Аз тирезаи ошёнаи дуюм ман аллакай соли панҷум назорати доимии худро давом медиҳам. Гадо ҳар пагоҳӣ бо либоси куҳнаю чиркинаш бар муқобили идораи мо пайдо мешавад. Пораи матои даридаро зери чинори баланд партофта, болояш чорзону зада, наздаш латтапораеро паҳн мекунад. Дастонашро ба остинҳои ҷомаи беқасабаш дароварда, сари сафеди зебояшро поён намуда, то бегоҳ дар ҳамин ҳол наҷунбида менишинад. Мӯҳлати талбандагияш ба вақти кори кормандони идораи мо рост меояд.

- Ҳафтаи кори гадои мо ҳам аз панҷ рӯз иборат аст, - ҳазл мекарданд ҳамкорон. - Вай талаботи қонунгузории меҳнатиро қотеъона риоя мекунад. Ҳамчун мо ӯ низ дар рӯзҳои истироҳатӣ бо фароғат дам мегирад.

Гадо хомӯшона ба машғулияташ оғоз мекард. Чун дигарон: Ба ҳаққи худо садақа диҳед! Ба арвоҳи гузаштагон хайр намоед! Садақа радди бало! ва ба ҳамин монанд ҷумлаҳоро бо зорию тавалло ба забон меовард.

Ҳар боре, ки ба гадо менигаристам, фикре маро дар азоб мемононд - дар куҷо ин симои зебо ва наҷибонаро, ки бо гузашти вақт ва дар зери бори гарони азобу уқубат сиёҳ ва харобшударо, дида бошам. Ҳар чанд худро маҷбур мекардам, ки кай ва дар куҷо бо вай вохӯрда бошам, ба хотир оварда наметавонистам.

Субҳи баҳори шаҳр аҷаб зебо ва таровате дорад. Нурҳои хуршеди тулӯъкарда рост ба тирезаи дафтари кориям меафтад. Чун одат ман аз тиреза ба растаи серодам нигариста, ба равуои пиёдагардҳо, ки ба кор мешитобанд, назар мекунам. Ҷавонону духтарон ҷуфт - ҷуфт ва гурӯҳ - гурӯҳ аз назди идораи мо мегузаранд. Ва ман ин пагоҳӣ надидам, ки гадо кай омада, ба вазифааш машғул шуд.

Диққати маро дастакзании одами қоматбаланди палтои чарминпӯш, ки дар муқобили гадо рост меистод, ҷалб намуд. Ҷавонмард пушт ба ман меистод ва табиист, ки рӯяшро намедидам. Вале ба қаду қомат шинос менамуд. Ӯ чизеро исбот мекард. Гадо сарашро хам намуда, хомӯшона ҳарфи ӯро гӯш медод. Баъзе роҳгузарон ба ин муноқиша бо тарс менигаристанд. Дигарон аз назди онҳо зуд мегузаштанд. Сеюминҳо аз дур назора доштанд, ки оқибати баҳс ба чи меанҷомад.


Талбанда бо азоб қомат боло карда, ба тарафи ҳамсуҳбат даст дароз намуд. Ҷавонмард саросема дасти гадоро фишурд ва тамоми баданаш якбора ларзид. Гӯё чизе ба кафаш халид, ки ӯ бо шаст дасташро кашида, онро бо диққат аз назар гузаронд.

Симои гадо дарҳол тағйир ёфта, ҷилои зебогиро дар худ нақш баст. Дар нигоҳи доимо ғамангезаш ҳиссиёти қаноатмандӣ инъикос гардид. Хам шуда лаққу луқашро ғун дошта, шитобон ғайб зад. Ҷавонмард ҳоло ҳам ба таҳқиқи кафи дасташ овора буд.

Ман ҳодисаи дар кӯча рӯйдодаро фавран фаромӯш кардам. Пагоҳӣ ба кор омада, дар назди идора ҳамкорони ҷамъшударо дида, бо тааҷҷуб пурсидам:

- Худаш чи гап? Магар боз вазъияти фавқуллода эълон карданд?

- Не, охир, - маро осуда кард сардор. - Шабона ногаҳон корманди нави шӯъбаи фаврӣ - ҷустуҷӯиамон Азизмат Сарбозов аз олам гузаштааст. Туро интизорем. Ба маъракаи ҷаноза меравем.

- Шикамашро чок карданд? Ташхиси судӣ - криминалистӣ таъин намуданд? - нохост ҳодисаи рӯзи гузаштаро ба хотир оварда пурсидам.

- Не, - бо қаҳр ҷавоб гардонд сардор. - Барои аз он касофат халос шуданам ҳамаи коргаронро бо оби ҷав зиёфат мекунам. Як моҳ пеш ӯро аз Вазорат ба коргоҳи мо гузарониданд. Аз эҳтимол дур нест, ки бо кирдорҳои аблаҳонааш онҳоро ҳам ба дод оварда будааст. Ҳар рӯз ман бо моҷароҳои ӯ андармон будам…

Ҷашни касбии милисаҳо наздик мешуд. Сардор маро ба наздаш даъват намуда, супориш дод:

- Барои бо тантана пешвоз гирифтани ҷашн маърӯзаи начандон калоне иборат аз чор саҳифа омода намо. Илтимос, бештар аз маводи воситаҳои ахбори омма истифода бар.

Баҳри иҷрои супориши сардор ҷониби китобхона давидам. Рӯзномаҳоро варақ мезадам. Нохост чашмам ба расме афтид. Маро симои босалоботи мард ба худ ҷалб намуд. Дар зери расм навишта буданд: Искандар Мирзоев.

- Охир, ин ҳамон гадои худамон мебошад, - аз хурсандӣ бо тамоми овоз дод задам. - Ана, дар куҷо ӯро дида будаам.

Ҷанҷоли пагоҳирӯзӣ ва марги асроромези коргарамонро ба ёд оварда, озими заводи арматурӣ шудам.

- Ӯро то ҳодисаҳои маълум ба нафақа гусел намуда будем, - ба саволи ман сардори шӯъбаи кадрҳо, зани нозукандоме ҷавоб гардонд. - Аз ҳамон замон мо бо ӯ дар алоқа нестем.

- Агар мумкин бошад суроғаи манзили истиқоматиашро мегуфтед, - илтимос намудам.

- Марҳамат, - зан табассуми малеҳе тӯҳфа намуд, - кӯчаи Бофанда, бинои 16, ҳуҷраи 25…

Ба садои занги ман дуру дароз касе ҷавоб надод. Занг заданамро беист давом медодам.

- Ҳозир, ҳозир, - овози пасти мардеро шунидам.

Пас аз кушодани чанд қуфлу чангакҳо дар кушода шуд. Симои соҳиби манзил баробари дидани марди либоси милисагӣ дошта дарҳол тағйир ёфт.

- Омадед, ки маро ба ҳабс гиред?

- Ҳеҷ гоҳ! - хандида ҷавоб гардондам.

- Пас, барои чӣ?

Ҳадалимкон мушоҳидаҳои худро ба забон овардам.

- Дароед, - Искандар худро як тараф гирифт. Ва ҳамин ки ман ба хона даромадам, зуд илова намуд. - Ин таърихи дуру дароз аст.

- Ҳозирам то пагоҳ шунавам, - ҳаракат кардам, ки ӯро осуда кунам.

Мо гирди мизи давра нишастем. Нигоҳи чашмони худро аз Искандар наканда, бетоқатона интизори ҳикояи асроромезаш будам. Пиёлаи чойи сабзи хушбӯйро дароз карда, саросема нашуда, бо овози паст соҳиби хона таърихи қиссаи худро оғоз намуд.

- Дар ҳаёти худ ман ягона писар доштам ва аз хурдӣ ӯро бо меҳру муҳаббат ба воя расондам. Бо сад азобу машаққат Самандари худро ба по гузоштам. Ҳинни хурдсолиаш модараш моро партофта рафт. Омӯзондам, соҳиби маълумоти олӣ гардондам. Оиладор кардам.

Мард хомӯш монд. Аён буд, ки давоми қисса барояш ниҳоят мушкил буд. Қомат бардошта ба ҳуҷраи дигар гузашт. Баргашта сурати тӯёнаи писару келинашро ба ман дароз кард. Домоди хандону арӯси нозанин аз бахти худ болида, бо чашмони пуртабассум ба ман менигаристанд. Дар расм гӯё Искандари ҷавон меистод.

Собиқ гадо тоқат накард. Бо дастони пурқувваташ ашки дар чашмонаш пайдошударо пок намуд.

- Ҳодисаҳои маълум сар шуданд, - пас аз сукути кӯтоҳмуддате ҳамсуҳбати ман ҳикояи худро давом дод. - Ҳеҷ гоҳ арӯсу домодро аз ҳуҷра берун баромадан намемондам. Тамоми кори хонаро худам уҳда мекардам. Гарчанде ҷанг кайҳо хотима ёфта бошад ҳам, вазъият дар шаҳр ором набуд. Баъзан шабҳо гоҳ дар як кунҷи шаҳр ва гоҳ дар кунҷи дигараш тирпарронӣ ба гӯш мерасид.

Ҳамон рӯзи фоҷиа модари арӯс занг зада илтимос намуд, ки Моҳира ба наздаш биёяд. Падараш дар дами марг будааст. Ман намехостам, ки арӯс ба назди падараш равад, зеро ки шаб аллакай аз нисф гузашта буд. Худам бо сабаби шабона гаштугузор кардани дуздҳои шабгард хонаро танҳо монда наметавонистам. Келин маҷбур мекард, ки шавҳараш ӯро гусел намояд.

- Агар Самандар дар паҳлӯям бошад ман аз ҳеҷ чиз наметарсам.

Шабона дар шаҳр нақлиёт намегашт. Арӯсу домод қарор доданд, ки пиёда мераванд. Дилам аз ҳодисаи нохуше дарак медод. Пас аз баромада рафтани фарзандон вақт барои ман гӯё гашти худро қатъ намуда буд. Қариби субҳ қудо занг зада гуфт, ки то ҳол аз домоду духтарам дарак нест.

Ман худро ба кӯча задам. Пас аз як чанд маҳалларо гузаштан, онҳоро дар зери чинори баланд ёфтам. Зану мард паҳлӯи ҳам мехобиданд. Ҷӯйчаҳои хун бо ҳам омехта гардида, кӯлмакеро табдил дода буданд. Ин ҳолатро дида, бо тамоми овоз фиғон бардоштам. Фарёди дилхарошам хомӯшии шабро медаронд. Бо алам аз Худованд мепурсидам: кӣ ин ваҳшониятро содир карда бошад?

Ба нолаву фиғони ман се марди хайрхоҳе расид. Онҳо низ бо тарзи худ ҷинояткори номаълумро дуо мекарданд.

- Илоҳо, хонаат сӯзад!

- Падару модарат дар болои ҷасадат ана ҳамин тавр нола кунанд!

- Туро одам не, балки ҳайвон зоидааст!

Бо ёрии онҳо ҷасадҳоро ба хона овардам…

Китфони боқуввати Искандар ба ларзиш даромаданд. Ман ҳам тоқат накардам. Ашки дидагонам беист мешориданд. Гадо беовоз мегирист. Талбанда он тараф истад, балки худамро ором карда наметавонистам.

- Маъракаи ҷаноза гузашту даву този ман ба мақомот сар шуд. Кӯшишҳоям бе барор анҷом меёфтанд. Ба ҳамаи саволҳоям як ҷавоб мегирифтам.

- Ҷинояткорро кофта истодаем!

Асабҳоям ором намешуданд. Як муддат бемор ҳам шудам. Боре ба хонаи ҳамсоя даромадам.

- Оё ту намедонӣ, ки ҷинояткор ба ҷойи содиркардаи ҷинояташ меояд, - дар омади гап гуфтам.

- Ӯро дошта ба зиндон партофтан мехоҳӣ? - дар тааҷҷуб монд ҳамсоя.

- Мехоҳам қассос гирам.

- Чӣ тавр?

- Ҳоло худам ҳам намедонам.

Ҳамсояи ҳайратзада гумон кард, ки ман аз ақл бегона шудам.

Ба хона омада, аз рӯи нақшаи фикр карда амал намудам. Чуноне ки шумо медонед ман ихтироъкори хизматнишондодаи ҷумҳурӣ мебошам. Нӯги сӯзани хурдеро сӯрох намуда, бо заҳр пур кардам ва ба чалаи арӯсӣ пайваст намудам. Дар ҷойи қатли писару келинам ба талбандагӣ машғул шудам. Боварӣ доштам, ки дер ё зуд ҷинояткор ҳозир мешавад…

- Ва шумо панҷ сол ҳамчун гадо дар зери чинор нишастед? - тоқат накарда савол додам.

- Оре, - тасдиқ намуд Искандар. - Дар сармою гармо, зимистону тобистон, дар зери нигоҳҳои нафрату таҳқиромези дӯстону шиносҳо ман ӯро интизор будам…

- Ҳа, мӯйсафед, ҳоло ҳам ҷинояткорро кофта истодаӣ? - бо ҳамин суханони заҳромез ҷавонмарди қоматбаланди палтои чарминпӯш болои сарам рост шуд. - Ва боз чанд соли умратро барои ҷустуҷӯи вай сарф мекунӣ?

- Хавотир нашавед. Ман аллакай ӯро ёфтам, - нотарсона посух додам.

- Агар ӯро ёфта бошӣ, чи ҷазо дода метавонӣ? - густохона писханд зад ҷавонмард. - Агар ба афту андомат назар кунам аз дастат ҳеҷ кор намеояд.

- Дуруст гуфтед, ҷавони нағз, - ба фикраш розӣ шудам. - Аз пири барҷомонда чи ҷойи пурсиш? Чи тавр паррондани писарамро мехоҳам донам?

Эҳтимол намуди фақиронаи ман ба ҷинояткор таъсир кард ва ё ӯ дар ҳолати хушҳолии руҳӣ қарор дошт, ки бо майли том ҳодисаи мудҳиши он шаб рӯйдодаро қисса кард.

- Онҳо паҳлӯи ҳам, ба монанди ду оҳуи куҳӣ қадам мезаданд. Зан дарҳол ба ман маъқул шуд. Вай ниҳоят зебо ва чун шамшод нозукандом буд. Аслан, ман агар зани нозанинро бинам дарҳол ошиқи шайдо мешавам. Ман ба сари онҳо дод задам:

- Канӣ, маъшуқаи ман ба назди ман биё!

- Ҷавон писарат буд?

- Ҳа, яккаву ягона.

- Ба ту монанд буд. Аммо вай аз он тарсончакҳо набудааст. Натарсида зуд ҷавоб гардонд:

- Ҳой, аблаҳ! Зуд бахшиш бипурс!

Қаҳрам якбора боло гирифт. Ман охир устои моҳири одамкуш ҳастам. Силоҳро аз киса бароварда, дилашро ба нишон гирифтам. Писарат ба ҷое афтид, ки ҳоло ту дар он ҷо нишастаӣ. Занаш аввал худро болои шавҳараш партофт. Чун боварӣ ҳосил кард, ки ӯ аллакай ба ҷаҳаннам рафтааст, ҷаста ба ман ҳуҷум карда, бо нохунҳояш ба рӯям панҷа зад. Мана бингар, изи нохунҳояш то ҳол дар рӯям боқӣ мондаанд…

Ман оҳиста сарамро бардоштам. Ҳақиқатан рӯи ҷавон харошидагӣ буд.

- Чи ҳам мекардам? Таъҷилан бо тир дилашро сӯрох кардам. Ду милисае, ки дуртар аз ҷои ҳодиса меистоданд, аз тарс дума хода карданд. Ман боз ду маротибаи дигар ба сарашон тир холӣ карда, ба мошин нишаста, ба хона рафтам.

- Дастатро бидеҳ, то ки ба ту барои ҳақиқати ҳолро баён карданат изҳори миннатдорӣ баён кунам, - гуфта дастамро ба сӯяш дароз кардам.

Ҷинояткор хоҳишамро иҷро кард. Аз фурсат истифода бурда, панҷаи дасташро сахт фишурдам. Аз неши сӯзан тамоми бадани муттаҳам ларзид.

- Ман шоҳиди ин саҳна будам, - сухани гадоро тасдиқ кардам.

Искандар чалаи тӯёнаро ба тарафи ман дароз карда гуфт:

- Гиред! Ҳар боре, ки ба ин чала нигоҳ мекунам, фавран фавти фарзандонамро пеши назар меорам ва аз ин ҳол тори асабҳоям хароб мешаванд. Аз ин хотир, марҳамат, гиред.

- Мегирам, - бо ҷону дил розӣ шуда, онро ба ангуштам гузаронидам. - Барои хотира аз ҷасорати марди далеру нотарс.

Мо дӯстона хайрухуш намудем. Аз назди Искандар рафта, ман ба ӯ ваъда додам, ки таърихи гадоро ба касе қисса намекунам.

Зариф ҒУЛОМ, нависанда