гап задаам. Ё бар-ъакс ҳамкорон ба ҷои ман ин корро мекарданд.
РӮЗНОМА МАРО СОҲИБИ ХОНА КАРД
- Хотироти зиёде дорам, аммо як чизро таъкид кардан мехоҳам. Рӯзнома маро соҳиби хона кард. Мушкили асосии ҷавонони эҷодкору навқалами мо имрӯз дар ҳамин аст. Онҳо дар шаҳр хона надоранд ва маҷбур мешаванд, ки ба деҳа раванд. Муҳити деҳа бошад, барои ба таври зарурӣ инкишоф ёфтани онҳо монеа мешавад. Маошашон кам ба иҷорапулӣ намерасад ва онҳо маҷбур мешаванд, ки корро тарк кунанд. Агар қишлоқ барои қалами эҷодӣ шароит мебуд, Рӯдакӣ пиёдаю савора ба Бухоро намерафт. Агар ба Лоиқ дар Душанбе хона намедоданд, Лоиқ, Лоиқ намешуд. Агар ба ман низ хона намедоданд, маҷбур мешудам ба деҳа равам. Соли 1971 буд ба ман хона доданд ва ман оилаамро гирифта ба шаҳр овардам.
То вақте ки дар рӯзномаи мазкур кор кардам, чизе ки мехостам, ба даст овардам. Хулоса, “Ҷавонони Тоҷикистон” мактаби бузурге аст, ки мо онро гузаштаем. Хоҳони онам ки масъулин ҷиддитар ба ин рӯзнома муносибат кунанд. Он коре ки ҷавонҳо карда метавонанду гуфта метавонанд, на ҳар кас иҷро карда метавонад. Ҷасорате, ки дар ҷавонист, дар дигар сину солҳо ба ин андоза нест.
Ба ҳама қаламкашони рӯзнома, ки дар ин мактаб таълим гирифтанду мегиранд, 90-солагиро табрик мегӯям...
Таҳияи
Шодихони НАЗАР,
Шукрона ИБРОҲИМОВА, “ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед