Аҷаб сохта шудааст, зиндагии инсон. Ҳеҷ кас наметавонад бигӯяд, ки шаҳриён ин гуна ба воя мерасанду деҳотиён ба гунаи дигар. Яке дар хиёбони шаҳри азиме таваллуд шудаву то абад хиёбонӣ мемонад, аммо нафаре дар деҳаи кӯҳистоне чашм мекушояду хиёбонгир мешавад. Яъне хиёбонҳо ва шаҳрҳои бузург бо номаш ифтихор мекунанд. Дар мисоли шахсиятҳо ин далелро метавон мушоҳида кард. Яке аз ин афрод Фарҳод Раҳимӣ - президенти Академияи илмҳои Тоҷикистон аст, ки дар деҳи кӯҳистоне таваллуд шудаву чашм ба олами ҳастӣ кушодааст. Айёми тифливу наврасиашро бо дараву хушачиниҳо оғоз намудаву кӯшиш намудааст, то дар айёми ҷавонӣ роҳи муваффақият дар зиндагиро пайдо кунад. Ҳамин аст, ки тамоми муваффақиятҳояшро ба даврони ҷавониаш иртибот медиҳад. Чи тавре ки перомуни гузашти ҷавониаш қисса кард: “Даврони кӯдакиҳо ва як қисмати ҷавонии ман дар деҳот паси сар шудааст. Ҷавонии мо аз ҷавонони даврони соҳибистиқлолӣ ба куллӣ фарқ мекард. Дар даврони мактабхонӣ мисли дигар бачаҳои деҳот ба дарс рафтаву пас аз дарс ба корҳои хоҷагӣ ёрӣ мерасондем. Яъне, ба подабониву даравгариву дигар корҳо машғул мешудем ва зиндагие доштем, ки тамоми фарзандони деҳот доштанд”.

– Мактаби мо бисёр мактаби пешқадам буд, - мегӯяд Фарҳод Раҳимӣ.– Пас аз дарс боз дарсҳои иловагӣ доштем. Бо устодон дарс мехондем, барои олимпиадҳову мусобиқаҳои фаннӣ тайёрӣ медидем. Кроссвордҳои гуногуни фаннӣ буд, ки иштирок мекардем. Аммо хеле мутаассифам, ки мо дар як даврон ва муҳите ба воя расидем, ки фазои иттилоотӣ хеле маҳдуд буд. Дар тамоми деҳот танҳо як радиоузел буд ва мардум ҳама он хабару маълумотро, танҳо аз ҳамон радио мешуниданд. Манбаи дигари иттилоот, ки он ҳам ба ҳама дастрас набуд, ин рӯзномаву маҷаллаҳо буданд, ки аҳёнан дастраси мардум мегашт. Хушбахтона, имрӯз ҷаҳон ба як дунёи саросар пур аз иттилооту маълумот мубаддал гаштааст.

- Ҷавониро чӣ гуна дарёфтед?

- Соли 1985 ба донишгоҳ дохил шуда, пас аз ду соли таҳсил ба сафи Артиши шӯравӣ даъват шудем ва ду соли дигар хизмати ҳарбиро дар Русия адо кардем. Давраи аввали донишҷӯӣ ва давраи хизмати ҳарбӣ бароям як мактаби бузурги тарбия маҳсуб меёбад. Ман артишро мактаби мардонагӣ меҳисобам, зеро он ҷоест, ки инсон пеш ҳама ба қадри дӯст, падару модар ва Ватан мерасад. Ҷое, ки ман адои хизмати ҳарбӣ кардаам (ш. Горький) дар зимистон ҳарорат то 30° дараҷа поин мефаромад, аммо меҳри Ватан-Модар моро водор мекард, ки қадршинос бошем ва хидматашро мардона ба ҷо биёрем.

- Ҷавонӣ аз нигоҳи Шумо чист ва чӣ гуна бояд онро гузаронем?

- Тамоми мавҷудоти зиндаи кураи замин ҳамин давраҳои ҳаётро аз сар мегузаронанд, яъне давраҳои кӯдакӣ, наврасӣ, ҷавонӣ, миёнасолӣ ва пирӣ. Ҳамаи ин проблемаи вақт аст ва вақт барои тамоми мавҷудоти зиндаи кураи замин ба шакли гуногун мегузарад. Як ҳашароте аст, ки ҳамагӣ 24 соат умр дорад. Ӯ дар 24 соат тамоми ҳамин давраҳоро тай карда мефавтад. Булбул як сол умр мебинад ва дар як сол ҳамин пайроҳаро ба куллӣ тай мекунад. Агар умри миёнаи инсон 70 сол бошад, ӯ дар ҳамин муддат ин марҳилаҳоро убур мекунад.

Давраи ҷавониро баъзан давраи ҷунуну девонагӣ меноманд ё мегӯянд давраест, ки инсон эҳсосӣ аст ва наметавонад худро идора кунад, аммо ба андешаи ман ҷавонӣ давраи ҳосил андухтан, ба самти муваффақият реша давондан ва ташаккул ёфтани инсоният аст. Чӣ қадар донишу ҷаҳонбиние, ки дар ҷавонӣ гирдоварӣ карда бошем, оянда маҳз аз ҳамон вобастагӣ дорад. Агар дар ҷавонӣ кӯшишу заҳмат кашида як решаи амиқ гузошта бошем, дарахти умр хуб месабзад ва самаровар мешавад. Дар акси ҳол ҳеҷ баҳрае аз умр нахоҳем гирифт. Ман ин андешаро дар мисоли ҳамсинфону ҳамкурсону рафиқони худам мебинам, ки баъзеи онҳо гузашти умрро дарк накарданд ва имрӯз номуваффақанд, дар чорсӯи зиндагӣ дармондаанд. Дар физика мегӯянд вақтро ҷараёни бебозгашт аст. Яъне, ҳар лаҳзаи умр барои дилхоҳ нафар бебозгашт мегузарад. Агар ҳар лаҳзаву сонияро самаранок истифода бурдем, ин бурди мост, дар акси ҳол раҳгумзада хоҳем шуд.

- Чаро Шумо маҳз роҳи илмро пеш гирифтед?

Фирдавсӣ мефармояд, ки:

Ҳар касеро баҳри коре сохтанд,
Меҳри ӯро дар дилаш андохтанд.

Барои ман аз хӯрдӣ табиат як муаммое менамуд, ки мехостам дар ҳамон овони хӯрдсолӣ аз пайи кушоиши он муаммо ва гиреҳҳо бошам. Дар синфҳои поёнӣ вақте ки фанни табиатшиносӣ мехондем, барои ман аз тамоми фанҳо аҷоибтар ҳамин фан буд. Ёдам ҳаст, овони кӯдакӣ дар деҳот, вақте ки шабҳо дар берун хоб мерафтем, ба осмон дуру дароз нигариста, садҳову миллионҳо ситораро медидам, ки онҳо аз худ рушноӣ медоданд. Ин барои ман хеле аҷоиб менамуд, ки барои чӣ ин қадар ситора дар осмон ҳаст? Ё барои чӣ онҳо нурпошӣ мекунанд? Ё барои чӣ аз замин дар масофаи дур ҷойгиранд ва мо наметавонем рӯзона онҳоро бинем? Ҳамаи ин суолҳое буданд, ки мехостам ба онҳо посух ёбам. Ба ҳамин хотир фанҳои табиатшиносиро хуб хондам ва аз миёни ин фанҳо физикаро, ки фанни асосии табиатшиносӣ аст, бештар аҳамият додам.

Вақте ки мактаби миёнаро хатм кардем, шавқу рағбати довталабон ба ихтисосҳои ҳуқуқшиносиву иқтисодшиносӣ бештар гардида буд ва маро баъзе устодон тавсия ҳам мекарданд, ки ё ҳуқуқшинос шавам ё иқтисодчӣ. Аммо азбаски ба физика бештар шавқ доштам, ҳаминро интихоб кардам.

Агар касе дарк кунад, ки барои кадом кор сохта шудааст, ҳамон касбу пеша ба дилаш наздик аст ва аз уҳдаи ҳамон кор баромада метавонад, ҳатман дар зиндагӣ муваффақ мешавад. Бояд донем, ки ба чӣ кор қодир ҳастем ва кадом корро карда метавонем. Дар дохили ҳар кас як шуълае ҳаст ва ҳамон шуъларо бояд пайдо кунем. Имрӯз бисёре аз падару модарон мехоҳанд, фарзандашон ҳуқуқшинос, иқтисодчӣ ё табиб бошад, аммо агар дар ҷавҳари ҳамон фарзанд он набошад, ба вай сад муаллим гиранду дар бонуфузтарин донишгоҳҳо таҳсил кунонанд, муваффақ намегардад. Фикр мекунам, ҳамин шавқу ҳавас маро ба ин ҷода раҳнамун кард ва муваффақиятам ба интихоби дурустам вобастагӣ дорад.

- Муносибати ҷавонон ба илм дар қиёс бо даврони ҷавониҳои Шумо чӣ гуна аст?

- Солҳои охир муносибати ҷавонон ба илм бениҳоят дар як сатҳи хуб қарор дорад. Имрӯз ҷавонони зиёде дар донишгоҳҳо ва дар худи бахшҳои магистратура, аспирантура ва докторантураи Академияи илмҳо муваффақона таҳсил карда истодаанд ва ба назар чунин мерасад, ки шавқу рағбати онҳо ба илм зиёд аст. Имконоти кори илмӣ кардан дар ин давр нисбат ба давроне, ки мо шуруъ кардем, хеле хуб шудааст. Пешрафти техникаву технология дар ин самт бениҳоят нақши бориз дорад. Ман вақте барномаи нахустини компютерии хадро навиштам, барои ҳалли як масъалаи оддӣ шаш моҳ заҳмат кашидаам. Ҳар ним соат як нуқта пайдо мешуд ва ҳамин гуна дар давоми шаш моҳ тавонистам ҳамтаъсиротии байни ду зарраро ба шакли график ҳал кунам. Имрӯз ҳамин корро оддитарин компютер, дар давоми 30 сония иҷро мекунад. Ҷавоне, ки имрӯз бо истифода аз технология компютерӣ ба корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ машғул мешавад, барояш як-ду соат кофӣ аст кореро, ки мо дар давоми як ё ду сол мекардем, ба анҷом расонад.
Аз ҷониби дигар талаботе, ки имрӯз - асри XXI пеш гузоштааст ва Пешвои миллат ҳам пайваста таъкид мекунанд, ҳамин аст, ки ҷавонон бояд рӯ ба донишҳои техникӣ биёранд.

- Чӣ зарурат омад, ки махсусан як солро “Соли ҷавонон” эълон кунанд?

- Вақте ки соли 2010 “Соли маориф ва фарҳанги техникӣ” эълон гардид, дар ҳаёти маорифи кишвар як такони ҷиддие шуд ва шуруъ аз ҳамон сол дар соҳаи маорифи кишвар тағйиротҳои ҷиддӣ ва назаррасе рӯи кор омад. Эълон шудани як сол ҳамчун “Соли маориф ва фарҳанги техникӣ” ё “Соли ҷавонон” дар доираи як сол маҳдуд намешавад. Балки ин оғози чорабиниҳо бахшида ба ҳамин самт аст. Рӯ овардан ба ҷавонон бори дигар эҳтиром ва арҷгузорӣ ба кишвари ҷавони мо аст. Истифода кардан аз нерӯи зеҳнӣ ва физикии ҷавон ва муҳайё кардани шароити лозима барои рушди минбаъдаи онҳо баҳри рушди Тоҷикистони азиз нақши бузург мегузорад.

Хуршед ХОВАРӢ, "ҶТ"