Имрӯз Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ноҳияи Ёвон дар расми мавриди баҳрабардорӣ қарор додани Корхонаи истеҳсоли криолит, алюминийи фтордор ва кислотаи сулфат иштирок намуд.

3-юми марти соли 2010 Сарвари давлат бо ниятҳои неку созанда барои таъмини рушди иқтидори истеҳсолӣ ва тараққиёти иқтисодии мамлакат, бо ҷои кор таъмин кардани аҳолии қобили меҳнат, баланд бардоштани сатҳи зиндагии мардум ва муҳимтар аз ҳама паст кардани сатҳи вобастагии Ширкати алюминии тоҷик "Талко" аз ашёи хоми воридотӣ, ҳамчунин мавриди истифода қарор додани имконияту захираҳои дохилӣ дар ин маҳаллаи саноатии ноҳияи Ёвон ба сохтмони Корхонаи истеҳсоли криолит, алюминийи фтордор ва кислотаи сулфат санги асос гузошта буд.

Криолит, алюминийи фтордор ва кислотаи сулфат аз маҳсулоти асосӣ дар саноати истеҳсоли алюминий ба ҳисоб рафта, то имрӯз ин номгӯйи маҳсулот асосан аз кишварҳои назди Балтика, Белорус, Федератсияи Русия ва Ҷумҳурии Мардумии Чин барои эҳтиёҷоти Ширкати алюминийи тоҷик ворид карда мешуданд. Баробари ба кор шуруъ кардани Корхонаи истеҳсоли криолит, алюминийи фтордор ва кислотаи сулфат Ширкати алюминийи тоҷик аз вобастагӣ ба воридоти ин намуди маҳсулот пурра раҳо ёфта, шароиту имкониятҳои содиротӣ ноил мешавад. Аллакай як қатор давлатҳои истеҳсолкунандаи алюминий, аз ҷумла, корхонаҳои алюминийи Қазоқистон, Озарбойҷон, Эрон, Ҳиндустон, Аморати Муттаҳидаи Араб, Қатар, Баҳрайн, Федератсияи Русия ва Ҷумҳурии Мардумии Чин барои харидории криолит ва фториди алюминийи Тоҷикистон пешниҳоди ҳамкорӣ намудаанд.



Дар даромадгоҳи асосии корхона ба Сарвари давлат лоиҳаи дурнамои рушди Корпоратсияи кимиёвию металлургии тоҷик, ки сохтмони Корхонаи истеҳсоли криолит, алюминийи фтордор ва кислотаи сулфат марҳилаи якуми он мебошад, муаррифӣ карда шуд. Бояд таъкид кард, ки барои пешбурди истеҳсолот дар Корхонаи истеҳсоли криолит, алюминийи фтордор ва кислотаи сулфат ба ҳайси ашёи хом флюорит истифода мешавад, ки ҷиҳати коркард ва истихроҷи он дар «Комбинати маъдантозакунии Такоб» корҳо дар моҳи августи соли равон аллакай оғоз гардиданд.

Ёдовар мешавем, ки Тоҷикистон аз ҷумлаи 20-гонаи кишварҳои бузурги ҷаҳон аст, ки захираи бойи флюорит дорад. Бо дастгириии бевосита ва талошҳои пайвастаи Пешвои миллат имрӯз яке аз мавзеи дорои захираҳои бойи флюорит дар мамлакат ва ҷаҳон "Такоб" эҳё гардида, кори Комбинати маъдантозакунӣ фаъол гардонида шудааст ва дар ҳама марҳилаҳои истеҳсолии он зиёда аз 1200 нафар бо кор таъмин мегарданд. Барои фаъол гардонидани кори ин манбаи истеҳсоли ашёи хоми зарурӣ ва бунёди коргоҳи истихроҷ ва коркарди флюорит аллакай 70 млн сомонӣ сармоя ҷалб шуда, истихроҷ ва коркарди флюорит оғоз гардидааст. 
Мувофиқи маълумоти пешакӣ захираи умумии флюорит дар мавзеи Такоб ба 623 ҳазор тонна баробар буда, ҳарсола дар конҳои алоҳидаи ин мавзеъ беш аз 50-60 ҳазор тонна флюорит таввасути ғанигардонии маъдан истихроҷ ва коркард карда мешавад. Комбинати маъдантозакунии Такоб ягона манбаи таъминкунандаи Корхонаи истеҳсоли криолит, алюминийи фтордор ва кислотаи сулфат бо ашёи хоми зарурӣ набуда, дар оянда Ширкати алюминийии тоҷик "Талко" ҳамчунин нақша дорад, истихроҷ ва коркарди флюоритро дар мавзеи Мағови дараи зебоманзари Ромит низ ба роҳ монад.

Барои фаъолияти муназзами ин корхонаи азим ангиштсанг истифода мегардад, ки истихроҷ ва дастрас кардани он аз Кони ангишти Фон-Яғноби ноҳияи Айнӣ аз ҷониби Ширкати Талко-Ресурс анҷом дода мешавад. Дар лоиҳаи сохтмони корхона ҳамчунин коргоҳи истеҳсоли гази технологияи сатҳи баланд бо фарогирии ду муҳаррики истеҳсолӣ пешбинӣ шудааст. Агар як бартарияти корхонаи нав истеҳсоли гази технологияи баланд бошад, пас бартарияти дигар дар натиҷаи марҳилаҳои технологию кимиёии коркарди ашёи хом истеҳсоли зиёда аз 2,5 меггаватт қувваи барқ мебошад, ки нисфи талаботи худи корхонаро бо нерӯи барқ қонеъ мегардонад.

Сарвари давлат аз коргоҳҳои истеҳсолӣ, маркази идоракунӣ, анборҳои нигоҳдории маҳсулоти тайёр ва дигар иншооти ҳудуди корхона бевосита дидан карда, ба мутахассисони ҷавони ба кор ҷалбгардида барои пешбурди корҳои истеҳсолӣ маслиҳату тавсеаҳои судманд дод. Президенти мамлакат зимни шиносоӣ бо ҷараёни истеҳсолот ва кори таҷҳизоту технологияҳои муосири васлу насбшуда таваҷҷуҳи масъулони соҳаро ба истеҳсоли маҳсулоти хушсифат ва тарбияи мутахассисони ҷавону варзида барои идомаи кор дар таҷҳизоту технологияҳои муосир ҷалб намуда, роҳбарони вазорату идораҳои дахлдори мамлакатро барои тақвияти тадбирҳои таъхирнопазир дар ин самт вазифадор намуд.

Назорат ва идораи истеҳсолот дар дастгоҳи марказии корхона асосан аз ҷониби мутахассисони маҳаллӣ, ки дар хориҷи мамлакат курсҳои бозомӯзӣ ва такмили ихтисосро гузашта, нозукиҳои кори идоракунӣ ва истеҳсолотиро аз худ кардаанд, ба иҷро расонида мешавад. Бештари мутахассисони дастгоҳи маркази идоракунӣ ҷавонони маҳаллии ноҳияи Ёвон, хатмкунандагони донишгоҳу донишкадаҳои олии хориҷи кишвар, аз ҷумла, муассисаҳои таълимии олии шаҳрҳои Москва ва Остона мебошанд.

Дар корхонаи навбунёд ҳар сол 12 ҳазор тонна криолит, 18 ҳазор тонна фториди алюминий ва 130 ҳазор тонна кислотаи сулфат истеҳсол гардида, лоиҳаи бунёди он 126 млн доллари ШМА-ро дар бар мегирад. Ҳамчунин, дар корхонаи мазкур ба таври иловагӣ таввасути дастгоҳҳои эҳтиётӣ истеҳсоли криолит дар ҳаҷми 18 ҳазор тонна ва фториди алюминий дар ҳаҷми 27 ҳазор тонна пешбинӣ шудааст.

Баъди шиносоӣ бо кори истеҳсолот Сарвари давлат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо нияти фаъолияти густурда ва самарабахши корхона дар оянда парда аз рӯйи лавҳа бо навиштаҷоти рӯз, моҳ ва соли мавриди баҳрабардорӣ қарор додани ин иншооти саноатӣ бардошта, дар ҳузури мардуми сершумор ва аҳли заҳмати корхона суханронӣ намуд. Пешвои миллат мавриди баҳрабардорӣ қарор дода шудани Корхонаи азими истеҳсоли криолит, алюминийи фтордор ва кислотаи сулфатро аз ҷумлаи дастовардҳои бузургу беамсоли соҳаи саноати мамлакат дар давоми 25 соли Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон маънидод намуда, изҳори умеду боварӣ кард, ки дар оянда марҳилаҳои дигари лоиҳаи бунёди силсилакорхонаҳои дар доираи сохтмони Корхонаи истеҳсоли криолит, алюминийи фтордор ва кислотаи сулфат пешбинишуда идома дода мешаванд.

Дар маҷмуъ, татбиқи лоиҳаи бунёди Корхонаи азими истеҳсоли криолит, алюминийи фтордор ва кислотаи сулфат дар оянда рушди истеҳсоли алюминиро дар Тоҷикистон ҳамчун маҳсулоти афзалиятноки содиротӣ таъмин намуда, барои паст кардани арзиши аслии он ва ноил шудан ба натиҷаҳои назарраси тиҷоратию иқтисодӣ шароиту имконияти мувофиқ фароҳам меоварад.