ҶОМЕА
Ҷумъа 19 Апрел 2024 06:15
Ба озмуни "ҶТ"
Вақте тасмим гирифтам, то ба озмун дар мавриди Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба рӯзнома чанд андешаамро баён созам, хотироти талхе аз он солҳо пеши назарам омад. Соли 1992, замоне, ки кишвари оромамонро нооромиву майдоншиниҳо фаро гирифт, даp баробари иҷборан гуреза шудан ба Афғонистону дигар кишварҳои ҳамсоя, сокинони кишвар барои эмин мондани худу пайвандон аз хатару вазъи ноороми пойтахт ба зодгоҳ ва ё минтақаҳои ороми кишвар кӯч мебастанд. Аслан, он рӯзҳо тамоми минтақаҳои кишвар ноором буданд, вазъи пойтахт ва минтақаҳои даргир тамоми сокинони кишварро ба тарсу таҳлука, ноумедию маъюсӣ оварда буд. Гарчанде дар қисмате аз шаҳру ноҳияҳо вазъият оромтар буд, сокинон аз тақдири фарзандону пайвандонашон дар пойтахт дар таҳлука буданд.
Он рӯзҳои мудҳиш ҳамарӯза тавассути нақлиёт, қатора ва ҳатто пиёда мардуми сарсону саргардон дар минтақаҳои нисбатан ороми кишвар паноҳ меҷустанд, дар бисёр ҳолат дар роҳ мавриди шиканҷаи гурӯҳҳои силоҳбадаст қарор мегирифтанд. Бархе ба манзил нарасида, ҷон медоданд. Дар ҳамон рӯзҳо чун дигар сокинони ранҷдида бис-ёр донишҷӯён ба зодгоҳ бармегаштанд. Дар яке аз чунин рӯзҳои душвори соли 1992 ҳамроҳ бо дигар ҳамсабақон тавассути қатораи самти Душанбе - Конибодом ба роҳ баромадем. Азбаски он солҳо дар тамоми минтақаҳои пойтахт ва гирду атрофи он гурӯҳҳои зиёди яроқбадаст амал мекарданд, роҳи нисбатан бехатар ба шаҳру ноҳияҳои қисми шимоли кишвар тавассути ҷумҳурии ҳамсояи Ӯзбекистон бо воситаи қатора маҳсуб меёфт. Бароям душвор аст тасвир намудани он лаҳзаҳо. Шурӯъ аз дидбонгоҳи имрӯзаи Сариосиё то истгоҳи роҳи оҳани шаҳри Самарқанд бародарони дӯсти кишвари ҳамсояи Ӯзбекистон бо нишони афсусу шарик будан ба мусибати кишвари ҳамсояашон ба мо нигариста, моро тасаллӣ медоданд. Аз ҳама душвор, дар ҷавоб ба саволу пурсишҳои бародарони ҳамсоя намедонистем, ки чӣ ҷавоб диҳем. “Киро ва ё чиро сабабгори ин ҳама мусибатҳо гӯем”. Ба ҷуз сархаму хомӯш будан, посухе надоштем.
Вақте сарҳади Самарқандро убур намуда, роҳ ба сӯи ноҳияҳои худ пеш гирифтем, ин навбат моро ҳамдеҳагон, пайвандону наздикон ором намегузоштанд. Ҳарчи зудтар мехостанд бидонанд, ки дар пойтахт ва минтақаҳои даргири кишвар вазъият чӣ гуна аст. Хабарҳои мудҳиш, ки зуд-зуд паҳн мешуданд, сокинонро хаставу дилшикас-та карда буданд. Воқеан ҳам, он рӯзҳо вазъият ҳар лаҳзаву ҳар соат шадиду пешгӯинашаванда мегардид, кӯшишҳои ҳукумат баҳри ба эътидол овардани вазъ бе натиҷа анҷом меёфтанд. Аслан ниҳодҳои давлатӣ фалаҷ гаштаву қудрати силоҳбадастону гурӯҳҳои гуногуни мухолиф боло мерафт. Аз ҳама даҳшатовар, ба сокинон силоҳ тақсим мегашт ва сокинони аз асли воқеа бехабар, бахусус насли ҷавони гумроҳгашта, ба гирдоби ин воқеаҳо кашида мешуданд. Саргарми даргириҳо бисёр аҳолии ноогоҳ, бахусус ҷавонони фирефта, дар он рӯзҳои наҳсу шум қобилияти дарки онро надоштанд, ки силоҳи дар даст доштаашон бар зидди бародару ҳамдеҳа, ҳамзабону ҳаммилат равона гаштааст. Дар маҷмӯъ, он рӯзҳо тамоми кишварро як хатари азим таҳдид мекард.
Он рӯзҳо миллат хун мегиристу гурӯҳе аз ҳамватанони дар асл беимон ин ҳама ҳодисаҳоро таҳияву роҳандозӣ мекарданд ва на аз гиряи модарон парвое доштанду на аз марги ҷавонон. Дар ин баробар чашми гурӯҳе аз ҳаммаслакони онҳо, ки ғайр аз дуздиву тороҷи моликияти давлату халқ мақсади дигаре надоштанд, кӯр гашта буд. Гурӯҳи дигар миёни минтақаҳо кинаю адовати маҳалгароиро андохта, танҳо пайи амалӣ сохтани амалҳои нопокашон буданд...
Маҳз дар ҳамин рӯзҳои душвор, ба таъбири халқ дӯст ва душмани миллат муайян мешавад. Шояд он вақт мо нисбатан ҷавон будем, насли калонсоли кишвар, пирони иззатмандамон хубтар дар хотир доранд, ки он рӯзҳо бархе аз “фарзандони ғамхори миллат” чи гапу суханҳои зиёд намегуфтанд, ҳатто роҳи халосӣ аз вазъиятро воридшавӣ ба кишварҳои ҳамсоя пешниҳод менамуданд. Баъзе аз дигар “фарзандони ғамхор” ҷудо намудани минтақаҳои кишварро аз пойтахт авлотар меҳисобиданд, гарчанде маҳз ҳамин нафарон ҳуқуқи хиёнат ба миллатро надоштанд.
Дар чунин рӯзҳои сангин хабари баргузории Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ ба зудӣ саросари кишварро фаро гирифт. Мардуми азиятдида интизори оддитарин навгонӣ буданд. Аслан, то замони оғози ин иҷлосия на ҳама сокинон боварӣ доштанд, ки он барояшон тақдирсоз мегардад, зеро тавре ишора гашт, сиёсатбозиҳои печида, муқовимату даргириҳои шадид мардуми оддиро хас-та гардонида буд. Вале вақте иҷлосия ҷараён дошту яке аз вакилони он, раиси Кумиҷроияи собиқ вилояти Кӯлоб аз раисикунанда иҷозати сухан карда, ба минбар баромаданд, нахустин андешаҳои дилсӯзона, ҷасурона ва ватандӯстонаашон на танҳо дар толори иҷлосия, балки дар саросари кишвар ба якборагӣ рӯҳияи мардумро дигар кард: “Бародарон, мо чӣ кор карда истодаем...!”. Дар худи ҳамин муроҷиати нахустини вакили ҷавон, вале кордида ба вакилони иҷлосия, қумандонҳо ва кулли сокинони кишвар, аллакай як ҷаҳон маънӣ нуҳуфта буд. Дар идомаи ҳамин баромадашон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон даргириҳои бемаъниро дар кишвар маҳкум намуда, аз оқибатҳои фоҷиабори он, гуруснагиву фавти ҳазорон сокинон дар минтақаи Кӯлоб ва дигар минтақаҳои даргири кишвар бо таассуф сухан ронданд. Дар ҳар ҷумла, балки ҳар ибораву калима, суханронии ин марди асил самимият ба халқ эҳсос мегардид. Ҳамин лаҳзаҳои иҷлосияро дар зодгоҳ тамошо мекардаму ҳанӯз хуб дар хотир дорам, падари шодравонам, ки зиёда аз 40 сол омӯзгор буданд, ба мо-фарзандон нигариста, беихтиёр гуфтанд, ки “Ана чунин нафарон метавонанд, ки давлатро обод кунанд...”.
Хушбахтона, ин дуои падарон ҷомаи амал пушиду қобилияти худододии фарзанди фарзонаи миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз назари вакилон дур намонд ва дар он рӯзҳои душвор вакилон дар ин анҷумани саодати халқ якдилона тақдири халқро ба ӯ бовар карданд. Ба гуфте Худованд ин шахсияти таърихиро барои миллати азиятдида ато намуду ба як ҷумла дар таърихи миллатамон Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ ҳамчун иҷлосияи наҷотбахшy саpнавиштсоз воpид гаpдид.
Баъдан чун он солҳои душворе, ки то иҷлосия аз сар гузаронидем, боз солҳои зиёд лозим омад, то мо он ҳама шикастаҳоро бо ҳам бипайвандем, ба ҷои кишвари валангор кишвари пешрафта бисозем.
Пас, сокинони кишвар, бахусус насли имрӯзу ояндаамон аз ин ҳама бояд сабақ гирем, дигар ҳеҷ гоҳ ба хато роҳ надиҳем, аниқтараш нагузорем, ки моро ба хато намудан водор созанд. Бигзор дигар ҳеҷ гоҳ он рӯзҳои душвор такрор наёбанд, ба мисли имрӯз ҳамсоягону дӯстонамон минбаъд аз мо - тоҷику тоҷикистониён танҳо аз созандагиву ободкориҳоямон пурсон шаванд.
Дар рӯзномае сафири Афғонистон дар Тоҷикистон Муҳаммад Зоир Ағбар андешаҳояшро чунин баён доштааст: “Вақте дар кӯчаҳои шаҳри зебои Душанбе қадам мезадам, аз тамошои роҳравҳои гулпӯш, дарахтони сабзу зебо ва гаштугузори озодонаи ҷавону калони мардуми тоҷик ашк ҳарду бари рӯямро тар мекард. Ба фикр ғутта мезадам, орзу мекардам, ки кош гуле дар диёри ман озодона аз замин бирӯяд, кош субҳе бо хандаи тифлакони диёрам аз хоб бедор шавам. Аммо сад афсӯс, ки оғозу анҷоми субҳу шоми мо садои тиру таркиш аст…”. Солҳои дароз аст, ки мардуми кишвари дӯсти ҳамсояи Афғонистон, ки мутаассифона имрӯз вазъи боз ҳам ногувортарро дучор омадааст, орзуи сулҳу оромӣ ва мисли мардуми тоҷик дар фазои ором зистанро мекунанд. Пас, мо бояд дар ҳар қадам ба қадри сулҳу салоҳ, фазои ором, ки ба шарофати ин иҷлосияи таърихӣ насибамон гаштааст, расем.
Мавлон ШАРИФОВ,
собиқадори соҳаи кор бо ҷавонон
Вақте тасмим гирифтам, то ба озмун дар мавриди Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба рӯзнома чанд андешаамро баён созам, хотироти талхе аз он солҳо пеши назарам омад. Соли 1992, замоне, ки кишвари оромамонро нооромиву майдоншиниҳо фаро гирифт, даp баробари иҷборан гуреза шудан ба Афғонистону дигар кишварҳои ҳамсоя, сокинони кишвар барои эмин мондани худу пайвандон аз хатару вазъи ноороми пойтахт ба зодгоҳ ва ё минтақаҳои ороми кишвар кӯч мебастанд. Аслан, он рӯзҳо тамоми минтақаҳои кишвар ноором буданд, вазъи пойтахт ва минтақаҳои даргир тамоми сокинони кишварро ба тарсу таҳлука, ноумедию маъюсӣ оварда буд. Гарчанде дар қисмате аз шаҳру ноҳияҳо вазъият оромтар буд, сокинон аз тақдири фарзандону пайвандонашон дар пойтахт дар таҳлука буданд.
Он рӯзҳои мудҳиш ҳамарӯза тавассути нақлиёт, қатора ва ҳатто пиёда мардуми сарсону саргардон дар минтақаҳои нисбатан ороми кишвар паноҳ меҷустанд, дар бисёр ҳолат дар роҳ мавриди шиканҷаи гурӯҳҳои силоҳбадаст қарор мегирифтанд. Бархе ба манзил нарасида, ҷон медоданд. Дар ҳамон рӯзҳо чун дигар сокинони ранҷдида бис-ёр донишҷӯён ба зодгоҳ бармегаштанд. Дар яке аз чунин рӯзҳои душвори соли 1992 ҳамроҳ бо дигар ҳамсабақон тавассути қатораи самти Душанбе - Конибодом ба роҳ баромадем. Азбаски он солҳо дар тамоми минтақаҳои пойтахт ва гирду атрофи он гурӯҳҳои зиёди яроқбадаст амал мекарданд, роҳи нисбатан бехатар ба шаҳру ноҳияҳои қисми шимоли кишвар тавассути ҷумҳурии ҳамсояи Ӯзбекистон бо воситаи қатора маҳсуб меёфт. Бароям душвор аст тасвир намудани он лаҳзаҳо. Шурӯъ аз дидбонгоҳи имрӯзаи Сариосиё то истгоҳи роҳи оҳани шаҳри Самарқанд бародарони дӯсти кишвари ҳамсояи Ӯзбекистон бо нишони афсусу шарик будан ба мусибати кишвари ҳамсояашон ба мо нигариста, моро тасаллӣ медоданд. Аз ҳама душвор, дар ҷавоб ба саволу пурсишҳои бародарони ҳамсоя намедонистем, ки чӣ ҷавоб диҳем. “Киро ва ё чиро сабабгори ин ҳама мусибатҳо гӯем”. Ба ҷуз сархаму хомӯш будан, посухе надоштем.
Вақте сарҳади Самарқандро убур намуда, роҳ ба сӯи ноҳияҳои худ пеш гирифтем, ин навбат моро ҳамдеҳагон, пайвандону наздикон ором намегузоштанд. Ҳарчи зудтар мехостанд бидонанд, ки дар пойтахт ва минтақаҳои даргири кишвар вазъият чӣ гуна аст. Хабарҳои мудҳиш, ки зуд-зуд паҳн мешуданд, сокинонро хаставу дилшикас-та карда буданд. Воқеан ҳам, он рӯзҳо вазъият ҳар лаҳзаву ҳар соат шадиду пешгӯинашаванда мегардид, кӯшишҳои ҳукумат баҳри ба эътидол овардани вазъ бе натиҷа анҷом меёфтанд. Аслан ниҳодҳои давлатӣ фалаҷ гаштаву қудрати силоҳбадастону гурӯҳҳои гуногуни мухолиф боло мерафт. Аз ҳама даҳшатовар, ба сокинон силоҳ тақсим мегашт ва сокинони аз асли воқеа бехабар, бахусус насли ҷавони гумроҳгашта, ба гирдоби ин воқеаҳо кашида мешуданд. Саргарми даргириҳо бисёр аҳолии ноогоҳ, бахусус ҷавонони фирефта, дар он рӯзҳои наҳсу шум қобилияти дарки онро надоштанд, ки силоҳи дар даст доштаашон бар зидди бародару ҳамдеҳа, ҳамзабону ҳаммилат равона гаштааст. Дар маҷмӯъ, он рӯзҳо тамоми кишварро як хатари азим таҳдид мекард.
Он рӯзҳо миллат хун мегиристу гурӯҳе аз ҳамватанони дар асл беимон ин ҳама ҳодисаҳоро таҳияву роҳандозӣ мекарданд ва на аз гиряи модарон парвое доштанду на аз марги ҷавонон. Дар ин баробар чашми гурӯҳе аз ҳаммаслакони онҳо, ки ғайр аз дуздиву тороҷи моликияти давлату халқ мақсади дигаре надоштанд, кӯр гашта буд. Гурӯҳи дигар миёни минтақаҳо кинаю адовати маҳалгароиро андохта, танҳо пайи амалӣ сохтани амалҳои нопокашон буданд...
Маҳз дар ҳамин рӯзҳои душвор, ба таъбири халқ дӯст ва душмани миллат муайян мешавад. Шояд он вақт мо нисбатан ҷавон будем, насли калонсоли кишвар, пирони иззатмандамон хубтар дар хотир доранд, ки он рӯзҳо бархе аз “фарзандони ғамхори миллат” чи гапу суханҳои зиёд намегуфтанд, ҳатто роҳи халосӣ аз вазъиятро воридшавӣ ба кишварҳои ҳамсоя пешниҳод менамуданд. Баъзе аз дигар “фарзандони ғамхор” ҷудо намудани минтақаҳои кишварро аз пойтахт авлотар меҳисобиданд, гарчанде маҳз ҳамин нафарон ҳуқуқи хиёнат ба миллатро надоштанд.
Дар чунин рӯзҳои сангин хабари баргузории Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ ба зудӣ саросари кишварро фаро гирифт. Мардуми азиятдида интизори оддитарин навгонӣ буданд. Аслан, то замони оғози ин иҷлосия на ҳама сокинон боварӣ доштанд, ки он барояшон тақдирсоз мегардад, зеро тавре ишора гашт, сиёсатбозиҳои печида, муқовимату даргириҳои шадид мардуми оддиро хас-та гардонида буд. Вале вақте иҷлосия ҷараён дошту яке аз вакилони он, раиси Кумиҷроияи собиқ вилояти Кӯлоб аз раисикунанда иҷозати сухан карда, ба минбар баромаданд, нахустин андешаҳои дилсӯзона, ҷасурона ва ватандӯстонаашон на танҳо дар толори иҷлосия, балки дар саросари кишвар ба якборагӣ рӯҳияи мардумро дигар кард: “Бародарон, мо чӣ кор карда истодаем...!”. Дар худи ҳамин муроҷиати нахустини вакили ҷавон, вале кордида ба вакилони иҷлосия, қумандонҳо ва кулли сокинони кишвар, аллакай як ҷаҳон маънӣ нуҳуфта буд. Дар идомаи ҳамин баромадашон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон даргириҳои бемаъниро дар кишвар маҳкум намуда, аз оқибатҳои фоҷиабори он, гуруснагиву фавти ҳазорон сокинон дар минтақаи Кӯлоб ва дигар минтақаҳои даргири кишвар бо таассуф сухан ронданд. Дар ҳар ҷумла, балки ҳар ибораву калима, суханронии ин марди асил самимият ба халқ эҳсос мегардид. Ҳамин лаҳзаҳои иҷлосияро дар зодгоҳ тамошо мекардаму ҳанӯз хуб дар хотир дорам, падари шодравонам, ки зиёда аз 40 сол омӯзгор буданд, ба мо-фарзандон нигариста, беихтиёр гуфтанд, ки “Ана чунин нафарон метавонанд, ки давлатро обод кунанд...”.
Хушбахтона, ин дуои падарон ҷомаи амал пушиду қобилияти худододии фарзанди фарзонаи миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз назари вакилон дур намонд ва дар он рӯзҳои душвор вакилон дар ин анҷумани саодати халқ якдилона тақдири халқро ба ӯ бовар карданд. Ба гуфте Худованд ин шахсияти таърихиро барои миллати азиятдида ато намуду ба як ҷумла дар таърихи миллатамон Иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ ҳамчун иҷлосияи наҷотбахшy саpнавиштсоз воpид гаpдид.
Баъдан чун он солҳои душворе, ки то иҷлосия аз сар гузаронидем, боз солҳои зиёд лозим омад, то мо он ҳама шикастаҳоро бо ҳам бипайвандем, ба ҷои кишвари валангор кишвари пешрафта бисозем.
Пас, сокинони кишвар, бахусус насли имрӯзу ояндаамон аз ин ҳама бояд сабақ гирем, дигар ҳеҷ гоҳ ба хато роҳ надиҳем, аниқтараш нагузорем, ки моро ба хато намудан водор созанд. Бигзор дигар ҳеҷ гоҳ он рӯзҳои душвор такрор наёбанд, ба мисли имрӯз ҳамсоягону дӯстонамон минбаъд аз мо - тоҷику тоҷикистониён танҳо аз созандагиву ободкориҳоямон пурсон шаванд.
Дар рӯзномае сафири Афғонистон дар Тоҷикистон Муҳаммад Зоир Ағбар андешаҳояшро чунин баён доштааст: “Вақте дар кӯчаҳои шаҳри зебои Душанбе қадам мезадам, аз тамошои роҳравҳои гулпӯш, дарахтони сабзу зебо ва гаштугузори озодонаи ҷавону калони мардуми тоҷик ашк ҳарду бари рӯямро тар мекард. Ба фикр ғутта мезадам, орзу мекардам, ки кош гуле дар диёри ман озодона аз замин бирӯяд, кош субҳе бо хандаи тифлакони диёрам аз хоб бедор шавам. Аммо сад афсӯс, ки оғозу анҷоми субҳу шоми мо садои тиру таркиш аст…”. Солҳои дароз аст, ки мардуми кишвари дӯсти ҳамсояи Афғонистон, ки мутаассифона имрӯз вазъи боз ҳам ногувортарро дучор омадааст, орзуи сулҳу оромӣ ва мисли мардуми тоҷик дар фазои ором зистанро мекунанд. Пас, мо бояд дар ҳар қадам ба қадри сулҳу салоҳ, фазои ором, ки ба шарофати ин иҷлосияи таърихӣ насибамон гаштааст, расем.
Мавлон ШАРИФОВ,
собиқадори соҳаи кор бо ҷавонон
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед