ҶОМЕА
Ҷумъа 29 Март 2024 01:27
Моҳи феврали соли 1985 иштирокчии Ҷанги Бузурги Ватанӣ, ходими намоёни ҷамъиятӣ, устоди ҳазорҳо мутахассисони соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқи Тоҷикистон, Гадоӣ Одинаевро таъҷилан ба касалхонаи марказии ноҳияи Фархор оварданд. Дарди ҷонкоҳ ӯро хаста ва беҳол карда буд. Баъди муоина ва ташхис духтурони ҷарроҳ С. Занҷиров ва Б. Баротов, ки шогирдони ӯ буданд муайян карданд, ки дар дохили китфи чапаш оҳанпораҳои ҳаҷман хурду калон вуҷуд доранд ва онҳо сабаби дарду беҳолии ҷисмии устод гардидаанд. С. Занҷиров ҳатман гирифтани оҳанпораҳоро аз бадани бемор маслиҳат дод. Аммо касе ҷуръат намекард, ки ба бадани устоди муҳтарамашон теғ давонад.
“Роҳи дигари табобат надорад” гуфтани С. Занҷиров духтуронро ба амали қатъӣ водор сохт ва Б. Баротов, ки он вақт ҷарроҳи ҷавон буд, “Ман устодро ҷарроҳӣ мекунам” гуфт ва дигарон оҳи сабук кашиданд. Доруи рафъкунандаи дард ба Гадоӣ Одинаев таъсир накард ва ин ҳолат духтуронро ба ташвиш овард.
- Солҳои ҷанг амалиёти ҷарроҳиро бе гузаронидани доруи рафъкунандаи дард анҷом медоданд, - гуфт бобои Гадоӣ ва илова кард:
- Ман низ яке аз ҳамон ҷанговаронам, худнамоӣ нашавад бисёр тобовар ҳам ҳастам, бе ҳамон доруятон ҷарроҳӣ кардан гиред!..
Ҳангоми ҷарроҳӣ дар ҷабин ва рухсораи устод ҳубобчаҳои арақ пайдо шуданд. Маълум буд, ки дард сахт азияташ медиҳад, аммо ба қавли худаш «афсарони мустаъфӣ низ суст намеояд», пуртоқатӣ нишон медод. Ҳолати қарордоштаи устодашон ҳатто духтуронро ҳайрон карда буд…
Ду оҳанпораи аз китфи Одинаев гирифта чил сол «меҳмони» бадани ӯ буданд. ва баъди шифо ёфтан таърихи захмӣ гардиданашро ба духтурон чунин қисса кард:
- Охирҳои моҳи апрели соли 1945. Рӯзҳои охири Ҷанги Бузурги Ватанӣ буд. Лонаи фашизми Олмон – шаҳри Берлин дар муҳосираи Артиши шӯравӣ қарор дошт. Дар кӯчаву хиёбонҳо, маҳаллаҳо армияи шикастхурдаи фашистон муқобилати шадид нишон медоданд. Шаҳрро садои тири автомат, пулемёт, снарядҳои танкӣ, таркиши гранатаю минаҳои пешакӣ хобонидаи фашистон, дуди ғализи тунд аз таркишҳо ва бӯи борут фаро гирифта буд. Аскарону афсарони советӣ медонистанд, ки ин набарди охирин хоҳад буд ва фашистони истилогар дар лонаи худ бояд нобуд карда шуда, ҷаҳон аз шарри онҳо пок гардад. Фашистон роҳи гурез надоштанд ва ҳар як биноро ба қароргоҳи ҳарбӣ табдил дода, девонавор муқобилат нишон медоданд. Ба онҳо фармон дода шуда буд, ки қадаме қафо нагарданд ва бо арзиши ҷони худ нагузоранд, ки Армияи Шуравӣ Берлинро ишғол намояд.
Субҳи барвақт баъди субҳонаи кӯтоҳ ҷанговарони советӣ дар заминканҳо ва мавқеъҳои худ камин гирифта мунтазири амр буданд. Дар ҳамин лаҳзаҳо садои баланди ёвари командири разведка -капитан Одинаев ба гӯши ҷанговарони дар заминкани паҳлуӣ камин гирифта расид, ки гуфт: “Ба назди командири разведка ҳозир шавед!” Аз байни занҷираи қатори аскарони заминкан ҷавонмарди қадбаланду тануманди ҷисман обутобёфта, чашмони кабуду чеҳраи ориёидошта барои аз тири душман эмин будан нимахез шуда ба Ситод, ки сардори разведка дар он ҷо буд, роҳ гирифт. Баъди ворид гардидан капитан мавқеи низомӣ гирифта, дар бораи ҳозир шуданаш гузориш доданӣ шуд. Аммо капитан Малий бо ишораи даст ӯро аз гузоришдиҳӣ боздошта гуфт:
- Гриша (Одинаев Гадоиро командирону ҷанговарон ҳамин тавр ном мебурданд) ҳама умедҳоямон ба туст.
Симои капитан ҷиддӣ ва ташвишдор менамуд. Одинаев фаҳмид, ки ба разведка рафтан лозим.
- Омодаи супоришам, рафиқ капитан – гуфта вазъи низомӣ гирифт.
Ҳарду барои аниқ намудани супориш ба Ситоди полк рафтанд. Полковники сарсафед вазифаи дар пешистодаро шарҳ дода гуфт:
- Ҳаракати низомиёни мо дар ҳудуди минтақаи ҳуҷуми полки мо ба шаҳри Берлин аз тарафи гурӯҳҳои аз ҷиҳати стратегӣ мавқеи мувофиқ гирифта ва саропо яроқноку аз чашм ниҳони фашистон бо сабаби талафоти зиёди ҷонӣ боздошта шудаанд. Вазифаи гурӯҳи мо муайян намудани мавқеи миномётчиёни душман, дар харита қайд намудани онҳо ва дар асоси он бо зарбаҳои нишонрас нобуд сохтанашон мебошад. Ин вазифаро гурӯҳи 6 нафараи шумо бояд иҷро кунад,- ва ба капитан Гадоӣ Одинаев рӯ оварда илова кард полковник. - то бегоҳи рӯзи дигар бо натиҷаи қайди мавқеи миномётчиёни душман дар харитаи минтақаи ҳуҷуми аскарони полки мо дар шаҳри Берлин интизоратон мешавем. Супориш душвор аст. Ба шумо лозим меояд, ки дар ақибгоҳ ва ҳудуди душман амал кунед, яъне ҳар лаҳза ба фашистон рӯ ба рӯ шуданатон эҳтимол дорад. Ин супориш хеле хавфнок аммо тақдирсоз аст. Иҷрои он ҷони ҳазорон ҷанговарони моро аз марг наҷот медиҳад – гуфт полковник ва дар назди Гадоӣ Одинаев харитаи Берлинро кушода, шарҳ дод – ин шаб шумо ба назди ана ҳамин бинои нимвайронаи панҷошёна, ки ба мавқеи мо наздиктар аст, меравед ва вобаста ба вазъият амалҳои ояндаро иҷро мекунед.
- Дар ёд доред, ки дар атрофи шумо ҳар ҷо ҳар ҷо нуқтаҳои оташфишонии миномётии душмани хеле хуб пинҳонгардида қарор доранд ва гурӯҳҳои СС гардиш карда, онҳоро назорат мекунанд. Мумкин бо онҳо дар набард ҳам шавед, лекин супориш бояд иҷро гардад - амр кард полковник бо ҷиддияти низомӣ.
Гадоӣ Одинаев баъди лаҳзае андешидан ба полковник рӯ оварда:
- Иҷозат диҳед як чизро илова кунам!
Баъди иҷозат додани полковник, Гадоӣ Одинаев гуфт:
- Хоҳиш мекунам барои ҳар як аъзои дастаи разведка харитаи алоҳида тартиб дода шавад. Гуфта намешавад, ҷанг ҷанг аст. Кадоме аз мо имконият пайдо кард харитаро бо қайди мавқеи миномётчиёни душман ба Ситоди полк мерасонад. Гадоӣ Одинаев гуфтан нахост, ки “касе, ки зинда монад”. Ӯ аз ин калима худдорӣ намуда, онро ба калимаи “касе, ки имконият ёфт” иваз кард. Таклифи ӯ ба полковник маъқул шуда, ба пушташ тап – тап зада:
- Офарин Гриша, пешниҳоди қобили қабул аст - гуфта, супориш дод, ки барои ҳар кадом разведкачиён яктогӣ - шаш нусха харита тайёр карда ба Гадоӣ Одинаев диҳанд... Шабона онҳо ба ақибгоҳи душман, маҳаллаи марказии шаҳр, ки миномётчиёни душман мавқеъ гирифта буданд, партофта шуданд. Аз нисфи шаб то дамидани субҳ разведкачиён супоришро иҷро намуда, дар харитаҳо мавқеъҳои миномётчиёни душманро қайд карданд ва мувофиқи маслиҳати пешакӣ онҳо то равшан шудани рӯз дар чердаки бинои нимвайронаи панҷошиёнае, ки аз он мавқеъҳои атроф дида мешуд ҷамъ омаданд. Дар атрофи бино бошад, ҳар ҷо, ҳар ҷо гурӯҳҳои фашистон, аз ҷумла автоматчиён қароргоҳ доштанд. Бо ҳамин сабаб разведкачиён рӯзона аз бино баромада натавониста, то фуромадани торикӣ бояд интизор мешуданд. Барои таъмин намудани муҳофизати даста капитан Гадоӣ Одинаев ба гурӯҳаш фармон дод, ки аз чердак ба ошёнаи панҷум фуромада, ба ду гурӯҳ тақсим шуда, дар ду тарафи роҳрави ошёна хомӯшона фуромадани торикиро интизор шаванд.
Дар ин лаҳзаҳо ҷанговарон Ватан, наздикон ва навҷавонии худро ба ёд оварда, ба якдигар бо овози паст суҳбат оғоз карданд.
Гуфтугӯи ҳамяроқонро соати 9-и бегоҳ садои гапзанӣ бо забони немисӣ халалдор намуд. Гадоӣ Одинаев ба Володя нигариста гуфт:
- Кани бин киҳо “ташриф оварданд”. Володя оҳиставу беовоз поён фаромад ва баъди чанд лаҳза ба ошёнаи панҷум баромада:
- Гриша 20 аскари немис бо ду афсар, ҳама яроқҳояшон ба парондан омода, хонаҳои ошёнаи якумро аз назар гузаронида истодаанд, аз афташ биноро кофтуков мекунанд, - гуфт.
-Ҳа- а, мад кашид Гадоӣ Одинаев - 6 нафар муқобили 22 нафар, ҳеҷ гап не дӯстон ин бори аввал нест – ку! Ҳамин ки ба ошёнаи панҷум баромаданд аввал мо оташ мекушоем. Ба гурӯҳи сенафараи роҳрави тарафи рост муроҷиат карда:
- Шумо байни роҳрави ошёнаи панҷум ва чорум, дар паси девори даҳлези ин ошёнабуда мавқеъ гиред – ҳамин ки фашистон пас гаштанд шумо аз тарафи дигар оташ мекушоед. Супориш фаҳмо?!
- Фаҳмо - ҷавоб доданд ҷанговарон ва интизор шуданд. Ҳамин, ки фашистон ошёнаҳои поёниро санҷида ба ошёнаи 5-ум аз думболи якдигар баромадан гирифтанд, онҳоро оташи автоматҳои гурӯҳи Одинаев пешвоз гирифт. Гадоӣ Одинаев афсарони душманро нишон гирифта оташ кушод ва онҳо чун нахли бурида дар як лаҳза ба замин афтоданд.
Инро дида қисми дигари фашистон дар роҳрав ба қафо баргаштанд ва гурӯҳи дигари Одинев онҳоро “пешвоз” гирифт. Садои оташфишонӣ дастаи дигари фашистонро ба ин бино овард ва таносуби қувваҳо чанд маротиба ба фоидаи онҳо тағйир ёфт. Фашистон бо оташфишонии шадид ба ошёнаи панҷум мебаромаданд. Разведкачиён онҳоро амон надода, тирборонкуниро давом медоданд. Гадоӣ Одинаев аз зери роҳрави бетонӣ, ки муҳофизи беҳамтояш аз тири душман ҳалок гардида буд, охирини фашисти ростистодаро нишон гирифта, тир кушод…
Баъди нобуд кардани ин гурӯҳ, дастаи дигари автоматчиҳои СС ба ошёнаи аввали бино ворид шуданд.
Гадоӣ Одинаев рафиқонашро садо карда ҷавоб нашунид ва онҳоро афтода дида муоинаашон кард. Петро, Володя ва гурӯҳи сенафараи тарафи дигари роҳрав низ ҳалок гардида буданд. Гадоӣ Одинаев бо чолокӣ аз ҷайби онҳо харитаҳоро гирифта ба планшети худ гузошт ва бо нигоҳи ғамолудаву шоридани оби чашм хомӯшона ба онҳо хайрухуш намуда:
-Агар зинда монам номатонро зинда медорам бародарони азизам! - гуфта, ба ошёнаи сеюм фаромад. Ҳамин вақт боз овози аскарони немисро, ки ба ошёнаи якум даромада истода буданд, шунид. Одинаев дарҳои хонаҳои ошёнаи сеюмро як – як кушоданӣ мешуд, аммо онҳо қулф буданд. Дар охири роҳрав дареро тела дод ва он кушода шуд. Он устохонаи дуредгарӣ будааст, дар он ҷо дастгоҳҳои дуредгарӣ васл шуда паҳлӯи онҳо теппаи калони арамайдаҳои чӯб ва пораҳои парешони тахта мехобиданд. Г. Одинаев лаҳзае андешида ба қароре омад, ки худро зери аррамайдаҳои чӯб пинҳон кунад ва мувофиқи нишасти худ теппаи арамайдаҳоро кофта, аз болояш бо дастон арамайдаҳоро пӯшонид ва охирин гранатаи мондаашро тайёр намуда:
-Агар маро ошкор кунанд худам ва фашистонро метарконам - аз дил гузаронд ӯ.
Ҳамин вақт овози задани дар ва кушодани он баромад ва бо тирпаронии бетартибона аскарони немис ба устохонаи дуредгарӣ ворид шуда касеро наёфтанд. Гадоӣ Одинаев бетоқат гардида, хост аз ҷой бархезаду худро ба мобайни фашистон андохта гранатаашро тарконад. Аммо аскарони немис касеро надида тирпарониро бас карданд ва баъди лаҳзае баромада рафтанд. То гузаштани як ҳиси шаб Г. Одинаев дар ин хона монд. Қарибиҳои нимашаб оромӣ ҳукмфармо гардид, ӯ ба берун баромад. Азбаски мавқеи нуқтаҳои оташфишонии немисҳоро медонист ва дар харитааш онҳоро қайд карда буд, гаваккашон ба тарафи дигари роҳ гузашта, ба хатти фронт ва мавқеи аскарони Шӯравӣ роҳ пеш гирифт.
Роҳи баргашти онҳо пешакӣ муайян гардида буд: дар хатти фронт онҳоро танки советӣ тамғаи Т-34 бояд интизор мешуд. Гадоӣ Одинаев барои иҷрои супориш эҳтиёткорона ба пеш мерафт ва то соати 04 – и шаб ин ҳаракт давом ёфт. Дар назди яке аз теппаҳои аз таркиши снаряд пайдошуда ӯ суроби ду кас ва баъд сеюмро дид. Гурӯҳи фашистони автоматчӣ буданашонро фаҳмида, бо дандонҳояш нигоҳдораки (предохранители) гранатаи дар дасташбударо кашида, онро ба тарафи аскарони фашист ҳаво дод ва худро бо як ҷаҳиш ба чуқурии паҳлуи рост гирифт. Дар ҳамин лаҳза дарди ҷонкоҳе китф ва дасти чапашро сӯзонд ва аз ҷои захмингардида хун фавора зада ҷорӣ шуд. Гадоӣ Одинаев бо дасти дигараш он ҷойро сахт дошта:
- Агар хун зиёд равад супоришро иҷро карда наметавонам, аз дил гузаронида гаваккашону дар баъзе ҷойҳо ғелзанон ба хатти фронт наздик мешуд. Аммо дарди ҷонкоҳ ва хунравӣ аз захми тир қувваю дармонашро торафт суст мекард. Гадоӣ Одинаев охирин қувваашро ҷамъ намуд, баъд аз ҷой нимхез шуда бо як дасту ёрии пойҳо ба пеш хазидан гирифт. Ӯ охирин қувваашро сарф намуда, аз ҷой бархост ва дуртар аз худ танкро бо рақами барҷастаи «Т-34» дида, «Худиҳо!» (ба забони русӣ, «свои!») - гуфта, садо баровард ва ҳамон лаҳза беҳуш гардид…
Гадоӣ Одинаев баъди ду рӯз ба ҳуш омада худро болои кати беморӣ дар госпитал (шифохонаи саҳроии артиш) дид. Дасти чапаш аз китф поён то панҷаҳо докапеч буда, ҳар ҷо ҳар ҷо доғҳои хунини хӯшкшуда дошт. Духтурон ба ӯ гуфтанд, ки ду ё се порчаи хурди снаряди таркида дар дастатон мондааст ва онҳо дар шафати рагҳои хунгузар қарор доранд. Мо натавонистем, ки онҳоро гирем, зеро агар ба рагҳои хунгузар осебе мерасид, дастатон хушк мешуд ё онро буридан лозим меомад. Ҳоло бошад рагу пайвандҳояш фаъолияти муътадил доранд. Ба фикри мо то он замоне, ки дарду ноҷурии ин порчаҳо азобатон надиҳад онҳоро ҷунбонидан хатар дорад. Мумкин аст бо гузашти солҳо ва тағйири биологии бадан бо як амалиёти ҷарроҳии сабук оҳанпораҳо гирифта шаванд.
Баъди аз назди бемор рафтани духтурон дари хоначаи госпитал кушода шуда, ба он командири разведкаи полк Фёдор Петрович Малий даромад. Вай Гадоӣ Одинаевро бо чашмони кушода дида, қадаммониашро тезтар кард, паҳлуҳои ҳилъати сафеди дар китфаш партофташуда ба тарафҳо парешон мешуд, аммо чашмони командир медурахшиданд, чеҳрааш бо табассуми хушҳолона моил гардида, ба назди бемор омада:
- Салом Гриша! - гуфта, ба паҳлуи каташ нишаст, – офарин ба ту! Барои хизмат ташаккур! Аз рӯи харитаи ту мо мавқеъҳои миномётии душманро нобуд кардем. Рейхстаг гирифта шуд. Командири полк ба ту ташаккур гуфта ба мукофот пешниҳодат намудааст. Баъдан аз ҷойяш бархеста ба беморон ва табибони наздаш ҷамъшуда муроҷиат кард:
- Бародарон сулҳ шуд, сулҳ, Ҳамин замон акт дар бораи бе чуну чаро таслимшавии (капитулятсияи) Германияи фашистӣ имзо гардид – гуфта, изҳори шодмонӣ намуд.
Ҷанговарони бистарӣ бо нидои «Ура – а!» хурсандии худро изҳор намуда, якдигарро новобаста аз дарди дасту пой ва бадани докапечу захмини худ самимона бо ғалаба табрик мекарданд.
- Чи кор кунем Гриша! Ҷанг бе талафот намешавад, хусусан ҷанге, ки мо онро аз сар гузаронидем, - гуфта дилдориаш кард…
Ин қисса яке аз он амалиётест, ки Гадоӣ Одинаев, якчанд рӯз пеш аз имзо гардидани сулҳ ва таслимшавии Германияи фашистӣ анҷом дода буд ва он ҷони ҳазорон аскари советиро наҷот дод. Мутаассифона дар натиҷаи он разведкачии қаҳрамон ба маъюби дараҷаи дуюм табдил ёфт ва ҳамчун нишона аз ин амалиёт порчаҳои снаряди таркида дар баданаш монданд...
Сироҷиддини Қосим
“Роҳи дигари табобат надорад” гуфтани С. Занҷиров духтуронро ба амали қатъӣ водор сохт ва Б. Баротов, ки он вақт ҷарроҳи ҷавон буд, “Ман устодро ҷарроҳӣ мекунам” гуфт ва дигарон оҳи сабук кашиданд. Доруи рафъкунандаи дард ба Гадоӣ Одинаев таъсир накард ва ин ҳолат духтуронро ба ташвиш овард.
- Солҳои ҷанг амалиёти ҷарроҳиро бе гузаронидани доруи рафъкунандаи дард анҷом медоданд, - гуфт бобои Гадоӣ ва илова кард:
- Ман низ яке аз ҳамон ҷанговаронам, худнамоӣ нашавад бисёр тобовар ҳам ҳастам, бе ҳамон доруятон ҷарроҳӣ кардан гиред!..
Ҳангоми ҷарроҳӣ дар ҷабин ва рухсораи устод ҳубобчаҳои арақ пайдо шуданд. Маълум буд, ки дард сахт азияташ медиҳад, аммо ба қавли худаш «афсарони мустаъфӣ низ суст намеояд», пуртоқатӣ нишон медод. Ҳолати қарордоштаи устодашон ҳатто духтуронро ҳайрон карда буд…
Ду оҳанпораи аз китфи Одинаев гирифта чил сол «меҳмони» бадани ӯ буданд. ва баъди шифо ёфтан таърихи захмӣ гардиданашро ба духтурон чунин қисса кард:
- Охирҳои моҳи апрели соли 1945. Рӯзҳои охири Ҷанги Бузурги Ватанӣ буд. Лонаи фашизми Олмон – шаҳри Берлин дар муҳосираи Артиши шӯравӣ қарор дошт. Дар кӯчаву хиёбонҳо, маҳаллаҳо армияи шикастхурдаи фашистон муқобилати шадид нишон медоданд. Шаҳрро садои тири автомат, пулемёт, снарядҳои танкӣ, таркиши гранатаю минаҳои пешакӣ хобонидаи фашистон, дуди ғализи тунд аз таркишҳо ва бӯи борут фаро гирифта буд. Аскарону афсарони советӣ медонистанд, ки ин набарди охирин хоҳад буд ва фашистони истилогар дар лонаи худ бояд нобуд карда шуда, ҷаҳон аз шарри онҳо пок гардад. Фашистон роҳи гурез надоштанд ва ҳар як биноро ба қароргоҳи ҳарбӣ табдил дода, девонавор муқобилат нишон медоданд. Ба онҳо фармон дода шуда буд, ки қадаме қафо нагарданд ва бо арзиши ҷони худ нагузоранд, ки Армияи Шуравӣ Берлинро ишғол намояд.
Субҳи барвақт баъди субҳонаи кӯтоҳ ҷанговарони советӣ дар заминканҳо ва мавқеъҳои худ камин гирифта мунтазири амр буданд. Дар ҳамин лаҳзаҳо садои баланди ёвари командири разведка -капитан Одинаев ба гӯши ҷанговарони дар заминкани паҳлуӣ камин гирифта расид, ки гуфт: “Ба назди командири разведка ҳозир шавед!” Аз байни занҷираи қатори аскарони заминкан ҷавонмарди қадбаланду тануманди ҷисман обутобёфта, чашмони кабуду чеҳраи ориёидошта барои аз тири душман эмин будан нимахез шуда ба Ситод, ки сардори разведка дар он ҷо буд, роҳ гирифт. Баъди ворид гардидан капитан мавқеи низомӣ гирифта, дар бораи ҳозир шуданаш гузориш доданӣ шуд. Аммо капитан Малий бо ишораи даст ӯро аз гузоришдиҳӣ боздошта гуфт:
- Гриша (Одинаев Гадоиро командирону ҷанговарон ҳамин тавр ном мебурданд) ҳама умедҳоямон ба туст.
Симои капитан ҷиддӣ ва ташвишдор менамуд. Одинаев фаҳмид, ки ба разведка рафтан лозим.
- Омодаи супоришам, рафиқ капитан – гуфта вазъи низомӣ гирифт.
Ҳарду барои аниқ намудани супориш ба Ситоди полк рафтанд. Полковники сарсафед вазифаи дар пешистодаро шарҳ дода гуфт:
- Ҳаракати низомиёни мо дар ҳудуди минтақаи ҳуҷуми полки мо ба шаҳри Берлин аз тарафи гурӯҳҳои аз ҷиҳати стратегӣ мавқеи мувофиқ гирифта ва саропо яроқноку аз чашм ниҳони фашистон бо сабаби талафоти зиёди ҷонӣ боздошта шудаанд. Вазифаи гурӯҳи мо муайян намудани мавқеи миномётчиёни душман, дар харита қайд намудани онҳо ва дар асоси он бо зарбаҳои нишонрас нобуд сохтанашон мебошад. Ин вазифаро гурӯҳи 6 нафараи шумо бояд иҷро кунад,- ва ба капитан Гадоӣ Одинаев рӯ оварда илова кард полковник. - то бегоҳи рӯзи дигар бо натиҷаи қайди мавқеи миномётчиёни душман дар харитаи минтақаи ҳуҷуми аскарони полки мо дар шаҳри Берлин интизоратон мешавем. Супориш душвор аст. Ба шумо лозим меояд, ки дар ақибгоҳ ва ҳудуди душман амал кунед, яъне ҳар лаҳза ба фашистон рӯ ба рӯ шуданатон эҳтимол дорад. Ин супориш хеле хавфнок аммо тақдирсоз аст. Иҷрои он ҷони ҳазорон ҷанговарони моро аз марг наҷот медиҳад – гуфт полковник ва дар назди Гадоӣ Одинаев харитаи Берлинро кушода, шарҳ дод – ин шаб шумо ба назди ана ҳамин бинои нимвайронаи панҷошёна, ки ба мавқеи мо наздиктар аст, меравед ва вобаста ба вазъият амалҳои ояндаро иҷро мекунед.
- Дар ёд доред, ки дар атрофи шумо ҳар ҷо ҳар ҷо нуқтаҳои оташфишонии миномётии душмани хеле хуб пинҳонгардида қарор доранд ва гурӯҳҳои СС гардиш карда, онҳоро назорат мекунанд. Мумкин бо онҳо дар набард ҳам шавед, лекин супориш бояд иҷро гардад - амр кард полковник бо ҷиддияти низомӣ.
Гадоӣ Одинаев баъди лаҳзае андешидан ба полковник рӯ оварда:
- Иҷозат диҳед як чизро илова кунам!
Баъди иҷозат додани полковник, Гадоӣ Одинаев гуфт:
- Хоҳиш мекунам барои ҳар як аъзои дастаи разведка харитаи алоҳида тартиб дода шавад. Гуфта намешавад, ҷанг ҷанг аст. Кадоме аз мо имконият пайдо кард харитаро бо қайди мавқеи миномётчиёни душман ба Ситоди полк мерасонад. Гадоӣ Одинаев гуфтан нахост, ки “касе, ки зинда монад”. Ӯ аз ин калима худдорӣ намуда, онро ба калимаи “касе, ки имконият ёфт” иваз кард. Таклифи ӯ ба полковник маъқул шуда, ба пушташ тап – тап зада:
- Офарин Гриша, пешниҳоди қобили қабул аст - гуфта, супориш дод, ки барои ҳар кадом разведкачиён яктогӣ - шаш нусха харита тайёр карда ба Гадоӣ Одинаев диҳанд... Шабона онҳо ба ақибгоҳи душман, маҳаллаи марказии шаҳр, ки миномётчиёни душман мавқеъ гирифта буданд, партофта шуданд. Аз нисфи шаб то дамидани субҳ разведкачиён супоришро иҷро намуда, дар харитаҳо мавқеъҳои миномётчиёни душманро қайд карданд ва мувофиқи маслиҳати пешакӣ онҳо то равшан шудани рӯз дар чердаки бинои нимвайронаи панҷошиёнае, ки аз он мавқеъҳои атроф дида мешуд ҷамъ омаданд. Дар атрофи бино бошад, ҳар ҷо, ҳар ҷо гурӯҳҳои фашистон, аз ҷумла автоматчиён қароргоҳ доштанд. Бо ҳамин сабаб разведкачиён рӯзона аз бино баромада натавониста, то фуромадани торикӣ бояд интизор мешуданд. Барои таъмин намудани муҳофизати даста капитан Гадоӣ Одинаев ба гурӯҳаш фармон дод, ки аз чердак ба ошёнаи панҷум фуромада, ба ду гурӯҳ тақсим шуда, дар ду тарафи роҳрави ошёна хомӯшона фуромадани торикиро интизор шаванд.
Дар ин лаҳзаҳо ҷанговарон Ватан, наздикон ва навҷавонии худро ба ёд оварда, ба якдигар бо овози паст суҳбат оғоз карданд.
Гуфтугӯи ҳамяроқонро соати 9-и бегоҳ садои гапзанӣ бо забони немисӣ халалдор намуд. Гадоӣ Одинаев ба Володя нигариста гуфт:
- Кани бин киҳо “ташриф оварданд”. Володя оҳиставу беовоз поён фаромад ва баъди чанд лаҳза ба ошёнаи панҷум баромада:
- Гриша 20 аскари немис бо ду афсар, ҳама яроқҳояшон ба парондан омода, хонаҳои ошёнаи якумро аз назар гузаронида истодаанд, аз афташ биноро кофтуков мекунанд, - гуфт.
-Ҳа- а, мад кашид Гадоӣ Одинаев - 6 нафар муқобили 22 нафар, ҳеҷ гап не дӯстон ин бори аввал нест – ку! Ҳамин ки ба ошёнаи панҷум баромаданд аввал мо оташ мекушоем. Ба гурӯҳи сенафараи роҳрави тарафи рост муроҷиат карда:
- Шумо байни роҳрави ошёнаи панҷум ва чорум, дар паси девори даҳлези ин ошёнабуда мавқеъ гиред – ҳамин ки фашистон пас гаштанд шумо аз тарафи дигар оташ мекушоед. Супориш фаҳмо?!
- Фаҳмо - ҷавоб доданд ҷанговарон ва интизор шуданд. Ҳамин, ки фашистон ошёнаҳои поёниро санҷида ба ошёнаи 5-ум аз думболи якдигар баромадан гирифтанд, онҳоро оташи автоматҳои гурӯҳи Одинаев пешвоз гирифт. Гадоӣ Одинаев афсарони душманро нишон гирифта оташ кушод ва онҳо чун нахли бурида дар як лаҳза ба замин афтоданд.
Инро дида қисми дигари фашистон дар роҳрав ба қафо баргаштанд ва гурӯҳи дигари Одинев онҳоро “пешвоз” гирифт. Садои оташфишонӣ дастаи дигари фашистонро ба ин бино овард ва таносуби қувваҳо чанд маротиба ба фоидаи онҳо тағйир ёфт. Фашистон бо оташфишонии шадид ба ошёнаи панҷум мебаромаданд. Разведкачиён онҳоро амон надода, тирборонкуниро давом медоданд. Гадоӣ Одинаев аз зери роҳрави бетонӣ, ки муҳофизи беҳамтояш аз тири душман ҳалок гардида буд, охирини фашисти ростистодаро нишон гирифта, тир кушод…
Баъди нобуд кардани ин гурӯҳ, дастаи дигари автоматчиҳои СС ба ошёнаи аввали бино ворид шуданд.
Гадоӣ Одинаев рафиқонашро садо карда ҷавоб нашунид ва онҳоро афтода дида муоинаашон кард. Петро, Володя ва гурӯҳи сенафараи тарафи дигари роҳрав низ ҳалок гардида буданд. Гадоӣ Одинаев бо чолокӣ аз ҷайби онҳо харитаҳоро гирифта ба планшети худ гузошт ва бо нигоҳи ғамолудаву шоридани оби чашм хомӯшона ба онҳо хайрухуш намуда:
-Агар зинда монам номатонро зинда медорам бародарони азизам! - гуфта, ба ошёнаи сеюм фаромад. Ҳамин вақт боз овози аскарони немисро, ки ба ошёнаи якум даромада истода буданд, шунид. Одинаев дарҳои хонаҳои ошёнаи сеюмро як – як кушоданӣ мешуд, аммо онҳо қулф буданд. Дар охири роҳрав дареро тела дод ва он кушода шуд. Он устохонаи дуредгарӣ будааст, дар он ҷо дастгоҳҳои дуредгарӣ васл шуда паҳлӯи онҳо теппаи калони арамайдаҳои чӯб ва пораҳои парешони тахта мехобиданд. Г. Одинаев лаҳзае андешида ба қароре омад, ки худро зери аррамайдаҳои чӯб пинҳон кунад ва мувофиқи нишасти худ теппаи арамайдаҳоро кофта, аз болояш бо дастон арамайдаҳоро пӯшонид ва охирин гранатаи мондаашро тайёр намуда:
-Агар маро ошкор кунанд худам ва фашистонро метарконам - аз дил гузаронд ӯ.
Ҳамин вақт овози задани дар ва кушодани он баромад ва бо тирпаронии бетартибона аскарони немис ба устохонаи дуредгарӣ ворид шуда касеро наёфтанд. Гадоӣ Одинаев бетоқат гардида, хост аз ҷой бархезаду худро ба мобайни фашистон андохта гранатаашро тарконад. Аммо аскарони немис касеро надида тирпарониро бас карданд ва баъди лаҳзае баромада рафтанд. То гузаштани як ҳиси шаб Г. Одинаев дар ин хона монд. Қарибиҳои нимашаб оромӣ ҳукмфармо гардид, ӯ ба берун баромад. Азбаски мавқеи нуқтаҳои оташфишонии немисҳоро медонист ва дар харитааш онҳоро қайд карда буд, гаваккашон ба тарафи дигари роҳ гузашта, ба хатти фронт ва мавқеи аскарони Шӯравӣ роҳ пеш гирифт.
Роҳи баргашти онҳо пешакӣ муайян гардида буд: дар хатти фронт онҳоро танки советӣ тамғаи Т-34 бояд интизор мешуд. Гадоӣ Одинаев барои иҷрои супориш эҳтиёткорона ба пеш мерафт ва то соати 04 – и шаб ин ҳаракт давом ёфт. Дар назди яке аз теппаҳои аз таркиши снаряд пайдошуда ӯ суроби ду кас ва баъд сеюмро дид. Гурӯҳи фашистони автоматчӣ буданашонро фаҳмида, бо дандонҳояш нигоҳдораки (предохранители) гранатаи дар дасташбударо кашида, онро ба тарафи аскарони фашист ҳаво дод ва худро бо як ҷаҳиш ба чуқурии паҳлуи рост гирифт. Дар ҳамин лаҳза дарди ҷонкоҳе китф ва дасти чапашро сӯзонд ва аз ҷои захмингардида хун фавора зада ҷорӣ шуд. Гадоӣ Одинаев бо дасти дигараш он ҷойро сахт дошта:
- Агар хун зиёд равад супоришро иҷро карда наметавонам, аз дил гузаронида гаваккашону дар баъзе ҷойҳо ғелзанон ба хатти фронт наздик мешуд. Аммо дарди ҷонкоҳ ва хунравӣ аз захми тир қувваю дармонашро торафт суст мекард. Гадоӣ Одинаев охирин қувваашро ҷамъ намуд, баъд аз ҷой нимхез шуда бо як дасту ёрии пойҳо ба пеш хазидан гирифт. Ӯ охирин қувваашро сарф намуда, аз ҷой бархост ва дуртар аз худ танкро бо рақами барҷастаи «Т-34» дида, «Худиҳо!» (ба забони русӣ, «свои!») - гуфта, садо баровард ва ҳамон лаҳза беҳуш гардид…
Гадоӣ Одинаев баъди ду рӯз ба ҳуш омада худро болои кати беморӣ дар госпитал (шифохонаи саҳроии артиш) дид. Дасти чапаш аз китф поён то панҷаҳо докапеч буда, ҳар ҷо ҳар ҷо доғҳои хунини хӯшкшуда дошт. Духтурон ба ӯ гуфтанд, ки ду ё се порчаи хурди снаряди таркида дар дастатон мондааст ва онҳо дар шафати рагҳои хунгузар қарор доранд. Мо натавонистем, ки онҳоро гирем, зеро агар ба рагҳои хунгузар осебе мерасид, дастатон хушк мешуд ё онро буридан лозим меомад. Ҳоло бошад рагу пайвандҳояш фаъолияти муътадил доранд. Ба фикри мо то он замоне, ки дарду ноҷурии ин порчаҳо азобатон надиҳад онҳоро ҷунбонидан хатар дорад. Мумкин аст бо гузашти солҳо ва тағйири биологии бадан бо як амалиёти ҷарроҳии сабук оҳанпораҳо гирифта шаванд.
Баъди аз назди бемор рафтани духтурон дари хоначаи госпитал кушода шуда, ба он командири разведкаи полк Фёдор Петрович Малий даромад. Вай Гадоӣ Одинаевро бо чашмони кушода дида, қадаммониашро тезтар кард, паҳлуҳои ҳилъати сафеди дар китфаш партофташуда ба тарафҳо парешон мешуд, аммо чашмони командир медурахшиданд, чеҳрааш бо табассуми хушҳолона моил гардида, ба назди бемор омада:
- Салом Гриша! - гуфта, ба паҳлуи каташ нишаст, – офарин ба ту! Барои хизмат ташаккур! Аз рӯи харитаи ту мо мавқеъҳои миномётии душманро нобуд кардем. Рейхстаг гирифта шуд. Командири полк ба ту ташаккур гуфта ба мукофот пешниҳодат намудааст. Баъдан аз ҷойяш бархеста ба беморон ва табибони наздаш ҷамъшуда муроҷиат кард:
- Бародарон сулҳ шуд, сулҳ, Ҳамин замон акт дар бораи бе чуну чаро таслимшавии (капитулятсияи) Германияи фашистӣ имзо гардид – гуфта, изҳори шодмонӣ намуд.
Ҷанговарони бистарӣ бо нидои «Ура – а!» хурсандии худро изҳор намуда, якдигарро новобаста аз дарди дасту пой ва бадани докапечу захмини худ самимона бо ғалаба табрик мекарданд.
- Чи кор кунем Гриша! Ҷанг бе талафот намешавад, хусусан ҷанге, ки мо онро аз сар гузаронидем, - гуфта дилдориаш кард…
Ин қисса яке аз он амалиётест, ки Гадоӣ Одинаев, якчанд рӯз пеш аз имзо гардидани сулҳ ва таслимшавии Германияи фашистӣ анҷом дода буд ва он ҷони ҳазорон аскари советиро наҷот дод. Мутаассифона дар натиҷаи он разведкачии қаҳрамон ба маъюби дараҷаи дуюм табдил ёфт ва ҳамчун нишона аз ин амалиёт порчаҳои снаряди таркида дар баданаш монданд...
Сироҷиддини Қосим
Эзоҳи худро нависед