Деҳаи Муҷихарф. Тирамоҳ. Шаб. Торикӣ дар ин мавзеъ ҳукмрон буда, суроби талу теппаҳо, кӯҳу дараҳо ба худ симои ваҳмангезро гирифтааст. Абрҳои сиёҳ дар рӯи осмон оҳиста - оҳиста шино дошта, ин манзараро боз ҳам воҳиманок месозад.

Кулбае дар охири деҳа. Рӯшноии хирае аз равзанаи бино ба зӯр ба чашм менамояд. Сарвар болои намади сиёҳи чиркин чорзону зада, ба фикр ғуттавар мебошад. Дар атрофаш автомати Калашников, харитаи маҳал ва ҳар гуна лавозимоти ҳарбӣ қатор хобидааст. Лаҳзае пас бо дасташ пиёлаи чапагардонро, ки болои он шамъ часпонида шудааст, ба сӯи худ кашид. Аз кисаи мундираш расмеро бароварда, бо меҳр ба он нигарист. Дар пораи коғаз ду мактаббача тасвир ёфта буданд. Оне, ки саҳл қоматбаланд буда, дар симояш табассуми хушҳолӣ нақш бастааст, ба дасти рост ҷузвдонро дошта, дасти чапашро болои китфи додараш гузошта, ӯро бо меҳр ба баданаш ҷафс менамояд.

Хурдӣ, гӯё аз дилсӯзиву ғамхории бародараш болида, лабони пурхандаашро ба намоиш гузоштааст. Сарвар расмро ба чашм наздик оварда, аз дил гузаронд:
- Додаракам дар чӣ ҳол бошад?..

Таъсири тамошои филмҳои ҷангномаҳо ва қироати асарҳои адиб Аркадий Гайдар сабаб гардид, ки Сарвар касби сарбозиро ба худ пеша кард. Ӯ баъди хатми синфи даҳум дарҳол ихтиёрӣ ба хизмати аскарӣ рафта, ду соли умрашро дар шаҳри Мурманск гузаронд. Бо тавсияи командири полк ба омӯзишгоҳи ҳарбӣ - омодасозии афсарони пиёданизом дохил шуда, пас аз се соли таълими илми ҳарбӣ бо рутбаи лейтенант ба Шарқи Дур фиристода шуд.

Хислати оромтабиатии ҷавонмарди қоматбаланди ботамкину масъулиятшинос ба полковник Харченко писанд омада, ӯро зери қаноти худ гирифт ва пас аз се соли хизмати бенуқсон дасти духтари ягонаашро ба дасти командири рота супурд.

Завқу шавқ, меҳру муҳаббати касби дӯстдоштаву интихобкардааш ӯро чунон ба худ ҷалб кунонда буд, ки худаш надонист чӣ тавр ҳабдаҳ соли умраш чун турнаҳо бо суръат парвоз карда гузаштанд. Ҳамин ки дар васоити ахбори омма доир ба ҳодисаҳои Тоҷикистон хабарҳои фоҷиабору ваҳмангез пайдо шуданд ӯ қарор дод, ки ба ватанаш баргардад.

- Сашаҷон, - аз рӯзҳои аввали хизмат ҳама ӯро ҳамин тавр ном мегирифтанд. - Аз ҳукумати нав дифоъ бикун, - насиҳат кард падарарӯсаш ҳангоми гусел.

Нахуст ӯ ба зодгоҳаш, ба деҳаи Роҳи нав омада, онро валангор ва манзили истиқоматиашонро ғоратшудаву оташзада дид.

- Бачаи ҷун, касони пурсидаат ба тарафи дарёи Панҷ гурехтанд ва дигар аз онҳо хабаре нест, - ба саволи афсари ношинос ҷавоб гардонд ягона сокини деҳа, бобои Наҷоти пири нотавон…
- Ҳоло Анвар дар куҷо бошад? - расмро ба киса андохта, Сарвар ба худ савол дод.

Дар кушода шуд. Шамоли серун ба хона даромада гулхани шамъро ба бозӣ даровард ва дар як вақт ҳавои сардро ба атроф паҳн намуд. Сардори қисми ҳарбӣ саволомез ҷониби муовинаш Қаршиев нигоҳ кард.
- Рафиқ полковник! Иҷозат диҳед арз намоям! - даст ба чакаи сар бурд капитан.
- Иҷозат, - Сарвар ҳушу гӯш шуд.

- Махфигоҳи муҷоҳидонро муайян кардем, - овози муовин дар зулмоти шаб дабдабанок садо дод.
- Дар куҷо будааст? - Сарвар шитобон қомат бардошт.
- Дар ғори ағбаи Кабудҷар, - чашмони капитан дар рӯшноии шамъ аз хурсандӣ барқ мезаданд.
- Бачаҳоро хезонед! - амр кард полковник. - Душманро дар ғафлат мононда, ногаҳон ва барқосо ҳуҷум мекунем. Барои омодагӣ панҷ дақиқа муҳлат.
- Итоат! - Қаршиев ба берун давид.
Ҳоло муовин ба дар наздик нашуда, овози баландгӯяки радиоалоқа баланд гардид.
- “Бурон”, “Бурон”, ман “Тӯфон”. Маро мешунавед?

- Ман “Бурон” - баландгӯякро ба даст гирифт Сарвар. - Бале мешунавам.
- Дастаи бистнафараи мулло Абдукарим ба дарё наздик шуда истодааст. Ин гурӯҳ бояд ба дастаи муҷоҳидини “Риш” бипайвандад. Мақсадашон ба гарав гирифтани намояндагони ташкилотҳои байналхалқӣ. Бо ин васила ба худ таваҷҷуҳи кишварҳои хориҷиро ҷалб карда, вазъиятро муташшаниҷ гардонидан мехоҳанд. Вазифа, ҳар чи тезтар дастаи “Риш” - ро дарёфт карда, бе зарар гардондан. Фаҳмо!

- Фаҳмо, - устуворона ҷавоб гардонд Сарвар. - Мо аллакай махфигоҳи душманро муайян кардем. Пас аз панҷ дақиқа ба амалиёт шурӯъ менамоем. Бо анҷоми бе зарар гардонидани дастаи “Риш” ман ба шумо маълумоти муфассал мефиристам.
- Барори кор, - аз он тараф овози нарми муроҷиаткунанда шунида шуд. - Рафиқ полковник худатонро эҳтиёт кунед.

- Ташаккур, барои дилсӯзиатон, - Сарвар гӯширо гузошта, тоскулоҳро ба сар кард ва автомат дар даст аз қафои муовинаш ба берун шитофт…

Анвар борхалтаи холиро дар назди пойи волидон партофт. Онҳо, падару модар, ҳар ду бо тугунҳои баста ва ранги парида дар лаби кат нишаста буданд. Ҷавон дарҳол ба шикоят гузашт.
- Дар бозор саг намегардад. Дарҳои дӯкону мағозаву ошхонаву чойхонаҳо қуфл. Гӯё кӯчаҳоро бо ҷорӯб рӯфта бошанд, ки касе наменамояд. Аз ҳеҷ куҷо нон наёфтам. То хона пиёда омадам.
Ба чеҳраҳои заъфарони падару модар бо диққат зеҳн монда савол дод:
- Тайёрӣ дидаед? Куҷое рафтаниед? Дар деҳа ҳам касе наменамояд.

- Бачем, туро интизорем, - аз ҷой бархест бобои Халифа. - Дар деҳа овоза паҳн шуд, ки силоҳбадастон омада, ҳамаро аз дами теғ мегузаронанд. Мардум ба сӯи поён гурехт. Зуд бору путукатро гиру ба роҳ мебароем. Фурсат ғанимат.
Анвар мусибати ба сарашон омадаро акнун фаҳмид. Тозон ба хона даромада, тез баргашт.
- Ин қадар зуд? - ҳайрон шуд бобои Халифа. - Ақаллан сару либоси гарматро мегирифтӣ.
- Чизе, ки даркор буд, гирифтам, - Анвар тугуни модарро сари китф бардошт. - Расми акаамро ба кисаам андохтам. Рафтем.

- Уҳ - ҳу, - бобои Халифа низ бастаашро сари китф гирифт. - Ӯ кайҳо моро фаромӯш кардааст. Ин қадар сол моро суроғ накард. Дар гумон, ки аз ҳоли мо пурсон шавад.

Анвар ҷавоб нагардонд. Чӣ ҳам мегуфт. Ба андешаҳои худ дода шуда, худаш надонист, ки бегоҳӣ, вақти говгум ба шаҳраки Дӯстӣ расиданд. Мардумро дар варзишгоҳ гирд оварданд. Аз ҳар тараф доду фарёд, гиряю фиғон, шӯру мағал, ҳақорату дашном ба гӯш мерасид. Силоҳбадасти дар пешонааш латаи сурхбаста бо автоматаш бобои Халифаро дағалона тела дод. Мӯйсафед болои хок парӯ афтид.

- Ҳой, нобакор! - ба сари ҷавон давид Анвар. - Чаро ба пирамарде, ки ба синну сол баробари падарат мебошад, бераҳмона муносибат мекунӣ?
- Ъэ, вовчики аҷалрасида! - наъра зад силоҳбадаст. - Мехостӣ дар мулки мо давлати исломӣ бисозӣ. Ма! Гир туҳфаатро! - ва бо қундоқи автомат ба рӯйи Анвар бо шаст кӯфт. Аз зарбаи сахт Анвар ба қафо парида, пуштнокӣ болои хок афтид ва аз ҳуш рафт.

- Ваҳ, и хонасӯхта бачама кушт, - гӯён холаи Савлат дод гуфта, худро болои писараш партофт. - Илоҳим, очаат дар рӯзи маргат навҳа кунад. Ҳеҷ гоҳ рӯзи нека набинӣ…
Анвар дер ба ҳуд омад. Чашмонашро кушода манзараи мудҳишеро дид. Оҳу нола ба фалак мепечид. Издиҳом худро ба дарё мезад.

- Ба ҳуш омадӣ, бачам? - бобои Халифа ба оби сард сару рӯи пурхуни Анварро шуста илова кард. - Гурехтанамон лозим. Ҳа нагуфта силоҳбадастон меоянд. Ту аз як дасти очат бигиру ман аз дасти дигараш. Аз дарё гузашта, ҷон ба саломат мебарем.
- Падар, ватанро партофта ба куҷо меравем? - нолид Анвар.
- Бачам, ҳоло мо бояд ба ҷойи бехатар равем, - пой ба об гузошта ҷавоб гардонд мӯйсафед. - Баъд, Худо мададгорамон шуда, ба ватан бармегардем. Рафтем. Ана, аз дур силоҳбадастон ҳам намудор шуданд. Хез! Тезтар ҷунб! Аз дасти модарат гир!

Секаса худро ба дарё заданд. Оби сард ба даҳони холаи Савлат даромада, нафасгираш мекард. Бо азоб ба мобайни дарё расиданд. Мадори холаи Савлат намонд. Ҳарчанд зӯр мезад сарашро аз об боло бардошта наметавонист. Қуввату мадори Анвар ҳам намерасид, ки модарашро наҷот диҳад. Мӯйсафед донист, ки агар аз ҳамсараш ҷудо нашаванд ҳар дуяшон ба қаъри об меғутанд ва ӯ ҷонҳавл дод зад.
- Сар те! Зӯрамон намерасад. Сар бидеҳ! - ва худаш дасташро аз китфи кампираш, ки панҷоҳ соли умрашро сар дар як болин гузошта буд, кашид.
Анвар ноилоҷ амри падарро иҷро карда, дасти модарро сар дод. Кампир ба қаъри дарё фурӯ рафт.
- Қисмат ҳамин будааст, Анварҷон, - бобои Халифа ашки чашмонашро нигоҳ дошта наметавонист. - Ҳайфи очаи бачаҳо. Аз ин дунёи ғамбор бе ҷаноза рафт.

Падару писар ҳамдигарро ба оғӯш гирифта якҷоя мегиристанд. Ҷӯйчаҳои ашки чашмони гурезагон ба ҷӯйбори оби аз бадан таровида ҳамроҳ шуда, болои реги дарё мерехт. Аз ҳар ду бари онҳо занону кӯдакон, пирону ҷавонон шитобону навҳакунон мегузаштанд.
Мӯйсафед қомат бардошт. Аз қафои мардум роҳ пеш гирифт. Ҳанӯз се қадам нагузошта, “воҳ” - гӯён рӯйнокӣ болои рег афтид. Тир ба миёнаи шонаи чапаш расида буд. Анвар фиғон бардошта, сӯйи падараш, ки кайҳо ҷон ба Ҷаббор супорида буд, парид.

- Ота! Ота! Ин чӣ рӯзи сияҳ буд, ки ба сарам омад. Хез, ота! Илтиҷо мекунам, хез. Овозатро барор, ота. Маро ба кӣ монда рафтӣ. Ман чӣ кор кунам?
- Ба пастхамӣ бурда ба хок месупорем, - гуфт марде ва аз дасти мӯйсафед гирифт. - Дигар нолидан фоида надорад. Аз дасти дигараш гир, писарам.

Анвар беҳолона қомат бардошт. Ба тарафи муқобил бо нафрат назар карда, мушти гиреҳкардаашро алвонҷ дод…
Анварро ба гурӯҳи мулло Абдукарим шомил намуданд. Пас аз се моҳи тамрину машқҳои ҳарбӣ ва омӯзиши яроқу усулҳои амалиётҳои таҳрибкорӣ ба маҳаллаи Роғун партофтанд. Ҳини аз дарё гузаштан мулло Абдукарим вазифаашро фаҳмонд.

- Махфигоҳ ёфта як муддат пинҳон шавед. Пас аз як моҳ дастаи дуюм бо гурӯҳи шумо мепайвандад. Бо сардори даста супоришро мефиристам. Аз рӯи он амал мекунед…
Сарбозон дар торикии шаб ба ғор наздик шуданд. Посбоне, ки дар лаби ғор пинак мерафт бе овоз ва бе муқобилият асир гирифта шуд. Сарвар якумин шуда худро ба ғор зад ва бо овози баланд фармон дод:
- Хезед ва дастҳоятонро бардоред! Муқобилият бе фоида аст!

Муҷоҳидон, ки як қатор хобида буданд, аз ҷойхобҳои худ парида хестанд. Як қисмаш донист, ки муқобилият натиҷа намедиҳад, даст бардоштанд. Як кас даст ба силоҳ бурд, вале аз тири нишонраси сарбозе пуштнокӣ болои ҷойхобаш афтид. Танҳо ҷавонмарди паҳлавонҷусае, ки тамоми рӯяшро риши сиёҳи ғулӣ пӯшонда буду аз чашмонаш оташ меборид, ба сӯи Сарвар парида, бо нидои нафратовар фарёд зад:
- Юрчики худобехабар! Ман ба ту даст бардоштанро нишон медиҳам!

Тири аз туфангчаи “Макаров” парондаи Сарвар муҷоҳидро дар ҳаво дарёфт ва ӯ бо тамоми вазнаш дар назди пойи сардори гурӯҳ гурсосзанон парӯ афтид. Боқимодаҳо ҳаросон даст бардоштанд.
- Ба дастонашон завлона занед, - супориш дод Сарвар. - Тамоми баданашонро кобед ва ғорро тагу рӯ карда, воситаи алоқаро ёбед, - ва худаш ба ҳавои тоза баромад. Болои порасанг нишаста эҳсоси бори нахуст одам паронданашро бо зӯрии ирода хомӯш гардонд. Лаҳзае пас Қаршиев ба ӯ наздик шуда гуфт:
- Рафиқ полковник, аз кисаи муҷоҳиде, ки шумо ӯро ба ҷаҳаннам фиристодед, ҳамин расмро пайдо кардем, - ва онро ба сӯи сардор дароз кард.

Сарвар бо дили нохоҳам расмро гирифта, чашм ба он давонд. Гӯё ӯро барқ зада бошад, ки аз ҷой ҷаста, ба даруни ғор давид. Сари серриши ҷавонмардро ба қафаси сина зер карда, бо овози баланд ба гиря даромад:
- Ман чӣ кор кардам - а? Ман чӣ кор кардам? Бародари ҳамтану ҳамхунамро… Анварро… Оҳ, Худоё! Аз гуноҳам гузар. Ман намехостам. Ин чӣ мусибат, чӣ фоҷиае буд, ки аз осмон ба сарам афтид… Эҳ, Худое! Кош, хонаи ҷангандоз месӯхт... Худамро намебахшам. Намебахшам худамро!..

Сарбозон карахт шуданд. Лолу пакарии онҳо як дақиқа давом кард. Бо имову ишораи Қаршиев онҳо, яке аз паси дигар, ғорро тарк карданд. Аз ҳама охир муовин ба онҳо пайваст. Ҳанӯз даҳ қадам намонда, овози тирро шунид. Давида ба ғор даромад. Сарвар бари муҷоҳид дароз кашида буд. Тир чакаи сарашро сурох намуда, хуни сурхи ҷигариранг ба рухсорааш мешорид. Миёни ҳар ду ҷасад расми ду мактаббача мехобид…

Зариф ҒУЛОМ, нависанда