(Ҳикоя)

Дирӯз дар зодрӯзаш ҳамроҳи дӯстон хурсандӣ кардем. Аммо имрӯз табъаш хира, ранги рӯяш парида, сархаму андешаманд, ғарқи хаёл менишаст. Ин ҳолати дӯстам маро ба андеша водошту дилам танг шуд, сабрам сар омад.
– Ин чӣ ҳол аст? Гӯё аз ҷаноза омада бошӣ.
Дар ҷавоб ҳарфе нашунида барошуфтам:
– Кӣ мурд?
Ӯ дурудароз ба рӯям нигаристу баъд бо зарда гуфт:
– Кӣ мурд? Имон мурд, имон. Фаҳмидӣ? Ҳама чиз дар дунё меҳвар дорад. Инсон ҳам. Меҳвари инсон имон аст!
– Ба Худо, ки зеби нақши Эйнштейн дорӣ, – хостам шӯхӣ кунам.
– Э, биё мон, аламамро тоза накун.
– Ҳазл кардам, бубахш.
Ростӣ, аз гуфтаи худ пушаймон шудам. Ҳарфе нарму таскинбахш меҷустам, ки вай бо ҳасрат гуфт:
– Ҳам зиёфатамро хӯрданду ҳам китобро дуздиданд.
– Кӣ дуздид?
– Ман аз куҷо донам?
– Ҳа-а, дузд як касу гумонбар сад кас. Боз аз ман гумонбар набошӣ?
– Э, не-е! Ту барвақт хестӣ-ку? Пас аз рафтанат чашмам ба ҷевон афтид, китоб дар ҷояш буд.
– О, беинсоф-е!
– Охир, туҳфаи ҳамсари азизам буд.
– Арзишманд…
– Бебаҳо! – суханамро бурид дӯстам. – “Ситораҳои назм”.
– Наход? Аҷоиб!
– Чӣ аҷоиб?
– Чанд сол пеш ин китобро аз ман ҳам дуздида буданд.
* * *
Бори аввал соли ҳазору нуҳсаду ҳафтоду шаш ин китоб бо сифати аъло нашр шуд. Овозаи он то ба Маскав рафта, ба гӯши ҳаводори назми Шарқ профессор Иван Петрович Карпов расид. Профессор ба аспиранташ Шодмон гуфт:
– Шунидам, ки дар Душанбе китоби “Ситораҳои назм” бо русӣ чоп шудааст.
Шодмон, зодаи Тоҷикистон, ҷавони миёнқади сафедрӯи чашмкабуд, табассум дар лаб гуфт:
– Шояд.
– Агар имконият дошта бошӣ, якто аз ҳамин китоб барои ман пайдо бикун. Бисёр миннатдор мешавам.
– Бо ҷону дил, Иван Петрович! – хитоб кард Шодмон.
– Мегӯянд, ки ноёб аст.
– Аз таги замин бошад ҳам, барои шумо пайдо мекунам.
– Кошкӣ!
* * *
Рӯзе, ки китоби “Ситораҳои назм” ба Маскав расид, қавоқи осмон гирифта, ҳаво намноку сард ва тира буд. Профессор китобро чун як чизи муқаддас ба даст гирифт. Аз китоб бӯйи матбаа ба машомаш расиду ҳиссиёти аҷибе дар вуҷудаш туғён зад.
– Худоё, наход ин ганҷи бебаҳоро дар даст дорам? – гӯё хазинаи зар ёфта бошад, хурсандӣ мекард профессор.
“Ба Худо мисли кӯдак сода аст”, – аз дил гузаронд Шодмон.
Аз нури рӯи профессор ҳавои ҳуҷра дар як лаҳза дигар шуд, гӯё офтоби зери абр пинҳон намудор гардид. Ба тани олими машҳур неру давид, чашмонаш нур гирифтанд, қоматаш рост шуд. Он лаҳза аз ӯ дида хушбахттар одам набуд. Сад бор шогирдро таҳсину офарин хонду шоду хуррам ба хона рафт. Аммо субҳ билкул одами дигар ба кор омад. Гӯё мусибате ба сараш омада бошад, парешону ошуфта буд. Якбора табъи Шодмон хира гашту дилаш таҳ зад.
– Салом, Иван Петрович! – дастонаш пеши бар вохӯрдӣ кард ӯ.
– Ту шаб бароҳат хоб кардӣ?
– Бале, хоҳ бовар кунед, хоҳ не, мисли тифл дар гаҳвора хобидам.
– Аммо ман хоб карда натавонистам.
– Ҳа-а, китобро… хондед?
– Не, азоби виҷдон, – ҷавоб дод профессор ва пурсид: – Ин китобро кӣ ба ту фиристод?
– Як дӯстам.
– Чӣ ном дорад?
– Дӯст.
– Ӯ ба ту чи хел дӯст аст?
– Ҷонӣ.
– Ҷонӣ нест! – ҷиддӣ гуфт профессор ва асабиёна афзуд. – Дузд аст, дӯстат, дузд.
– Э, не-е! – беқарор шуд Шодмон. – Чӣ хел дузд аст?
Профессор китобро ба ӯ дароз кард:
– Гиру соядастро хон.
