ҶОМЕА
Шанбе 27 Июл 2024 06:13
Бо пош хӯрдани Иттиҳоди Шӯравӣ ва барҳам хӯрдани лагери сотсиалистӣ, аз як ҷониб вазъи дуқутбаи олам тағйир ёфта бошад, аз ҷониби дигар кишварҳои ҳайати он мустақилият ба даст оварданд.
Тағйирёбии вазъи дуқутбаи олам дар он зоҳир гардид, ки ИМА бо дастгирии ҳамтоёнаш (асосан кишварҳои Ғарб) худро дар саросари олам пешсафу яккатоз пиндошта, боиси сар задани ҷангу муноқишаҳо дар чандин гӯшаи олам гардид.
Аз самари соҳибистиқлолӣ дуруст истифода набурдан ба даргириҳо байни бархе аз кишварҳои собиқ шӯравӣ (дар мисоли Арманистону Озарбойҷон, ки то муноқишаҳои кунунӣ) оварда расонд. Боз аз ин ҳам бадтараш, бо сабаби ноуҳдабароии роҳбарони вақт ва ҷоҳу ҷалолхоҳии бархе аз афроди ҷомеа, дарк накардани ин неъмати бебаҳо, ба оташ гирифтани ҷанги шаҳрвандӣ дар Тоҷикистони кӯчаку офтобрӯя сабабгор шуд. Ҷанге, ки боиси талаф ёфтани мардуми бешумор, гурезаю дар ба дар шудани пиру барно, зану мард гардид. Ҳазорҳо манзили истиқоматӣ ба коми оташ рафту иқтисодиёт басо хароб гашт. Зарари модию маънавӣ бошад, ҳисобу китоб надошт. То кунун оқибатҳои ногувори ин ҷанги хонумонсӯзи бародаркуш эҳсос мегардад.
Аз соли 1992 то соли 1997, яъне то ба имзо расидани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар шаҳри Москва, мардуми тоҷик зиндагии тинҷу осуда надошт. Зеро дар кишвар ҷанг, задухӯрди мусаллаҳона идома меёфт. Билохира ақли солим пирӯз омад. Тарафҳои даргир дасти ҳам фишурданд. Ба имзо расидани созишномаи деринтизор сабаб шуд, мардум худро тинҷу осуда ҳис намояд ва осудаҳолона заҳмат кашанд. То ба ҷисми ватани аҷдодии абгору ҷароҳатбардоштаи худ даво бахшад, дар ободию пешрафти он сидқан саҳмгузор бошад.
Дар ин маврид зикр бояд кард, ки сулҳи тоҷикон аҳамияти байналмилалиро соҳиб ва барои як қатор кишварҳо ҳамчун таҷрибаи муваффақ арзёбӣ гардид. Ҳамчунин, мавриди омӯзиш қарор гирифта, намунаи ибрат барои бисёр сохти давлатдориҳо дониста мешавад.
Ҳамин тавр, ба имзо расидани созишнома замина гузошт, то кишвари тоҷикон ба пешравиҳои ҳатто ҳайратовар ноил гардад.
Ин ҷо як нуктаи муҳимро низ бояд зикр кард. Ҳарчанд дар кишвар ҷанг идома дош-ту нооромиҳо ҳувайдо буд, соли 1994 интихоботи президентӣ доир гардид. Раиси Шӯрои олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ин маснад пешниҳод ва аз ҷониби мардум интихоб шуд. Зеро дар Иҷлосияи таърихии XVI Шӯрои Олӣ вакилони мардумӣ зимоми давлатдориро якдилона ба уҳдаи ин марди наҷиб супурданд. Ва бовар доштанд, ин ҷавонмард ба кишвар сулҳ оварда, онро аз вартаи нестӣ раҳо месозад. Ҳамин тавр ҳам шуд. Ҳангоме ӯ раиси Шӯрои Олӣ интихоб гардид, аввалин сухани иброздоштааш, “ман ба шумо сулҳ меорам”, буд.
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми ахири хеш ба Маҷлиси Олӣ вобаста ба ҳодисаҳои солҳои аввали истиқлол таъкид намуданд: “Дар оғози солҳои навадуми асри гузашта – замоне, ки давлати соҳибистиқлоли мо аввалин қадамҳои худро мегузошт, Тоҷикистон бо фитнаву дасисаи неруҳои ифротгарои дохилӣ ва хоҷагони хориҷии онҳо ба гирдоби мухолифати шадиди сиёсӣ ва баъдан ба оташи ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ кашида шуд, ки он боиси қурбониҳои зиёди ҷонӣ ва хисороти бузурги моддиву маънавӣ гардид”.
Воқеан, ҳамин тавр ҳам шуд. Ба кишвари тоҷикон сулҳи деринтизор омад. Аз таҷрибаҳои таърихӣ аён аст, ки на ҳар кас дар лаҳзаи душвор аз уҳдаи чунин масъулияти баланд баромада метавонад. Зеро ба даст гирифтани зимоми давлатдорӣ кори саҳл нест. Он масъулияти хеле баланд мехоҳад. Хушбахтона, ба бахти мардум дар чунин лаҳзаи ҳассосу душвор ва сарнавиштсоз Пешвои тоҷикон, ин марди қавиирода исбот кард, ки натанҳо уҳдабарост. Ҳамчунин, бунёдгару ваҳдатсоз, пайвандгари миллат аст. Маҳз ин марди наҷиб тавонист, тоҷики парешонгаштаро дубора сарҷамъ созад. Аз ғурбат, сарсонию саргардонӣ ба зодгоҳ оварда, баҳри рӯзгори осоишта, ояндаи нек дар дилаш шуълаи умед мунаввар созад.
Батадриҷ дар кишвар сулҳу амонӣ пойдор гашта, баҳри пешрафт ва инкишофи соҳоти гуногуни хоҷагии халқ заминаи мусоид фароҳам омад. Ба нақша гирифта шуд, ки дар ҷодаи истиқлолияти энергетикӣ, халосӣ ёфтан аз бунбасти коммуникатсионӣ ва амнияти озуқаворӣ тадбирҳои муҳим ва судманд андешида шавад. Баҳри амалӣ гардидани ин ҳадафҳои нек аз тамоми имконоти мавҷуда самаранок истифода бурда шуд.
Зикр намудан ба маврид аст, ки ҳатто даврони шӯравӣ ҳам кишвари тоҷикон дар ҳолати ногувори бунбасти коммуникатсионӣ қарор дошт. Соҳибистиқлолӣ Ҳукумати кишварро водор намуд, таҳти роҳбарии Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар муҳити ба вуҷудомадаи осоишта баҳри халосӣ ёфтан аз чунин вазъи ноҳинҷор чораҳо андешад. Дар муҳлати кӯтоҳ роҳандозии лоиҳаю нақшаҳо, бо ҷалби маблағҳои дохилаю хориҷа боис гардид, бунёди роҳҳои аҳамияти байналмилалӣ дош-та, пулу нақбҳо ба роҳ монда шавад. Ҳоло масофаҳои дур тавассути роҳҳои замонавӣ ва нақбу пулҳо хеле наздик шуда, бо тамоми ҳамсоякишварҳо рафтуои заминӣ ва боркашонӣ ба роҳ монда шудааст.
Баҳри истиқлолияти энергетикӣ дар доираи Барномаи дарозмуддати бунёди силсилаи неругоҳҳои хурди барқӣ дар давраи солҳои 2009-2020 миқдори зиёди неругоҳҳои хурду миёна сохта ва ба истифода дода шуданд. Дар ин миён бунёди неругоҳи барқи обии Роғун барои давлату миллат тақдирсоз маҳсуб меёбад. Тавре Сарвари давлат дар яке суханрониҳои хеш изҳор намуданд, “бунёди ин неругоҳ имкон медиҳад, тамоми мардумони минтақа бо неруи арзони барқ таъмин гардад”.
Яке аз ҳадафҳои муҳими дигар, ки ҳоло роҳбарияти олии кишвар ва Ҳукумати ҷумҳурӣ пайи амалӣ шудани он талош меварзад, ин саноатикунонии мамлакат аст. Бунёди корхонаҳои нави саноатӣ муҷаҳҳаз бо технологияҳои навини замонавӣ боиси муҳайё шудани ҷойҳои нави корӣ, афзоиш бахшидан ба истеҳсоли маҳсулоти ватании ба содирот пешбинишуда, замина муҳайё месозад.
Вусъати корҳои созандагиву бунёдкорӣ боис мегардад, кишвар боз ҳам шукуфон гашта, ҷалби сайёҳон ба тамошои диёри зебоманзари тоҷикон ва табиати нотакрори он афзоиш ёбад. Маҳз соҳибистиқлолӣ ва тинҷиву амонист, ки варзишгарони тоҷик дар мусобиқаҳои гуногуни байналмилалӣ ширкат варзида, сазовори ҷойҳои ифтихорӣ мегарданд. Ба шарафи эшон Парчами давлати тоҷикон боло бардошта мешавад. Ин ифтихори ҳар як тоҷику тоҷикистонист.
Чунин дастоварду муваффақиятҳо натиҷаи соҳибистиқлолӣ ва аз ҳама муҳим сарҷамъӣ, ваҳдату якдилӣ ва якдигарфаҳмист. Дар ин маврид саҳми босазою арзандаи Асосгузори сулҳу ваҳдти миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро агар нодида гирем, аз рӯи адлу инсоф нахоҳад буд. Маҳз заҳмати пайвастаи ин марди наҷиб, саъю кӯшиш, талошҳои ӯ боис гашт, дар кишвар сулҳу рӯзгори осоишта фароҳам ояд. Ҳамчунин, Сарвари давлати тоҷикон мекӯшад, дар ҳалли масоили гуногуни умумибашарӣ, аз ҷумла истифодаи сарфакоронаю оқилонаи сарвати бебаҳои табиат – об ва таъмини мардуми сайёра бо он, саҳмгузор бошад. Чандин таклифу пешниҳоди Пешвои миллат боис шуда, дар саросари олам, вобаста ба масъалаи об роҳандозӣ гардад. Ҳамаи ин ба афзудани нуфузу эътибори давлати тоҷикон дар арсаи олам сабаб шуда метавонад.
Имрӯз Тоҷикистон чун узви ҷомеаи ҷаҳонӣ, ба сӯи оянда устуворона гом мениҳад. Торафт ободу зебо гашта, рӯзгори мардумаш боз ҳам осудаю пурфайз мегардад. Ин ҳамаро сабаб соҳибистиқлолист.
“ҶТ”
Тағйирёбии вазъи дуқутбаи олам дар он зоҳир гардид, ки ИМА бо дастгирии ҳамтоёнаш (асосан кишварҳои Ғарб) худро дар саросари олам пешсафу яккатоз пиндошта, боиси сар задани ҷангу муноқишаҳо дар чандин гӯшаи олам гардид.
Аз самари соҳибистиқлолӣ дуруст истифода набурдан ба даргириҳо байни бархе аз кишварҳои собиқ шӯравӣ (дар мисоли Арманистону Озарбойҷон, ки то муноқишаҳои кунунӣ) оварда расонд. Боз аз ин ҳам бадтараш, бо сабаби ноуҳдабароии роҳбарони вақт ва ҷоҳу ҷалолхоҳии бархе аз афроди ҷомеа, дарк накардани ин неъмати бебаҳо, ба оташ гирифтани ҷанги шаҳрвандӣ дар Тоҷикистони кӯчаку офтобрӯя сабабгор шуд. Ҷанге, ки боиси талаф ёфтани мардуми бешумор, гурезаю дар ба дар шудани пиру барно, зану мард гардид. Ҳазорҳо манзили истиқоматӣ ба коми оташ рафту иқтисодиёт басо хароб гашт. Зарари модию маънавӣ бошад, ҳисобу китоб надошт. То кунун оқибатҳои ногувори ин ҷанги хонумонсӯзи бародаркуш эҳсос мегардад.
Аз соли 1992 то соли 1997, яъне то ба имзо расидани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар шаҳри Москва, мардуми тоҷик зиндагии тинҷу осуда надошт. Зеро дар кишвар ҷанг, задухӯрди мусаллаҳона идома меёфт. Билохира ақли солим пирӯз омад. Тарафҳои даргир дасти ҳам фишурданд. Ба имзо расидани созишномаи деринтизор сабаб шуд, мардум худро тинҷу осуда ҳис намояд ва осудаҳолона заҳмат кашанд. То ба ҷисми ватани аҷдодии абгору ҷароҳатбардоштаи худ даво бахшад, дар ободию пешрафти он сидқан саҳмгузор бошад.
Дар ин маврид зикр бояд кард, ки сулҳи тоҷикон аҳамияти байналмилалиро соҳиб ва барои як қатор кишварҳо ҳамчун таҷрибаи муваффақ арзёбӣ гардид. Ҳамчунин, мавриди омӯзиш қарор гирифта, намунаи ибрат барои бисёр сохти давлатдориҳо дониста мешавад.
Ҳамин тавр, ба имзо расидани созишнома замина гузошт, то кишвари тоҷикон ба пешравиҳои ҳатто ҳайратовар ноил гардад.
Ин ҷо як нуктаи муҳимро низ бояд зикр кард. Ҳарчанд дар кишвар ҷанг идома дош-ту нооромиҳо ҳувайдо буд, соли 1994 интихоботи президентӣ доир гардид. Раиси Шӯрои олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ин маснад пешниҳод ва аз ҷониби мардум интихоб шуд. Зеро дар Иҷлосияи таърихии XVI Шӯрои Олӣ вакилони мардумӣ зимоми давлатдориро якдилона ба уҳдаи ин марди наҷиб супурданд. Ва бовар доштанд, ин ҷавонмард ба кишвар сулҳ оварда, онро аз вартаи нестӣ раҳо месозад. Ҳамин тавр ҳам шуд. Ҳангоме ӯ раиси Шӯрои Олӣ интихоб гардид, аввалин сухани иброздоштааш, “ман ба шумо сулҳ меорам”, буд.
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми ахири хеш ба Маҷлиси Олӣ вобаста ба ҳодисаҳои солҳои аввали истиқлол таъкид намуданд: “Дар оғози солҳои навадуми асри гузашта – замоне, ки давлати соҳибистиқлоли мо аввалин қадамҳои худро мегузошт, Тоҷикистон бо фитнаву дасисаи неруҳои ифротгарои дохилӣ ва хоҷагони хориҷии онҳо ба гирдоби мухолифати шадиди сиёсӣ ва баъдан ба оташи ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ кашида шуд, ки он боиси қурбониҳои зиёди ҷонӣ ва хисороти бузурги моддиву маънавӣ гардид”.
Воқеан, ҳамин тавр ҳам шуд. Ба кишвари тоҷикон сулҳи деринтизор омад. Аз таҷрибаҳои таърихӣ аён аст, ки на ҳар кас дар лаҳзаи душвор аз уҳдаи чунин масъулияти баланд баромада метавонад. Зеро ба даст гирифтани зимоми давлатдорӣ кори саҳл нест. Он масъулияти хеле баланд мехоҳад. Хушбахтона, ба бахти мардум дар чунин лаҳзаи ҳассосу душвор ва сарнавиштсоз Пешвои тоҷикон, ин марди қавиирода исбот кард, ки натанҳо уҳдабарост. Ҳамчунин, бунёдгару ваҳдатсоз, пайвандгари миллат аст. Маҳз ин марди наҷиб тавонист, тоҷики парешонгаштаро дубора сарҷамъ созад. Аз ғурбат, сарсонию саргардонӣ ба зодгоҳ оварда, баҳри рӯзгори осоишта, ояндаи нек дар дилаш шуълаи умед мунаввар созад.
Батадриҷ дар кишвар сулҳу амонӣ пойдор гашта, баҳри пешрафт ва инкишофи соҳоти гуногуни хоҷагии халқ заминаи мусоид фароҳам омад. Ба нақша гирифта шуд, ки дар ҷодаи истиқлолияти энергетикӣ, халосӣ ёфтан аз бунбасти коммуникатсионӣ ва амнияти озуқаворӣ тадбирҳои муҳим ва судманд андешида шавад. Баҳри амалӣ гардидани ин ҳадафҳои нек аз тамоми имконоти мавҷуда самаранок истифода бурда шуд.
Зикр намудан ба маврид аст, ки ҳатто даврони шӯравӣ ҳам кишвари тоҷикон дар ҳолати ногувори бунбасти коммуникатсионӣ қарор дошт. Соҳибистиқлолӣ Ҳукумати кишварро водор намуд, таҳти роҳбарии Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар муҳити ба вуҷудомадаи осоишта баҳри халосӣ ёфтан аз чунин вазъи ноҳинҷор чораҳо андешад. Дар муҳлати кӯтоҳ роҳандозии лоиҳаю нақшаҳо, бо ҷалби маблағҳои дохилаю хориҷа боис гардид, бунёди роҳҳои аҳамияти байналмилалӣ дош-та, пулу нақбҳо ба роҳ монда шавад. Ҳоло масофаҳои дур тавассути роҳҳои замонавӣ ва нақбу пулҳо хеле наздик шуда, бо тамоми ҳамсоякишварҳо рафтуои заминӣ ва боркашонӣ ба роҳ монда шудааст.
Баҳри истиқлолияти энергетикӣ дар доираи Барномаи дарозмуддати бунёди силсилаи неругоҳҳои хурди барқӣ дар давраи солҳои 2009-2020 миқдори зиёди неругоҳҳои хурду миёна сохта ва ба истифода дода шуданд. Дар ин миён бунёди неругоҳи барқи обии Роғун барои давлату миллат тақдирсоз маҳсуб меёбад. Тавре Сарвари давлат дар яке суханрониҳои хеш изҳор намуданд, “бунёди ин неругоҳ имкон медиҳад, тамоми мардумони минтақа бо неруи арзони барқ таъмин гардад”.
Яке аз ҳадафҳои муҳими дигар, ки ҳоло роҳбарияти олии кишвар ва Ҳукумати ҷумҳурӣ пайи амалӣ шудани он талош меварзад, ин саноатикунонии мамлакат аст. Бунёди корхонаҳои нави саноатӣ муҷаҳҳаз бо технологияҳои навини замонавӣ боиси муҳайё шудани ҷойҳои нави корӣ, афзоиш бахшидан ба истеҳсоли маҳсулоти ватании ба содирот пешбинишуда, замина муҳайё месозад.
Вусъати корҳои созандагиву бунёдкорӣ боис мегардад, кишвар боз ҳам шукуфон гашта, ҷалби сайёҳон ба тамошои диёри зебоманзари тоҷикон ва табиати нотакрори он афзоиш ёбад. Маҳз соҳибистиқлолӣ ва тинҷиву амонист, ки варзишгарони тоҷик дар мусобиқаҳои гуногуни байналмилалӣ ширкат варзида, сазовори ҷойҳои ифтихорӣ мегарданд. Ба шарафи эшон Парчами давлати тоҷикон боло бардошта мешавад. Ин ифтихори ҳар як тоҷику тоҷикистонист.
Чунин дастоварду муваффақиятҳо натиҷаи соҳибистиқлолӣ ва аз ҳама муҳим сарҷамъӣ, ваҳдату якдилӣ ва якдигарфаҳмист. Дар ин маврид саҳми босазою арзандаи Асосгузори сулҳу ваҳдти миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро агар нодида гирем, аз рӯи адлу инсоф нахоҳад буд. Маҳз заҳмати пайвастаи ин марди наҷиб, саъю кӯшиш, талошҳои ӯ боис гашт, дар кишвар сулҳу рӯзгори осоишта фароҳам ояд. Ҳамчунин, Сарвари давлати тоҷикон мекӯшад, дар ҳалли масоили гуногуни умумибашарӣ, аз ҷумла истифодаи сарфакоронаю оқилонаи сарвати бебаҳои табиат – об ва таъмини мардуми сайёра бо он, саҳмгузор бошад. Чандин таклифу пешниҳоди Пешвои миллат боис шуда, дар саросари олам, вобаста ба масъалаи об роҳандозӣ гардад. Ҳамаи ин ба афзудани нуфузу эътибори давлати тоҷикон дар арсаи олам сабаб шуда метавонад.
Имрӯз Тоҷикистон чун узви ҷомеаи ҷаҳонӣ, ба сӯи оянда устуворона гом мениҳад. Торафт ободу зебо гашта, рӯзгори мардумаш боз ҳам осудаю пурфайз мегардад. Ин ҳамаро сабаб соҳибистиқлолист.
“ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед