11 июли соли 2017 дар Кохи Борбад бахшида ба 10-солагии Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” мулоқоти таърихии Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо фаъолон ва намояндагони ҳамаи табақаҳои ҷомеаи кишвар баргузор шуд. Мулоқот басо хотирмон, самимӣ ва пурмуҳтаво буд. Дар суханронии Пешвои муаззами миллат амали 10-солаи ин қонуни воқеан ҳам миллӣ ба таври амиқ таҳлил гашт ва барои такмили минбаъдаи он пешниҳодҳои мушаххасу илман асоснок ироа гардиданд. Сарвари давлат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид намуданд, ки мақсади асосии қонуни мазкур, пеш аз ҳама, раҳоии мардум аз банди хурофотпарастӣ ва таассубу худнамоӣ мебошад. Ва ҳамин маъниро ҳанӯз 24 майи соли 2007 чунин таъкид дошта буданд: “Мо имрӯз барои тамоман аз байн бурдан ё барҳам додани расму оинҳои халқӣ ва маросимҳои динӣ ҷамъ наомадаем, балки мақсади асосиамон ин аст, ки дар баробари муайян кардани меъёрҳои баргузории онҳо ба раҳоии мардуми кишвар аз банди худнамоӣ ва таассубу хурофотпарастӣ оғози нек бахшем”. Яъне, “то расму оин ва маросимҳои милливу динии худро ба як низоми муайян надарорем ва хароҷоти беҳудаву зиёдатии мардумро аз байн набарем, ба қабулу татбиқи барномаҳои давлатӣ ва сарфи маблағҳои зиёд дар масъалаи паст кардани сатҳи камбизоатии аҳолӣ ба натиҷаҳои дилхоҳу назаррас ноил шуда наметавонем”.

Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун Сарвари ғамхори миллат барои таъмини зиндагии осудаи мардум тамоми чораҳоро андешида, бо мо – аҳли зиё, ҳамчунин, фаъолони кишвар, уламои дин машварат ороста, ба хулоса омаданд, ки қонуни танзим дар 10 сол барои сокинони Тоҷикистон хеле сабукиҳо оварда бошад ҳам, имрӯз он ба такмил ниёз дорад, то ки мардуми заҳматпешаи мамлакат аз душвориҳои азими сохтаю бофта ва бидъатҳо ба куллӣ халосӣ ёбанд. Таҳлилҳои амиқи воқеӣ ва илман асоснок моро ба қабули тағйиру иловаҳо ба қонуни мазкур водор сохт ва пешниҳоду дархостҳои мардум дар суханронии пурмуҳтавои Пешвои миллат акси худро ёфтанд.

Мутобиқи илова ба модаи 5-уми қонуни мазкур дар ҳамаи корхонаву идораҳое, ки новобаста аз шакли моликияташон зиёда аз 30 нафар корманд доранд, комиссияи ҷамъиятӣ ташкил карда мешавад ва ин комиссия тибқи Қонун ва низомномаи идора, ки аз тарафи роҳбар тасдиқ карда мешавад, амал менамояд. Низомномаи намунавии комиссияҳои ҷамъиятиро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мекунад. Яъне, минбаъд ҳар як идораву муассиса ҷиҳати пешгирии қонунвайронкунии кормандонашон тадбирҳои зарурӣ меандешанд.

Яке аз тағйироти муҳим ба моддаи 7 ворид гаштааст, ки он дар рӯзҳои иди Рамазон ва Қурбон оростани дастархони хоксоронаи камхарҷ ва маънавиро тақозо менамояд. Ва ҳамин тағйирот боис гашт, ки иди Қурбон имсол нисбат ба солҳои пеш хеле камхарҷу хоксорона баргузор гардид. Ин амал буҷети ҳазорҳо хонаводаҳоро аз харҷи барзиёдатӣ халос кард.

Хатнасур билкул тағйир ёфт. Мутобиқи иловаҳои воридшуда хатнасур танҳо дар доираи оила, бе даъвати санъаткорон гузаронида мешаваду маъракаи ақиқа манъ карда шуд. Беҳтарин дигаргунист ин, зеро ба падару модарон имкон фароҳам меояд, ки бо маблағи сарфашуда барои фарзандонашон китобу дафтар, мизу курсии хониш муҳайё созанд ё барои фардои дурахшони онҳо дар бонкҳо суратҳисоб кушоянд. Ҳамчунин, чунин сабукӣ дар қисми 4 моддаи 10 омадааст, ки мутобиқи он волидон метавонанд аз маблағи сарфагаштаи тӯйи арӯсию домодӣ каму костии зиндагии оилаи навбунёдро бартараф созанд.

Маросими азодорӣ ба мардум мушкилоти зиёд меовард. Агар ба асарҳои шоиру нависандагони классик ва муосир назар афканем, мазаммати чунин зиёдаравиҳо аз ҷониби диндорон ҳамеша зери тозиёнаи танқид гирифта мешуданд. Инро метавон аз осори гаронбаҳои Мушфиқӣ ва устод Садриддин Айнӣ дарёфт. Махсусан аз повести “Одина” ва романи “Дохунда”-и устод Айнӣ. Қаҳрамонони асосии ин асарҳо пас аз дафни наздикону пайвандони худ аз бойҳову судхӯрони маҳаллӣ қарздор шуда, ба ғулом табдил меёфтанд. Аз ин рӯ, дар таҳрири нави Қонун маъракаи азодорӣ хеле сабук карда шудааст. Мутобиқи иловаҳои воридгашта тартиби гузарондани маросими дафну азодориро мақоми ваколатдор муайян мекунад ва ҳам маросимҳои “се”, “чил” ва “сол” бе забҳи чорво ва додани таом сурат мегиранд.

Қонуни мазкур нахустин қонуни миллии Тоҷикистон аст ва онро иқдоми муҳимтарини таърихӣ номидан мумкин аст. Ва ин иқдоми таърихӣ бевосита аз ҷониби Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба мардуми фарҳангофари кишвар ироа гашт. Қонун дар тӯли 10 соли амал ҷашну маъракаҳоро ба низом даровард, ба дастархони халқ файзу баракат овард, анъанаҳои некро тақвият бахшид, хароҷоти беҳуда кам шуд, сатҳи некуаҳволии мардум боло рафт, шароит фароҳам омад, ки волидон бештар ба илмомӯзии фарзандон маблағ сарф намоянд, на ин ки шиками туфайлихӯронро пур созанд. Масалан, тибқи маълумоти оморӣ дар 10 сол танҳо дар шаҳри Душанбе аз тарафи комиссияҳои доимӣ зиёда аз 14 ҳазор хатнасур, бештар аз 48 ҳазор ҷашни арӯсию домодӣ бо харҷи кам ба қайд гирифта шуда, амалҳои эҳсонкорӣ дар пойтахт зиёд гаштаанд. Аз ҳисоби маблағҳои хайриявӣ дар ин муддат 380 тӯйи домодиву 5840 хатнасур доир карда шудааст.

Акунун имрӯз вазифаи аҳли зиё он аст, ки бо сокинони маҳаллаҳо, шаҳру ноҳияҳо мулоқотҳо ороста, бо ёдоварӣ аз фарҳанги ғании аҷдодон дар оростани хони ҷашнӣ ва маросимӣ аз суннатҳои неки миллии мардуми кишвар хотиррас карда, ба халқи тамаддунофари Тоҷикистон хатару зиёни зиёдаравӣ, таассубу хурофот, бегонапарастӣ ва оқибатҳои бади онро фаҳмонанд.

Раъно ИМОМАЛИЕВА, омӯзгори ДДФСТ ба номи Мирзо Турсунзода