ҶОМЕА
Ҷумъа 29 Март 2024 03:33
Инак, чанд муддате аз таҳияву такмил ва қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон” сипарӣ гашт. Фурсат чандон тӯлонӣ нест, аммо ҳамовозиву ҷонибдории мардум ва баъзе натиҷаву ҷузъиёти мусбати дигарро дар ин самт мушоҳида менамоем. Махсусан дар маҳалҳову деҳоти кишвар баъзе падидаҳо мавриди қабулу пазироиянд.
Чанде қабл дар кишварамон иди Қурбон таҷлил гардид. Ҷамоати деҳоти Дӯстмурод Алиеви ноҳияи Файзобод чандин деҳаҳои хурду бузургро дарбар мегирад. Тибқи супориши раиси ноҳияи Файзобод чанд рӯз қабл аз оғози ид мо – кормандони ҷамоат дар тамоми деҳаҳои ҳудуди ҷамоат бо мардум мулоқоту суҳбатҳо доир кардем. Мушоҳида он аст, ки мардум ҳама якдилона ҷонибдори сарфаву сарриштакорӣ мебошанд. Дарди дерин танҳо он аст, ки тақлидкориву мусобиқаи дастурхонороӣ то ҳол онҳоро азоб медиҳад ва аз ошкор гуфтани дарди дилашон аз ҳамдигар мешарманд. Яъне, гирифтори ҳамон хурофоте мебошанд, ки ба дин ягон иртибот надорад.
Таҷлили индафъаинаи ид аз дигар идҳои пешин фарқ дошт. Мардум ҳам бо эҳтироми Қонун ва ҳам муроҷиатҳову дастурҳои Пешвоми миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ин ид хеле кам ба хароҷоти беҳуда роҳ доданд. Инро натиҷаи тарғибу ташвиқи чанд моҳи охир медонем. Мушоҳида гашт, ки дастурхонҳои мардум нисбатан хоксоронатар шудаанд. Дар мавриди қурбониву забҳи чорво чунин мушоҳида гардид, ки оилаҳои нисбатан камбизоату серфарзанд, ки маросими қурбониро бо қарзу душворӣ барпо мекарданд, ин ид қурбонии худро мавқуф гузоштанд. Муҳимтарин тағйироту навгонии ин ид он буд, ки мардум даста-даставу гурӯҳ-гурӯҳ “қурбонихурӣ” накарданд. Ҳатто чанд нафар баъди ид гуфтанд, ки “гушти қурбонӣ қариб, ки дар хонаҳоямон боқӣ монду аз ноилоҷӣ онро кам-кам ба ҳамосояҳое, ки серфарзанду камбизоат буданд, тақсим кардем”. Чаппотибандиву кулчапазии рӯзи иди Қурбон низ хеле кам гардид (Дар деҳот ҳамин гуна анъана аст, ки дар баробари “пухтупази чандрӯзаи идона” дар рӯзи ид бонувони хона чаппотии гарм низ мебанданд). Ишораи Пешвои миллат дуруст аст, ки идҳои мазҳабиро мо бояд ба як зиёфату тӯй табдил надиҳем. Дар ҳақиқат чанд соли охир бинобар ин зиёдаравию сабқату тақлидкориҳои бемаънӣ исрофкорӣ ба дараҷаи баланд рафта расид. Бовар кунед, ки 2-3 рӯз қабл аз баргузории идҳои Рамазону Қурбон ба бозорҳои ноҳия наздик шуда наметавонистем. Тамбашавии роҳҳо ва бозорҳои серодам ба дили ҳама зада буд. Ин ягон фоида ба халқ надошт ва надорад, ба ҷуз чанд ҳанноту савдогари беинсоф, ки бо истифода аз фурсат нархҳоро мебардоштанд. Чанд сокини ҷамоат иброз доштанд, ки ҳар ид то 1000 сомониву аз он зиёдтар хароҷот мекардаанд. Дар ин ид “бо қарори ҷаласаи оила” бо харҷи камтари маблағ халос шуданд. Алабатта, ҳанӯз ин оғози кор аст. Маълум, ки кулчақанду меваҷоте, ки дар рӯзи ид дар ҳама хона ҳаст, зуд вайрону корношоям мешавад. Инро гӯё акнун фаҳмида истода бошем, ки камтар будани он ба фоидаи кор будааст.
Мазмуну мантиқи ифодаи “дастурхони маънавӣ”-ро мардум феълан дарк менамоянд. Кӯчаҳои деҳаҳо дар идҳои қаблӣ пуропури одамон буданд, ки “ҳамсинфон бо ҳамсинфон”, “дугонаҳо бо дугонаҳо”, “ҳамкурсон бо ҳамкурсон”, “ҷӯраҳо бо ҷӯраҳо”, “миёнасолон бо миёнасолон”, “мӯйсафедон бо мӯйсафедон”… хонагаштак менамуданд. Фармудаи дини мубини Ислом он аст, ки дар ин рӯзҳо одамон бештар ба хонадони мусибатзадаҳое рафта дуо кунанд, ки тоза наздикони худро аз даст додаанд. Фарзандон ба мазору қабристонҳо рафта, барои арвоҳи волидайну наздикони худ дуои хайре кунанд. Аз ҳоли беморону нотавонон хабар гиранд. На он аст, ки аз саҳар то шом дари ҳар як хонаи шиносу ношинос рафта, 20-30 нафар сари дастурхон ба қаҳ-қаҳаву зиёфатхурӣ андармон шаванд. Вой ба ҳоли он соҳибхонаи нодоре, ки он рӯз ба хонааш ин гуна панҷ-шаш гурӯҳ ба меҳмонӣ оянд. Шукр, ки мардум алакай аз ин амал на бо он ки қонун баъзе чизҳоро ишора менамояд, балки аз шарм аз ин хонагаштакҳои беҳисоб даст кашида истодаанд.
Масъалаи танзим фақат таҷлили ду иди суннатии аҷдодӣ намебошад. Маросимҳои “оши сари тахта”, “се”, “чил”, “сол”, “душанбегӣ”, “ҷумъагӣ”, “ҳафт”, “бист” ва “шашмоҳагӣ” алакай бе забҳи чорво ва бе додани таому зиёфатҳо гузаронида мешаванд. Қонун ин ҳамаро минбаъд иҷозат намедиҳад. Мардум алакай ба ин навгониву ислоҳоти фарҳангӣ ҷонибдоранд. Масалан, забҳи чорво дар хонаи азодор дар рӯзи ҷанозаву мусибат ба пуррагӣ гум гаштааст. Алабатта, оғози кор то ҳадде душвориҳо дорад, ки ин дар навбати аввал аз ноогоҳии мардум аст.
Дар мавриди тӯйҳову маъракаҳои хонадоршавии ҷавонон мардуми деҳот ба мушкилоти зиёд муовоҷеҳ буд. Бовар кунед, ки дар тӯи хонадоршавии ду нафар ҷавон тамоми деҳа чанд рӯз саргардон буд. Таън буд, ки касе дар тӯи ҳамдеҳа ширкат намекард. Сарборӣ ба гардани тӯйдор буд, ки чанд рӯз кораш фақат пухтани таому додани зиёфат буд. Акнун ҳолат дигар шудааст. Имрӯз мардум одат кардааст, ки бо як таом дар вақти муайян ҳама маъракаи хурсандии худро дар доираи маҳдуду харҷи кам гузаронад. Кӯтоҳ карда мегӯем, имрӯзу дурнамои масъалаи танзим нек аст ва ҳеҷ зараре ба халқ надораду нахоҳад дошт.
Нахуст, чун як шаҳрванд, ҷонибдори танзими расму оину анъанаҳои мардумӣ мебошам. Тасмими Пешвои миллат ин саодату тинҷиву оромии ҳар як оилаи тоҷик аст. Дар ин маврид мехоҳам, як нуктаро махсус таъкид намоям. Имсол дар арафаи даҳсолагии Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо” тарғибу ташвиқи масъалаи мазкур аз тариқи матбуоту радиову телевизион босуръат буду шиддати хос дошт. Натоиҷи мусбати дар боло зикршударо ба фаъолияти васоити ахбор метавон марбут донист. Бинобар ин, ҷонибдор будем, ки ин масъала пайваста бо ин шаклу шева ташвиқу тарғиб ёбад. Зеро мардум хулосаву натиҷагирии аввалини худро аз ҳамин тарғиби доманадор пайдо намудааст. Мо аз рӯи масъулияту кори худ дар миёни мардум мегардем. Аммо натиҷаи нигоштаҳои васоити ахбори омма чандин маротиба бештар аз ҳама тарғибҳост. Махсусан телевизион чун як минбари омма дар ин роҳ нақши аввалиндараҷа дорад.
Зайдулло ЗУБАЙДОВ,
раиси Ҷамоати деҳоти ба номи Дӯстмурод Алиеви ноҳияи Файзобод
Чанде қабл дар кишварамон иди Қурбон таҷлил гардид. Ҷамоати деҳоти Дӯстмурод Алиеви ноҳияи Файзобод чандин деҳаҳои хурду бузургро дарбар мегирад. Тибқи супориши раиси ноҳияи Файзобод чанд рӯз қабл аз оғози ид мо – кормандони ҷамоат дар тамоми деҳаҳои ҳудуди ҷамоат бо мардум мулоқоту суҳбатҳо доир кардем. Мушоҳида он аст, ки мардум ҳама якдилона ҷонибдори сарфаву сарриштакорӣ мебошанд. Дарди дерин танҳо он аст, ки тақлидкориву мусобиқаи дастурхонороӣ то ҳол онҳоро азоб медиҳад ва аз ошкор гуфтани дарди дилашон аз ҳамдигар мешарманд. Яъне, гирифтори ҳамон хурофоте мебошанд, ки ба дин ягон иртибот надорад.
Таҷлили индафъаинаи ид аз дигар идҳои пешин фарқ дошт. Мардум ҳам бо эҳтироми Қонун ва ҳам муроҷиатҳову дастурҳои Пешвоми миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ин ид хеле кам ба хароҷоти беҳуда роҳ доданд. Инро натиҷаи тарғибу ташвиқи чанд моҳи охир медонем. Мушоҳида гашт, ки дастурхонҳои мардум нисбатан хоксоронатар шудаанд. Дар мавриди қурбониву забҳи чорво чунин мушоҳида гардид, ки оилаҳои нисбатан камбизоату серфарзанд, ки маросими қурбониро бо қарзу душворӣ барпо мекарданд, ин ид қурбонии худро мавқуф гузоштанд. Муҳимтарин тағйироту навгонии ин ид он буд, ки мардум даста-даставу гурӯҳ-гурӯҳ “қурбонихурӣ” накарданд. Ҳатто чанд нафар баъди ид гуфтанд, ки “гушти қурбонӣ қариб, ки дар хонаҳоямон боқӣ монду аз ноилоҷӣ онро кам-кам ба ҳамосояҳое, ки серфарзанду камбизоат буданд, тақсим кардем”. Чаппотибандиву кулчапазии рӯзи иди Қурбон низ хеле кам гардид (Дар деҳот ҳамин гуна анъана аст, ки дар баробари “пухтупази чандрӯзаи идона” дар рӯзи ид бонувони хона чаппотии гарм низ мебанданд). Ишораи Пешвои миллат дуруст аст, ки идҳои мазҳабиро мо бояд ба як зиёфату тӯй табдил надиҳем. Дар ҳақиқат чанд соли охир бинобар ин зиёдаравию сабқату тақлидкориҳои бемаънӣ исрофкорӣ ба дараҷаи баланд рафта расид. Бовар кунед, ки 2-3 рӯз қабл аз баргузории идҳои Рамазону Қурбон ба бозорҳои ноҳия наздик шуда наметавонистем. Тамбашавии роҳҳо ва бозорҳои серодам ба дили ҳама зада буд. Ин ягон фоида ба халқ надошт ва надорад, ба ҷуз чанд ҳанноту савдогари беинсоф, ки бо истифода аз фурсат нархҳоро мебардоштанд. Чанд сокини ҷамоат иброз доштанд, ки ҳар ид то 1000 сомониву аз он зиёдтар хароҷот мекардаанд. Дар ин ид “бо қарори ҷаласаи оила” бо харҷи камтари маблағ халос шуданд. Алабатта, ҳанӯз ин оғози кор аст. Маълум, ки кулчақанду меваҷоте, ки дар рӯзи ид дар ҳама хона ҳаст, зуд вайрону корношоям мешавад. Инро гӯё акнун фаҳмида истода бошем, ки камтар будани он ба фоидаи кор будааст.
Мазмуну мантиқи ифодаи “дастурхони маънавӣ”-ро мардум феълан дарк менамоянд. Кӯчаҳои деҳаҳо дар идҳои қаблӣ пуропури одамон буданд, ки “ҳамсинфон бо ҳамсинфон”, “дугонаҳо бо дугонаҳо”, “ҳамкурсон бо ҳамкурсон”, “ҷӯраҳо бо ҷӯраҳо”, “миёнасолон бо миёнасолон”, “мӯйсафедон бо мӯйсафедон”… хонагаштак менамуданд. Фармудаи дини мубини Ислом он аст, ки дар ин рӯзҳо одамон бештар ба хонадони мусибатзадаҳое рафта дуо кунанд, ки тоза наздикони худро аз даст додаанд. Фарзандон ба мазору қабристонҳо рафта, барои арвоҳи волидайну наздикони худ дуои хайре кунанд. Аз ҳоли беморону нотавонон хабар гиранд. На он аст, ки аз саҳар то шом дари ҳар як хонаи шиносу ношинос рафта, 20-30 нафар сари дастурхон ба қаҳ-қаҳаву зиёфатхурӣ андармон шаванд. Вой ба ҳоли он соҳибхонаи нодоре, ки он рӯз ба хонааш ин гуна панҷ-шаш гурӯҳ ба меҳмонӣ оянд. Шукр, ки мардум алакай аз ин амал на бо он ки қонун баъзе чизҳоро ишора менамояд, балки аз шарм аз ин хонагаштакҳои беҳисоб даст кашида истодаанд.
Масъалаи танзим фақат таҷлили ду иди суннатии аҷдодӣ намебошад. Маросимҳои “оши сари тахта”, “се”, “чил”, “сол”, “душанбегӣ”, “ҷумъагӣ”, “ҳафт”, “бист” ва “шашмоҳагӣ” алакай бе забҳи чорво ва бе додани таому зиёфатҳо гузаронида мешаванд. Қонун ин ҳамаро минбаъд иҷозат намедиҳад. Мардум алакай ба ин навгониву ислоҳоти фарҳангӣ ҷонибдоранд. Масалан, забҳи чорво дар хонаи азодор дар рӯзи ҷанозаву мусибат ба пуррагӣ гум гаштааст. Алабатта, оғози кор то ҳадде душвориҳо дорад, ки ин дар навбати аввал аз ноогоҳии мардум аст.
Дар мавриди тӯйҳову маъракаҳои хонадоршавии ҷавонон мардуми деҳот ба мушкилоти зиёд муовоҷеҳ буд. Бовар кунед, ки дар тӯи хонадоршавии ду нафар ҷавон тамоми деҳа чанд рӯз саргардон буд. Таън буд, ки касе дар тӯи ҳамдеҳа ширкат намекард. Сарборӣ ба гардани тӯйдор буд, ки чанд рӯз кораш фақат пухтани таому додани зиёфат буд. Акнун ҳолат дигар шудааст. Имрӯз мардум одат кардааст, ки бо як таом дар вақти муайян ҳама маъракаи хурсандии худро дар доираи маҳдуду харҷи кам гузаронад. Кӯтоҳ карда мегӯем, имрӯзу дурнамои масъалаи танзим нек аст ва ҳеҷ зараре ба халқ надораду нахоҳад дошт.
Нахуст, чун як шаҳрванд, ҷонибдори танзими расму оину анъанаҳои мардумӣ мебошам. Тасмими Пешвои миллат ин саодату тинҷиву оромии ҳар як оилаи тоҷик аст. Дар ин маврид мехоҳам, як нуктаро махсус таъкид намоям. Имсол дар арафаи даҳсолагии Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросимҳо” тарғибу ташвиқи масъалаи мазкур аз тариқи матбуоту радиову телевизион босуръат буду шиддати хос дошт. Натоиҷи мусбати дар боло зикршударо ба фаъолияти васоити ахбор метавон марбут донист. Бинобар ин, ҷонибдор будем, ки ин масъала пайваста бо ин шаклу шева ташвиқу тарғиб ёбад. Зеро мардум хулосаву натиҷагирии аввалини худро аз ҳамин тарғиби доманадор пайдо намудааст. Мо аз рӯи масъулияту кори худ дар миёни мардум мегардем. Аммо натиҷаи нигоштаҳои васоити ахбори омма чандин маротиба бештар аз ҳама тарғибҳост. Махсусан телевизион чун як минбари омма дар ин роҳ нақши аввалиндараҷа дорад.
Зайдулло ЗУБАЙДОВ,
раиси Ҷамоати деҳоти ба номи Дӯстмурод Алиеви ноҳияи Файзобод
Эзоҳи худро нависед