СИЁСАТ
Якшанбе 28 Апрел 2024 05:12
Толибон (гурӯҳи мамнуъ дар Тоҷикистон) баъди зери тасарруф даровардани Афғонистон дар ин кишвар қоидаву қавонини худро ҷорӣ намуданд, ки дар бештари ҳолатҳо ҳуқуқи занон зери суол меравад.
Дар аввал Толибон қавл доданд, ки занону духтарони афғонро аз ҳаққи кору таҳсил маҳрум намекунанд. Вале чанде нагузашта Вазорати кор бо занони ин кишварро бастанд ва фаъолияти занонро дар умури давлатӣ манъ карданд. Дар донишгоҳу мактабҳо таҳсили духтарону писаронро дар алоҳидагӣ ба роҳ монда, ғайр аз ин, даҳҳо маҳдудиятҳои дигарро барои занон ҷорӣ карданд. Ин ҳолат боиси нигаронии занони афғон ва бисёре аз кишварҳои минтақа гаштааст. Коршиносон низ дар ин маврид назарҳои гуногунро ироа мекунанд.
ТОЛИБОН АЗ ЗАНОН МЕТАРСАНД!
Чаро Толибон ҳуқуқи занонро зери по мекунанд? Онҳо аз занҳои ин сарзамин чӣ мехоҳанд? Ё аз оне, ки имрӯз занҳо аз ҳуқуқҳои худ дифоъ мекунанд ва бар зидди онҳо бармехезанд, тарс доранд? Магар ин тоифа ба зан нафрат дорад ё?..
Муҳаммад Наим, сухангӯи Толибон чанде қабл изҳорот дод, ки занҳо агар дар мақомоти давлатӣ ва дигар ҷойҳо кору фаъолият кунанд ҳам, мушкилашон боқӣ мемонад ва ҳалли худро намеёбад.
“Агар як зан дар кадом вазорат ё мақомоте қарор гирад, оё мушкилоти тамоми занон ҳал мешавад? Чизеро, ки мо давоми 20 сол таҷриба кардем. Вазорате ба номи занон буд, аммо мутаассифона занҳо ҳамон қишре буданд, ки аз ҳар давр вобаста буданд. Бо мушкилоти хонаводагӣ рӯ ба рӯ буданд. Ҳатто дар донишгоҳҳо, мактабҳо ва литсейҳо мушкилоти зиёде буд, ки ҳал нагардид”.
Вале Ҳасина Сoфӣ, сарпарасти собиқи Вазорати кор бо занони Афғонистон дар посух ба ин изҳороти сухангӯи Толибон ба расонаҳо гуфт, ки занони афғон дар тӯли 20 соли гузашта барои ҳаққу ҳуқуқҳои худ мубориза бурданд ва ҷойгоҳи худро миёни ҷомеаи Афғонистон пайдо намуданд, ки акнун аз он бенасибанд.
“Оё тайи 20 соли гузашта вазорати занон ва ниҳодҳои иҷтимоии занон набуд, то масъалаҳои занонро бар асоси додхоҳиҳое, ки мекарданд, мавриди таваҷҷуҳи роҳбарияти ҳукумат қарор медоданд? Оё додхоҳиҳо ва вуҷуди занон дар ҷаласаи аввале, ки Қонуни асосӣ эҷод мешуд, набуд, ки дар фасли дуюм ва моддаи 22 навиштанд, ки ҳамаи атбоҳо баробаранд? Оё муборизаи занон набуд, ки мо қавонин стратегия ва тарҳҳоеро доштем, ки бояд занонро дар ҳама вазифаҳои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ кумак мекард”,-гуфтааст хонум Ҳасина Софӣ.
Ба гуфтаи ин зани афғон, ҳуқуқи занони афғон барои он имрӯз поймол мегардад, ки онҳо як шаҳрванди фаъолу муассир будани худро собит карданд. Ба гуфтаи ӯ, пешрафти як зумра кишварҳо, аз ҷумла Тоҷикистон дар он аст, ки занон дар ин сарзаминҳо ҷойгоҳи худро доранд.
“Ягона далеле, ки имрӯз занҳо дар ҳошия гузошта шуданд ва ё ҳатто метавонем бигӯем, ҳазф шуданд, ҳамин аст, ки тавоноиашон ба ҳайси як шаҳрванди муассир барои инкишофи мамлакат собит шуд. Афғонистон ягона мамлакати исломӣ ва мусалмонӣ дар ҷаҳон нест. Мо ҳоло Тоҷикистонро мебинем, Ҳинду Покистонро мебинем. Эрону Арабистон ва Туркияро мебинем. Инҳо кишварҳое ҳастанд, ки пешрафт доранд, барои он ки занро ҳамчун як узви фаъоли ҷомеа ҳисоб карданд. Инҳо чӣ таърифе аз шариат доранд, ки бар асоси он дар ҷомеа барои зан ҷой нест? ”, - илова намудааст номбурда.
ТОЛИБОН РАБТЕ БА ИСЛОМ НАДОРАД
Толибон ҳамчунин қонун ва муқаррароти сахтеро нисбати занони ин кишвар ҷорӣ кардаанд, ки намунаи он манъи кори занон дар ҷойҳоест, ки мардон онҷо ҳузур доранд. Онҳо барои занон иҷоза додаанд, ки танҳо дар ҳоҷатхонаҳои занона кор кунанд. Толибон ҳар як амале, ки нисбати занон раво мебинанд, ба шариати ислом рабт медиҳанд. Оё воқеан ҳам ин амалҳои Толибон нисбати занон ба ислом рабте дорад?
Қосими Бекмуҳаммад, коршиноси масоили сиёсӣ мегӯяд, вуҷуди як зани донишомӯхта, мутахассис, дорои нақшу ҷойгоҳи иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва муҳимтар аз ҳама сиёсӣ барои Толибон хориҷ аз тасаввур аст.
Қосими Бекмуҳаммад бар он аст, ки амалҳои Толибон нисбати занон рабте ба ислом надорад ва ин ҷо нақши асосӣ танҳо хостаҳои иҷтимоии Толибон аст.
- Ба ибораи дигар, бештар боварҳои қабилавии онҳо аст, ки нақши зан дар ҷомеаро тақрибан ба сифр мерасонад. Барои як толиб зани хуб занест, ки бо либоси арӯсӣ вориди хонаи шавҳараш мешавад ва бо кафан аз он берун меояд. Яъне зан ҳеч гоҳе набояд дар иҷтимоиёт ҳузур дошта бошад. Бар асоси боварҳои онҳо, ҳатто ошкор шудани номи ҳамсар, хоҳар ва модари кас беномусӣ ва беғайратӣ таъбир мешавад. Аз ин назар, ҳузури занони Афғонистон дар саҳнаҳои иҷтимоӣ ва сиёсӣ бо эътиқод ва боварҳои Толибон комилан носозгор мебошад,-иброз дошт коршинос дар идома.
Адолати Мирзо, таҳлилгари тоҷик мегӯяд, ин рафторҳо аз ҷониби Толибон танҳо ба хотири ҷоҳилӣ ва ҳаросафкании ҷомеа анҷом дода мешавад: “Нақзи ҳуқуқи занон, дақиқтараш нодида гирифтани занон, ки ҷузъи муҳимми батни як ҷомеа аст, танҳо ба хотири ҷоҳилӣ аст. Толибон бо ҳар кӣ ва ҳар чӣ рӯшноӣ медиҳад, душманӣ меварзад. Бо занон, бо шоирон, бо фарҳангиён, бо рӯзноманигорон, бо савту суруду мусиқӣ, бо шодӣ”.
Ба гуфтаи ӯ, ин афрод як тӯдаи манкуртшудагонанд, ки дар рӯҳияи нафрат ба воя расидаву шакл гирифтаанд.
“Аз ин рӯ, сиёсати занситезона ба аҳволи рӯҳии онҳо созгор аст. Боз равоншиносон инро бояд беҳтар шарҳ бидиҳанд. Ҳаркӣ асари “Дуроҳаи бӯронӣ”-и Чингиз Айтматовро хонда бошад, ки он ҷо манқурт модарашро ҳадафи тир қарор дода, мекушад, равони толибонро хуб ташхис медиҳад”,-илова намуд номбурда.
ГИРДИҲАМОИҲОИ ЗАНОН БА МУҚОБИЛИ ТОЛИБОН
Чанд вақти ахир гирдиҳамоии занони афғон ба зидди Толибон зиёд мешавад ва бо талаби ҳимояти ҳуқуқи хеш ба хиёбонҳо мебароянд. Имрӯз занони афғон бо вуҷуди тирандозиву шаллоқзании Толибон тарс надоранд ва ба хотири дифоъ аз ҳуқуқу манфиатҳои худ бар муқобили онҳо меҷанганд. Рӯзҳои 7 ва 8-уми сентябр гирдиҳамоиҳо бар муқобили Толибон аз ҷониби занон дар шаҳрҳои Кобул, Ҳирот, Мазори Шариф ва Кундуз сурат гирифт.
Тазоҳурот баъди он сурат гирифт, ки Толибон таркиби ҳукуматашонро эълон карданд, ки дар он ягон зан нест. Вазорати занонро аз байн бурданду вазорати амри маъруф ва наҳйи мункар таъсис доданд.
Толибон дар даврони ҳукумроние, ки аз соли 1996 то 2000 доштанд, занонро аз кору таҳсил ва бе бурқа ё чодар ба берун рафтан манъ карда буданд. Занон инчунин ҳақ надоштанд, бе марди маҳрам (падару бародар ё ҳамсар) ба кӯча бароянд. Дар оилаҳое ҳам, ки мардон кушта шудаанд, занон ҳатто барои харидани хӯрока ба бозору дӯкон рафта наметавонистанд ва маҷбур чашм ба роҳи хешовандон менишастанд. Барои риоя накардани қоидаҳо занонро ҷазо медоданд.
Коршиносон мегӯянд, ҷойи нигаронӣ аст, ки имрӯз қудратҳои ҷаҳонӣ ва теъдоди зиёде аз кишварҳо ба таври ошкору пинҳонӣ дар пайи барқарор намудани муносибати хуб бо Толибон ҳастанд. Ин амали онҳо метавонад ба поймол шудани ҳуқуқи занон зарбаи сахттар занад.
Дар аввал Толибон қавл доданд, ки занону духтарони афғонро аз ҳаққи кору таҳсил маҳрум намекунанд. Вале чанде нагузашта Вазорати кор бо занони ин кишварро бастанд ва фаъолияти занонро дар умури давлатӣ манъ карданд. Дар донишгоҳу мактабҳо таҳсили духтарону писаронро дар алоҳидагӣ ба роҳ монда, ғайр аз ин, даҳҳо маҳдудиятҳои дигарро барои занон ҷорӣ карданд. Ин ҳолат боиси нигаронии занони афғон ва бисёре аз кишварҳои минтақа гаштааст. Коршиносон низ дар ин маврид назарҳои гуногунро ироа мекунанд.
ТОЛИБОН АЗ ЗАНОН МЕТАРСАНД!
Чаро Толибон ҳуқуқи занонро зери по мекунанд? Онҳо аз занҳои ин сарзамин чӣ мехоҳанд? Ё аз оне, ки имрӯз занҳо аз ҳуқуқҳои худ дифоъ мекунанд ва бар зидди онҳо бармехезанд, тарс доранд? Магар ин тоифа ба зан нафрат дорад ё?..
Муҳаммад Наим, сухангӯи Толибон чанде қабл изҳорот дод, ки занҳо агар дар мақомоти давлатӣ ва дигар ҷойҳо кору фаъолият кунанд ҳам, мушкилашон боқӣ мемонад ва ҳалли худро намеёбад.
“Агар як зан дар кадом вазорат ё мақомоте қарор гирад, оё мушкилоти тамоми занон ҳал мешавад? Чизеро, ки мо давоми 20 сол таҷриба кардем. Вазорате ба номи занон буд, аммо мутаассифона занҳо ҳамон қишре буданд, ки аз ҳар давр вобаста буданд. Бо мушкилоти хонаводагӣ рӯ ба рӯ буданд. Ҳатто дар донишгоҳҳо, мактабҳо ва литсейҳо мушкилоти зиёде буд, ки ҳал нагардид”.
Вале Ҳасина Сoфӣ, сарпарасти собиқи Вазорати кор бо занони Афғонистон дар посух ба ин изҳороти сухангӯи Толибон ба расонаҳо гуфт, ки занони афғон дар тӯли 20 соли гузашта барои ҳаққу ҳуқуқҳои худ мубориза бурданд ва ҷойгоҳи худро миёни ҷомеаи Афғонистон пайдо намуданд, ки акнун аз он бенасибанд.
“Оё тайи 20 соли гузашта вазорати занон ва ниҳодҳои иҷтимоии занон набуд, то масъалаҳои занонро бар асоси додхоҳиҳое, ки мекарданд, мавриди таваҷҷуҳи роҳбарияти ҳукумат қарор медоданд? Оё додхоҳиҳо ва вуҷуди занон дар ҷаласаи аввале, ки Қонуни асосӣ эҷод мешуд, набуд, ки дар фасли дуюм ва моддаи 22 навиштанд, ки ҳамаи атбоҳо баробаранд? Оё муборизаи занон набуд, ки мо қавонин стратегия ва тарҳҳоеро доштем, ки бояд занонро дар ҳама вазифаҳои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ кумак мекард”,-гуфтааст хонум Ҳасина Софӣ.
Ба гуфтаи ин зани афғон, ҳуқуқи занони афғон барои он имрӯз поймол мегардад, ки онҳо як шаҳрванди фаъолу муассир будани худро собит карданд. Ба гуфтаи ӯ, пешрафти як зумра кишварҳо, аз ҷумла Тоҷикистон дар он аст, ки занон дар ин сарзаминҳо ҷойгоҳи худро доранд.
“Ягона далеле, ки имрӯз занҳо дар ҳошия гузошта шуданд ва ё ҳатто метавонем бигӯем, ҳазф шуданд, ҳамин аст, ки тавоноиашон ба ҳайси як шаҳрванди муассир барои инкишофи мамлакат собит шуд. Афғонистон ягона мамлакати исломӣ ва мусалмонӣ дар ҷаҳон нест. Мо ҳоло Тоҷикистонро мебинем, Ҳинду Покистонро мебинем. Эрону Арабистон ва Туркияро мебинем. Инҳо кишварҳое ҳастанд, ки пешрафт доранд, барои он ки занро ҳамчун як узви фаъоли ҷомеа ҳисоб карданд. Инҳо чӣ таърифе аз шариат доранд, ки бар асоси он дар ҷомеа барои зан ҷой нест? ”, - илова намудааст номбурда.
ТОЛИБОН РАБТЕ БА ИСЛОМ НАДОРАД
Толибон ҳамчунин қонун ва муқаррароти сахтеро нисбати занони ин кишвар ҷорӣ кардаанд, ки намунаи он манъи кори занон дар ҷойҳоест, ки мардон онҷо ҳузур доранд. Онҳо барои занон иҷоза додаанд, ки танҳо дар ҳоҷатхонаҳои занона кор кунанд. Толибон ҳар як амале, ки нисбати занон раво мебинанд, ба шариати ислом рабт медиҳанд. Оё воқеан ҳам ин амалҳои Толибон нисбати занон ба ислом рабте дорад?
Қосими Бекмуҳаммад, коршиноси масоили сиёсӣ мегӯяд, вуҷуди як зани донишомӯхта, мутахассис, дорои нақшу ҷойгоҳи иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва муҳимтар аз ҳама сиёсӣ барои Толибон хориҷ аз тасаввур аст.
“Оё дунё зани намунаи Толибонро дидааст? Тасаввуре аз чунин зане дорад? На! Зеро Толибон тайи панҷ соли ҳукумати қаблии худ ҳеч гуна нақшеро барои занон қоил набуданд ва беш аз ду моҳи султаи дубораашон бар Афғонистон нишон медиҳад, ки барномае дар ин замина надоранд. Фақат фишорҳои ҷомеаи ҷаҳонӣ Толибонро водоштааст, то ночор ба пурсишҳои марбут ба занон посух гӯянд. Посухҳое, ки то ҳанӯз ҳеҷ нуктаеро дар мавриди сарнавишти иҷтимоии занони Афғонистон рӯшан накардааст”,-иброз менамояд коршинос.
Қосими Бекмуҳаммад бар он аст, ки амалҳои Толибон нисбати занон рабте ба ислом надорад ва ин ҷо нақши асосӣ танҳо хостаҳои иҷтимоии Толибон аст.
- Ба ибораи дигар, бештар боварҳои қабилавии онҳо аст, ки нақши зан дар ҷомеаро тақрибан ба сифр мерасонад. Барои як толиб зани хуб занест, ки бо либоси арӯсӣ вориди хонаи шавҳараш мешавад ва бо кафан аз он берун меояд. Яъне зан ҳеч гоҳе набояд дар иҷтимоиёт ҳузур дошта бошад. Бар асоси боварҳои онҳо, ҳатто ошкор шудани номи ҳамсар, хоҳар ва модари кас беномусӣ ва беғайратӣ таъбир мешавад. Аз ин назар, ҳузури занони Афғонистон дар саҳнаҳои иҷтимоӣ ва сиёсӣ бо эътиқод ва боварҳои Толибон комилан носозгор мебошад,-иброз дошт коршинос дар идома.
Адолати Мирзо, таҳлилгари тоҷик мегӯяд, ин рафторҳо аз ҷониби Толибон танҳо ба хотири ҷоҳилӣ ва ҳаросафкании ҷомеа анҷом дода мешавад: “Нақзи ҳуқуқи занон, дақиқтараш нодида гирифтани занон, ки ҷузъи муҳимми батни як ҷомеа аст, танҳо ба хотири ҷоҳилӣ аст. Толибон бо ҳар кӣ ва ҳар чӣ рӯшноӣ медиҳад, душманӣ меварзад. Бо занон, бо шоирон, бо фарҳангиён, бо рӯзноманигорон, бо савту суруду мусиқӣ, бо шодӣ”.
Ба гуфтаи ӯ, ин афрод як тӯдаи манкуртшудагонанд, ки дар рӯҳияи нафрат ба воя расидаву шакл гирифтаанд.
“Аз ин рӯ, сиёсати занситезона ба аҳволи рӯҳии онҳо созгор аст. Боз равоншиносон инро бояд беҳтар шарҳ бидиҳанд. Ҳаркӣ асари “Дуроҳаи бӯронӣ”-и Чингиз Айтматовро хонда бошад, ки он ҷо манқурт модарашро ҳадафи тир қарор дода, мекушад, равони толибонро хуб ташхис медиҳад”,-илова намуд номбурда.
ГИРДИҲАМОИҲОИ ЗАНОН БА МУҚОБИЛИ ТОЛИБОН
Чанд вақти ахир гирдиҳамоии занони афғон ба зидди Толибон зиёд мешавад ва бо талаби ҳимояти ҳуқуқи хеш ба хиёбонҳо мебароянд. Имрӯз занони афғон бо вуҷуди тирандозиву шаллоқзании Толибон тарс надоранд ва ба хотири дифоъ аз ҳуқуқу манфиатҳои худ бар муқобили онҳо меҷанганд. Рӯзҳои 7 ва 8-уми сентябр гирдиҳамоиҳо бар муқобили Толибон аз ҷониби занон дар шаҳрҳои Кобул, Ҳирот, Мазори Шариф ва Кундуз сурат гирифт.
Тазоҳурот баъди он сурат гирифт, ки Толибон таркиби ҳукуматашонро эълон карданд, ки дар он ягон зан нест. Вазорати занонро аз байн бурданду вазорати амри маъруф ва наҳйи мункар таъсис доданд.
Толибон дар даврони ҳукумроние, ки аз соли 1996 то 2000 доштанд, занонро аз кору таҳсил ва бе бурқа ё чодар ба берун рафтан манъ карда буданд. Занон инчунин ҳақ надоштанд, бе марди маҳрам (падару бародар ё ҳамсар) ба кӯча бароянд. Дар оилаҳое ҳам, ки мардон кушта шудаанд, занон ҳатто барои харидани хӯрока ба бозору дӯкон рафта наметавонистанд ва маҷбур чашм ба роҳи хешовандон менишастанд. Барои риоя накардани қоидаҳо занонро ҷазо медоданд.
Коршиносон мегӯянд, ҷойи нигаронӣ аст, ки имрӯз қудратҳои ҷаҳонӣ ва теъдоди зиёде аз кишварҳо ба таври ошкору пинҳонӣ дар пайи барқарор намудани муносибати хуб бо Толибон ҳастанд. Ин амали онҳо метавонад ба поймол шудани ҳуқуқи занон зарбаи сахттар занад.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед