ҶОМЕА
Шанбе 20 Апрел 2024 11:10
Наврӯз маънои рӯзи навро дорад. Дар фарҳанги мардумони форсзабони олам, аз ҷумла тоҷикон, ҳамчун оғози соли нав маънидод мегардад. Даврони шуравӣ Наврӯзро ба дин рабт дода, расман ҷашн гирифта намешуд. Танҳо мардуми ҳар маҳал бо тарзу усули ба худ онро таҷлил кардаю маъракаи гулгардонии хурдсолон, бӯзкашию гӯштингирӣ ва албатта, омодасозии ғизои баҳории маъруф – суманак аз ҷониби бонувон ҷараён мегирифт.
Агар ба таърихи Наврӯз назар андозем, аз аҳди қадим, аз миёни асрҳо ба имрӯз омада расидааст. Шоир, олим ва файласуф Умари Хайём дар китоби худ -“Наврӯзнома” пайдоиши онро ба аҳди хеле куҳан нисбат медиҳад. Аксар пажӯҳишгарон пайдоиши онро ба шоҳони форси сулолаи Пешдодиён ё Каёниён, дақитараш шоҳ Ҷамшед нисбат медиҳанд. Ҳамин тавр, таърихи ин ҷашн ё иди куҳан аз панҷ то шаш ҳазор сол дониста мешавад.
Имрӯз, ки дар кишвар ба иди расмӣ ва сартосарӣ табдил ёфтааст, он аз 21 то 24–уми март ҷашн гирифта мешавад. Кунун расму русуми мардумӣ дубора эҳё гардида, дар арафаи фарорасии Наврӯз мардум ҷиҳози манзили хеш, махсусан гилему палос ва курпаю болиштҳоро берун кашида, афшонда тозаю озода месозад. Даруни хонаҳоро рӯбучин ва сафед мекунад, бо ин васила ҳама камбуду норасоиро дар гузашта ниҳода, бо дилу ният ва орзуҳои нек ба рӯзи нав гом мениҳад. Ва ин яке аз одатҳои куҳани мардуми тоҷик аст.
Чорабиниҳои баҳорӣ – бузкашию гӯштингирӣ, буҷулбозӣ, ҷанги хурӯсон ва аз ҳама муҳим ҷуфтбаророн доир гашта, хурдсолон аз пайи гулгардонӣ мешаванд. Занону духтарон пироҳани зебои баҳорӣ, махсусан куртаи чакан ба бар намуда, аз пайи омодасозии ғизои маъруфу ба ҳамагон писанд – суманак мешаванд. Суфраҳои идона бо ороиши хӯрданҳои ҳафтсину ҳафтшин зеби ҳар хонадони тоҷик мешавад. Ҳамин тавр, кишвар муддати чандин рӯз ба худ симои идона гирифта, ҷашни ниёгон дар шароити соҳибистиқлолӣ бо як шукӯҳу шаҳомати хоси тоҷикона ҷараён мегирад.
Ҷашни ниёгони мардуми форсзабон – Наврӯзи оламафрӯз имрӯз ба ҷашни мардумони дигари минтақа – туркзабонҳо низ табдил ёфтааст. Мувофиқи маълумоти муаррихон, махсусан олимони рус, онҳо ба ҳудуди Осиёи Миёна асри 6 сар даровардаанд. Ҳамзистии тӯлонӣ паҳлӯи мардумони таҳҷои минтақа – тоҷикон, аз эшон урфу одат, ҷашну маросимҳо, аз ҷумла Наврӯзро омӯхта ва ҷашн мегиранд.
Ҳоло, ки Наврӯз бо қарори Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид ба як ҷашни ҷаҳонӣ табдил ёфтааст, онро дар аксар кишварҳои олам ҷашн мегиранд. Дар расонаҳо аз ин хусус маълумот низ дарҷ мешавад.
Тавре бахши русии радиои “Садои Амрико” иттилоъ додааст, президенти ИМА Ҷо Байден ва бонуи аввали ин кишвар Ҷилл Байден, порсол дар арафаи ин ҷашн номаи табрикотӣ ва орзуҳои некро ба тамоми мардумони олам, ки Наврӯзро ҷашн мегиранд, равона сохтаанд. “Ману Ҷилл ба тамоми мардумоне, ки имрӯз дар Амрико ва саросари олам, аз ҷумла Эрон, Шарқи наздик, Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ, Қафқоз ва Аврупо Наврӯзро ҷашн мегиранд, беҳтарин орзуҳо мефиристем”, – омадааст дар изҳороти наврӯзии сарвари Амрико.
Аз ин пеш, вобаста ба ҷашни Наврӯз котиби давлатӣ Энтони Блинкен низ сухан гуфтааст. “Аз номи департаменти давлатӣ бахшида ба ҷашни Наврӯз ҳамаи онҳоеро, ки Наврӯзро ҷашн мегиранд – дар ИМА, Эрон, Шарқи наздик, Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ, Аврупо ё ягон гӯшаи дигари олам, сидқан табрику таҳният мегӯям, – изҳор доштааст котиби давлатӣ. – Мо умед дорем, ки ин рӯзи нав саломатӣ, хушбахтӣ ва айём барои барпо намудани муносибатҳои арзишманд бо дӯстону наздикон муҳайё хоҳад кард. Бо аҳли байт ва дӯстон ғун гашта ва ҳафтсинро ороиш додаю якдигарро бо ҳафт мева зиёфат кардан, ин ҳамагӣ як ҷузъи анъаноти ҷаҳонист, ки ин ҷашнро нотакрор мегардонад. Ҳарчанд вабои сартосарии коронавирус, риояи ин анъанотро то андозае душвор кард, мо умед дорем, ки соли равон вазъи саломатии одамон дар сар то сари дунё рӯ ба беҳбудӣ меорад”.
Даврони президентии Барак Обама, ки бори нахуст Наврӯз расман дар қасри Сафед ҷашн гирифта шуд, то 50 меҳмон – намояндагони мардумони гуногун аз кишварҳои олам гирд омаданд. Обама сухани табрикии худро дар рӯзи Наврӯз бо вожаи тоҷикӣ “Дуруд” оғоз бахшида, онро боз бо суханони тоҷикии “Иди шумо муборак!” анҷом бахшид. Гуфтаҳои сарвари амрикоӣ гувоҳ аз он аст, ки ӯ аз таърихи Наврӯз ва пайдоиши он, вобаста ба мардумони форснажод дарак дорад.
Сомонаи “Аccount.travel” зери сарлавҳаи “Соли нави форсӣ” мақолае дарҷ намудааст, ки бобати ҷашнгирии Наврӯз дар мулки Ҳинд ва таърихи пайдоиши он маълумот медиҳад. “Ин ҷашни минтақавиест, ки дар ҳудуди Маҳараштри Ҳинд ҷашн гирифта мешавад. Он, ҳамчунин бо номи “Наврӯзи ҷамшедӣ” низ маъруф буда, тақвими форсиро шоҳ Ҷамшед роҳандозӣ намудааст. Муддати тӯлонӣ дар мулки Форс, ки ҳоло Эрон ном гирифтааст, мардум пайрави дини зардуштӣ маҳсуб меёфт. Асри VII вақте лашкари Ислом ба мулки куҳани форсҳо ворид гардид, бисёр пайравони дини зардушт ба мулки Ҳинд ва Покистони имрӯза ҳиҷрат намуданд. Ҳоло дар олам то 2,6 млн. нафар пайравони дини зардуштӣ мавҷуд буда, дар Ҳинд гӯяндагони забони форсӣ яке аз гурӯҳҳои калон маҳсуб меёбанд. Форсзабонон, ба ин ҷо урфу одат, анъаноти худ, аз ҷумла иди Наврӯзро оварданд, ки дар рӯзҳои баҳории баробаршавии шабу рӯз ҷашн гирифта мешавад. Дар ин рӯз мардум манзили худро тозаю озода карда, ба якдигар туҳфаҳо ҳадя месозад”.
Хабаргузории русии “PR–russia” зикр кардааст, ки “Ҷашнгирии Наврӯз дар Маскав бори понздаҳум ба роҳ монда мешавад ва имсол аз боиси вабои коронавирус бори нахуст ба таври маҷозӣ ҷараён мегирад. 21–уми март дар тамоми олам Наврӯзро ҷашн мегиранд, ки он иди мардумони форсзабон маҳсуб ёфта, фарорасии баҳорон ва эҳёи табиатро таҷассум дорад. Онро дар Эрон, Афғонистон, Тоҷикистон, Ҳинд, Туркиё, Македониё, Албаниё, Озарбойҷон, Туркманистон, Қазоқистон, Қирғизистон, Ӯзбакистон, ҳамчунин дар ҳудуди Федератсияи Русия – Доғистон, Тотористон, Бошқирдистон ва як қатор ҷумуҳуриҳои миллӣ ҷашн мегиранд. Созмондиҳандаи ҷашн департаменти сиёсати миллӣ ва робитаҳои байниминтақавии шаҳри Маскав маҳсуб меёбад. Баргузории ин чорабинӣ сол аз сол созмонҳои ҷамъиятии миллӣ, намояндагони ваколатдори минтақаҳои Русия ва сафоратҳои кишварҳои хориҷа, ки Наврӯзро ҷашн мегиранд, бо ҳам гирд меоварад”.
Дар номаи табрикии вазири корҳои хориҷаи Ҷопон Тосимитсу Мотэги бахшида ба ҷашни Наврӯз, ки онро сомонаи www.uz.emb.japan.go.jp/itpr_ru дарҷ кардааст, чунин сатрҳо омадааст: “Иҷозат диҳед, тамоми мардумонеро, ки Наврӯзро дар дохили Ҷопон ва берун аз он дар саросари олам ҷашн мегиранд, сидқан табрик намоям. Аз боиси паҳн гардидани вабои коронавирус амалисозии ҳар гуна робитаҳо, бо иловаи ташрифҳои байниҳамдигарӣ берун аз сарҳадҳои давлатӣ, хеле душвор гардид. Лек баъди зимис-тони сард, албатта баҳори нарм фаро расида ва рӯзи нав меояд. Ҳукумати Ҷопон ният дорад, бо ҳама даст ба даст фаъолият созад, то ин ки душвориҳо пушти сар шаванд ва мубодиларо бо ҳар як кишвар боз ҳам қавӣ намояд”.
Оҷонсии хабарии “Дунё” аз хусуси баргузории чорабинӣ вобаста ба таҷлили Наврӯз, ки форуми Кембриҷ доир ба кишварҳои Осиёи Марказӣ якҷоя бо кормандони сафоратҳои ин минтақа, ҳамчунин Афғонистону Озарбойҷон, намояндагон аз доираҳои илмию фарҳангии Бритониё ва кишварҳои манотиқи гуногуни олам, иттилоъ додааст. “Чорабиниро директор доир ба таҳқиқотҳои илмии донишгоҳи Кембриҷ Роберт Мейр ва сарвари форуми Кембриҷ Сиддхартх Саксена оғоз бахшида, ширкатдоронро бо иди Наврӯз – оғози соли нав аз рӯи тақвими шарқӣ, табрик гуфтанд. Ва зикр доштанд, ки бо сабаби нодирӣ ва зебогии нотакрори худ Наврӯз дар яке аз донишгоҳҳои куҳани Бритониё ба таври васеъ ҷашн гирифта мешавад ва ба барномаҳои фарҳангии донишгоҳ ба таври устувор ворид гаштааст”, – омадааст дар яке аз нигоштаҳои ин оҷонсии хабарӣ.
Имрӯз ҷашни Наврӯз аз ҳудуди пайдоиши худ, яъне минтақаи мардумони форснажод берун шуда, дар саросари олам ҳамчун фарорасии рӯзи нав, айёми баҳорон аз ҷониби мардумони олам ҷашн гирифта мешавад. Воситаҳои ахбори омма баргузории ин чорабиниҳоро барои хонандагон, бинандагону шунавандагони худ пешкаш месозанд. Ин ҳама гувоҳ аз ҷашни байналмилалӣ гардидани Наврӯзи оламафрӯз аст.
Агар ба таърихи Наврӯз назар андозем, аз аҳди қадим, аз миёни асрҳо ба имрӯз омада расидааст. Шоир, олим ва файласуф Умари Хайём дар китоби худ -“Наврӯзнома” пайдоиши онро ба аҳди хеле куҳан нисбат медиҳад. Аксар пажӯҳишгарон пайдоиши онро ба шоҳони форси сулолаи Пешдодиён ё Каёниён, дақитараш шоҳ Ҷамшед нисбат медиҳанд. Ҳамин тавр, таърихи ин ҷашн ё иди куҳан аз панҷ то шаш ҳазор сол дониста мешавад.
Имрӯз, ки дар кишвар ба иди расмӣ ва сартосарӣ табдил ёфтааст, он аз 21 то 24–уми март ҷашн гирифта мешавад. Кунун расму русуми мардумӣ дубора эҳё гардида, дар арафаи фарорасии Наврӯз мардум ҷиҳози манзили хеш, махсусан гилему палос ва курпаю болиштҳоро берун кашида, афшонда тозаю озода месозад. Даруни хонаҳоро рӯбучин ва сафед мекунад, бо ин васила ҳама камбуду норасоиро дар гузашта ниҳода, бо дилу ният ва орзуҳои нек ба рӯзи нав гом мениҳад. Ва ин яке аз одатҳои куҳани мардуми тоҷик аст.
Чорабиниҳои баҳорӣ – бузкашию гӯштингирӣ, буҷулбозӣ, ҷанги хурӯсон ва аз ҳама муҳим ҷуфтбаророн доир гашта, хурдсолон аз пайи гулгардонӣ мешаванд. Занону духтарон пироҳани зебои баҳорӣ, махсусан куртаи чакан ба бар намуда, аз пайи омодасозии ғизои маъруфу ба ҳамагон писанд – суманак мешаванд. Суфраҳои идона бо ороиши хӯрданҳои ҳафтсину ҳафтшин зеби ҳар хонадони тоҷик мешавад. Ҳамин тавр, кишвар муддати чандин рӯз ба худ симои идона гирифта, ҷашни ниёгон дар шароити соҳибистиқлолӣ бо як шукӯҳу шаҳомати хоси тоҷикона ҷараён мегирад.
Ҷашни ниёгони мардуми форсзабон – Наврӯзи оламафрӯз имрӯз ба ҷашни мардумони дигари минтақа – туркзабонҳо низ табдил ёфтааст. Мувофиқи маълумоти муаррихон, махсусан олимони рус, онҳо ба ҳудуди Осиёи Миёна асри 6 сар даровардаанд. Ҳамзистии тӯлонӣ паҳлӯи мардумони таҳҷои минтақа – тоҷикон, аз эшон урфу одат, ҷашну маросимҳо, аз ҷумла Наврӯзро омӯхта ва ҷашн мегиранд.
Ҳоло, ки Наврӯз бо қарори Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид ба як ҷашни ҷаҳонӣ табдил ёфтааст, онро дар аксар кишварҳои олам ҷашн мегиранд. Дар расонаҳо аз ин хусус маълумот низ дарҷ мешавад.
Тавре бахши русии радиои “Садои Амрико” иттилоъ додааст, президенти ИМА Ҷо Байден ва бонуи аввали ин кишвар Ҷилл Байден, порсол дар арафаи ин ҷашн номаи табрикотӣ ва орзуҳои некро ба тамоми мардумони олам, ки Наврӯзро ҷашн мегиранд, равона сохтаанд. “Ману Ҷилл ба тамоми мардумоне, ки имрӯз дар Амрико ва саросари олам, аз ҷумла Эрон, Шарқи наздик, Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ, Қафқоз ва Аврупо Наврӯзро ҷашн мегиранд, беҳтарин орзуҳо мефиристем”, – омадааст дар изҳороти наврӯзии сарвари Амрико.
Аз ин пеш, вобаста ба ҷашни Наврӯз котиби давлатӣ Энтони Блинкен низ сухан гуфтааст. “Аз номи департаменти давлатӣ бахшида ба ҷашни Наврӯз ҳамаи онҳоеро, ки Наврӯзро ҷашн мегиранд – дар ИМА, Эрон, Шарқи наздик, Осиёи марказӣ ва ҷанубӣ, Аврупо ё ягон гӯшаи дигари олам, сидқан табрику таҳният мегӯям, – изҳор доштааст котиби давлатӣ. – Мо умед дорем, ки ин рӯзи нав саломатӣ, хушбахтӣ ва айём барои барпо намудани муносибатҳои арзишманд бо дӯстону наздикон муҳайё хоҳад кард. Бо аҳли байт ва дӯстон ғун гашта ва ҳафтсинро ороиш додаю якдигарро бо ҳафт мева зиёфат кардан, ин ҳамагӣ як ҷузъи анъаноти ҷаҳонист, ки ин ҷашнро нотакрор мегардонад. Ҳарчанд вабои сартосарии коронавирус, риояи ин анъанотро то андозае душвор кард, мо умед дорем, ки соли равон вазъи саломатии одамон дар сар то сари дунё рӯ ба беҳбудӣ меорад”.
Даврони президентии Барак Обама, ки бори нахуст Наврӯз расман дар қасри Сафед ҷашн гирифта шуд, то 50 меҳмон – намояндагони мардумони гуногун аз кишварҳои олам гирд омаданд. Обама сухани табрикии худро дар рӯзи Наврӯз бо вожаи тоҷикӣ “Дуруд” оғоз бахшида, онро боз бо суханони тоҷикии “Иди шумо муборак!” анҷом бахшид. Гуфтаҳои сарвари амрикоӣ гувоҳ аз он аст, ки ӯ аз таърихи Наврӯз ва пайдоиши он, вобаста ба мардумони форснажод дарак дорад.
Сомонаи “Аccount.travel” зери сарлавҳаи “Соли нави форсӣ” мақолае дарҷ намудааст, ки бобати ҷашнгирии Наврӯз дар мулки Ҳинд ва таърихи пайдоиши он маълумот медиҳад. “Ин ҷашни минтақавиест, ки дар ҳудуди Маҳараштри Ҳинд ҷашн гирифта мешавад. Он, ҳамчунин бо номи “Наврӯзи ҷамшедӣ” низ маъруф буда, тақвими форсиро шоҳ Ҷамшед роҳандозӣ намудааст. Муддати тӯлонӣ дар мулки Форс, ки ҳоло Эрон ном гирифтааст, мардум пайрави дини зардуштӣ маҳсуб меёфт. Асри VII вақте лашкари Ислом ба мулки куҳани форсҳо ворид гардид, бисёр пайравони дини зардушт ба мулки Ҳинд ва Покистони имрӯза ҳиҷрат намуданд. Ҳоло дар олам то 2,6 млн. нафар пайравони дини зардуштӣ мавҷуд буда, дар Ҳинд гӯяндагони забони форсӣ яке аз гурӯҳҳои калон маҳсуб меёбанд. Форсзабонон, ба ин ҷо урфу одат, анъаноти худ, аз ҷумла иди Наврӯзро оварданд, ки дар рӯзҳои баҳории баробаршавии шабу рӯз ҷашн гирифта мешавад. Дар ин рӯз мардум манзили худро тозаю озода карда, ба якдигар туҳфаҳо ҳадя месозад”.
Хабаргузории русии “PR–russia” зикр кардааст, ки “Ҷашнгирии Наврӯз дар Маскав бори понздаҳум ба роҳ монда мешавад ва имсол аз боиси вабои коронавирус бори нахуст ба таври маҷозӣ ҷараён мегирад. 21–уми март дар тамоми олам Наврӯзро ҷашн мегиранд, ки он иди мардумони форсзабон маҳсуб ёфта, фарорасии баҳорон ва эҳёи табиатро таҷассум дорад. Онро дар Эрон, Афғонистон, Тоҷикистон, Ҳинд, Туркиё, Македониё, Албаниё, Озарбойҷон, Туркманистон, Қазоқистон, Қирғизистон, Ӯзбакистон, ҳамчунин дар ҳудуди Федератсияи Русия – Доғистон, Тотористон, Бошқирдистон ва як қатор ҷумуҳуриҳои миллӣ ҷашн мегиранд. Созмондиҳандаи ҷашн департаменти сиёсати миллӣ ва робитаҳои байниминтақавии шаҳри Маскав маҳсуб меёбад. Баргузории ин чорабинӣ сол аз сол созмонҳои ҷамъиятии миллӣ, намояндагони ваколатдори минтақаҳои Русия ва сафоратҳои кишварҳои хориҷа, ки Наврӯзро ҷашн мегиранд, бо ҳам гирд меоварад”.
Дар номаи табрикии вазири корҳои хориҷаи Ҷопон Тосимитсу Мотэги бахшида ба ҷашни Наврӯз, ки онро сомонаи www.uz.emb.japan.go.jp/itpr_ru дарҷ кардааст, чунин сатрҳо омадааст: “Иҷозат диҳед, тамоми мардумонеро, ки Наврӯзро дар дохили Ҷопон ва берун аз он дар саросари олам ҷашн мегиранд, сидқан табрик намоям. Аз боиси паҳн гардидани вабои коронавирус амалисозии ҳар гуна робитаҳо, бо иловаи ташрифҳои байниҳамдигарӣ берун аз сарҳадҳои давлатӣ, хеле душвор гардид. Лек баъди зимис-тони сард, албатта баҳори нарм фаро расида ва рӯзи нав меояд. Ҳукумати Ҷопон ният дорад, бо ҳама даст ба даст фаъолият созад, то ин ки душвориҳо пушти сар шаванд ва мубодиларо бо ҳар як кишвар боз ҳам қавӣ намояд”.
Оҷонсии хабарии “Дунё” аз хусуси баргузории чорабинӣ вобаста ба таҷлили Наврӯз, ки форуми Кембриҷ доир ба кишварҳои Осиёи Марказӣ якҷоя бо кормандони сафоратҳои ин минтақа, ҳамчунин Афғонистону Озарбойҷон, намояндагон аз доираҳои илмию фарҳангии Бритониё ва кишварҳои манотиқи гуногуни олам, иттилоъ додааст. “Чорабиниро директор доир ба таҳқиқотҳои илмии донишгоҳи Кембриҷ Роберт Мейр ва сарвари форуми Кембриҷ Сиддхартх Саксена оғоз бахшида, ширкатдоронро бо иди Наврӯз – оғози соли нав аз рӯи тақвими шарқӣ, табрик гуфтанд. Ва зикр доштанд, ки бо сабаби нодирӣ ва зебогии нотакрори худ Наврӯз дар яке аз донишгоҳҳои куҳани Бритониё ба таври васеъ ҷашн гирифта мешавад ва ба барномаҳои фарҳангии донишгоҳ ба таври устувор ворид гаштааст”, – омадааст дар яке аз нигоштаҳои ин оҷонсии хабарӣ.
Имрӯз ҷашни Наврӯз аз ҳудуди пайдоиши худ, яъне минтақаи мардумони форснажод берун шуда, дар саросари олам ҳамчун фарорасии рӯзи нав, айёми баҳорон аз ҷониби мардумони олам ҷашн гирифта мешавад. Воситаҳои ахбори омма баргузории ин чорабиниҳоро барои хонандагон, бинандагону шунавандагони худ пешкаш месозанд. Ин ҳама гувоҳ аз ҷашни байналмилалӣ гардидани Наврӯзи оламафрӯз аст.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед