ҶОМЕА
Якшанбе 28 Апрел 2024 05:46
ё сафаре, ки пур аз хотираҳо буд
Аз 2-юм то 8-уми октяб-ри соли ҷорӣ бо ибтикори Иттифоқи журналистони Тоҷикистон корвони иттилоотии журналистон ба шаҳру навоҳии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон сафар кард. Аз рӯи нақша давоми 7 рӯз гурӯҳи рӯзноманигорон бояд аз аксар гӯшаву канор, маконҳои таърихиву сайёҳӣ ва коргоҳу корхонаҳои истеҳсолии ин вилоят дидан мекарданд.
Сафари мо субҳи 2-юми октябр аз назди бинои “Шарқи озод” оғоз ёфт. Гурӯҳи рӯзноманигорон, ки аз гӯшаву канори кишвар ҷамъ омада буданд, савори мошинҳои сабукрав роҳ пеш гирифтанд ба сӯйи Бадахшон.
Ҳамсафарони ман аксаран онҳое буданд, ки бори аввал ба ин минтақаи дурдасти кишвар сафар мекарданд. Ҳангоми суҳбат дар дохили сабукрав аз суханронии ҳар яки онҳо аён буд, ки ҳамагӣ муштоқи ин сафар ҳастанду дер боз чунин як имкониятро мунтазир буданд. Дар ин миён камина низ истисно набудам. Бадахшон дар тасаввури ҳар “корвонӣ” ба гунаи хос ҷилва медод.
Баъзеҳо Худоро ситоишу зорӣ мекарданд, ки дар роҳҳои касногузари ин минтақаи кӯҳистон онҳоро нигаҳбон бошаду саломат ба назди оилаҳояшон баргардонад. Баъзеҳои дигар нигаронӣ аз амнияти хеш дар ин минтақаи дурдаст мекарданд. Гурӯҳи саввум бошад, аз сарҳадоти он бим доштанд. Аз онҳо мепурсам, ки чаро бо вуҷуди ин ҳама нигарониҳо ба ин сафар омодагӣ дидаанд? Ҷавоб якест: “Ҳар як тоҷикистонӣ бояд Бадахшонро бубинад, бо дарвозаи тиллоии Тоҷикистон (таъбири Пешвои миллат) ошно шавад ва бо сокинони ин минтақа сари як суфра нон шиканад. Бадахшон порае аз қалби Тоҷикистон аст, Бадахшон порае аз қалби мост!” Ман ҳам ба ин гуфтаҳо ҳамовоз мешавам.
Ғебали Худобердӣ бо овози марғуладораш дар дохили сабук-рав месарояд: “Армон дорам, ки дар Бадахшон бошам...” ва тамоми ҳамсафарони ман зери лаб ин мисраҳоро замзама мекунанд.
Бо шунидани сурудҳои бадахшӣ ва қиссаву ривояти собиқадорони соҳа дар мавриди минтақаҳои гуногун ва хулқу одати сокинони Бадахшон бо як исти кӯтоҳе дар ноҳияи Шамсиддин Шоҳин корвони журналистон ба ноҳияи Дарвоз расид.
Дар даромадгоҳи ин ноҳия масъулини ҳукумати маҳаллӣ гурӯҳи моро бо нону намак истиқбол гирифтанд.
Бо дидани Дарвоз тасаввури мо дар мавриди кулли Бадахшон дигар шуд. Дар қалби кӯҳҳои сар ба фалак кашида як шаҳраки саноатиеро дарёфтем. Биноҳо бо муосиртарин усулҳо сохту соз шуда, бовари кас намеомад, ки дар чунин як ноҳияи дурдаст тавони фароҳам овардани ин гуна шароиту имконият бошад. Аммо шаҳрчаи саноатӣ будани Дарвоз ҳақиқати ҳол буд. Дарвоз дарвозаи Бадахшон ё даричаи тиллоии як гӯшаи биҳиштеро мемонд, ки номаш Тоҷикистон аст.
Мо дар ин гӯшаи биҳишт як рӯз меҳмон шудем ва сар карда аз корхонаҳои саноатӣ то марказҳои хизматрасониву омӯзишӣ ва муассисаҳои таҳсилотии он дидан кардем. Ҳангоми шиносоӣ бо вазъи корхонаҳои саноатии ин ноҳия гуфтаҳои Пешвои миллат пеши назарам меояд, ки дар як суханрониашон гуфта буданд:
“Дарвоз дорои имкониятҳои бузурги саноатӣ буда, дар давраи соҳибистиқлолии кишвар ин соҳа дар ноҳия хеле тараққӣ кардааст. Ҳаҷми истеҳсоли маҳсулоти саноатии ноҳия аз 5,4 миллион сомонии соли 1993 ба 32 миллион сомонӣ дар соли 2022, яъне қариб 6 баробар афзоиш ёфта, ҳиссаи он дар истеҳсоли маҳсулоти саноатии вилоят аз 8,7 фоизи соли 1991 ба 32 фоиз дар соли 2022 расидааст. Рушди истеҳсоли маҳсулоти саноатии ноҳия дар натиҷаи тадбирҳои дар самти дастгирии соҳибкорӣ андешидаи Ҳукумати мамлакат, аз ҷумла бунёди корхонаҳои саноатии “Таком голд”, “Парки инноватсионии саноативу технологӣ” ва “Карон – калсит”, ки ҳиссаи онҳо дар маҷмуи маҳсулоти саноатии ноҳия назаррас мебошад, таъмин гардидааст”.
Гузашта аз ин, дигар макони мафтункунанда дар ин ноҳия истироҳатгоҳи “Чорчаман” буд. Ин истироҳатгоҳ бо гулу буттаҳои зебо, нақшу нигораҳои гуногун, дарёи пуртӯғён ва боду ҳавои муаттар диққати ҳар бинандаро ҷалб менамуд.
Дар дохили боғ меҳмонхонаи хуштарҳу замонавӣ, майдончаи варзишӣ, ҳавзи шиноварӣ, катҳои тобистона, осорхона ва дигар иншоотҳои маишӣ қомат афрохтаанд, ки баҳри истироҳату фароғати меҳмонон мусоид мебошад. Табиати дилфиреби “Чорчаман” бо доштани ҳавои тозаи форами худ замони расидан ба димоғи шахс накҳати тоза мебахшад. Садои шилдирроси об ва нағмаи булбулони чаман ба истироҳату фароғати сайркунандагон ниҳоят фараҳбахш аст. Сайри шомгоҳии ин мавзеъ афсонаеро мемонад. Шабонгаҳ маркази боғро фаввораҳои рангину ҷолиб зебу зиннат мебахшанд, ки ҷолиби диққат ва қабули ҳамагон гардидааст.
Ҳамин гуна, мо як рӯзи худро дар ноҳияи Дарвоз сипарӣ карда, фардои он ба ноҳияи Ванҷ раҳсипор гардидем. Истиқболи сокинони Ванҷ низ аз корвони рӯзноманигорон хотирмон буд. Гулдухтарони ванҷӣ бо шириниҳо ба пешвози мо баромада буданду аҳли фарҳанги ноҳия бо доираву табл месароиданд:
Хуш омадӣ меҳмонӣ мое,
Бар дидаву бар ҷони мое...
Дар баробари сокинон масъулини Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Ванҷ ба истиқболи мо омада, сафари корвони рӯзноманигоронро ба ин минтақаи кӯҳистон ҷиҳати инъикоси дастовардҳои сокинон фоли нек хонданд.
Одинашо Мардзода, раиси ноҳияи Ванҷ ҳангоми суҳбат ба мо иттилоъ дод, ки давоми солҳои соҳибистиқлолӣ ноҳия дар тамоми соҳаҳо пешрафтҳои назаррасро ноил гардидааст. Ӯ гуфт, ки бо дастгириҳои бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар 32 соли соҳибистиқлолӣ аз ҳисоби буҷети давлатӣ барои таъмин намудани рушди иҷтимоиву иқтисодии ноҳияи Ванҷ 477 миллион сомонӣ равона гардидааст.
- Инчунин, дар давоми ин солҳо дар ноҳия татбиқи 11 лоиҳаи сармоягузории давлатӣ ба маблағи беш аз 30 миллион сомонӣ ба анҷом расида, ҳоло корҳо дар доираи 6 лоиҳаи дигари сармоягузории давлатӣ ба маблағи зиёда аз 500 миллион сомонӣ бомаром идома доранд. Лоиҳаҳои мазкур, пеш аз ҳама, ба сохтмон ва муҷаҳҳазгардонии мактабҳо, мустаҳкам намудани инфрасохтор ҷиҳати таъмин намудани устуворӣ бар зидди офатҳои табиӣ, таъминоти барқ дар деҳот ва таҷдиду азнавсозии роҳҳои мошингард равона шудаанд. Танҳо дар шаш моҳи соли 2023 аз ҳисоби буҷети ҷумҳуриявӣ ба буҷети ноҳия 13,5 миллион сомонӣ ҳамчун мусоидати молиявӣ равона карда шудааст, - илова кард раиси ноҳия.
Ҳамчунин гуфта шуд, ки барои баланд бардоштани сатҳи некӯаҳволии сокинон ва татбиқи ҳадафҳои стратегӣ “Барномаи рушди иҷтимоӣ ва иқтисодии ноҳия барои солҳои 2021 – 2025” амалӣ шуда истодааст. Ба қавли масъулин барнома 116 лоиҳаро ба маблағи умумии 174 миллион сомонӣ дар бар мегирад, ки дар доираи он то имрӯз ҳамагӣ 26 лоиҳа дар ҳаҷми 98 миллион сомонӣ татбиқ гардидааст.
Ба ҷуз ин вижагии дигари сафар ва хотирмонтарин чиз дар ин ноҳия дили соф ва меҳмоннавозии сокинони он буд. Ончунон бо мо дар суҳбат буданд, ки гӯё даҳсолаҳост бо ҳам шиносоиву рафоқат дошта бошем. Масали “Меҳмон атои Худо” гӯё шиори ин мардум буда, ки ҳеҷ чизеро аз мо дареғ намедоштанд. Ба қавле дар хонаи сокинони Ванҷ ҷойи нишастан намеёфтем.
Дар рӯзи саввуми сафар корвони рӯзноманигорон ба самти шаҳри Хоруғ, ки Пешвои миллат нигини Бадахшонаш хондаанд, раҳсипор гардид.
Ба андешаи баъзе аз ҳамсафарони ман Хоруғ ҳассостарин минтақа дар ин вилояти дурдаст буд. Аммо ман Хоруғи дигарро ёфтам. Дар воқеъ, нигини Бадахшонро. Шаҳре пур аз орзу. Дар лабони ҳар сокини ин шаҳр лабханд ва дар чеҳраи ҳар кадом ҳисси қаноатмандиро метавонистӣ мушоҳида кунӣ. Дар ин ҷо шуълаи умед барои як ояндаи дурахшон ба таври боястӣ фурӯзон буд. Ман ваъдаи Пешвои миллатро, ки гуфта буданд “Хорӯғро ба нигини Бадахшон ва Бадахшонро ба дарвозаи тиллоии Тоҷикистон табдил медиҳем” амалишуда дарёфтам. Тамоми унсурҳои як шаҳри муосирро дар Хоруғ метавонистӣ дарёбӣ. Зебоӣ, тозагӣ, амният инфрасохтори дохилӣ, корхонаҳои саноатӣ ва ҳама чизҳои дигар аз шаҳрҳои мутараққии ҷаҳон камӣ надоштанд.
Моро дар шаҳри Хоруғ Назарзода Ризо, раиси шаҳр ба ҳузур пазируфт. Ӯ зимни суҳбат бо гурӯҳи рӯзноманигорон аз тасмими Иттифоқи журналистон ба хубӣ истиқбол карда, гуфт, ки ин гуна сафарҳо робитаи мақомоти маҳаллиро ба расонаҳо зич карда, барои инъикоси васеи корҳои баанҷомрасида дар маҳал заминаи мусоид фароҳам меорад.
- Аслан, ҳамин гуна сафарҳо бояд ба таври мудовим ба роҳ монда шавад, то робитаи мақомоти маҳаллӣ бо рӯзноманигорон гусаста нагардад. Ҳамкории мо бо рӯзноманигорон фазои мусоидеро барои фаъолияти ҳарду ҷониб фароҳам меорад. Ин дар умум ба суди ҷомеа ва кишвари азизамон аст. Чун ҳам кори мақомот ба таври шоиста инъикос мегардад ва ҳам амнияти иттилоотии кишвар аз ҳар гуна хабарҳои бардурӯғ ҳифз мешавад, - илова кард раиси шаҳр.
Дар рафти суҳбат миёни рӯзноманигорон дар мавриди ободиву пешрафт ва мушкилоту камбудиҳои соҳаҳои гуногуни шаҳр адешаҳои зиёде радду бадал гардид.
Пас аз нисфирӯзӣ гурӯҳи рӯзноманигорон аз корхонаву коргоҳҳои истеҳсолии шаҳр дидан карданд. Корхонаҳои истеҳсолии сангҳои ороишӣ, машруботи спиртӣ, пойафзолу шириниҳо ва амсоли ин, ки бештари маҳсулоташонро барои фурӯш ба хориҷи кишвар сафарбар мекунанд, воқеан аз рушд ёфтани соҳаи саноат дар ин минтақа дарак медод. Боздиди боғи марказии шаҳр ва осорхонаи таърихӣ-кишваршиносии ба номи Хушқадам Қирғизбеков низ барои гурӯҳи рӯзноманигорон ҷолиби диққат буд.
Пас аз ин, мо дар яке аз меҳмонхонаҳои канории шаҳр ҷо гирифтем.
Шаб. Меҳмонхонаи мунаққаш бо ҳазор гуна рангу ороишот. Равуои меҳмонон дар долонҳо. Хандаи қаҳ - қаҳаи ҷавонони дар меҳмонхонабуда. Аз ҳама муҳимаш беғамиву умедвории ҳар як истиқоматкунандаи меҳмонхона андешаҳои маро ба дуродур мебарад. Роҳ, дарёи Панҷ бо мавҷҳои хурӯшонаш ва хонаҳои гилину бедару тирезаи он сӯйи дарё маро ба худ мекашад. Як замоне гӯё дар он сӯйи дарё худро тасаввур мекунам. Вуҷудам меларзад. Саропоям аз арақ тар мешавад. Ҳаросон аз ҷой меҷаҳам ва ба худ меоям. Худро дар сандалии долони меҳмонхона дармеёбам. Нохудогоҳ ба худ суол медиҳам: “Акнун ба мафҳуми истиқлол сарфаҳм рафтӣ?”. “Бале”- ҷавоб медиҳам ба худ.
Аз як гӯшаи қалбам чизеро мешунавам, ки маро ба шукрона кардан во медорад. Дар ҳар метри аз ин сӯйи Панҷ зиндагиро мешавад эҳсос кард, дар ҳар ваҷаби он ҷониб маргро. Дар ҳар маҳали ҷониби Тоҷикистон ободиро метавон дид, дар он тараф вайрониву валангорӣ. Дар ҳар қадами роҳҳои мо мешавад гаронарзиштарин сабукравҳоро дид, дар он ҷониб аҳён - аҳён мошинҳои ҷангӣ ва хару пиёдаро. Дар ҳар вохӯрӣ дар ин ҷониб мешавад аз сулҳу дустӣ ҳарф зад, он ҷониб дар симои ҳар одами рӯ ба рӯ меомада як душманро, ки тавони ҳар лазҳа бо ту даст ба гиребон шуданро дорад.
Ба кӯдакони ин тарафи дарё менигарам, ки бо либосҳои шинаму якранга ба сӯйи дабистон мешитобанд, дилам ба ҳоли кӯдакони он сӯйи дарё, ки аҳён – аҳён дар соҳили дарё пайи бозӣ буданд, сахт месӯзад. Аз ин дурии ҳамагӣ 50 – 100 метр, ки кулбаҳои вайронаи эшон намоён аст, оҳанги дардро мешавад эҳсос кард...
Рӯзи чоруми сафар гурӯҳи рӯзноманигорон дар як конфронсе, ки таҳти унвони “Нақши Пешвои миллат дар рушди ВАО ва матбуоти маҳаллӣ” бо иштироки Алишер Мирзонабот, раиси Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ва рӯзноманигорони минтақа баргузор гардид, иштирок карданд.
Раиси вилоят зимни суҳбат дар конфронс меҳмононро як бори дигар аз номи кулли мардуми Бадахшон хушомадед карда, баъдан дар мавриди нақши Пешвои миллат дар рушди ВАО ва муҳимияти рушди ин соҳа ибрози назар кард.
Аз ҷумла, раиси вилоят аз ҳаводиси ду соли охир ёдоварӣ карда гуфт, ки дар безарар гардонидани ҷинояткороне, ки дар шаҳри Хоруғ ва гирду атрофи он бетартибиҳо мекарданду зиндагии осоиштаи мардумро халалдор менамуданд, нақши ВАО бениҳоят калон аст.
- Дар он замон, ки барои сокинони вилоят давраи бениҳоят ҳассос буд, нақши асосиро барои огоҳонидани мардум аз воқеияти ҳол телевизиону радио ва дигар расонаҳо иҷро намуданд. Рӯзноманигорони маҳаллӣ тавонистанд, ки бо таъмини фаврият рисолати касбии худро ба таври бояд иҷро намоянд, - гуфт раиси вилоят.
Баъдан, Зиннатуллоҳ Исмоилзода, раиси Иттифоқи журналистони Тоҷикистон дар мавриди нақши Пешвои миллат дар рушди ВАО суханронӣ кард. Ӯ аз ҷумла гуфт, ки бо талошҳои пайвастаи Пешвои миллат соҳаи рӯзноманигорӣ сол то сол рушд ёфта, солҳои охир даҳҳо расонаҳои мустақили давлатӣ арзи ҳастӣ карда истодаанд.
- Дар ин баробар дар донишгоҳу донишкадаҳои кишвар, ки ихтисосҳои рӯзноманигорӣ доранд, студияҳои таълимӣ, синфхонаҳои муосир ва ба талаботи рӯз ҷавобгӯй сохта ба истифода дода шуда истодааст, ки дар болоравии касбияти рӯзноманигорони оянда нақши созгор мегузорад, - илова кард раиси ИЖТ.
Баъд аз хатми конф-ронс раиси вилоят гурӯҳи рӯзноманигоронро ба тамошои Боғи ботаникии Помир, ки бо баландии 2320 метр аз сатҳи баҳр ҳамчун баландтарин боғи ботаникӣ дар ҷаҳон эътироф шудааст, бурд.
Масъулини боғи ботаникӣ ба рӯзноманигорон иттилоъ доданд, ки ин боғ соли 1940 бо ташаббуси профессор А. В. Гурский бунёд ёфта, дертар (1968) номи ӯро гирифт. Масоҳати умумии боғ 624 гектарро ташкил карда, заминҳои обёришавандааш 80 гектар аст. Вазифаи асосии Боғи ботаникии Помир таҳқиқи набототи кӯҳсор, ба шароити маҳал мутобиқ гардонидани рустаниҳо, парвариши набототи гуногуни маҳаллӣ ва рустаниҳое, ки аз дигар кишварҳо оварда шудаанд, истифодаи рустаниҳо барои сабзкорӣ, ҷангалдорӣ, кишоварзӣ ва тиб мебошад. Дар боғ зиёда аз 4000 намуд дарахту бутта, 200 намуди рустаниҳои ороишӣ гирд оварда шудаанд.
Гуфта шуд, ки ба боғи ботаникии Помир аз минтақаҳои гуногуни дунё соле зиёда аз 500 намунаи тухмӣ меоранд. Натиҷаи пажӯҳиши кормандони боғи ботаникии Помир дар ҷараёни сарсабзу кабудизор гардонидани шаҳру навоҳии ВМКБ татбиқ мегардад. Бо ин мақсад ходимони Боғи ботаникии Помир ҳар сол барои вилоят зиёда аз 2000 ниҳоли дарахту буттаи ороишӣ ва 30000 кӯчати гулҳои гуногун тайёр мекунанд.
Дар Боғи ботаникии Помир, ҳамчунин, ниҳолхонаҳо, қитъаҳои таҷрибавӣ ва гулзорҳо мавҷуданд. Дар он ҷо инчунин осорхонаи “Табиати Помир” ташкил ёфтааст, ки дорои зиёда аз 800 нигора буда, дар бораи ҷуғрофия, геология, хок, олами набототу ҳайвоноти ин мавзеъ маълумот медиҳад. Ин муассиса бо 70 муассисаи илмии ИДМ ва 50 муассисаи илмии 40 давлати хориҷии дур робита дорад.
Пас аз тамошои Боғи ботаникии Помир гурӯҳи рӯзноманигорон як шоми дигар дар Хоруғ меҳмон шуда, субҳи рӯзи дигар ба ноҳияи Ишкошим рафтанд.
Дар ноҳияи Ишкошим рӯзноманигорон бо раиси ноҳия ва сокинони маҳаллӣ мулоқот карда, дар баробари ин аз чанд маконҳои таърихиву сайёҳии ноҳия, аз ҷумла Қалъаи “Қаҳ – қаҳа”, осоишгоҳи “Авҷ” ва якчанд корхонаҳои истеҳсолӣ дидан карданд.
Бо ҳамин сафари 7-рӯзаи гурӯҳи рӯзноманигорон ба шаҳру навоҳии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон анҷом ёфт ва дар қалби ҳар як иштирокчии ин сафар як ҷаҳон тасаввуроти нек бар ҷой гузошт.
Хуршед ХОВАРӢ, “ҶТ”
(Душанбе – Дарвоз – Ванҷ – Хоруғ – Ишкошим – Душанбе)
Аз 2-юм то 8-уми октяб-ри соли ҷорӣ бо ибтикори Иттифоқи журналистони Тоҷикистон корвони иттилоотии журналистон ба шаҳру навоҳии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон сафар кард. Аз рӯи нақша давоми 7 рӯз гурӯҳи рӯзноманигорон бояд аз аксар гӯшаву канор, маконҳои таърихиву сайёҳӣ ва коргоҳу корхонаҳои истеҳсолии ин вилоят дидан мекарданд.
Сафари мо субҳи 2-юми октябр аз назди бинои “Шарқи озод” оғоз ёфт. Гурӯҳи рӯзноманигорон, ки аз гӯшаву канори кишвар ҷамъ омада буданд, савори мошинҳои сабукрав роҳ пеш гирифтанд ба сӯйи Бадахшон.
Ҳамсафарони ман аксаран онҳое буданд, ки бори аввал ба ин минтақаи дурдасти кишвар сафар мекарданд. Ҳангоми суҳбат дар дохили сабукрав аз суханронии ҳар яки онҳо аён буд, ки ҳамагӣ муштоқи ин сафар ҳастанду дер боз чунин як имкониятро мунтазир буданд. Дар ин миён камина низ истисно набудам. Бадахшон дар тасаввури ҳар “корвонӣ” ба гунаи хос ҷилва медод.
Баъзеҳо Худоро ситоишу зорӣ мекарданд, ки дар роҳҳои касногузари ин минтақаи кӯҳистон онҳоро нигаҳбон бошаду саломат ба назди оилаҳояшон баргардонад. Баъзеҳои дигар нигаронӣ аз амнияти хеш дар ин минтақаи дурдаст мекарданд. Гурӯҳи саввум бошад, аз сарҳадоти он бим доштанд. Аз онҳо мепурсам, ки чаро бо вуҷуди ин ҳама нигарониҳо ба ин сафар омодагӣ дидаанд? Ҷавоб якест: “Ҳар як тоҷикистонӣ бояд Бадахшонро бубинад, бо дарвозаи тиллоии Тоҷикистон (таъбири Пешвои миллат) ошно шавад ва бо сокинони ин минтақа сари як суфра нон шиканад. Бадахшон порае аз қалби Тоҷикистон аст, Бадахшон порае аз қалби мост!” Ман ҳам ба ин гуфтаҳо ҳамовоз мешавам.
Ғебали Худобердӣ бо овози марғуладораш дар дохили сабук-рав месарояд: “Армон дорам, ки дар Бадахшон бошам...” ва тамоми ҳамсафарони ман зери лаб ин мисраҳоро замзама мекунанд.
Бо шунидани сурудҳои бадахшӣ ва қиссаву ривояти собиқадорони соҳа дар мавриди минтақаҳои гуногун ва хулқу одати сокинони Бадахшон бо як исти кӯтоҳе дар ноҳияи Шамсиддин Шоҳин корвони журналистон ба ноҳияи Дарвоз расид.
Дар даромадгоҳи ин ноҳия масъулини ҳукумати маҳаллӣ гурӯҳи моро бо нону намак истиқбол гирифтанд.
Бо дидани Дарвоз тасаввури мо дар мавриди кулли Бадахшон дигар шуд. Дар қалби кӯҳҳои сар ба фалак кашида як шаҳраки саноатиеро дарёфтем. Биноҳо бо муосиртарин усулҳо сохту соз шуда, бовари кас намеомад, ки дар чунин як ноҳияи дурдаст тавони фароҳам овардани ин гуна шароиту имконият бошад. Аммо шаҳрчаи саноатӣ будани Дарвоз ҳақиқати ҳол буд. Дарвоз дарвозаи Бадахшон ё даричаи тиллоии як гӯшаи биҳиштеро мемонд, ки номаш Тоҷикистон аст.
Мо дар ин гӯшаи биҳишт як рӯз меҳмон шудем ва сар карда аз корхонаҳои саноатӣ то марказҳои хизматрасониву омӯзишӣ ва муассисаҳои таҳсилотии он дидан кардем. Ҳангоми шиносоӣ бо вазъи корхонаҳои саноатии ин ноҳия гуфтаҳои Пешвои миллат пеши назарам меояд, ки дар як суханрониашон гуфта буданд:
“Дарвоз дорои имкониятҳои бузурги саноатӣ буда, дар давраи соҳибистиқлолии кишвар ин соҳа дар ноҳия хеле тараққӣ кардааст. Ҳаҷми истеҳсоли маҳсулоти саноатии ноҳия аз 5,4 миллион сомонии соли 1993 ба 32 миллион сомонӣ дар соли 2022, яъне қариб 6 баробар афзоиш ёфта, ҳиссаи он дар истеҳсоли маҳсулоти саноатии вилоят аз 8,7 фоизи соли 1991 ба 32 фоиз дар соли 2022 расидааст. Рушди истеҳсоли маҳсулоти саноатии ноҳия дар натиҷаи тадбирҳои дар самти дастгирии соҳибкорӣ андешидаи Ҳукумати мамлакат, аз ҷумла бунёди корхонаҳои саноатии “Таком голд”, “Парки инноватсионии саноативу технологӣ” ва “Карон – калсит”, ки ҳиссаи онҳо дар маҷмуи маҳсулоти саноатии ноҳия назаррас мебошад, таъмин гардидааст”.
Гузашта аз ин, дигар макони мафтункунанда дар ин ноҳия истироҳатгоҳи “Чорчаман” буд. Ин истироҳатгоҳ бо гулу буттаҳои зебо, нақшу нигораҳои гуногун, дарёи пуртӯғён ва боду ҳавои муаттар диққати ҳар бинандаро ҷалб менамуд.
Дар дохили боғ меҳмонхонаи хуштарҳу замонавӣ, майдончаи варзишӣ, ҳавзи шиноварӣ, катҳои тобистона, осорхона ва дигар иншоотҳои маишӣ қомат афрохтаанд, ки баҳри истироҳату фароғати меҳмонон мусоид мебошад. Табиати дилфиреби “Чорчаман” бо доштани ҳавои тозаи форами худ замони расидан ба димоғи шахс накҳати тоза мебахшад. Садои шилдирроси об ва нағмаи булбулони чаман ба истироҳату фароғати сайркунандагон ниҳоят фараҳбахш аст. Сайри шомгоҳии ин мавзеъ афсонаеро мемонад. Шабонгаҳ маркази боғро фаввораҳои рангину ҷолиб зебу зиннат мебахшанд, ки ҷолиби диққат ва қабули ҳамагон гардидааст.
Ҳамин гуна, мо як рӯзи худро дар ноҳияи Дарвоз сипарӣ карда, фардои он ба ноҳияи Ванҷ раҳсипор гардидем. Истиқболи сокинони Ванҷ низ аз корвони рӯзноманигорон хотирмон буд. Гулдухтарони ванҷӣ бо шириниҳо ба пешвози мо баромада буданду аҳли фарҳанги ноҳия бо доираву табл месароиданд:
Хуш омадӣ меҳмонӣ мое,
Бар дидаву бар ҷони мое...
Дар баробари сокинон масъулини Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Ванҷ ба истиқболи мо омада, сафари корвони рӯзноманигоронро ба ин минтақаи кӯҳистон ҷиҳати инъикоси дастовардҳои сокинон фоли нек хонданд.
Одинашо Мардзода, раиси ноҳияи Ванҷ ҳангоми суҳбат ба мо иттилоъ дод, ки давоми солҳои соҳибистиқлолӣ ноҳия дар тамоми соҳаҳо пешрафтҳои назаррасро ноил гардидааст. Ӯ гуфт, ки бо дастгириҳои бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар 32 соли соҳибистиқлолӣ аз ҳисоби буҷети давлатӣ барои таъмин намудани рушди иҷтимоиву иқтисодии ноҳияи Ванҷ 477 миллион сомонӣ равона гардидааст.
- Инчунин, дар давоми ин солҳо дар ноҳия татбиқи 11 лоиҳаи сармоягузории давлатӣ ба маблағи беш аз 30 миллион сомонӣ ба анҷом расида, ҳоло корҳо дар доираи 6 лоиҳаи дигари сармоягузории давлатӣ ба маблағи зиёда аз 500 миллион сомонӣ бомаром идома доранд. Лоиҳаҳои мазкур, пеш аз ҳама, ба сохтмон ва муҷаҳҳазгардонии мактабҳо, мустаҳкам намудани инфрасохтор ҷиҳати таъмин намудани устуворӣ бар зидди офатҳои табиӣ, таъминоти барқ дар деҳот ва таҷдиду азнавсозии роҳҳои мошингард равона шудаанд. Танҳо дар шаш моҳи соли 2023 аз ҳисоби буҷети ҷумҳуриявӣ ба буҷети ноҳия 13,5 миллион сомонӣ ҳамчун мусоидати молиявӣ равона карда шудааст, - илова кард раиси ноҳия.
Ҳамчунин гуфта шуд, ки барои баланд бардоштани сатҳи некӯаҳволии сокинон ва татбиқи ҳадафҳои стратегӣ “Барномаи рушди иҷтимоӣ ва иқтисодии ноҳия барои солҳои 2021 – 2025” амалӣ шуда истодааст. Ба қавли масъулин барнома 116 лоиҳаро ба маблағи умумии 174 миллион сомонӣ дар бар мегирад, ки дар доираи он то имрӯз ҳамагӣ 26 лоиҳа дар ҳаҷми 98 миллион сомонӣ татбиқ гардидааст.
Ба ҷуз ин вижагии дигари сафар ва хотирмонтарин чиз дар ин ноҳия дили соф ва меҳмоннавозии сокинони он буд. Ончунон бо мо дар суҳбат буданд, ки гӯё даҳсолаҳост бо ҳам шиносоиву рафоқат дошта бошем. Масали “Меҳмон атои Худо” гӯё шиори ин мардум буда, ки ҳеҷ чизеро аз мо дареғ намедоштанд. Ба қавле дар хонаи сокинони Ванҷ ҷойи нишастан намеёфтем.
Дар рӯзи саввуми сафар корвони рӯзноманигорон ба самти шаҳри Хоруғ, ки Пешвои миллат нигини Бадахшонаш хондаанд, раҳсипор гардид.
Ба андешаи баъзе аз ҳамсафарони ман Хоруғ ҳассостарин минтақа дар ин вилояти дурдаст буд. Аммо ман Хоруғи дигарро ёфтам. Дар воқеъ, нигини Бадахшонро. Шаҳре пур аз орзу. Дар лабони ҳар сокини ин шаҳр лабханд ва дар чеҳраи ҳар кадом ҳисси қаноатмандиро метавонистӣ мушоҳида кунӣ. Дар ин ҷо шуълаи умед барои як ояндаи дурахшон ба таври боястӣ фурӯзон буд. Ман ваъдаи Пешвои миллатро, ки гуфта буданд “Хорӯғро ба нигини Бадахшон ва Бадахшонро ба дарвозаи тиллоии Тоҷикистон табдил медиҳем” амалишуда дарёфтам. Тамоми унсурҳои як шаҳри муосирро дар Хоруғ метавонистӣ дарёбӣ. Зебоӣ, тозагӣ, амният инфрасохтори дохилӣ, корхонаҳои саноатӣ ва ҳама чизҳои дигар аз шаҳрҳои мутараққии ҷаҳон камӣ надоштанд.
Моро дар шаҳри Хоруғ Назарзода Ризо, раиси шаҳр ба ҳузур пазируфт. Ӯ зимни суҳбат бо гурӯҳи рӯзноманигорон аз тасмими Иттифоқи журналистон ба хубӣ истиқбол карда, гуфт, ки ин гуна сафарҳо робитаи мақомоти маҳаллиро ба расонаҳо зич карда, барои инъикоси васеи корҳои баанҷомрасида дар маҳал заминаи мусоид фароҳам меорад.
- Аслан, ҳамин гуна сафарҳо бояд ба таври мудовим ба роҳ монда шавад, то робитаи мақомоти маҳаллӣ бо рӯзноманигорон гусаста нагардад. Ҳамкории мо бо рӯзноманигорон фазои мусоидеро барои фаъолияти ҳарду ҷониб фароҳам меорад. Ин дар умум ба суди ҷомеа ва кишвари азизамон аст. Чун ҳам кори мақомот ба таври шоиста инъикос мегардад ва ҳам амнияти иттилоотии кишвар аз ҳар гуна хабарҳои бардурӯғ ҳифз мешавад, - илова кард раиси шаҳр.
Дар рафти суҳбат миёни рӯзноманигорон дар мавриди ободиву пешрафт ва мушкилоту камбудиҳои соҳаҳои гуногуни шаҳр адешаҳои зиёде радду бадал гардид.
Пас аз нисфирӯзӣ гурӯҳи рӯзноманигорон аз корхонаву коргоҳҳои истеҳсолии шаҳр дидан карданд. Корхонаҳои истеҳсолии сангҳои ороишӣ, машруботи спиртӣ, пойафзолу шириниҳо ва амсоли ин, ки бештари маҳсулоташонро барои фурӯш ба хориҷи кишвар сафарбар мекунанд, воқеан аз рушд ёфтани соҳаи саноат дар ин минтақа дарак медод. Боздиди боғи марказии шаҳр ва осорхонаи таърихӣ-кишваршиносии ба номи Хушқадам Қирғизбеков низ барои гурӯҳи рӯзноманигорон ҷолиби диққат буд.
Пас аз ин, мо дар яке аз меҳмонхонаҳои канории шаҳр ҷо гирифтем.
Шаб. Меҳмонхонаи мунаққаш бо ҳазор гуна рангу ороишот. Равуои меҳмонон дар долонҳо. Хандаи қаҳ - қаҳаи ҷавонони дар меҳмонхонабуда. Аз ҳама муҳимаш беғамиву умедвории ҳар як истиқоматкунандаи меҳмонхона андешаҳои маро ба дуродур мебарад. Роҳ, дарёи Панҷ бо мавҷҳои хурӯшонаш ва хонаҳои гилину бедару тирезаи он сӯйи дарё маро ба худ мекашад. Як замоне гӯё дар он сӯйи дарё худро тасаввур мекунам. Вуҷудам меларзад. Саропоям аз арақ тар мешавад. Ҳаросон аз ҷой меҷаҳам ва ба худ меоям. Худро дар сандалии долони меҳмонхона дармеёбам. Нохудогоҳ ба худ суол медиҳам: “Акнун ба мафҳуми истиқлол сарфаҳм рафтӣ?”. “Бале”- ҷавоб медиҳам ба худ.
Аз як гӯшаи қалбам чизеро мешунавам, ки маро ба шукрона кардан во медорад. Дар ҳар метри аз ин сӯйи Панҷ зиндагиро мешавад эҳсос кард, дар ҳар ваҷаби он ҷониб маргро. Дар ҳар маҳали ҷониби Тоҷикистон ободиро метавон дид, дар он тараф вайрониву валангорӣ. Дар ҳар қадами роҳҳои мо мешавад гаронарзиштарин сабукравҳоро дид, дар он ҷониб аҳён - аҳён мошинҳои ҷангӣ ва хару пиёдаро. Дар ҳар вохӯрӣ дар ин ҷониб мешавад аз сулҳу дустӣ ҳарф зад, он ҷониб дар симои ҳар одами рӯ ба рӯ меомада як душманро, ки тавони ҳар лазҳа бо ту даст ба гиребон шуданро дорад.
Ба кӯдакони ин тарафи дарё менигарам, ки бо либосҳои шинаму якранга ба сӯйи дабистон мешитобанд, дилам ба ҳоли кӯдакони он сӯйи дарё, ки аҳён – аҳён дар соҳили дарё пайи бозӣ буданд, сахт месӯзад. Аз ин дурии ҳамагӣ 50 – 100 метр, ки кулбаҳои вайронаи эшон намоён аст, оҳанги дардро мешавад эҳсос кард...
Рӯзи чоруми сафар гурӯҳи рӯзноманигорон дар як конфронсе, ки таҳти унвони “Нақши Пешвои миллат дар рушди ВАО ва матбуоти маҳаллӣ” бо иштироки Алишер Мирзонабот, раиси Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ва рӯзноманигорони минтақа баргузор гардид, иштирок карданд.
Раиси вилоят зимни суҳбат дар конфронс меҳмононро як бори дигар аз номи кулли мардуми Бадахшон хушомадед карда, баъдан дар мавриди нақши Пешвои миллат дар рушди ВАО ва муҳимияти рушди ин соҳа ибрози назар кард.
Аз ҷумла, раиси вилоят аз ҳаводиси ду соли охир ёдоварӣ карда гуфт, ки дар безарар гардонидани ҷинояткороне, ки дар шаҳри Хоруғ ва гирду атрофи он бетартибиҳо мекарданду зиндагии осоиштаи мардумро халалдор менамуданд, нақши ВАО бениҳоят калон аст.
- Дар он замон, ки барои сокинони вилоят давраи бениҳоят ҳассос буд, нақши асосиро барои огоҳонидани мардум аз воқеияти ҳол телевизиону радио ва дигар расонаҳо иҷро намуданд. Рӯзноманигорони маҳаллӣ тавонистанд, ки бо таъмини фаврият рисолати касбии худро ба таври бояд иҷро намоянд, - гуфт раиси вилоят.
Баъдан, Зиннатуллоҳ Исмоилзода, раиси Иттифоқи журналистони Тоҷикистон дар мавриди нақши Пешвои миллат дар рушди ВАО суханронӣ кард. Ӯ аз ҷумла гуфт, ки бо талошҳои пайвастаи Пешвои миллат соҳаи рӯзноманигорӣ сол то сол рушд ёфта, солҳои охир даҳҳо расонаҳои мустақили давлатӣ арзи ҳастӣ карда истодаанд.
- Дар ин баробар дар донишгоҳу донишкадаҳои кишвар, ки ихтисосҳои рӯзноманигорӣ доранд, студияҳои таълимӣ, синфхонаҳои муосир ва ба талаботи рӯз ҷавобгӯй сохта ба истифода дода шуда истодааст, ки дар болоравии касбияти рӯзноманигорони оянда нақши созгор мегузорад, - илова кард раиси ИЖТ.
Баъд аз хатми конф-ронс раиси вилоят гурӯҳи рӯзноманигоронро ба тамошои Боғи ботаникии Помир, ки бо баландии 2320 метр аз сатҳи баҳр ҳамчун баландтарин боғи ботаникӣ дар ҷаҳон эътироф шудааст, бурд.
Масъулини боғи ботаникӣ ба рӯзноманигорон иттилоъ доданд, ки ин боғ соли 1940 бо ташаббуси профессор А. В. Гурский бунёд ёфта, дертар (1968) номи ӯро гирифт. Масоҳати умумии боғ 624 гектарро ташкил карда, заминҳои обёришавандааш 80 гектар аст. Вазифаи асосии Боғи ботаникии Помир таҳқиқи набототи кӯҳсор, ба шароити маҳал мутобиқ гардонидани рустаниҳо, парвариши набототи гуногуни маҳаллӣ ва рустаниҳое, ки аз дигар кишварҳо оварда шудаанд, истифодаи рустаниҳо барои сабзкорӣ, ҷангалдорӣ, кишоварзӣ ва тиб мебошад. Дар боғ зиёда аз 4000 намуд дарахту бутта, 200 намуди рустаниҳои ороишӣ гирд оварда шудаанд.
Гуфта шуд, ки ба боғи ботаникии Помир аз минтақаҳои гуногуни дунё соле зиёда аз 500 намунаи тухмӣ меоранд. Натиҷаи пажӯҳиши кормандони боғи ботаникии Помир дар ҷараёни сарсабзу кабудизор гардонидани шаҳру навоҳии ВМКБ татбиқ мегардад. Бо ин мақсад ходимони Боғи ботаникии Помир ҳар сол барои вилоят зиёда аз 2000 ниҳоли дарахту буттаи ороишӣ ва 30000 кӯчати гулҳои гуногун тайёр мекунанд.
Дар Боғи ботаникии Помир, ҳамчунин, ниҳолхонаҳо, қитъаҳои таҷрибавӣ ва гулзорҳо мавҷуданд. Дар он ҷо инчунин осорхонаи “Табиати Помир” ташкил ёфтааст, ки дорои зиёда аз 800 нигора буда, дар бораи ҷуғрофия, геология, хок, олами набототу ҳайвоноти ин мавзеъ маълумот медиҳад. Ин муассиса бо 70 муассисаи илмии ИДМ ва 50 муассисаи илмии 40 давлати хориҷии дур робита дорад.
Пас аз тамошои Боғи ботаникии Помир гурӯҳи рӯзноманигорон як шоми дигар дар Хоруғ меҳмон шуда, субҳи рӯзи дигар ба ноҳияи Ишкошим рафтанд.
Дар ноҳияи Ишкошим рӯзноманигорон бо раиси ноҳия ва сокинони маҳаллӣ мулоқот карда, дар баробари ин аз чанд маконҳои таърихиву сайёҳии ноҳия, аз ҷумла Қалъаи “Қаҳ – қаҳа”, осоишгоҳи “Авҷ” ва якчанд корхонаҳои истеҳсолӣ дидан карданд.
Бо ҳамин сафари 7-рӯзаи гурӯҳи рӯзноманигорон ба шаҳру навоҳии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон анҷом ёфт ва дар қалби ҳар як иштирокчии ин сафар як ҷаҳон тасаввуроти нек бар ҷой гузошт.
Хуршед ХОВАРӢ, “ҶТ”
(Душанбе – Дарвоз – Ванҷ – Хоруғ – Ишкошим – Душанбе)
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед