Раванди сиёсии ҷомеаи муосир аз унсурҳои мухталиф таркиб ёфтааст, ки дар моварои он ҷараёнҳои идеологию сиёсӣ зуҳурот пайдо кардаанд. Дар низоми навини ҷаҳонӣ яке аз ҷараёнҳои пуриқтидори сиёсӣ, ифротгароӣ (терроризм)-и сиёсӣ мақоми махсус пайдо намудааст. Моҳият, хусусиятҳо ва асрори он ақлу ҳуши бисёри ходимони давлатию ҷамъиятӣ, сиёсатмадорон, роҳбарони иттиҳодияҳои гуногуни байналхалқӣ ва ҳатто шаҳрвандони кулли кишварҳои оламро ба худ кашидааст. Аҳли ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳама ба онанд, ки сабабҳои пайдоиш, самти инкишоф, оқибатҳо ва роҳу воситаҳои пешгирии чунин ҷараёни идеологию сиёсии иртиҷоии ифротгароиро ёбанд. Вале дар ҳалли он мубориза ва ҷонбозиҳои беше пеш омада, ин падида ба маризи бе табобат табдил ёфтааст.

Бояд зикр намуд, ки имрӯз инсоният рӯ ба рӯи як қатор проблемаҳои ҷаҳонӣ қарор дорад, ки ҳалли онҳо кори ҳамаи давлатҳои ҷаҳон аст. Дар раванди ҷаҳоншавӣ ифротгароӣ яке аз проблемаҳои номатлуби ҷаҳон маҳсуб меёбад. Ифротгароӣ бештар ба ишораҳо ва даъватҳои авомфиребонаю ҷоҳталабона сурат мегирад. Онҳо бештар ба эҳсосоти одамон таъсир мерасонанд. Мехоханд, ки дар байни мардум нооромиҳоро ба вуҷуд оранд. Одамонро ба саркашӣ ва шаклҳои дигари эътирози сиёсӣ даъват менамоянд. Дар мавриди зарурӣ даст ба сӯиқасд мезананд.

Ифротиён ба одамон авомфиребона иҷрои камбудӣ ва норасоиҳои ҳаёт ва мушкилоташонро дар таъминоти иҷтимоӣ ваъда медиҳанд ва қисми зудбовари аҳолиро ба доми тазвир медароранд. Онҳо ҳар гуна дигарандешӣ ва ваҳдату якпорчагиро ба хотири сулҳу салоҳ инкор намуда, фақат арзишҳои сиёсӣ ва мафкуравии хешро меписанданд.

Ташкилотҳои ифротгароӣ, ки хосияти динию сиёсиро касб кардаанд, дар кишварҳои Осиё ва Африқо, Амрикои лотинӣ, махсусан мамлакатҳои араб бештар мушоҳида мегарданд. Дар байни онҳо солҳои охир иттиҳодияҳои ифротгароии «Ат-Такфир ва ал-Ҳиҷра», «Муназзат-ат-таҳрир», «Ал-Марказ ал-исломӣ», «Ас-Салафиюн», «Аҳли ҷиҳод», «Ҳаракат ал-ҷиҳод» ва ғайраҳо мақоми хосса доранд. Ифротгароӣ дар Покистону Афғонистон ва шимоли Ҳиндустон низ рушду нумӯъ меёбад.

Ифротгароӣ дар шаклҳои гуногун зоҳир мегардад. Махсусан ифротгароии сиёсӣ, динӣ ва миллӣ намоёнтар мебошад. Ифротгароии миллӣ талаботу манфиатҳои миллату қавми хешро ҳимоя намуда, манфиатҳо ва ҳуқуқҳои дигари миллию этникиро сарфи назар месозад. Дар бисёр ҳолатҳо вай ба ҷараёнҳои ҷудоиандозӣ пайваста, ҷудо намудани ноҳияҳо, минтақаҳои алоҳидаро мақсади худ медонад. Муқовиматҳо оид ба Ҳолландия, дар Ҳиндустон, масъалаҳои Ирландияи шимолӣ дар Британияи кабир, баскҳо дар Испания, бретинҳо ва корсиканҳо дар Фаронса, музофоти Квебек дар Канада ва ғайра шаҳодати он аст.

Ифротгароии динӣ давлатҳои гуногуни оламро фаро гирифтааст. Бадбинӣ ва тоқатнопазирӣ нисбат ба динҳои дигар ҳатто муқовимати дохилидинӣ хосияти асосии онро ташкил медиҳанд. Дар бисёр ҳолатҳо ифротгароии динӣ характери сиёсӣ пайдо намуда, барои ҳокимият мубориза мебарад. Махсусан дар мамлакатҳои исломии Шарқи наздик амали мазкур бештар мушоҳида мегардад. Ифротгароии сиёсӣ дар мамлакати Амрико, ки мақоми бо ном «демократи»-ро гирифтааст, пурра дида мешавад. Ҳуҷум ба Ветнам, Ироқ, Афғонистон, Сурия ва ғайра оё ин амали ифротгароӣ нест? Мамлакатҳои зикргардида ягон гуноҳе надоштанд, вале бо мақсадҳои ғаразнок ин давлати таҷовузкор бо ёрии блоки истибдодгари НАТО-и худ дар ин кишварҳо амалиётҳои ифротӣ гузаронида, хилофи қонуни ҳимояи ҳуқуқи башари Созмони Миллали Муттаҳид амалиёти зишту ғоратгаронаро раво дид.

Ифротгароӣ дар сатҳ ва шаклҳои мухталиф амалӣ мегардад. Натанҳо гурӯҳҳои алоҳида ва ташкилотҳои сиёсӣ, балки гурӯҳҳои давлатҳо, ки дар блокҳои ҳарбию сиёсӣ ба ҳам омадаанд, метавонанд ба амалҳои ифротгароӣ даст бизананд. Дар давраҳои муайян ташкилот ва баъзе давлатҳо ифротгароиро ҳамчун усули тактикӣ истифода карда, тавассути он манфиатҳои хешро ҳимоя менамоянд.

Дар сиёсати ҷаҳонӣ ифротгароӣ мақоми махсусе пайдо намуда, он ба шакли мудҳиши зӯроварӣ табдил ёфтааст. Аз ин одамони бегуноҳи бисёре қурбони амалҳои ифротгароӣ мегарданд. Инро сарвари давлатамон Эмомалӣ Раҳмон пеш аз фоҷиаи 11-уми сентябри соли 2001 аллакай аз минбари СММ таъкид карда буд. Ин фоҷиа бори дигар нишон дод, ки ифротгароӣ бо сӯистифода аз тамоми имкониятҳо роҳи инкишофи давлатҳоро метавонад бигирад.

Аҳли ҷомеаи ҷаҳониро зарур аст, ки бо тамоми шаклҳои зуҳуроти ифротгароӣ мубориза барад. Пӯшида нест, ки дар сафҳои ифротгароёни дар мамлакатҳои араб ҷанганда, иддае аз ҷавонони гумроҳи мамлакати мо низ ширкат меварзанд. Ин падидаи номатлуб барои мардуми мо хеле нангин аст. Мо бояд пеши роҳи чунин амалҳои ношоямро бигирем ва ин амал бояд қатъиян маҳкум гардад. Чунин амалҳо ба тарбияи ватандӯстӣ, инсондӯстӣ эҳтиром ба хоки муқаддаси зодгоҳ, волидон, ҳамватанон, хешу пайвандон, халал расонида ба пешрафти давлат ба таври шаҳрвандию демократӣ монеа ворид месозад. Барои рафъи ин падидаҳои номатлуб муборизаи беамон бурдан вазифаи натанҳо давлат ва ҳокимият, балки кори ҳамаи шаҳрвандон аст.

Шодибек СОБИРӢ,
омӯзгори Донишкадаи давлатии забонҳои Тоҷикистон ба номи Сотим Улуғзода