Дар ҷаҳони муосир ҳар як миллати хештаншиносу соҳибтамаддун дорои арзишҳои хосаи худ мебошад, ки ин арзишҳои миллӣ сарчашмаи ҳастии ин ё он миллат ба ҳисоб мераванд. Миллати мо низ дорои фарҳанги бой буда, дар таърих ҳамчун миллати соҳибтамаддун шинохта шудааст.

Маҳз арзишҳои миллӣ ва арзишҳои инсонсозу ҷомеасозе, ки гузаштагони мо дар фосилаи тӯлонии таърих эҷод кардаанд, сабаби асосии ҳастии миллати мо ва пойдорию абадияти он дар арсаи таърихи ҷаҳонӣ ба шумор меравад. Миллати мо дар давоми ҳастии худ бисёр арзишҳои волои таърихӣ фарҳангӣ ва инсонсозеро эҷод намудааст, ки онҳо сабабгори асосии ташаккули ҷомеаи мутамаддин ва махсусан ҷомеаи миллии мо гардидаанд.

Дар ҷомеаи кунунӣ таҳдидҳо ба фарҳангҳои миллӣ бисёр қавӣ аст ва яке аз чунин таҳдидҳо аз асолати миллии худ дур шудани баъзе миллатҳо ва махсусан қишри аз ҳама осебпазири ҷомеа-ҷавонон мебошад. Имрӯз раванди бархӯрди фарҳангу тамаддун ва ё муборизаи фарҳангӣ дар ҷомеаи мо низ ба назар мерасад. Як зумра ҷавонони мо ба бегонашавии фарҳангӣ гирифторанд, тақлид ва пайравӣ намудани онон ба фарҳанги бегона зиёд ба назар мерасад, ки ин таъсири манфӣ ба фарҳанги худ аст.

Сабабу омилҳои бегонапарастии ҷавонон дар чист? Оқибати ин бегонапарастӣ ба чӣ мерасонад? Барои пешгирии он чӣ бояд кард? Барои ҳифзи фарҳанг ва муаррифии бештари он кадом корҳо бояд ба сомон расад? Ҳамаи ин саволҳои мушаххасест, ки посух металабад.

Тавре фарҳангшинос, директори Пажӯҳишгоҳи илмӣ-тадқиқотии фарҳанг ва иттилоот Раҳимӣ Дилшод Камолзода гуфт: “Дар ҳақиқат дар тамоми ҷаҳон раванди ҷаҳонишавӣ ё глобализатсия ҷараён дорад, ки бевосита ба фарҳангҳо таъсир мерасонад. Ҷаҳонишавӣ албатта ҷанбаҳои мусбат низ дорад, бисёр пешравиҳоро умумиҷаҳонӣ мегардонад, дар муаррифии арзишҳои миллӣ мусоидат мекунад, аммо дар навбати худ боз барои таъсири фарҳанги бегона ба фарҳанги дигаре замина мегузорад.”

Имрӯз мушоҳида мешавад, ки баъзе ҷавонони мо бо таъсири дар маҷмӯъ ҷаҳонишавӣ тавассути моҳвора, тавассути интернет аз ҷумла шабакаҳои иҷтимоӣ инчунин муҳоҷират ва омӯзиш дар кишварҳои гуногуни хориҷӣ, фарҳанги бегонаро ба худ касб мекунанд.

Коршинос, сардори раёсати корҳои тарбиявии АИДНПҶТ Қувватзода Сайдулло Зубайд мегӯяд: “Агар як омили бегонапарастӣ ин ҷаҳонишавӣ бошад, омилҳои дигар аз асли худ воқиф набудан ва дар ин замина аз асолати худ дур гардидани ҷавонони мо мебошад. Яъне тамоми арзишҳои арзишманди миллии мо дар афкору андеша ва эҷодиёти мутафаккирони барҷастаи миллати мо инъикос ёфтаанд ва мероси бою ғание гузоштаанд ва мутолиаи ин гуна меросҳо дар миёни ҷавонон кам ба чашм мерасад. Маҳз ҳамин надонистану наомӯхтани асли худ сабабгори бегонапарастӣ мегардад.

Аслан натиҷаи бегонапарастии фарҳангӣ як чиз аст. Агар миллат аз ҷиҳати фарҳангӣ бегонапараст шавад, оқибати ин завол ёфтани миллат аст. Гаравиш ба арзишҳои фарҳанги бегона оқибат ба маҳви миллат оварда мерасонад. Тавре аз таърих медонем, миллатҳои зиёде буданд, ки солиёни зиёд арзи ҳастӣ карданд, бо сабаби аз даст додани арзишҳои миллии худ аз байн рафтанд ва ҳисси худшиносии миллӣ дар чунин давлатҳо коста аст”.

Тибқи андешаи коршиносон пайравӣ кардан ба фарҳанги бегона ба фарҳанги миллии мо таъсири манфӣ дошта, ҳисси худшиносиву меҳандӯстии ҷавонони моро коста мегардонад. Пас, барои ҳифзи арзишҳои милливу фарҳангӣ чӣ бояд кард?

Дар ин маврид Камолзода Раҳимӣ Дилшод изҳор дошт, ки: “Барои пешгирии таъсири номатлуби равандҳои гуногуни сайёра бояд худшиносиву худогоҳии миллиро дар ҷавонон тақвият бахшид. Яъне ҳар нафари зодаи ин сарзамин дар куҷое набошад, тоҷик будани худро фаромӯш насозад, “ман тоҷикам, Ватани ман Тоҷикистон аст” гӯяд. Яъне ҳувият то андозае пурқувват гардад, ки ҳар як зарраи хоки Ватан барои вай азиз бошад, на ин ки бо маблағҳои зархариди бегона онҳо бояд барои манфиати миллати худ хизмат кунанд. Имрӯз албатта саҳми Пешвои миллат мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар баланд бардоштани эҳсоси худшиносиву худогоҳии ҷавонон назаррас аст. Ҷавонони мо дар тамоми нуқтаҳои ҷаҳон манфиатҳои кишвари худро ҳимоя мекунанд, ҷанбаҳои хуб ва арзишҳои миллиро ҳимоя мекунанд.”

Номбурда ҳамчунин зикр дошт, ки барои ҳифзи арзишҳои фарҳанги миллӣ ва барои густаришу муаррифии он дар сатҳи байналмилалӣ бояд ҷавонони мо худи фарҳангро донанд, омӯзанд. Донистани фарҳанг касро ба худшиносии миллӣ мебарад, решаҳо, зинаҳо ва сутунҳои асосии худшиносӣ ин фарҳанг аст, фарҳанг ба маънои васеаш: забони давлатӣ, мусиқӣ, адабиёти хаттиву шифоҳӣ ва либос ҳам як бахши фарҳанг аст.

“Ҷавонон дар баробари омӯхтану донистани фарҳанг ва арзишҳои миллӣ бояд ғайр аз забони давлатӣ ҳадди ақал ду забони ҷаҳониро донанд, зеро донистани забонҳо барои муррифии фарҳанги миллӣ роҳ мекушояд. Барои муаррифии фарҳанги миллӣ донистани забон ҳатмӣ аст”, - иброз дошт фарҳангшинос.

Воқеан, аксар нафарон сабаби рӯ овардани ҷавононро ба фарҳанги бегона шабакаҳои интернетӣ медонанд. Лек олами имрӯзаро бе интернет тасаввур карда намешавад, зеро пешрафти илму техника аз интернет вобаста аст, интернетро низ мебояд ба ҷиҳати мусбӣ истифода бурд. Ҷаҳонӣ шудани интернет ин ба манфиати халқ аст ва ба воситаи интернет дар ҷаҳони имрӯза метавон ба қуллаҳои баланд расид.

Коршинос С. Қувватзода низ бар он назар аст, ки ҷавонон ба ҷои навиштану паҳн кардан гапҳои пучу бемаънӣ тариқи шабакаҳои иҷтимоӣ бояд оид ба ягон арзиши миллӣ, фарз кардем ҷашнҳои миллӣ, либосҳои миллӣ, таомҳои миллӣ маълумоте нигошта, тариқи интернет паҳн кунанд, ки ин ҳам яке аз усулҳои муаррифии фарҳангу арзишҳои миллат ба ҳисоб меравад.
Китобу китобхонӣ ягона роҳи наҷоти миллат, ягона роҳи тақвияти худшиносии миллӣ аст. Бо назардошти пешгирӣ аз раванди бегонашавии фарҳангӣ дар ҷумҳурӣ озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст” таи ду сол аст, ки баргузор мегардад ва ҳадаф аз он оммавигардонии китобхонӣ, пешгирии бегонашавии фарҳангӣ, баланд бардоштани сатҳи худшиносии ҷомеа ва дар ин замина ҳифзи арзишҳои миллӣ ва арзишҳои фарҳангӣ мебошад.

Фараҳноз Абдураҳимова, магистранти Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода тавсияи худро ба кулли ҷавонони хештаншинос ва худогоҳи кишвар чунин иброз намуд: “Ман ҳамчун ҷавондухтари даврони соҳибистиқлолӣ мехоҳам ҳар як ҷавони мо рӯ ба фарҳанги хеш оварда, фарҳанги худро мавриди омӯзиш қарор диҳанд ва онро ба ҷаҳониён муаррифӣ намоянд.”

Ифтихор аз таъриху фарҳанги миллати худ нишонаи соҳибдавлатист. Аз ин лиҳоз, ҷонибдорӣ аз фарҳанг ва тамаддуни гузаштаи хеш қарзи ҳар як ҷавони хештаншиносу худогоҳ аст. Мо, ҷавонон созандагони имрӯзу фардои давлат ба шумор меравем. Моро мебояд, дар ташаккул ва тақвият додани донишҳои фарҳангии худ ҳарчи бештар талош варзем ва баҳри боз ҳам ҷаҳонӣ шудани фарҳанги пурғановатамон нақши босазо гузорем.

Исфандиёр АМАКҶОНОВ,
коромӯзи “ҶТ”