Русто. Охирин рӯзҳои фасли пойиз. Табиат қабои заррин ба бар карда, хеле диданбоб гардида буд. Бавижа замони тулӯъ ва ғуруби шамс ҳусни деҳа ба куллӣ назаррабову мутафовит ва ҳар бинанда ғарқи чунин рангорангии нотакрори ин мавсим мешуд. Писарак дар синфи 8 таҳсил мекард. Дунё дар назараш танҳо ба мактаб ҷиҳати аз бар кардани дониш рафтану баъди он ба корҳои хона машғул шудан менамуд. Ин айём танҳо ҳамин ду масъулияти бузург дошт - яке ин ки бояд ҳамеша дарсҳояшро хуб омӯзаду дар бадалаш баҳои хубу аъло гирад ва дигаре ин ки бояд корҳоеро, ки дар хона волидон барои ӯ вогузор кардаанд, бе каму кост иҷро намояд.

Рӯзҳои писарак якмарому бидуни ягон навгонӣ ва тағйирот пайи ҳам мегузаштанд. Ӯ ба худ меандешид, чаро ҳаётеро, ки дар васфаш соҳибони хирад зиёд гуфтаанду аз рангорангиаш қисса намудаанд, беранг бадар мешавад. Ғарқи чунин андеша ҳангоми танаффус, рӯйи нишастгоҳи паҳлуи синфхонаашон, ки дар шафати хонаи омӯзгорони мактаб воқеъ аст, нишаста, ба резиши баргҳои дарахтони саҳни дабистон менигарист. Онҳо бо ба бар кардани ранги зарди тиллоӣ якмаром алвонҷ хурда - алвонҷ хурда, ба замин мерехтанд. Ва ҳангоме ки рӯйи онҳо мактаббачагон давутозкунон медавиданд, баргҳо аз худ садои маҳзуну ҳузнангезеро ба атрофиён мешунавониданд, ки умр ҳамин миқдор аст - рӯзе сарсабз ва рӯзи дигар хазонгаштаву сарниҳода дар замин.

Писарак рӯзе дер монда, баъди занги дабистон, ки аз оғози машғулиятҳои муҳассилини басти аввал дарак медод, ба мактаб расид. Бошаст дари синфхонаашонро баъди ду - се маротиба тақ - тақ намудан, боз намуду аз муаллими фанни забони модарӣ иҷозаи вуруд пурсид. Баъди бо аломати тасдиқ сар ҷунбонидани омӯзгор ӯ вориди синфхона шуда, дар нишастгоҳи хеш, ки дар қатори пеш буд, нишаст. Азбаски шаб борон борида, роҳи деҳаро лой карда буд, ҳангоми бошитоб ба мактаб рафтан пойафзол ва шими ӯ лойолуд гардид. Инро ҳангоми ба ҷояш нишастан, яке аз ҳамсинфонаш, ки паҳлуяш менишаст, ба самъаш расонид. Омӯзгор низ инро пай бурд ва пеш аз оне ки чизе гӯяд, ӯ пешдастӣ карда, барои покиза сохтани пойафзолу шимаш рухсат пурсид ва назди обдони мактаб рафт, то ҷойҳои лойолудшударо пок созад.

Ҳавои ахири фасли пойиз хеле сард буд, об низ ҳамчунин. Ӯ обгирак дар дасти чап ба дас-ти росташ кам-кам об мерехту гилҳоро пок месохт. Аз шиддати сардии об дигар ангуштонаш маҷоли хаму рост шудан, надош-танд. Барои каме раҳоӣ ёфтан аз сардӣ ангуштони хунукхурдаашро назди лаб меоварду онро бо ҳаври даҳон каме гарм мекард ва дубора ба кораш идома медод. Дар ин ҳангом гулдухтаре, ки як синф аз ӯ поён таҳсил мекард, дар даст зарфи оҳанини обгирӣ, ки аз ҷойи обрезаш ҳавр мебаромад, назди обдон омад. Духтарак ғайр аз зарфи оҳанини обгирӣ ҳамчунин дар даст поккори тахтаи синф низ дошт ва яқин буд, ки барои шустани он омадаасту онро бо оби гарми овардааш аз болои бухории синфашон тоза карданист.

Писарак бо дидани ин манзара гармии оби зарфро гӯё дар дастонаш эҳсос карда, даме ба пойафзоли шустаистодааш ва даме ба оби гарми дасти духтарак назар медухт. Духтарак баъди ин ҳолати ӯро каме назора кардан гуфт:

- Об хеле сард будагист-а?

- Он қадар сард нест. Ман хунукии онро хеле кам эҳсос карда истодаам, - гуфт дар посух ӯ.

- Чи гуна об сард нест, ки панҷаи дастат аз сардӣ сурхи кабудчатоб шудааст. Ман оби гарм дорам, агар хоҳӣ, онро кам-кам мерезаму ту зуд пойафзолатро тоза намо.

- Не, лозим нест, - писарак инро гуфту аз чунин посух доданаш сахт пушаймон шуд, ки чаро розӣ нашуду бо оби гарм пойафзолу дасташро нашуст.

Духтарак гӯё аз ин гуфтаи ботинии ӯ воқиф шуда бошад, ба посухи радаш нигоҳ накарда, оби гармро оҳиста ба дасташ рехт. Бо расидани оби гарм ба дасти писарак тамоми вуҷудаш гӯё гарм гардид. Баъди шустани пойафзол ӯ дастонашро назди лаб оварда, бо ҳаври даҳон онҳоро гармкунон бо нигоҳ ва сухани қариб ношунаво ба духтарак изҳори сипос намуд. Духтарак бо чеҳраи кушоду табассумнок "намеарзад" гуфта, ба шустани поккори тахтаи синфашон машғул гардид.

Писарак ба синфхона омада, ба дарсҳояш машғул гардид ва мисли дигар рӯзҳо вазифаҳои хонагиашро назди тахтаи синф гуфта, рӯзномаашро баҳои хубу аъло зеб доданд.

Ӯ шабҳо дар хона дарсҳояшро ҳамеша зери равшании шамъ омода месохт. Имшаб низ мисли дигар шабҳо дасрҳояшро омода мекард ва вақте хомааш нанавишт, онро чун одати ҳамешагӣ, ки онро аксари кӯдакону наврасон ва ҳатто баъзан бузургсолон анҷом медиҳанд, назди даҳонаш оварду ду - се бор "ҳаҳ" гуфта, ба он гармӣ бахшид, то он дубора нависаду дарсҳояшро омода созад. Вақте қаламу ангуштонашро бо ҳаври даҳон гарм мекард, воқеаи имрӯзаи бо ӯ рухдода дар мактаб - шустани дастон бо оби гарму чеҳраи пуртабассуми духтараки оби гармрезанда, пеши назараш омаду беихтиёр лабонаш моил ба табассум шуданд. Ӯ ин воқеаро чанд маротиба пеши назар оварду вуҷудашро эҳсоси фараҳбахше фаро гирифт. Бо ҳамин фараҳмандӣ дарсҳояшро омода сохта, ба бистари хоб даромад. Ва то бурдани хобаш воқеаи мазкурро чанд бор ба ёд овард...

Ӯ ҳар рӯз дар мактаб вақте он духтаракро медид, воқеаи рӯйдода пеши назараш меомад. Духтарак низ бо дидани ӯ шӯхиомез дастонашро назди лаб меоварду ба он "ҳаҳ" гӯён гармӣ мебахшид ва аз воқеаи чанд рӯз пеш рӯйдода, ёдоварӣ мекард. Ӯ низ амали духтаракро такрор мекарду ҳарду сӯйи якдигар табассуми самимӣ мефиристоданд.

Рафта-рафта ин амал ба одати ҳамешагии ҳарду мубаддал гардид. Ҳар гаҳе онҳо якдигарро аз дур медиданд, ҷои салом ин амалро такрор мекарданду замирашонро эҳсоси аҷибе фаро мегирифт ва ҳеҷ сарфаҳм намерафтанд, ки он чи эҳсосест.

Ҳамин гуна сурат гирифтани ҳар дидор, чи ҳангоми танаффус ва чи ҳангоми чорабиниҳои гуногуни мактабӣ, онҳоро бо ҳам хеле наздик гардонид. Ва агар ӯ рӯзе дар мактаб он духтаракро намедид, он рӯз барояш ҳеҷ суруре надошту хеле тӯлонӣ сипарӣ мегардид. Ҳафтае, ки духтарак бо иллати бемор шудан ба мактаб омада натавонист, барои ӯ тасаввурнопазир буд. Хеле маъюс шуд. Шабҳо хобаш намебурд. Ҳама чиз дар дидгоҳаш беранг менамуд. Аз ин дурӣ дилтанг шуда, ҳар чи зудтар сиҳат шудани ӯро мехосту шабҳо дар бистар барояш дар дил дуо мекард.

Духтарак пас аз сиҳат ёфтан, ба мактаб баргашту ба ӯ ҷаҳони шодиро тақдим сохт.

Писарак ҳар рӯз ҳангоми баргаштан аз мактаб ба ӯ то нопадид шудан дар кӯчаашон менигаристу сипас сӯйи манзил мерафт.

Муколамаи онҳо танҳо ҳамин нигоҳи пурмуҳаббат буду халос. Ва ҳамин гуфтаро гӯё барои хеш шиор карда буданд, ки муҳаббат доштани инсонҳо аз таваҷҷуҳ карданашон аён аст, думболи калимот гардидан, шарт нест. Ин буд, ки танҳо аз дурӣ ба якдигар нигоҳи пуршарару пурэҳсос ва самимӣ ҳадя мекарданд.

Ҳаёти писарак дигар мисли рӯзҳои қабл набуд. Ҳар рӯзаш баҳоргуна буду вуҷудаш аз эҳсоси ширину гуворо саршор. Аз ин ки бо чунин гардиши зебову самимитарини ҳаёт рӯ ба рӯ гардид, хушнуд буд. Ҳар замоне, ки дуздона-дуздона чеҳраи аз муҳаббат саршору чашмони ғарқи меҳри духтаракро медид, суръати тапиши қалбаш меафзуду даступохурда мешуд...
Рӯзи якшанбе. Ӯ дар хона ғарқи китобхонӣ буд, ки садои гуфтугӯи модараш бо зани ҳамсоя баланд гардид. Онҳо дар охири суҳбаташон аз бобати кӯч бастани хонадони он духтарак аз деҳа ба шаҳр чанд ҳарфе гуфтанд. Ӯ дар ибтидо он қадар сарфаҳм нарафт, ки гап дар бораи чи меравад. Пас аз он ки дубора номи хонаводаи онҳо гирифта шуд, ки духтараку хонаводааш имрӯз ба шаҳр барои ҳамешагӣ кӯчидаанд, қалби писаракро чизе сахт фишор доду нафасаш гирифт, болои суфраи орзуҳояш гӯё пардаи сиёҳе партофта шуд ва баҳори орзуҳояш ба хазонрез бадал гардид.

Писарак бо қалби гирифтаву чашмони боронӣ ба худ суолҳои зиёд медод, ки наход дигар ӯро набинад? Наход дигар нигоҳи маҳину хандаи самимии ӯро дар мактаб намебинаду намешунавад? Наход рангинии чанд моҳи ахираш ҳамин миқдор умр дошта бошад? Наход нафаре, ки буданаш бо будани ӯ маъно дорад, барои ҳамешагӣ рафта бошад? Охир онҳо нав ба ҳам одат карда буданд.

Бисёр мехост, то пеши ӯ бошад. Гулӯяш сахт фишурда шуд ва қалбаш тез - тез метапиду садои тапишашро худаш мешунид. Вуҷудашро ҳисси сардӣ фаро гирифт. Ӯ сар рӯйи зонувонаш гузошта, оҳиставу беовоз мегиристу он духтаракро ёд мекард. Чунки ӯ бори нахуст дил бохтаву ошиқ шуда буд...