СИЁСАТ
Шанбе 27 Апрел 2024 12:22
Дар замони кунунӣ муноқиша байни фаластиниҳо ва яҳудиён аз ҳама бардавом ва бемаънӣ дониста мешавад, ки ба умқи асрҳо меравад. Лек дар ин маврид бобати бардоштани тасаввуроти умумӣ аз хусуси чаро Исроил наметавонад дар фазои сулҳу осоиш вуҷуд дошта бошад, кофист ҳатто ба таври сатҳӣ ба таърихи садсолаи охир назар афканд.
Яҳудибадбинӣ дар Аврупо ва Русия, ғорат ва валангор сохтани макони зисти яҳудиён, ҷангу инқилобҳо, нодорӣ ва аз ҳама муҳим орзу дар бораи давлати худӣ, яҳудиёнро водор мекард ба замини ҷаббориён баргарданд. Ин ҳолат оғози садсолаи пешин рух дод.
Чанде аз мавҷи яҳудиёни муҳоҷир мардуми маҳалии яҳудии Фаластинро ба худ омехта гардонд, ки бо арабҳо муносибати тӯли асрҳо шаклгирифта дош-танд. Тафриқа байни ин мардуми бо ҳам унс гирифта ба амал омад. Пасон ҷунбишҳо рух дод ва баъдан хун рехта шуд. Ба фаластиниҳо он чиз писанд набуд, ки яҳудиёни муҳоҷир мисли мустамликадорон бо мардуми таҳҷо муносибат мекарданд. Боз он ҳолат фаластиниҳоро нороҳат мекард, ки навомадагон хулқу атвори аврупоӣ доштанд. Илова бар он, ба ҷойи ба муҳити мавҷуда мутобиқ шудан, бо рафтори бетаваҷҷуҳӣ ба атрофиён ва бунёди маишати нав, иқоматгоҳҳои нав ва воқеияти нав мардуми фаластинро ба хашм меовард.
Ҳамин тавр, дар уфуқ шабаҳи давлати яҳудиён мавҷ мезад. Дар замине, ки арабҳо солҳои зиёд аз они худ медонис-танд. Яҳудиён ҳам ин мулкро аз худ медонистанд ва онҳо низ муддати зиёд ин ҷо иқомат доштанд. Дар ин маврид бояд зикр дошт, ки ҳамагӣ чанд сол пеш дар ин минтақа, яъне ҳудудҳои зисти яҳудиёну фаластиниҳо, яке аз пажӯҳишгоҳи кишварҳои аврупоӣ ҳафриёти бостоншиносӣ гузаронд ва муҳаққиқон исбот намуданд, ки дар ин ҳудуд пеш аз яҳудиён дигар мардумон зист доштаанд. Ин таҳқиқот ҳукуматдорони яҳудиро ба изтироб овард, зеро пайваста даъво доранд, ки ин ҳудуд маҳз ватани куҳани эшон аст.
Мувофиқи маълумот дар ин сарзамин қавму қабилаҳое зистаанд, ки бо номи ҳохоомонҳо ёдовар шудаю пешиниёни фаластинҳо дониста мешаванд. Баъдан асри 12 пеш аз милод, пешиниёни дигари фаластинҳо, ки ҳамчун филистимлинҳо ёдовар мешаванд, аз ҳудуди қисмати ҷануби шарқии нимҷазираи Балқон ва Осиёи хурд (ҳудудҳои имрӯзаи Туркиё) ба ин ҷо ворид шудаанд. Шояд аз таъсири мардумони форсзабони кимерҳо ё химерҳо, ки дар поёни нимҷазираи Балқон ва дигар қисматҳо сукунат гирифтанд. Мувофиқи маълумот филистимлинҳо бунёдгари шаҳрҳое чун Ғозаҳ ва Ашдод дониста мешаванд.
Моҳи ноябри 1947 ҷаласаи СММ бобати тақсими Фаластин ба ду давлати мустақил – арабҳо ва яҳудиён қарор баровард. Ба Байтулмуқаддас ва Вифлем мақоми махсус зери назорати СММ дода шуд. Қарордод ба ҳар ду ҷониб писанд наафтод. Ва дарҳол рӯзи дигар задухӯрд ба амал омад. Арабҳо ба Исроил ҳамла намуданд. Аммо ҷангро бохтанд. Исроили ҳамагӣ таъсисёфта ва сарҳадҳояш номуайян ғолиб омад.
Охири моҳи майи соли 1967 кишварҳои арабӣ артиши худро ба сарҳадҳои яҳудиён кашонда оварда таҳдид доштанд, ки кишвари яҳудиёнро аз рӯи замин нест хоҳанд кард. Исроил зарбаи ҷавобӣ дод ва муддати шаш рӯз ҳама кор анҷом ёфт. Зери истилои яҳудиён минтақаи Ғозаҳ, соҳили ғарбии рӯди Урдун ва қисмати шарқии Байтулмуқаддас қарор ёфт. Яҳудиён ҳамчунин баландиҳои Ҳоланро аз ҳисоби Сурия ва нимҷазираи Синойро аз ҳудуди Миср ба тасарруфи худ дароварданд.
Аз он лаҳза муноқиша ҳамчун амали пайваста шуда монд. Арабҳо амалан ба душмани қаттоли давлати яҳудиён табдил ёфта, умеди онҳо баҳри таъсиси давлати Фаластин ба ояндаи торик мубаддал гардид.
Сокинони минтақаи Ғозаҳ ва соҳили ғарбии рӯди Урдун ҳамин тавр дигар ба зодгоҳ баргашта натавонистанд. Исроил дар симои онҳо таҳдид ба арабикунонӣ ва пурра нестшавии давлати худро медид.
Кунун дар Ғозаҳ то 2 миллион ва дар соҳили ғарбии рӯди Урдун то 3 миллион фаластинӣ зист доранд. Мувофиқи маълумоти СММ дар кишварҳои ҳамсояи минтақа то 6 миллион фаластинӣ сукунат гирифтаанд. Барои муқоиса аҳолии Исроил то 10 миллион нафар мерасад, ки аз ин ҳисоб то 2 миллион фаластиниҳо мебошанд.
Дар ин баробар яҳудиён дар ҳудудҳои затбкарда мардуми худро ҷой додаанд. Мувофиқи маълумоти СММ дар соҳили ғарбии Урдун беш аз ним миллион ва дар қисмати шарқии Байтулмуқаддас то 200 ҳазор яҳудӣ ҷо карда шудаанд. Ҳамчунин, дар баландиҳои Ҳолан чандин иқоматгоҳҳо мавҷуд аст. Дар минтақаи Ғозаҳ бошад, яҳудиён вуҷуд надоранд. Ҷомеаи ҷаҳонӣ бунёди иқоматгоҳҳоро дар ҳудудҳои арабнишин ғайриқонунӣ мешуморад, яҳудиён бошанд худро ҳақ мебароранд. Масъалаи гурезагон ва бунёди иқоматгоҳҳо тамоми масоилро бобати танзими вазъ ба кӯчаи сарбаста ворид сохта, ҳатто имкон намедиҳад, масъалаи асосӣ – бобати мақоми Байтулмуқаддас ва бунёди давлати Фаластин бардошта шавад.
Фасли поизи имсол ҳаракати Ҳамос ба Исроил ҳамла овард ва ҷанги нав оғоз ёфт. Гурӯҳи Ҳамос аз гурӯҳи нисбатан ороми Фатҳ чандин сол пеш минтақаи Ғозаҳро зада гирифта, зери тасарруфи худ даровард. Зери назорати Фатҳ соҳили ғарбии рӯди Урдун боқӣ монд. Аз он дам то кунун Ҳамос бо Исроил ҳамеша дар ҷанг аст. Аз ин ваҷҳ Исроил соли 2005 тамоми яҳудиёнро аз он ҷо берун овардаю атрофи минтақаро бо девори баланд печонд.
Мушакборон ва ҳамлаҳои заминии охирини ҳаракати Ҳамос боиси фавти 1400 нафар ва ба асорат афтидани беш аз 200 нафар аз ҷониби Исроил гардид. Ҳамлаҳои ҷавобии артиши яҳудиён, махсусан мушак ва бомбаборонкуниҳо сабабгори ҳалокати беш аз ҳашт ҳазор нафар аз ҷониби фаластиниҳо шудааст.
Чунин ҷанги бемаънию хунин вокунишу эътирозҳои зиёдро дар олам ба бор овард. Комиссари UNRWA (оҷонсии шарқиназдикии СММ доир ба ёрӣ ба фирориёни фаластинӣ) Филипп Лаззарини изҳор доштааст, ки “дар минтақаи Ғозаҳ дигар ягон ҷойи амн намондааст”.
“Муддати се ҳафтаи муноқишаҳо дар Ғозаҳ, фавти кӯдакон аз шумори фавти ҳамасолаи хурдсолон дар манотиқи даргири бист кишвари олам муддати се соли охир бештар аст”, – омадааст дар сомонаи созмони хайрияи “Save the Children”. Ин созмон ба маълумоти Вазорати тандурустии Ғозаҳ ва Исроил такя дорад, ки оғоз аз 7 октябр 3257 тифлон фавтидаанд. Аз ҷумла, дар Ғозаҳ – 3195, соҳили ғарбии рӯди Урдун – 33 ва Исроил – 29 тифл фавтидаанд, нигоштааст хабаргузории “ТАСС”.
Ба иттилои шабакаи телевизионии “Sky News” дар шаҳри Лондон (пойтахти Бритониё) ҳазорҳо нафар ба тарафдории Фаластин ба кучаҳо баромада, талаб карданд, то рехтани хуни мардуми бегуноҳ бас карда шавад.
Шоми якшанбе ба фурудгоҳи Махачқалъа (пойтахти кишвари Доғистони дар ҳайати Русия буда) садҳо нафар ҷавонони хундарҷӯши эътирозгар ворид шуда, дар пайи ҷусутҷӯйи мусофирони аз Исроил фирор карда шуданд. Тавре аз наворҳои дар шабакаҳои иҷтимоӣ паҳншуда дида мешавад, онҳо тамоми ҳуҷраҳои фурудгоҳро тагурӯ карда, ҳатто барои пайдо кардани тайёраи аз давлати исроилиҳо омада, ба хати парвоз ворид шуданд. Дар натиҷаи бетартибиҳо беш аз бист нафар ҷароҳат бардошт.
Гуфтушунидҳо дар бораи сулҳ, ба эътидол овардани масъалаи фаластиниҳо ва вазъи зисти эшон муддати ним аср бо нокомиҳои пайваста идома дорад. Расман ба гуфтушунидҳо Русия ва иттиҳоди Аврупо рабт доранд Лек миёнарави асосӣ ва пушту паноҳи яҳудиён ИМА маҳсуб меёбад.
Ин ҷанги аввалин нест ва аз афташ охирин ҳам нахоҳад буд. Рӯз то рӯз ин муноқишаи хунин шумори қурбониёнро афзуда, фарорасии сулҳро дар Шарқи наз-дик ба дуриҳо афкандаю ба як шабаҳи норавшан табдил медиҳад.
Яҳудибадбинӣ дар Аврупо ва Русия, ғорат ва валангор сохтани макони зисти яҳудиён, ҷангу инқилобҳо, нодорӣ ва аз ҳама муҳим орзу дар бораи давлати худӣ, яҳудиёнро водор мекард ба замини ҷаббориён баргарданд. Ин ҳолат оғози садсолаи пешин рух дод.
Чанде аз мавҷи яҳудиёни муҳоҷир мардуми маҳалии яҳудии Фаластинро ба худ омехта гардонд, ки бо арабҳо муносибати тӯли асрҳо шаклгирифта дош-танд. Тафриқа байни ин мардуми бо ҳам унс гирифта ба амал омад. Пасон ҷунбишҳо рух дод ва баъдан хун рехта шуд. Ба фаластиниҳо он чиз писанд набуд, ки яҳудиёни муҳоҷир мисли мустамликадорон бо мардуми таҳҷо муносибат мекарданд. Боз он ҳолат фаластиниҳоро нороҳат мекард, ки навомадагон хулқу атвори аврупоӣ доштанд. Илова бар он, ба ҷойи ба муҳити мавҷуда мутобиқ шудан, бо рафтори бетаваҷҷуҳӣ ба атрофиён ва бунёди маишати нав, иқоматгоҳҳои нав ва воқеияти нав мардуми фаластинро ба хашм меовард.
Ҳамин тавр, дар уфуқ шабаҳи давлати яҳудиён мавҷ мезад. Дар замине, ки арабҳо солҳои зиёд аз они худ медонис-танд. Яҳудиён ҳам ин мулкро аз худ медонистанд ва онҳо низ муддати зиёд ин ҷо иқомат доштанд. Дар ин маврид бояд зикр дошт, ки ҳамагӣ чанд сол пеш дар ин минтақа, яъне ҳудудҳои зисти яҳудиёну фаластиниҳо, яке аз пажӯҳишгоҳи кишварҳои аврупоӣ ҳафриёти бостоншиносӣ гузаронд ва муҳаққиқон исбот намуданд, ки дар ин ҳудуд пеш аз яҳудиён дигар мардумон зист доштаанд. Ин таҳқиқот ҳукуматдорони яҳудиро ба изтироб овард, зеро пайваста даъво доранд, ки ин ҳудуд маҳз ватани куҳани эшон аст.
Мувофиқи маълумот дар ин сарзамин қавму қабилаҳое зистаанд, ки бо номи ҳохоомонҳо ёдовар шудаю пешиниёни фаластинҳо дониста мешаванд. Баъдан асри 12 пеш аз милод, пешиниёни дигари фаластинҳо, ки ҳамчун филистимлинҳо ёдовар мешаванд, аз ҳудуди қисмати ҷануби шарқии нимҷазираи Балқон ва Осиёи хурд (ҳудудҳои имрӯзаи Туркиё) ба ин ҷо ворид шудаанд. Шояд аз таъсири мардумони форсзабони кимерҳо ё химерҳо, ки дар поёни нимҷазираи Балқон ва дигар қисматҳо сукунат гирифтанд. Мувофиқи маълумот филистимлинҳо бунёдгари шаҳрҳое чун Ғозаҳ ва Ашдод дониста мешаванд.
Моҳи ноябри 1947 ҷаласаи СММ бобати тақсими Фаластин ба ду давлати мустақил – арабҳо ва яҳудиён қарор баровард. Ба Байтулмуқаддас ва Вифлем мақоми махсус зери назорати СММ дода шуд. Қарордод ба ҳар ду ҷониб писанд наафтод. Ва дарҳол рӯзи дигар задухӯрд ба амал омад. Арабҳо ба Исроил ҳамла намуданд. Аммо ҷангро бохтанд. Исроили ҳамагӣ таъсисёфта ва сарҳадҳояш номуайян ғолиб омад.
Охири моҳи майи соли 1967 кишварҳои арабӣ артиши худро ба сарҳадҳои яҳудиён кашонда оварда таҳдид доштанд, ки кишвари яҳудиёнро аз рӯи замин нест хоҳанд кард. Исроил зарбаи ҷавобӣ дод ва муддати шаш рӯз ҳама кор анҷом ёфт. Зери истилои яҳудиён минтақаи Ғозаҳ, соҳили ғарбии рӯди Урдун ва қисмати шарқии Байтулмуқаддас қарор ёфт. Яҳудиён ҳамчунин баландиҳои Ҳоланро аз ҳисоби Сурия ва нимҷазираи Синойро аз ҳудуди Миср ба тасарруфи худ дароварданд.
Аз он лаҳза муноқиша ҳамчун амали пайваста шуда монд. Арабҳо амалан ба душмани қаттоли давлати яҳудиён табдил ёфта, умеди онҳо баҳри таъсиси давлати Фаластин ба ояндаи торик мубаддал гардид.
Сокинони минтақаи Ғозаҳ ва соҳили ғарбии рӯди Урдун ҳамин тавр дигар ба зодгоҳ баргашта натавонистанд. Исроил дар симои онҳо таҳдид ба арабикунонӣ ва пурра нестшавии давлати худро медид.
Кунун дар Ғозаҳ то 2 миллион ва дар соҳили ғарбии рӯди Урдун то 3 миллион фаластинӣ зист доранд. Мувофиқи маълумоти СММ дар кишварҳои ҳамсояи минтақа то 6 миллион фаластинӣ сукунат гирифтаанд. Барои муқоиса аҳолии Исроил то 10 миллион нафар мерасад, ки аз ин ҳисоб то 2 миллион фаластиниҳо мебошанд.
Дар ин баробар яҳудиён дар ҳудудҳои затбкарда мардуми худро ҷой додаанд. Мувофиқи маълумоти СММ дар соҳили ғарбии Урдун беш аз ним миллион ва дар қисмати шарқии Байтулмуқаддас то 200 ҳазор яҳудӣ ҷо карда шудаанд. Ҳамчунин, дар баландиҳои Ҳолан чандин иқоматгоҳҳо мавҷуд аст. Дар минтақаи Ғозаҳ бошад, яҳудиён вуҷуд надоранд. Ҷомеаи ҷаҳонӣ бунёди иқоматгоҳҳоро дар ҳудудҳои арабнишин ғайриқонунӣ мешуморад, яҳудиён бошанд худро ҳақ мебароранд. Масъалаи гурезагон ва бунёди иқоматгоҳҳо тамоми масоилро бобати танзими вазъ ба кӯчаи сарбаста ворид сохта, ҳатто имкон намедиҳад, масъалаи асосӣ – бобати мақоми Байтулмуқаддас ва бунёди давлати Фаластин бардошта шавад.
Фасли поизи имсол ҳаракати Ҳамос ба Исроил ҳамла овард ва ҷанги нав оғоз ёфт. Гурӯҳи Ҳамос аз гурӯҳи нисбатан ороми Фатҳ чандин сол пеш минтақаи Ғозаҳро зада гирифта, зери тасарруфи худ даровард. Зери назорати Фатҳ соҳили ғарбии рӯди Урдун боқӣ монд. Аз он дам то кунун Ҳамос бо Исроил ҳамеша дар ҷанг аст. Аз ин ваҷҳ Исроил соли 2005 тамоми яҳудиёнро аз он ҷо берун овардаю атрофи минтақаро бо девори баланд печонд.
Мушакборон ва ҳамлаҳои заминии охирини ҳаракати Ҳамос боиси фавти 1400 нафар ва ба асорат афтидани беш аз 200 нафар аз ҷониби Исроил гардид. Ҳамлаҳои ҷавобии артиши яҳудиён, махсусан мушак ва бомбаборонкуниҳо сабабгори ҳалокати беш аз ҳашт ҳазор нафар аз ҷониби фаластиниҳо шудааст.
Чунин ҷанги бемаънию хунин вокунишу эътирозҳои зиёдро дар олам ба бор овард. Комиссари UNRWA (оҷонсии шарқиназдикии СММ доир ба ёрӣ ба фирориёни фаластинӣ) Филипп Лаззарини изҳор доштааст, ки “дар минтақаи Ғозаҳ дигар ягон ҷойи амн намондааст”.
“Муддати се ҳафтаи муноқишаҳо дар Ғозаҳ, фавти кӯдакон аз шумори фавти ҳамасолаи хурдсолон дар манотиқи даргири бист кишвари олам муддати се соли охир бештар аст”, – омадааст дар сомонаи созмони хайрияи “Save the Children”. Ин созмон ба маълумоти Вазорати тандурустии Ғозаҳ ва Исроил такя дорад, ки оғоз аз 7 октябр 3257 тифлон фавтидаанд. Аз ҷумла, дар Ғозаҳ – 3195, соҳили ғарбии рӯди Урдун – 33 ва Исроил – 29 тифл фавтидаанд, нигоштааст хабаргузории “ТАСС”.
Ба иттилои шабакаи телевизионии “Sky News” дар шаҳри Лондон (пойтахти Бритониё) ҳазорҳо нафар ба тарафдории Фаластин ба кучаҳо баромада, талаб карданд, то рехтани хуни мардуми бегуноҳ бас карда шавад.
Шоми якшанбе ба фурудгоҳи Махачқалъа (пойтахти кишвари Доғистони дар ҳайати Русия буда) садҳо нафар ҷавонони хундарҷӯши эътирозгар ворид шуда, дар пайи ҷусутҷӯйи мусофирони аз Исроил фирор карда шуданд. Тавре аз наворҳои дар шабакаҳои иҷтимоӣ паҳншуда дида мешавад, онҳо тамоми ҳуҷраҳои фурудгоҳро тагурӯ карда, ҳатто барои пайдо кардани тайёраи аз давлати исроилиҳо омада, ба хати парвоз ворид шуданд. Дар натиҷаи бетартибиҳо беш аз бист нафар ҷароҳат бардошт.
Гуфтушунидҳо дар бораи сулҳ, ба эътидол овардани масъалаи фаластиниҳо ва вазъи зисти эшон муддати ним аср бо нокомиҳои пайваста идома дорад. Расман ба гуфтушунидҳо Русия ва иттиҳоди Аврупо рабт доранд Лек миёнарави асосӣ ва пушту паноҳи яҳудиён ИМА маҳсуб меёбад.
Ин ҷанги аввалин нест ва аз афташ охирин ҳам нахоҳад буд. Рӯз то рӯз ин муноқишаи хунин шумори қурбониёнро афзуда, фарорасии сулҳро дар Шарқи наз-дик ба дуриҳо афкандаю ба як шабаҳи норавшан табдил медиҳад.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед