ҶОМЕА
Шанбе 20 Апрел 2024 12:35
ё чанд андеша атрофи орзу (ҳикмат)-ҳое, ки ба он нарасидем
Ду соли охир ҷаҳон ба як гирдоби амиқе гирифтор шуд. Кишварҳои дунё аз назари иқтисодӣ, сиёсӣ ва иҷтимоӣ ба ҳам рехтанд ва шароити сангине барои башарият рақам хӯрд. Чигунае ки ба назар мерасид, дар ин росто қудрати инсонӣ то ҷое зери суол рафт. Абарқудраттарин давлатҳо, ки то ин дам лофи ҷаҳондориву ҷаҳонсозӣ мезаданд, мушоҳида мешуд, ки дар назди ин руйдод сари зону нишастанд.
Дар ин росто равшанфикрону уламои соҳаҳои алоҳида ба гурӯҳҳо ҷудо шуданд. Аз табибону сиёсатмадорону иқтисодчиён то файласуфону ходимони дин дар меҳвари ин офат ақидапардозӣ мекарданд.
Қисмате инро кори дасти кадом хоину бадхоҳи башар медонисту қисмати дигар аз тақдири илоҳӣ ҳадс мезад. Гурӯҳе мутақоид буданд, ки ин ҳолат тарҳрезишудаву рӯи он қудратҳои ҷаҳонӣ шояд чандинсолаҳо кор кардаанд. Ба андешаи дигарон ин вабо аз носипосиву бехирадии насли башар ва бераҳмиҳои он нисбати офаридаҳои табиат сар задааст. Ва як гурӯҳи дигар дар ин баробар боварҳои мардум аз Худоро зери суол бурданд. Меҳрубонии Худо низ дар лобалои ин вирус ба пурсиш кашида шуд. “Худо дар миёни ин буҳрон куҷост ва чаро ба суолҳои мо посух намедиҳад?”,- навишта буданд, баъзе аз корбарони шабакаҳои иҷтимоӣ, дар давраи хуруҷи шадиди ин офат.
Баъзе қудратҳо ба пайдоиши ин гирдоб давлати алоҳидаеро гунаҳгор карданду баъзеи дигар аз нотавонӣ ба зонуи тафаккур нишастаанд. Кор то ҷоест, ки руасои қудратмандтарин давлатҳо дар пайи ин гирифторӣ сардаргум монданду аз он ки натавонистанд, ба бартараф кардани ин офат даст ёбанд, дар назди халқу миллатҳои худ узрхоҳиҳо ҳам карданд.
Чун мо ба таҳқиқи ин масъала чандон қудрате ҳам надорему аз дастамон чизе сохта нест, ба ҳақу ноҳақ будани ҳеҷ гурӯҳе намепардозем. Ва мехоҳем ин ҳама рӯйдодҳоро аз дигар зовия баҳогузорӣ кунем. Бигузор ин коре дасти кадом гурӯҳе ё хостаи Худованд бошад. Он тарафаш барои мо чандон аҳамият ҳам надорад...
Файласуфону равшанфикрон пас аз оне ки ин вирус ҳамагир шуд, андешаҳои зиёдеро арз карданд. Ба андешаи аксар ин офат хоҳу нохоҳ фалсафаву ҳикматҳои бузургеро дар худ бояд медошт, ки башарият пас аз чандин солҳо ба дарки он хоҳад расид.
Чунин ақида ҳам буд, ки шояд пас аз чандин замон чигунагии оромише, ки ин вирус барои башарият армуғон меорад, баррасӣ шавад. Баъзеҳо бар ин бовар буданд, ки дар ин миён умеду худбоварии инсон ва нодида гирифтани ӯ неруҳои табиатро мавриди баҳс қарор хоҳад гирифт.
Чун якчанд омили зер аз нигоҳи эшон бояд инсониятро ба тарафе тела медод:
1. Сари зону задани қудрати инсонӣ дар баробари як вирус;
2. Кам шудани амалҳои террористӣ;
3. Пӯшида шудани марзҳои сиёсӣ ва баръакси ҳол муттаҳид гаштани инсоният;
4. Фосила гирифтан ва пазмон шудани бо ҳам буданҳо;
5. Дарки он ки имрӯзҳо бояд маблағҳоро ба ҷое сарф кард, ки дар рӯзҳои мабодо тавон дастгират шавад. Барои мисол аз он ки маблағҳои ҳангуфте ба футболбозону мушкетёрҳо сарф мекарданд, ҷомеаи ҷаҳонӣ ба дарки он нуқта бояд мерасид, ки ин ҳамаро бештар ба соҳаи тиббу маориф сарф мекард ва имрӯз дастгираш мешуд. Барои мисол бо гузашти зиёда аз 6 моҳ тибби ҷаҳонӣ натавонист, позаҳр (ваксина)-е бар муқобили ин вируси марговар ихтироъ ва барои муолиҷаи беморон равона кунад;
6. Маргандешӣ дар сояи куруно;
7. Худомеҳварӣ дар сухан, андеша ва афкор.
Файласуф ва ҷомеашиноси немис Юрген Хабермас вобаста ба ин вабо дар як хабаргузорӣ гуфта буд, ки коруно ба инсоният “нодонӣ”-и варо меомӯзонад. Ба андешаи ин файласуф коронавирус андешиданро назди ҳама тақвият хоҳад бахшид. Ӯ гуфта буд: “Навъи тафаккуре, ки то кунун ба коршиносон рабт мегирифт, назди мардуми одӣ бештар шудааст. Акнун ҳар кас мебояд худ тасмим бигирад ва даст ба амал бизанад, он ҳам бо огоҳӣ аз надонистан”.
Бисёре аз олимону равшанфикрон муътақид буданд, ки пас аз нобудии ин пандемия дар низоми сиёсиву иқтисодии кишварҳо тағйиротҳои куллӣ ба амал меояд ва бештар аз ҳама низоми фалсафӣ ва маърифатии инсоният таҷдид хоҳад шуд. Назари инсоният нисбат ба зиндагӣ ва бархӯрди ӯ бо илму боварҳо дигаргуна рақам мехӯрад. Дигар инсоният ба илму ба илоҳиёт бештар рӯ хоҳад овард. Чун ҳамарӯза дуоталабии гирифторони ин вирус дар шабакаҳои иҷтимоӣ далели гуфтаҳои боло хоҳанд гардид. Аммо...
Аммо ин ҳама назария ё орзуе буд, ки инсоният дар як муддати кӯтоҳ барои худ андешид. Ҳақиқати ҳол чизе дигареро дар пешорӯи мо қарор дод.
Дар ҳақиқат то он замоне ки мавҷи аввали коронавирус дар сарорсари ҷаҳон хомуш шуд, инсоният ба як марҳилаи тамоман дигар ворид гашт. Ба назар чунин мерасид, ки башарро як ҳаёти комилан нав интизор аст, чун назарияи коршиносон ҳам ҳамин буд.
Вале баъд аз оне ки мавҷи дуюми ин вабо ба “рақс даромад” ва бонуфузтарин лабараторияҳои ҷаҳонӣ навъҳои гуногуни ваксинаи зидди онро истеҳсол карданд, андак – андак инсоният ба маҷрои қаблӣ баргашт. Агар чанде ҳеҷ касе то кунун натавонист, ки ин вирусро ба нестӣ барад, вале аллакай қудратҳои ҷаҳонӣ барои манофеи худ даст ба кор шуданд. Оҳиста - оҳиста амалҳои террористӣ ҳам дар минтақаҳои доғ афзоиш ёфтанд. Ҷиноятҳои аз қабили одамкушиву одамрабоӣ дигарбора расонаӣ шудан гирифт. Куруно ҳам дигар ба он гунае, ки дар зеҳнияти инсонҳо тасаввур мешуд, “ҷилва” намекунад. Мисле, ки ҷилави қудратро аз даст дода.
Чунин менамояд, ки аллакай тарс аз вабову тарс аз марг аз дили инсонҳо рафтааст. Тарси он дигар зиёдтар нест, аз зукоми ба гуфти мардум оддӣ. Бо вуҷуди оне ки имрӯзҳо низ куруно чун сайёди ноаёне машғули ба даст овардани туъмаи худ аст.
Аллакай вуҷуди ин вирус барои абарқудратҳо баҳонаи дигар аст. Дар ҷое мехонем, ки мақомдорони баландпояи Амрико муътақиданд, ки коронавирусро чиниҳо сохтаанд ва бояд эшон барои ин ҷавоб гӯянд. Сардори департаменти давлатии ИМА иддао дорад, ки ҳангоми коркарди махфии ҳарбӣ дар пажӯҳишгоҳи Уҳон эшон собит сохтаанд, ки ин кори чиниҳост. Президенти пешини ИМА Доналд Трамп ҳам инро дар яке аз ҷаласаҳо иброз дошта буд.
Дар навбати худ чиниҳо ҳам иддао доранд, ки коронавирус дар пажӯҳишгоҳҳои амрикоиву аврупоӣ “тавлид” шудааст. Онҳо тавлиду паҳнкунии онро кори сатанистҳо (пайравони шайтон)-и аврупоиву амрикоӣ медонанд ва муътақиданд, ки рӯзе тамоми сайёра аз ин “сир” огаҳ хоҳад шуд.
Бо вуҷуди оне, ки гуё тамоми давлатҳои ҷаҳон дар баробари коронавирус дар як сангар қарор доранд, аммо талош барои манфиатҷӯиҳо аз талош барои нобуд кардани он ба назар бештар мерасад.
Яъне ба гунаи дигар гӯем, инсоният тавре ки пешгӯӣ мешуд, ҳеҷ панде нагирифт. Назарияҳои илмие, ки дар мавриди ҷаҳони баъдикоронавирусӣ буд, ба гушаи фаромушӣ рафтааст. Инсоният дар ҳоли худ аст. Ҳамон гунае, ки буд.
Аз ин ҳама ба хулосае меоем, ки башарият бо вуҷуди ҳама пешрафт ва рушд ҳануз ҳам пандпазир нест. Шояд ба ин суол, ки кай инсоният пандпазир мешавад, ҷавоб ҳамин гуна кӯтоҳу муҷаз гуфта шавад: “Ҳеҷ гоҳ”.
Ду соли охир ҷаҳон ба як гирдоби амиқе гирифтор шуд. Кишварҳои дунё аз назари иқтисодӣ, сиёсӣ ва иҷтимоӣ ба ҳам рехтанд ва шароити сангине барои башарият рақам хӯрд. Чигунае ки ба назар мерасид, дар ин росто қудрати инсонӣ то ҷое зери суол рафт. Абарқудраттарин давлатҳо, ки то ин дам лофи ҷаҳондориву ҷаҳонсозӣ мезаданд, мушоҳида мешуд, ки дар назди ин руйдод сари зону нишастанд.
Дар ин росто равшанфикрону уламои соҳаҳои алоҳида ба гурӯҳҳо ҷудо шуданд. Аз табибону сиёсатмадорону иқтисодчиён то файласуфону ходимони дин дар меҳвари ин офат ақидапардозӣ мекарданд.
Қисмате инро кори дасти кадом хоину бадхоҳи башар медонисту қисмати дигар аз тақдири илоҳӣ ҳадс мезад. Гурӯҳе мутақоид буданд, ки ин ҳолат тарҳрезишудаву рӯи он қудратҳои ҷаҳонӣ шояд чандинсолаҳо кор кардаанд. Ба андешаи дигарон ин вабо аз носипосиву бехирадии насли башар ва бераҳмиҳои он нисбати офаридаҳои табиат сар задааст. Ва як гурӯҳи дигар дар ин баробар боварҳои мардум аз Худоро зери суол бурданд. Меҳрубонии Худо низ дар лобалои ин вирус ба пурсиш кашида шуд. “Худо дар миёни ин буҳрон куҷост ва чаро ба суолҳои мо посух намедиҳад?”,- навишта буданд, баъзе аз корбарони шабакаҳои иҷтимоӣ, дар давраи хуруҷи шадиди ин офат.
Баъзе қудратҳо ба пайдоиши ин гирдоб давлати алоҳидаеро гунаҳгор карданду баъзеи дигар аз нотавонӣ ба зонуи тафаккур нишастаанд. Кор то ҷоест, ки руасои қудратмандтарин давлатҳо дар пайи ин гирифторӣ сардаргум монданду аз он ки натавонистанд, ба бартараф кардани ин офат даст ёбанд, дар назди халқу миллатҳои худ узрхоҳиҳо ҳам карданд.
Чун мо ба таҳқиқи ин масъала чандон қудрате ҳам надорему аз дастамон чизе сохта нест, ба ҳақу ноҳақ будани ҳеҷ гурӯҳе намепардозем. Ва мехоҳем ин ҳама рӯйдодҳоро аз дигар зовия баҳогузорӣ кунем. Бигузор ин коре дасти кадом гурӯҳе ё хостаи Худованд бошад. Он тарафаш барои мо чандон аҳамият ҳам надорад...
Файласуфону равшанфикрон пас аз оне ки ин вирус ҳамагир шуд, андешаҳои зиёдеро арз карданд. Ба андешаи аксар ин офат хоҳу нохоҳ фалсафаву ҳикматҳои бузургеро дар худ бояд медошт, ки башарият пас аз чандин солҳо ба дарки он хоҳад расид.
Чунин ақида ҳам буд, ки шояд пас аз чандин замон чигунагии оромише, ки ин вирус барои башарият армуғон меорад, баррасӣ шавад. Баъзеҳо бар ин бовар буданд, ки дар ин миён умеду худбоварии инсон ва нодида гирифтани ӯ неруҳои табиатро мавриди баҳс қарор хоҳад гирифт.
Чун якчанд омили зер аз нигоҳи эшон бояд инсониятро ба тарафе тела медод:
1. Сари зону задани қудрати инсонӣ дар баробари як вирус;
2. Кам шудани амалҳои террористӣ;
3. Пӯшида шудани марзҳои сиёсӣ ва баръакси ҳол муттаҳид гаштани инсоният;
4. Фосила гирифтан ва пазмон шудани бо ҳам буданҳо;
5. Дарки он ки имрӯзҳо бояд маблағҳоро ба ҷое сарф кард, ки дар рӯзҳои мабодо тавон дастгират шавад. Барои мисол аз он ки маблағҳои ҳангуфте ба футболбозону мушкетёрҳо сарф мекарданд, ҷомеаи ҷаҳонӣ ба дарки он нуқта бояд мерасид, ки ин ҳамаро бештар ба соҳаи тиббу маориф сарф мекард ва имрӯз дастгираш мешуд. Барои мисол бо гузашти зиёда аз 6 моҳ тибби ҷаҳонӣ натавонист, позаҳр (ваксина)-е бар муқобили ин вируси марговар ихтироъ ва барои муолиҷаи беморон равона кунад;
6. Маргандешӣ дар сояи куруно;
7. Худомеҳварӣ дар сухан, андеша ва афкор.
Файласуф ва ҷомеашиноси немис Юрген Хабермас вобаста ба ин вабо дар як хабаргузорӣ гуфта буд, ки коруно ба инсоният “нодонӣ”-и варо меомӯзонад. Ба андешаи ин файласуф коронавирус андешиданро назди ҳама тақвият хоҳад бахшид. Ӯ гуфта буд: “Навъи тафаккуре, ки то кунун ба коршиносон рабт мегирифт, назди мардуми одӣ бештар шудааст. Акнун ҳар кас мебояд худ тасмим бигирад ва даст ба амал бизанад, он ҳам бо огоҳӣ аз надонистан”.
Бисёре аз олимону равшанфикрон муътақид буданд, ки пас аз нобудии ин пандемия дар низоми сиёсиву иқтисодии кишварҳо тағйиротҳои куллӣ ба амал меояд ва бештар аз ҳама низоми фалсафӣ ва маърифатии инсоният таҷдид хоҳад шуд. Назари инсоният нисбат ба зиндагӣ ва бархӯрди ӯ бо илму боварҳо дигаргуна рақам мехӯрад. Дигар инсоният ба илму ба илоҳиёт бештар рӯ хоҳад овард. Чун ҳамарӯза дуоталабии гирифторони ин вирус дар шабакаҳои иҷтимоӣ далели гуфтаҳои боло хоҳанд гардид. Аммо...
Аммо ин ҳама назария ё орзуе буд, ки инсоният дар як муддати кӯтоҳ барои худ андешид. Ҳақиқати ҳол чизе дигареро дар пешорӯи мо қарор дод.
Дар ҳақиқат то он замоне ки мавҷи аввали коронавирус дар сарорсари ҷаҳон хомуш шуд, инсоният ба як марҳилаи тамоман дигар ворид гашт. Ба назар чунин мерасид, ки башарро як ҳаёти комилан нав интизор аст, чун назарияи коршиносон ҳам ҳамин буд.
Вале баъд аз оне ки мавҷи дуюми ин вабо ба “рақс даромад” ва бонуфузтарин лабараторияҳои ҷаҳонӣ навъҳои гуногуни ваксинаи зидди онро истеҳсол карданд, андак – андак инсоният ба маҷрои қаблӣ баргашт. Агар чанде ҳеҷ касе то кунун натавонист, ки ин вирусро ба нестӣ барад, вале аллакай қудратҳои ҷаҳонӣ барои манофеи худ даст ба кор шуданд. Оҳиста - оҳиста амалҳои террористӣ ҳам дар минтақаҳои доғ афзоиш ёфтанд. Ҷиноятҳои аз қабили одамкушиву одамрабоӣ дигарбора расонаӣ шудан гирифт. Куруно ҳам дигар ба он гунае, ки дар зеҳнияти инсонҳо тасаввур мешуд, “ҷилва” намекунад. Мисле, ки ҷилави қудратро аз даст дода.
Чунин менамояд, ки аллакай тарс аз вабову тарс аз марг аз дили инсонҳо рафтааст. Тарси он дигар зиёдтар нест, аз зукоми ба гуфти мардум оддӣ. Бо вуҷуди оне ки имрӯзҳо низ куруно чун сайёди ноаёне машғули ба даст овардани туъмаи худ аст.
Аллакай вуҷуди ин вирус барои абарқудратҳо баҳонаи дигар аст. Дар ҷое мехонем, ки мақомдорони баландпояи Амрико муътақиданд, ки коронавирусро чиниҳо сохтаанд ва бояд эшон барои ин ҷавоб гӯянд. Сардори департаменти давлатии ИМА иддао дорад, ки ҳангоми коркарди махфии ҳарбӣ дар пажӯҳишгоҳи Уҳон эшон собит сохтаанд, ки ин кори чиниҳост. Президенти пешини ИМА Доналд Трамп ҳам инро дар яке аз ҷаласаҳо иброз дошта буд.
Дар навбати худ чиниҳо ҳам иддао доранд, ки коронавирус дар пажӯҳишгоҳҳои амрикоиву аврупоӣ “тавлид” шудааст. Онҳо тавлиду паҳнкунии онро кори сатанистҳо (пайравони шайтон)-и аврупоиву амрикоӣ медонанд ва муътақиданд, ки рӯзе тамоми сайёра аз ин “сир” огаҳ хоҳад шуд.
Бо вуҷуди оне, ки гуё тамоми давлатҳои ҷаҳон дар баробари коронавирус дар як сангар қарор доранд, аммо талош барои манфиатҷӯиҳо аз талош барои нобуд кардани он ба назар бештар мерасад.
Яъне ба гунаи дигар гӯем, инсоният тавре ки пешгӯӣ мешуд, ҳеҷ панде нагирифт. Назарияҳои илмие, ки дар мавриди ҷаҳони баъдикоронавирусӣ буд, ба гушаи фаромушӣ рафтааст. Инсоният дар ҳоли худ аст. Ҳамон гунае, ки буд.
Аз ин ҳама ба хулосае меоем, ки башарият бо вуҷуди ҳама пешрафт ва рушд ҳануз ҳам пандпазир нест. Шояд ба ин суол, ки кай инсоният пандпазир мешавад, ҷавоб ҳамин гуна кӯтоҳу муҷаз гуфта шавад: “Ҳеҷ гоҳ”.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед