ҶОМЕА
Ҷумъа 26 Апрел 2024 08:50
САҲНАИ ЯКУМ (ШАҲР)
Дар яке аз кӯчаҳои шаҳри Душанбе пайи коре равон будам, ки диққатамро садои баҳсу мунозираи ҷамъи кӯдакон ҷалб кард. Лаҳзае чанд таваққуф кардам, то мушоҳида кунам. Зоҳиран маълум буд, ки ҳанӯз толибилмони синфҳои ибтидоиянд. Вале суҳбаташон дар мавриди беҳтарин будани кадом яке аз анвои телефонҳои дастӣ буд. Ва гоҳе ҳам аз планшету ноутбукҳои нисбатан ҷадидтару беҳтар мегуфтанд. Суҳбаташон гуфтугузори коршиносони навқадаму шавқманди соҳаи технологияро мемонд. Аз рӯйи дарку фаҳмиши худашон хубиву бадии ҳар яке аз дастгоҳҳои мавриди баҳсро баён ҳам мекарданд. Яке фикри дигареро тақвият мебахшид. Дигаре фикри ин якеро инкор мекарду дурустии назари худашро собит карданӣ мешуд.
САҲНАИ ДУВВУМ (ДЕҲА)
Пас аз анҷоми ҳафтаи кории сипаригашта, ба аёдати волидону пайвандон ба деҳа рафтам. Шаҳри Левакант аз шаҳрҷой дида бештар деҳот дорад. Манзили мо низ дар охири шаҳру оғози деҳа аст. Ман бегоҳ ба хона расидам. Наздикиҳои нисфирӯзии фардои он рӯз кӯдакони ҳамсояамон, ки ду-се нафарашон толибилмони синфҳои ибтидоӣ буданд, дар канори замини назди ҳавлияшон машғули бозӣ ва сохтмони кӯдаконаашон буданд. Доду вой, шӯру мағалашон ҳам ба ҳам мехӯрд. Аз чӯбу латтапораҳо ва дигар чизҳо барои худашон каппа месохтанд. Яке чун сарустои кор дастур медод, ки фалон чизеро барояш биёранд. Бародарзодаҳои ман, ки ҳанӯз чор солу панҷ сол доранд, аз ҳавлиямон ба бозии онҳо бо шавқ менигаристанд ва мехостанд ба бозии дӯстони бузургтарашон ҳамроҳ шаванд. Ва инҳо ҳам ҳамагӣ дар дунёи кӯдаконаи хеш ғарқ буданд.
БОЗӢ БО ТЕЛЕФОН... БОЗӢ БО ХОК...
Шояд ин аввалин бор нест, ки дар бораи фарқ доштани машғулиятҳои имрӯзаи кӯдакони деҳа ва шаҳр мехонед, мефаҳмед. Бозиҳои кӯдакони деҳа аз бозиҳои кӯдакони шаҳр куллан фарқ мекунанд. Чӣ гуна ва чаро? Як кӯдаки шаҳриро аллакай бозичаи маъмулияш аксаран телефони мобилию бозӣ бо компютер аст. Аммо барои як кӯдаки деҳот дастрасӣ ба телефони мобилию компютеру бозичаҳои махсуси кӯдаконаи замонавӣ, ҳанӯз ҳам дар аксари маврид орзуи ноиҷрост. Бале, дуруст аст, ки дар деҳот низ кӯдакону наврасони телефонбозу планшетбадаст ҳастанд. Аммо телефону планшету ноутбук даст-раси ҳадди ақалест.
Дар кӯча деҳа кӯдакеро, ки дар даст телефон дораду бо он машғул аст, дидан, барои аксарият то ба ҳанӯз ҳам аҷиб аст. Ҳоло ин вазъро ҳар касе ҳар гуна баҳо медиҳанд. Яке мегӯяд, онҳое, ки аз телефонбозии кӯдакони деҳот ҳайрон мешаванду ба он аксуламали ғайримуқаррарие доранд, “қафомонда” ҳастанд. Дигаре ин вокуниши аҳли деҳотро “иқдом барои ҳифзи наслашон аз зарарҳои ҷаҳони муосир” унвон медиҳад. Ҳар ду андеша ва ғайри он ҳам эҳтимолияти дурустӣ дошта метавонанд. Чун ҳолатҳо ва омилҳои истифодаи кӯдакон аз телефону амсоли он гуногун аст. Ба бозиҳои қадимӣ машғул шудану ҳар вақт иқдоми сохтмони каппаву хонача гирифтан барои кӯдакони деҳа фурсати фароғат ва неруи тоза гирифтан аст, то рӯз аз рӯз барои таҳсилу тадрис дар мактаб муваффақтар шаванд. Воқеан ҳам дар илми равоншиносӣ собит аст, ки бозиҳои маъмулии бачаҳои деҳот ба руҳу равони инсон таъсири мусбати калоне мегузорад.
Вале дар кӯчаву паскӯчаҳои шаҳр бошад, ба чашм расидани кӯдаконе, ки дар даст бозичаҳои миллӣ ба хокбозиву бозиҳои дигари қадимии тоҷикона машғуланд, воқеан аҷиб аст. Чун ин ҷо ин ҳолат тақрибан ба назар намерасад. Сари ҳар қадам дидани кӯдакони телефону планшетбадаст ва ё ноутбукдор ҳеҷ аҷиб нест. Албатта, барои мардуми маскуни шаҳр.
ТЕЛЕФОН НА БАРОИ ҲАМА КӮДАКОН БОЗИЧА АСТ
Наметавон гуфт, ки дар шаҳр ҳама кӯдаконе, ки телефон истифода мебаранд, онро чун василаи хушгузаронӣ ва бозии хеш медонанд. Чун зиёд ба чашм ҳам мерасад, ки кӯдаконе дар синни хурдсолӣ аллакай марди ноновари хонадонашон шудаанд. Падари хонавода солҳост ё фавтидааст ё зану фарзандонашро раҳо карда рафтааст ва ё дар мулки ғариб гуму беному нишон аст. Яъне ҳар кӯдаке, ки телефону планшетдор аст, ҳар гуна ва бо ҳар сабаб онро дорад. Кӯдаконе бо иқдому лутфи волидайнашон (ва гоҳе ҳам бехабар аз волидайн) ба мисли як бозичаи кӯдакона ва василаи тафреҳу хушгузаронӣ аз телефон истифода мебаранд. Кӯдакони дигаре ҳам чун василаи кору рӯзгор. Таъминкунандаи қути лоямути аҳли оила. Яъне ин ки телефон на барои ҳамаи кӯдакон бозича ва ё василаи тафреҳ аст.
ЧАРО ҚАРИБ, КИ БОЗИҲОИ ЯГОНА НАМОНДААСТ?
Аслан суоли ин ки чаро кӯдакони шаҳру деҳот имрӯз тақрибан бозиҳои ягона надоранд, паҳлуҳо ва ҷавобҳои зиёде дорад. Аммо як роҳи ба вуҷуд овардани муштаракӣ дар ин ҷанба мавҷуд аст. Аз бозичаҳои миллие, ки дорем, барои кӯдаконамон харидорӣ кардан. Аммо...
Сар аз соли 2018, ки ҳамчун “Соли рушди сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” эълон гашта буд ва дар заминаи он солҳои 2019-2021 чун “Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” дар кишвар, аз он ҷумла дар деҳот истеҳсоли маҳсулоти дасти ҳунармандони маҳаллӣ то ҷойе рӯ ба афзоиш ниҳод. Аммо вақте моли истеҳсолшуда дар бозор ҷой меёбаду ба фурӯш гузошта мешавад, ҳамагон бояд тавони харидани ақалан як бозичаи миллиро дошта бошанд. Аммо надоранд. Барои ҳамин ҳам бозичаҳои тоҷиконаи растаҳои бозору мағозаҳои мо, одатан, чун ҳадя барои пайвандон аз ҷониби сайҳони хориҷӣ харидорӣ мешавад. Ва кӯдакони телефондори мо бошанд, (на ҳамаашон) аксаран, телефонҳои истеҳсолнамудаи хориҷиёнро чун бозичае истифода мекунанд.
ДАСТГОҲҲОИ ТЕХНИКӢ ВАСИЛАИ ДУВВУМДАРАҶААНД
Боре ҳам хондаед ва ё шунидаед ки дар Амрико, Аврупо ва умуман кишварҳои хориҷии мутараққӣ сокинонро талошашон бештар ба он равона аст, ки кӯдаконашонро аз истифодаи бармаҳали телефону планшет ва ноутбукҳо канор бигиранд. Вале чун фурсати муносиб фаро расид, волидайн барои фарзандоншон навъе аз телефон, планшет ва ё ноутбукро тақдим мекунанду дастур медиҳанд, то ҳар давраи муайян барои волидонашон аз натиҷаи истифодабарии ин дастгоҳҳо хушхабаре бидиҳанд, ки ба нафъи худи онҳо ва атрофиёнашон бошад. Ҳоло биёед, сари ин наандешем, ки магар дар он кишварҳо истифодаи ин дастгоҳҳо зиёдравӣ нест? Бале, ҳаст, вале ин масъалаи дигар аст. Муҳим ва асоси масъала ин аст, ки дар аксари маврид хориҷиён, ки худ истеҳсолкунандаи телефону планшету ноутбукҳо ҳастанд, дар вақту ҳолати муносиб, бо танзиму тартиб ва бо ҳадафҳову нақшаҳое, ки манфиат дошта бошанд, иҷозаи истифодаи дастгоҳҳоро ба кӯдаконашон медиҳанд. Ба кӯдакон роҳнамоӣ мекунанд, ки бештари вақт барои омӯзиши илму ҳунар, тафреҳ ва ҳар чизи дигаре аз воситаҳои табиии мавҷуда истифода баранд. Яъне агар мехоҳанд, маълумоти наве ба даст оранд, китоб, рӯзномаву маҷалла ва ғайраро мутолиа кунанд. Аз воситаҳои технологӣ танҳо чун василаи дуввумдараҷа истифода кунанд. На чун василаи ягонаву асосӣ.
БОЗГАШТ БА БОЗИЧАҲОИ МИЛЛИИ КӮДАКОНА
Ҳоло акнун сари масъалаи дастрас будану набудани бозичаҳои кӯдаконаи миллӣ дар бозору мағозаҳо бигӯем. Чаро дастнорас ва гаронарзишанд бозичаҳои миллии кӯдаконаамон? Фарзи мисол дар ҳеҷ яке аз бозору мағозаҳои шаҳри Душанбе ёфтани лӯхтакҳои сафолини ҳаҷман ба андозаи кафи дасти инсони калонсол ба маблағи 10-15 сомонӣ имкон надорад. Барои ба ин андоза лӯхтаке харидорӣ кардан, камаш 40-50 сомонӣ пардохтан лозим. Ҳар кас худ баҳо диҳад, ки ин маблағи кам аст ё баръакс.
Ҳарчанд давоми солҳои 2018-2019 бо дарназардошти таваҷҷӯҳи бештари мақомот ва аҳли ҷомеа ба рушди ҳунарҳои мардумӣ дар кишвар коргоҳу корхонаҳои истеҳсолкунандаи бозичаҳои кӯдакона арзи ҳастӣ карданду то ҳол ба гунае фаъолият ҳам доранд. Аммо чӣ омиле мавҷуд аст, ки ҷомеа наметавонад сари ин масъала чораи муассире биандешад ва амалӣ намояд, то насли миллат аз таъсири натиҷаву пайомадҳои манфии ояндаи раванд (чун бозича қарор гирифтани воситаҳои техникӣ дар миёни кӯдакони мо) пешгирӣ шавад?
ҲАМА МАСЪУЛЕМ
Ин масъала, яъне бармаҳал ворид шудани телефону дигар дастгоҳҳои техникӣ ба ҳаёти кӯдакони ҷомеаи мо (бештар дар шаҳрҷойҳо) бори аввал нест, ки бо мисол задани саҳнаву ҳолатҳое мавриди таҳлилу баррасии рӯзноманигорон, мутахассисон ва коршиносони мухталиф қарор мегирад. Аммо дар таҳлилҳо ва натиҷагириҳои то ин вақт анҷомшуда чӣ нуқтаи манфие буд, ки сол аз сол ин масъала доғтар ва бештар паҳн мешавад, ҳоло куҷо расад ба танзим ва ба тартиб даровардан. Ҳам мақомот, ҳам волидон ва ҳам истеҳсолкунандагону соҳибкорон, умуман ҳама аҳли ҷомеа масъули ҳалли ин муаммоем.
Дар яке аз кӯчаҳои шаҳри Душанбе пайи коре равон будам, ки диққатамро садои баҳсу мунозираи ҷамъи кӯдакон ҷалб кард. Лаҳзае чанд таваққуф кардам, то мушоҳида кунам. Зоҳиран маълум буд, ки ҳанӯз толибилмони синфҳои ибтидоиянд. Вале суҳбаташон дар мавриди беҳтарин будани кадом яке аз анвои телефонҳои дастӣ буд. Ва гоҳе ҳам аз планшету ноутбукҳои нисбатан ҷадидтару беҳтар мегуфтанд. Суҳбаташон гуфтугузори коршиносони навқадаму шавқманди соҳаи технологияро мемонд. Аз рӯйи дарку фаҳмиши худашон хубиву бадии ҳар яке аз дастгоҳҳои мавриди баҳсро баён ҳам мекарданд. Яке фикри дигареро тақвият мебахшид. Дигаре фикри ин якеро инкор мекарду дурустии назари худашро собит карданӣ мешуд.
САҲНАИ ДУВВУМ (ДЕҲА)
Пас аз анҷоми ҳафтаи кории сипаригашта, ба аёдати волидону пайвандон ба деҳа рафтам. Шаҳри Левакант аз шаҳрҷой дида бештар деҳот дорад. Манзили мо низ дар охири шаҳру оғози деҳа аст. Ман бегоҳ ба хона расидам. Наздикиҳои нисфирӯзии фардои он рӯз кӯдакони ҳамсояамон, ки ду-се нафарашон толибилмони синфҳои ибтидоӣ буданд, дар канори замини назди ҳавлияшон машғули бозӣ ва сохтмони кӯдаконаашон буданд. Доду вой, шӯру мағалашон ҳам ба ҳам мехӯрд. Аз чӯбу латтапораҳо ва дигар чизҳо барои худашон каппа месохтанд. Яке чун сарустои кор дастур медод, ки фалон чизеро барояш биёранд. Бародарзодаҳои ман, ки ҳанӯз чор солу панҷ сол доранд, аз ҳавлиямон ба бозии онҳо бо шавқ менигаристанд ва мехостанд ба бозии дӯстони бузургтарашон ҳамроҳ шаванд. Ва инҳо ҳам ҳамагӣ дар дунёи кӯдаконаи хеш ғарқ буданд.
БОЗӢ БО ТЕЛЕФОН... БОЗӢ БО ХОК...
Шояд ин аввалин бор нест, ки дар бораи фарқ доштани машғулиятҳои имрӯзаи кӯдакони деҳа ва шаҳр мехонед, мефаҳмед. Бозиҳои кӯдакони деҳа аз бозиҳои кӯдакони шаҳр куллан фарқ мекунанд. Чӣ гуна ва чаро? Як кӯдаки шаҳриро аллакай бозичаи маъмулияш аксаран телефони мобилию бозӣ бо компютер аст. Аммо барои як кӯдаки деҳот дастрасӣ ба телефони мобилию компютеру бозичаҳои махсуси кӯдаконаи замонавӣ, ҳанӯз ҳам дар аксари маврид орзуи ноиҷрост. Бале, дуруст аст, ки дар деҳот низ кӯдакону наврасони телефонбозу планшетбадаст ҳастанд. Аммо телефону планшету ноутбук даст-раси ҳадди ақалест.
Дар кӯча деҳа кӯдакеро, ки дар даст телефон дораду бо он машғул аст, дидан, барои аксарият то ба ҳанӯз ҳам аҷиб аст. Ҳоло ин вазъро ҳар касе ҳар гуна баҳо медиҳанд. Яке мегӯяд, онҳое, ки аз телефонбозии кӯдакони деҳот ҳайрон мешаванду ба он аксуламали ғайримуқаррарие доранд, “қафомонда” ҳастанд. Дигаре ин вокуниши аҳли деҳотро “иқдом барои ҳифзи наслашон аз зарарҳои ҷаҳони муосир” унвон медиҳад. Ҳар ду андеша ва ғайри он ҳам эҳтимолияти дурустӣ дошта метавонанд. Чун ҳолатҳо ва омилҳои истифодаи кӯдакон аз телефону амсоли он гуногун аст. Ба бозиҳои қадимӣ машғул шудану ҳар вақт иқдоми сохтмони каппаву хонача гирифтан барои кӯдакони деҳа фурсати фароғат ва неруи тоза гирифтан аст, то рӯз аз рӯз барои таҳсилу тадрис дар мактаб муваффақтар шаванд. Воқеан ҳам дар илми равоншиносӣ собит аст, ки бозиҳои маъмулии бачаҳои деҳот ба руҳу равони инсон таъсири мусбати калоне мегузорад.
Вале дар кӯчаву паскӯчаҳои шаҳр бошад, ба чашм расидани кӯдаконе, ки дар даст бозичаҳои миллӣ ба хокбозиву бозиҳои дигари қадимии тоҷикона машғуланд, воқеан аҷиб аст. Чун ин ҷо ин ҳолат тақрибан ба назар намерасад. Сари ҳар қадам дидани кӯдакони телефону планшетбадаст ва ё ноутбукдор ҳеҷ аҷиб нест. Албатта, барои мардуми маскуни шаҳр.
ТЕЛЕФОН НА БАРОИ ҲАМА КӮДАКОН БОЗИЧА АСТ
Наметавон гуфт, ки дар шаҳр ҳама кӯдаконе, ки телефон истифода мебаранд, онро чун василаи хушгузаронӣ ва бозии хеш медонанд. Чун зиёд ба чашм ҳам мерасад, ки кӯдаконе дар синни хурдсолӣ аллакай марди ноновари хонадонашон шудаанд. Падари хонавода солҳост ё фавтидааст ё зану фарзандонашро раҳо карда рафтааст ва ё дар мулки ғариб гуму беному нишон аст. Яъне ҳар кӯдаке, ки телефону планшетдор аст, ҳар гуна ва бо ҳар сабаб онро дорад. Кӯдаконе бо иқдому лутфи волидайнашон (ва гоҳе ҳам бехабар аз волидайн) ба мисли як бозичаи кӯдакона ва василаи тафреҳу хушгузаронӣ аз телефон истифода мебаранд. Кӯдакони дигаре ҳам чун василаи кору рӯзгор. Таъминкунандаи қути лоямути аҳли оила. Яъне ин ки телефон на барои ҳамаи кӯдакон бозича ва ё василаи тафреҳ аст.
ЧАРО ҚАРИБ, КИ БОЗИҲОИ ЯГОНА НАМОНДААСТ?
Аслан суоли ин ки чаро кӯдакони шаҳру деҳот имрӯз тақрибан бозиҳои ягона надоранд, паҳлуҳо ва ҷавобҳои зиёде дорад. Аммо як роҳи ба вуҷуд овардани муштаракӣ дар ин ҷанба мавҷуд аст. Аз бозичаҳои миллие, ки дорем, барои кӯдаконамон харидорӣ кардан. Аммо...
Сар аз соли 2018, ки ҳамчун “Соли рушди сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” эълон гашта буд ва дар заминаи он солҳои 2019-2021 чун “Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” дар кишвар, аз он ҷумла дар деҳот истеҳсоли маҳсулоти дасти ҳунармандони маҳаллӣ то ҷойе рӯ ба афзоиш ниҳод. Аммо вақте моли истеҳсолшуда дар бозор ҷой меёбаду ба фурӯш гузошта мешавад, ҳамагон бояд тавони харидани ақалан як бозичаи миллиро дошта бошанд. Аммо надоранд. Барои ҳамин ҳам бозичаҳои тоҷиконаи растаҳои бозору мағозаҳои мо, одатан, чун ҳадя барои пайвандон аз ҷониби сайҳони хориҷӣ харидорӣ мешавад. Ва кӯдакони телефондори мо бошанд, (на ҳамаашон) аксаран, телефонҳои истеҳсолнамудаи хориҷиёнро чун бозичае истифода мекунанд.
ДАСТГОҲҲОИ ТЕХНИКӢ ВАСИЛАИ ДУВВУМДАРАҶААНД
Боре ҳам хондаед ва ё шунидаед ки дар Амрико, Аврупо ва умуман кишварҳои хориҷии мутараққӣ сокинонро талошашон бештар ба он равона аст, ки кӯдаконашонро аз истифодаи бармаҳали телефону планшет ва ноутбукҳо канор бигиранд. Вале чун фурсати муносиб фаро расид, волидайн барои фарзандоншон навъе аз телефон, планшет ва ё ноутбукро тақдим мекунанду дастур медиҳанд, то ҳар давраи муайян барои волидонашон аз натиҷаи истифодабарии ин дастгоҳҳо хушхабаре бидиҳанд, ки ба нафъи худи онҳо ва атрофиёнашон бошад. Ҳоло биёед, сари ин наандешем, ки магар дар он кишварҳо истифодаи ин дастгоҳҳо зиёдравӣ нест? Бале, ҳаст, вале ин масъалаи дигар аст. Муҳим ва асоси масъала ин аст, ки дар аксари маврид хориҷиён, ки худ истеҳсолкунандаи телефону планшету ноутбукҳо ҳастанд, дар вақту ҳолати муносиб, бо танзиму тартиб ва бо ҳадафҳову нақшаҳое, ки манфиат дошта бошанд, иҷозаи истифодаи дастгоҳҳоро ба кӯдаконашон медиҳанд. Ба кӯдакон роҳнамоӣ мекунанд, ки бештари вақт барои омӯзиши илму ҳунар, тафреҳ ва ҳар чизи дигаре аз воситаҳои табиии мавҷуда истифода баранд. Яъне агар мехоҳанд, маълумоти наве ба даст оранд, китоб, рӯзномаву маҷалла ва ғайраро мутолиа кунанд. Аз воситаҳои технологӣ танҳо чун василаи дуввумдараҷа истифода кунанд. На чун василаи ягонаву асосӣ.
БОЗГАШТ БА БОЗИЧАҲОИ МИЛЛИИ КӮДАКОНА
Ҳоло акнун сари масъалаи дастрас будану набудани бозичаҳои кӯдаконаи миллӣ дар бозору мағозаҳо бигӯем. Чаро дастнорас ва гаронарзишанд бозичаҳои миллии кӯдаконаамон? Фарзи мисол дар ҳеҷ яке аз бозору мағозаҳои шаҳри Душанбе ёфтани лӯхтакҳои сафолини ҳаҷман ба андозаи кафи дасти инсони калонсол ба маблағи 10-15 сомонӣ имкон надорад. Барои ба ин андоза лӯхтаке харидорӣ кардан, камаш 40-50 сомонӣ пардохтан лозим. Ҳар кас худ баҳо диҳад, ки ин маблағи кам аст ё баръакс.
Ҳарчанд давоми солҳои 2018-2019 бо дарназардошти таваҷҷӯҳи бештари мақомот ва аҳли ҷомеа ба рушди ҳунарҳои мардумӣ дар кишвар коргоҳу корхонаҳои истеҳсолкунандаи бозичаҳои кӯдакона арзи ҳастӣ карданду то ҳол ба гунае фаъолият ҳам доранд. Аммо чӣ омиле мавҷуд аст, ки ҷомеа наметавонад сари ин масъала чораи муассире биандешад ва амалӣ намояд, то насли миллат аз таъсири натиҷаву пайомадҳои манфии ояндаи раванд (чун бозича қарор гирифтани воситаҳои техникӣ дар миёни кӯдакони мо) пешгирӣ шавад?
ҲАМА МАСЪУЛЕМ
Ин масъала, яъне бармаҳал ворид шудани телефону дигар дастгоҳҳои техникӣ ба ҳаёти кӯдакони ҷомеаи мо (бештар дар шаҳрҷойҳо) бори аввал нест, ки бо мисол задани саҳнаву ҳолатