Имрӯз дар саросари ҷаҳон коронавирус ё COVID-19 паҳн гардидааст, ки як қатор мушкилиҳоро ба бор овардааст. Яке аз он мушкилиҳо таъмини амнияти иттило-отӣ мебошад. Чунки дар ҳоли имрӯз ҳама гуна иттилооти бардурӯғ ва носа-ҳеҳ паҳн шуда, мардумро ба таҳлука меандозад. Хабарҳои бардуруғ метавонанд, амнияти ҳар давлату миллатро зери хатар қарор диҳанд. Чун амнияти дилхоҳ давлат аз амнияти иттилоотияш вобастагии калон дорад. Доир ба ин масъала бо Фирӯз Равшаналиев, раиси Шӯрои олимони ҷавони Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон суҳбат намудем, ки фишурдааш пешкаши хонандагон мегардад.

- Дар ҳоле, ки имрӯз ҷаҳон аз ҳар гуна иттилооти бардурӯғи вобаста ба пандемияи бавуҷудомада ба таҳлука афтодааст, амнияти иттилоотии мо то кадом андоза таъмин аст?

- Вазъияти имрӯзаи ҷаҳон таъсири манфии худро ба тамоми ҷанбаҳои ҳаёти ҷамъиятӣ расонидааст. Акнун давлатҳоро зарур аст, ки на танҳо бо пандемия, балки бо таҳдиду хатарҳое, ки ба амнияти иттилоотӣ марбут аст, мубориза баранд. Таъмини амнияти иттилоотии кишвар талошу заҳматҳои зиёдеро талаб мекунад. Бо боварии комил гуфта метавонам, ки имрӯз давлате дар ҷаҳон нест, ки ба пуррагӣ, яъне 100% амнияти иттилоотияшро таъмин карда бошад. Аммо ҳамаи кишварҳо ба таъмини амнияти иттилоотияш диққати аввалиндараҷа зоҳир менамоянд. Тоҷикистон низ аз ин истисно набуда, пайваста барои таъмини амнияти иттилоотӣ ва пур кадани фазои иттилоотии кишвар диққати махсуси худро зоҳир намуда, доимо барои таъмини он талош менамояд. Лекин бо вуҷуди ин ҳама бояд иқрор шуд, ки то ҳол мушкилоти зиёде дар ин самт вуҷуд дорад.

-Имрӯз ҳамаи расонаҳо аз вируси Covid-19 ҳарф мезананд. Дар чунин ҳолат чӣ гуна метавонем амнияти иттилоотиямонро ба таври лозима таъмин намоем?

-Имруз зиёда аз 80%-и ахбори ҷаҳонро масъалаи пандемияи коронавирус дар бар мегираду расонаҳои хабарии тамоми олам оид ба он ҳарф мезананд. Маълумотҳои хеле зиёде дар шабакаҳои иҷтимоӣ ва сомонаҳои интернетӣ марбут ба ин метавон пайдо кард. Мусаллам аст, ки аксари он маълумотҳо махсусан аз ҷиҳати оморӣ дурусту дақиқ нестанд. Мушкилӣ имрӯз дар он аст, ки таъсири манфии чунин иттилооти бардурӯғ ба тафаккури ҷомеа ҳис карда мешавад. Вақте ки дар фазои иттилоотии кишвар маълумоти бардурӯғ зиёд бошад, аллакай амнияти иттилоотӣ дар зери хатар аст. Таҷриба нишон додааст, ки маҳз дар шароити буҳронӣ воситаҳои иттилоотрасони ғайрирасмӣ фаъолтар мешаванд ва кӯшиш мекунанд, ки бо ахбори пурвоҳима таваҷҷуҳи оммаро ба худ ҷалб созанд. Дар ин ҳолат, барои беҳ кардани шароит кор гирифтан аз чандрасонаӣ хеле хуб ва ба маврид аст.

- Имрӯз дар таъмини амнияти иттилоотӣ киҳо бояд бештар фаъол бошанд?

- Пеш аз ҳама воситаҳои ахбори оммаи давлатӣ бояд фаъолтар бошанд. Хеле муҳим аст, ки ахбороти дақиқ ва саҳеҳ маҳз тавассути ин расонаҳо пешкаши омма гардад. Инчунин талоши бештар бар он равона гардад, ки шаҳрвандон ба ин манбаъҳо эътимод дошта бошанд. Дар шароити замони муосир аз имконоти техналогияи коммуникатсионӣ самаранок истифода бояд кард. Интернет ва шабакаҳои иҷтимоӣ ба сифати воситаи асосии иттилоотрасон барои пахши маълумоти расмӣ кӯмак мекунад. Дар баробари ин бояд равоншиносон, ходимони дин, табибон ва рӯзноманигорон дар шабакаҳои иҷтимоӣ фаъол бошанд, то ки мардум аз ҳар гуна хабарҳои бардурӯғ эмин бошад.

- Барои таъмини амнияти иттилоотӣ ва дур будани мардум аз ҳар гуна хабарҳои бардурӯғ чӣ тавсия медиҳед?

- Якум ин ки сари дурустии хабар андеша бояд кард. Дар байни истифодабарандагони шабакаҳои иҷтимоӣ аллакай одат шудааст, ки чӣ хабар ё маълумоти тавассути WhatsАpp, Facebook, Viber ва imo дарёфт кардаашонро агар дар зераш “ба дигарон фиристед” навишта шуда бошад, ҳатман ба наздикон ва ёру дӯстон мефиристанд. Лекин кори муҳиме, ки дар роҳи пешгирии маълумоти бардурӯғ бояд анҷом дода шавад, ин саросема нашудан дар фиристодани чунин хабарҳо мебошад. Шахс бояд дар дуруст будану набудани он хуб андеша кунад. Дар сурати шубҳа пайдо кардан, беҳтар аст, ки онро ба дигарон равон накунад.

Дуюм бояд манбаи хабар санҷида шавад. Пеш аз паҳн кардани маълумоти дарёфтшуда дар шабакаҳои иҷтимоӣ шахс бояд аз сарчашмаи маълумот ё хабар огоҳӣ дошта бошад. Дар бисёр ҳолатҳо маълумоти бардурӯғ аз номи мақомоти давлатӣ ё созмонҳои ҷаҳонӣ нашр ва паҳн мегарданд. Фаромӯш набояд кард, ки дар ин ҳангом ҳатман сомонаҳои расмии ин мақомот ё созмонҳоро аз назар бояд гузаронд.

Сеюм ва ахиран мутолиаи хабарҳо танҳо аз манбаъҳои боэътимод бояд бошад. Ҷомеа бояд хуб дарк намояд, ки сарчашмаҳои иттилоотӣ хеле зиёд ва гуногунанд, аммо на ҳамаи маълумот, ки махсусан дар шабакаҳои иҷтимоӣ паҳн мегарданд, дуруст ва дақиқанд. Хуб мешуд, ки шаҳрвандон сомонаҳои расмӣ ва манбаъҳои боэътимодро бештар мутолиа намоянд.

Мусоҳиб Рустам ОДИНАЕВ, “ҶТ”