Шодмон нигоҳашро аз рӯи профессор наканда, китобро аз дасти ӯ гирифт ва чанд лаҳза дар ҳамин ҳолат карахт истод.
– Хон, охир!
Ӯ ба худ омаду чашм ба соядаст дӯхт.
– Баланд хон!
– “Ба дӯсти азизам Шералӣ ҷиҳати хотира тақдим мегардад. Сар ба пояш мениҳам ҳар к-ӯ сухан мепарварад”.
Дар дил Шодмон худро сахт коҳиш кард: “Аҳмақ! Кушода медидӣ, мемурдӣ?”.
– Хуш, акнун чӣ мегӯӣ?
– Не, не! Дӯсти ман ин хел одам нест, устод, – тан намедод Шодмон. – Шояд ёфта бошад?
– Чӣ, чӣ?! Муғамбирӣ накун. Яқин дуздидааст! Ёфтааст-а!
– Ё шояд аз рӯи мақоли “Китобдуздӣ – дуздӣ нест!” амал карда бошад.
Тоқати профессор тоқ шуд.
– Номаъқул кардааст! Хасдузд ҳам дузд аст! Ҳо, хасдузд шутурдузд мешавад!
“Ин мӯйсафед чандон соқ нест”, – андешид ба худ ва баъди нафас рост кардан гуфт:
– Хайр, ҳеҷ гап не, Иван Петрович. Илтимос, шумо асабӣ нашавед. Ҳозир ҳал мекунам.
– Чӣ хел ҳал мекунӣ?
– Ҳамин варақро дарронда мепартоям, тамом вассалом! Соядаст нест. Мушкили нест. Олам гулистон.
– Ҳой, исто-исто! – бо чолокӣ профессор китобро аз дасти ӯ гирифту ногаҳон бехи гӯшаш муште фуровард.
Бо нидои “вой!” Шодмон гумбурросзанон ба замин афтид. Шогирдон дартоз расиданд.
– Ӯро куштед, Иван Петрович…
– Не, сабақ додам.
Воқеан, мушти обдори устод шогирдро такон доду ҳушёр сохт. Профессор рост ба чашмони шогирд дида дӯхта гуфт:
– Аз табори тоҷик будани ту шубҳа дорам. Мардуми тоҷик китобдору китобхонанд ва ҳеҷ гоҳ китобро надаррондаанд. Шуҳраташон аз пушти китоб аст.
Сахт асабиву қаҳролуд буд профессор, дастонаш меларзиданд.
Шодмон дар ҷону танаш ва рагу пайвандаш хатари аз аспирантура ронда шуданро баръало эҳсос кард.
– Иван Петровичи азиз! Ман шармандаам, шармандаи ду дунё… Не, не, ман гуноҳи азим кардам. Ҳар ду бари рухсораам чун пушти дег сип-сиёҳ аст. Кош замин мекафиду маро фурӯ мебурд. Ман дигар…
Ӯ гумон кард, ки профессор “маддоҳиро бас кун!” мегӯяд. Не, ҳарфе ба забон наовард. Аз ин рӯ ба гуфтораш идома дод:
– Боз занед, сахттар занед, то ки нақши дастонатон як умр дар рӯям боқӣ монад…
– Не, бас! Як мушт кифоя!
– Ҳадди ақал аблаҳ, ношуд, гӯеду туф кунед. Аз шумо миннатдор мешавам. Ин некиатонро як умр фаромӯш намекунам…
Ҳарфи шогирд бешак ба ҷисму ҷони устод кора кард, ба оташи хашму ғазабаш об рехт. Оҳе кашиду ба сукут рафт. Дар ҳуҷра хомӯшӣ ҳукмфармо шуд.
– Сукут – аломати ризо! Маро бахшидед, Иван Петрович?
Тағйири ҳоли профессорро мушоҳида карду зуд афзуд:
– Ман хуб медонам, ки шумо дили поку нияти нек доред. Дар умратон касеро ноумед накардаед. Маро бахшидед-а?
Олими куҳансол норозиёна сар афшонд:
– Танҳо бо як шарт.
– Чӣ шарт? Гӯед.
– Шарт ҳамин, ки китобро ба соҳибаш мерасонӣ. Ҳатман!
– Бо ҷону дил! – хитоб кард Шодмон ва таҳи дил гуфт: “Чӣ хубе, ки Худо раҳмамро хӯрд”.
* * *
Аз нақли банда дӯсти шоирам мутаассир шуда, пурсид:
– Китоб чӣ шуд, китоб? Ба ту баргардонд?
– Бале, баргардонд, зеро ӯ ба ҷуз иҷрои шарти устод дигар чора надошт.
– Э офарин! Ана инро имон мегӯянд!
– Китоби ту соядаст дошт?
– Дошт.
– Китобатро бармегардонад.
Дӯстам шубҳаомез пурсид:
– Агар барнагардонад-чӣ?
Дарҳол ҷиддӣ гуфтам:
– Бидуни шак ҷабр бар имони худ мекунад.
Дӯстам оҳе кашиду каме ба хаёл рафта, сипас гуфт:
– Э, кош чун олими рус имон дошта бошад...

Шералӣ МӮСО