ҶОМЕА
Сешанбе 20 Май 2025 11:50
Парлумони Тоҷикистон тарҳи қонунеро қабул кард, ки мутобиқи он аз ин пас шаҳрвандон барои гузоштани лайку бознашр (поделиться) дар шабакаҳои иҷтимоӣ равонаи зиндон намегарданд.
Бино ба иттилои нашрияи расмии парлумони кишвар, “Садои мардум”, рӯзи 10-уми апрел, дар Иҷлосияи якуми Маҷлиси намояндагон бо иттифоқи оро лоиҳаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ворид намудани илова ба Кодекси ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон” қабул шудааст.
Ба иттилои манбаъ, лоиҳаи қонуни мазкурро Умед Каримзода, муовини якуми Прокурори генералӣ дар парлумон шарҳ дода, пешниҳод кардааст, ки дар ду моддаи Кодекси ҷиноятӣ - 179, иловаи 3 ва 307, иловаи 1 - “ҷавобгарии ҷиноятӣ барои дар навору гузоришҳои нашру паҳнгардида гузоштани “лайк” пурра бардошта шавад.
“...дар эзоҳи моддаҳои 179, иловаи 3 ва 307, иловаи 1 Кодекси ҷиноятӣ мутаносибан пас аз калимаи “он” аломати вергул ва калимаҳои “, ба истиснои маъқул донистан (гузоштани лайк ё дигар аломат)” илова карда шаванд”, - пешбинӣ шудааст дар тағйири қонун.
Барои он ки дар бархе шабакаҳои иҷтимоӣ ба ҷойи “лайк” дигар аломатҳо, ба мисли “зӯр”, “беҳтарин” ва ғайра истифода карда мешаванд, дар қавс калимаҳои “... ё дигар аломат” навишта шудааст.
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон то имрӯз шаҳрвандон дар асоси ин ду модда ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашида мешуданд. Ин ду банди қонун миёни мардум бештар бо мафҳуми ҷазо барои “лайк” ва бознашр (“поделится”)-и матолиби мамнӯи дар интернет нашр ва паҳншуда маъмул аст.
Ин тағйирот пас аз қабули Маҷлиси миллӣ, имзои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва нашраш дар рӯзнома мавриди амал қарор мегирад.
ИНТИҚОДИ ПЕШВОИ МИЛЛАТ ВА ИСЛОҲИ ВАЗЪ
Бояд гуфт, ки ин тағйиру иловаҳо ба Кодекси ҷиноии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар натиҷаи интиқоди Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сурат гирифт.
Қаблан, рӯзи 29-уми октябри соли 2024, Пешвои миллат зимни суханрониашон аз мақомоти ҳифзи ҳуқуқ хостанд, ки кушодани парвандаҳои ҷиноиро нисбати сокинони кишвар барои гузоштани “лайк” дар шабакаҳои иҷтимоӣ хотима диҳанд.
Аз ҷумла, дар маросими ифтитоҳи Муассисаи давлатии омодасозии кадрҳои баландихтисоси низомӣ Сарвари давлат зикр карданд, ки дар баробари натиҷаҳои назаррас дар фаъолияти мақомоти ҳифзи ҳуқуқ камбудиҳои зиёде ба назар мерасанд.
“Масалан, вақтҳои охир аз ҷониби мақомоти мазкур вобаста ба далел ҳисобидани маводу наворҳои дар шабакаҳои иҷтимоӣ паҳнгардида, аз тарафи баъзе шаҳрвандон гузоштани лайкҳо боиси сарсониву саргардонии онҳо гардида истодааст. Яъне, баъзе мақомот нисбат ба онҳо беасос парвандаҳои ҷиноятӣ оғоз менамоянд, ки ба ин амал бояд хотима дода шавад”, - таъкид намуданд Президенти кишвар.
Ранҷет Ятимов, ҳуқуқшиноси тоҷик мегӯяд, ки воқеан ҳам Сарвари давлат масъалаи бисёр муҳимеро ба миён гузоштанд. Ба гуфтаи ӯ, танҳо барои “лайк” равонаи зиндон намудани як нафар аз рӯи адолат нест.
- Дар воқеъ, Президенти кишвар бениҳоят фикри хуб карданд, ки ин масъаларо ба миён гузоштанд ва ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ таъкид намуданд, ки беасос нисбати шаҳрвандони кишвар парвандаҳои ҷиноӣ боз накунанд. Чун пеш аз ҳама имиҷи давлат дар мадди аввал меистад ва ин ки гуфтанд, ин масъаларо дида бароянд, бисёр ҳам кори хуб шуд, - гуфт ин ҳуқуқшиноси тоҷик.
Неъматулло Мирсаидов, коршиноси тоҷик интиқоди Сарвари давлатро дастгирӣ намуда, гуфт, ки лайк мондану эътироф кардан ва ақидаи як нафарро дастгирӣ кардан набояд ҷиноят ҳисобида шавад.
- Мавқеи Президенти кишвар комилан дуруст аст. Ин чиз дар ягон ҳошияи қонунгузории давлатҳои демократӣ ва байналмилалӣ вуҷуд надорад ва ин чизро Президенти кишвар хуб дарк мекунанд. Ба ин хотир, мо бояд гӯем, ки аз ҷониби сохторҳои ҳифзи ҳуқуқ боздошт кардани шаҳрвандон барои гузоштани танҳо “лайк” комилан нодуруст аст, - иброз дошт ин коршиноси тоҷик.
Ҳамзамон ӯ зикр кард, ки бешубҳа лағви “лайк”-у бознашр аз Кодекси ҷиноии кишвар ба манфиати кишвар хоҳад буд.
“Дар ин ҳолат, ҳатто дар арсаи байналмилалӣ нуфузу эътибори Ҷумҳурии Тоҷикистон баланд хоҳад шуд”, - афзуд Н. Мирсаидов.
Умед Каримзода бо такя ба маълумоти Сарраёсати иҷрои ҷазои ҷиноятӣ гуфтааст, ки ҳоло 1 ҳазору 507 шаҳрванд барои гузоштани “лайк” дар навору гузоришҳои интернетӣ ва навиштани “шарҳу муло-ҳизаҳои мазмуну муҳтавои террористию экстремистидошта” дар зиндонҳо қарор доранд.
Тибқи тағйироте, ки соли 2018 ба Кодекси ҷиноии кишвар ворид гардида буд, нафароне, ки даст ба даъвати оммавӣ, амали террористӣ ва “сафедкунии оммавии терроризм” дар интернет мезананд, аз 10 то 15 сол равонаи зиндон мегардиданд.
Бо ҷувуди ин, солиёни зиёд аст, ки бархе аз коршиносон ва ҳуқуқшиносон амалҳои ба монанди “лайк” ва шарҳ гузоштан дар шабакаҳои иҷтимоиро муҷозоти сангин хонда, ғайри қобили қабул ва хилоф ба озодиҳои шаҳрвандӣ номида буданд. Онҳо мегуфтанд, ки дар санад бояд возеҳ зикр карда шавад, ки кадом амал дар шабакаи иҷтимоӣ ҳимоят аз терроризм ва ё даъват ба амали террористӣ маҳсуб меёбад.
Дар ин маврид Ранҷет Ятимов, ҳуқуқшиноси тоҷик мегӯяд, ки аввалан худи мафҳуми “лайк”-у “поделится” (бознашр) дар Кодекси ҷиноятӣ вуҷуд надорад, яъне шарҳи мушаххасе нест, ки бояд барои гузоштани “лайк” ва бознашр ҷавобгарӣ пешбинӣ карда шавад.
- Барои ҳамин, мо бештари вақт дар ин маврид мегуфтем, ки на ҳамеша дуруст аст ва ин тағйирот бояд бозбинӣ шавад. Ё дар қонун ин мафҳумҳо мушаххастар фаҳмонида шавад, то ин ки барои шаҳрвандон фаҳмо бошад, - зикр кард номбурда.
Аммо ба гуфтаи ӯ, зери ин мафҳум, тибқи моддаҳои 307 ва 179 амали экстремистиву террористӣ фаҳмида мешуд.
- Дар он ҷо гуфта намешавад, ки шаҳрванд барои “лайк” гузоштан ё “поделится” кардан, балки бо моддаи 179 терроризм ва ё ин ки бо моддаи 307 ҳамчун экстремизм ба ҷавобгарӣ кашида шудааст, - илова намуд ҳуқуқшинос.
Ӯ ҳамзамон гуфт, ки ҳоло ба иттилои расмӣ, тибқи моддаҳои мазкур наздики 1500 нафар равонаи зиндон гардидаанд, вале қаблан омор зиёда аз 6 ҳазор нафар гуфта мешуд.
Ҳуқуқшиносон бар он назаранд, ки агар чунин ҳолат идома меёфт, метавонист ба имиҷи давлат дар арсаи байналмилалӣ таъсири манфӣ расонад.
Ба гуфтаи Ранҷет Ятимов, дар зеҳни намояндагони дигар давлатҳо чунин суол пеш меояд, ки Тоҷикистон чӣ гуна кишваре ҳаст, ки ин қадар шаҳрвандонаш бо ҷурми терроризму экстремизм равонаи зиндон гардидаанд, яъне бархӯрд низ дар дигар кишварҳо нисбати давлати мо манфӣ мешавад.
Ба гуфтаи ӯ, аз шаҳрвандони мо низ дар дигар кишварҳо барои кору фаъолият маълумотномаи доғи судӣ талаб карда мешавад ва ин метавонад ба имиҷи давлат таъсири манфӣ дошта бошад.
- Яъне, ин ба имиҷи давлат метавонист таъсирӣ манфӣ расонад. Аз ин лиҳоз, бисёр хуб шуд, ки мафҳумҳои “лайк” ва “поделится”-ро аз миён мебаранд ва шахсоне, ки воқеан ҳам тибқи ин моддаҳо ҷиноят содир намудаанд, ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд. Барои ҳамин, “лайк”-е, ки нохост гузошта шудааст, аллакай ҳаёти як шахсро ин гуна зери хатар мегузорад, - илова намуд Ранҷет Ятимов.
Фарзонаи УМАРАЛӢ, “ҶТ”
Бино ба иттилои нашрияи расмии парлумони кишвар, “Садои мардум”, рӯзи 10-уми апрел, дар Иҷлосияи якуми Маҷлиси намояндагон бо иттифоқи оро лоиҳаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ворид намудани илова ба Кодекси ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон” қабул шудааст.
Ба иттилои манбаъ, лоиҳаи қонуни мазкурро Умед Каримзода, муовини якуми Прокурори генералӣ дар парлумон шарҳ дода, пешниҳод кардааст, ки дар ду моддаи Кодекси ҷиноятӣ - 179, иловаи 3 ва 307, иловаи 1 - “ҷавобгарии ҷиноятӣ барои дар навору гузоришҳои нашру паҳнгардида гузоштани “лайк” пурра бардошта шавад.
“...дар эзоҳи моддаҳои 179, иловаи 3 ва 307, иловаи 1 Кодекси ҷиноятӣ мутаносибан пас аз калимаи “он” аломати вергул ва калимаҳои “, ба истиснои маъқул донистан (гузоштани лайк ё дигар аломат)” илова карда шаванд”, - пешбинӣ шудааст дар тағйири қонун.
Барои он ки дар бархе шабакаҳои иҷтимоӣ ба ҷойи “лайк” дигар аломатҳо, ба мисли “зӯр”, “беҳтарин” ва ғайра истифода карда мешаванд, дар қавс калимаҳои “... ё дигар аломат” навишта шудааст.
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон то имрӯз шаҳрвандон дар асоси ин ду модда ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашида мешуданд. Ин ду банди қонун миёни мардум бештар бо мафҳуми ҷазо барои “лайк” ва бознашр (“поделится”)-и матолиби мамнӯи дар интернет нашр ва паҳншуда маъмул аст.
Ин тағйирот пас аз қабули Маҷлиси миллӣ, имзои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва нашраш дар рӯзнома мавриди амал қарор мегирад.
ИНТИҚОДИ ПЕШВОИ МИЛЛАТ ВА ИСЛОҲИ ВАЗЪ
Бояд гуфт, ки ин тағйиру иловаҳо ба Кодекси ҷиноии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар натиҷаи интиқоди Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сурат гирифт.
Қаблан, рӯзи 29-уми октябри соли 2024, Пешвои миллат зимни суханрониашон аз мақомоти ҳифзи ҳуқуқ хостанд, ки кушодани парвандаҳои ҷиноиро нисбати сокинони кишвар барои гузоштани “лайк” дар шабакаҳои иҷтимоӣ хотима диҳанд.
Аз ҷумла, дар маросими ифтитоҳи Муассисаи давлатии омодасозии кадрҳои баландихтисоси низомӣ Сарвари давлат зикр карданд, ки дар баробари натиҷаҳои назаррас дар фаъолияти мақомоти ҳифзи ҳуқуқ камбудиҳои зиёде ба назар мерасанд.
“Масалан, вақтҳои охир аз ҷониби мақомоти мазкур вобаста ба далел ҳисобидани маводу наворҳои дар шабакаҳои иҷтимоӣ паҳнгардида, аз тарафи баъзе шаҳрвандон гузоштани лайкҳо боиси сарсониву саргардонии онҳо гардида истодааст. Яъне, баъзе мақомот нисбат ба онҳо беасос парвандаҳои ҷиноятӣ оғоз менамоянд, ки ба ин амал бояд хотима дода шавад”, - таъкид намуданд Президенти кишвар.
Ранҷет Ятимов, ҳуқуқшиноси тоҷик мегӯяд, ки воқеан ҳам Сарвари давлат масъалаи бисёр муҳимеро ба миён гузоштанд. Ба гуфтаи ӯ, танҳо барои “лайк” равонаи зиндон намудани як нафар аз рӯи адолат нест.
- Дар воқеъ, Президенти кишвар бениҳоят фикри хуб карданд, ки ин масъаларо ба миён гузоштанд ва ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ таъкид намуданд, ки беасос нисбати шаҳрвандони кишвар парвандаҳои ҷиноӣ боз накунанд. Чун пеш аз ҳама имиҷи давлат дар мадди аввал меистад ва ин ки гуфтанд, ин масъаларо дида бароянд, бисёр ҳам кори хуб шуд, - гуфт ин ҳуқуқшиноси тоҷик.
Неъматулло Мирсаидов, коршиноси тоҷик интиқоди Сарвари давлатро дастгирӣ намуда, гуфт, ки лайк мондану эътироф кардан ва ақидаи як нафарро дастгирӣ кардан набояд ҷиноят ҳисобида шавад.
- Мавқеи Президенти кишвар комилан дуруст аст. Ин чиз дар ягон ҳошияи қонунгузории давлатҳои демократӣ ва байналмилалӣ вуҷуд надорад ва ин чизро Президенти кишвар хуб дарк мекунанд. Ба ин хотир, мо бояд гӯем, ки аз ҷониби сохторҳои ҳифзи ҳуқуқ боздошт кардани шаҳрвандон барои гузоштани танҳо “лайк” комилан нодуруст аст, - иброз дошт ин коршиноси тоҷик.
Ҳамзамон ӯ зикр кард, ки бешубҳа лағви “лайк”-у бознашр аз Кодекси ҷиноии кишвар ба манфиати кишвар хоҳад буд.
“Дар ин ҳолат, ҳатто дар арсаи байналмилалӣ нуфузу эътибори Ҷумҳурии Тоҷикистон баланд хоҳад шуд”, - афзуд Н. Мирсаидов.
Умед Каримзода бо такя ба маълумоти Сарраёсати иҷрои ҷазои ҷиноятӣ гуфтааст, ки ҳоло 1 ҳазору 507 шаҳрванд барои гузоштани “лайк” дар навору гузоришҳои интернетӣ ва навиштани “шарҳу муло-ҳизаҳои мазмуну муҳтавои террористию экстремистидошта” дар зиндонҳо қарор доранд.
Тибқи тағйироте, ки соли 2018 ба Кодекси ҷиноии кишвар ворид гардида буд, нафароне, ки даст ба даъвати оммавӣ, амали террористӣ ва “сафедкунии оммавии терроризм” дар интернет мезананд, аз 10 то 15 сол равонаи зиндон мегардиданд.
Бо ҷувуди ин, солиёни зиёд аст, ки бархе аз коршиносон ва ҳуқуқшиносон амалҳои ба монанди “лайк” ва шарҳ гузоштан дар шабакаҳои иҷтимоиро муҷозоти сангин хонда, ғайри қобили қабул ва хилоф ба озодиҳои шаҳрвандӣ номида буданд. Онҳо мегуфтанд, ки дар санад бояд возеҳ зикр карда шавад, ки кадом амал дар шабакаи иҷтимоӣ ҳимоят аз терроризм ва ё даъват ба амали террористӣ маҳсуб меёбад.
Дар ин маврид Ранҷет Ятимов, ҳуқуқшиноси тоҷик мегӯяд, ки аввалан худи мафҳуми “лайк”-у “поделится” (бознашр) дар Кодекси ҷиноятӣ вуҷуд надорад, яъне шарҳи мушаххасе нест, ки бояд барои гузоштани “лайк” ва бознашр ҷавобгарӣ пешбинӣ карда шавад.
- Барои ҳамин, мо бештари вақт дар ин маврид мегуфтем, ки на ҳамеша дуруст аст ва ин тағйирот бояд бозбинӣ шавад. Ё дар қонун ин мафҳумҳо мушаххастар фаҳмонида шавад, то ин ки барои шаҳрвандон фаҳмо бошад, - зикр кард номбурда.
Аммо ба гуфтаи ӯ, зери ин мафҳум, тибқи моддаҳои 307 ва 179 амали экстремистиву террористӣ фаҳмида мешуд.
- Дар он ҷо гуфта намешавад, ки шаҳрванд барои “лайк” гузоштан ё “поделится” кардан, балки бо моддаи 179 терроризм ва ё ин ки бо моддаи 307 ҳамчун экстремизм ба ҷавобгарӣ кашида шудааст, - илова намуд ҳуқуқшинос.
Ӯ ҳамзамон гуфт, ки ҳоло ба иттилои расмӣ, тибқи моддаҳои мазкур наздики 1500 нафар равонаи зиндон гардидаанд, вале қаблан омор зиёда аз 6 ҳазор нафар гуфта мешуд.
Ҳуқуқшиносон бар он назаранд, ки агар чунин ҳолат идома меёфт, метавонист ба имиҷи давлат дар арсаи байналмилалӣ таъсири манфӣ расонад.
Ба гуфтаи Ранҷет Ятимов, дар зеҳни намояндагони дигар давлатҳо чунин суол пеш меояд, ки Тоҷикистон чӣ гуна кишваре ҳаст, ки ин қадар шаҳрвандонаш бо ҷурми терроризму экстремизм равонаи зиндон гардидаанд, яъне бархӯрд низ дар дигар кишварҳо нисбати давлати мо манфӣ мешавад.
Ба гуфтаи ӯ, аз шаҳрвандони мо низ дар дигар кишварҳо барои кору фаъолият маълумотномаи доғи судӣ талаб карда мешавад ва ин метавонад ба имиҷи давлат таъсири манфӣ дошта бошад.
- Яъне, ин ба имиҷи давлат метавонист таъсирӣ манфӣ расонад. Аз ин лиҳоз, бисёр хуб шуд, ки мафҳумҳои “лайк” ва “поделится”-ро аз миён мебаранд ва шахсоне, ки воқеан ҳам тибқи ин моддаҳо ҷиноят содир намудаанд, ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд. Барои ҳамин, “лайк”-е, ки нохост гузошта шудааст, аллакай ҳаёти як шахсро ин гуна зери хатар мегузорад, - илова намуд Ранҷет Ятимов.
Фарзонаи УМАРАЛӢ, “ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед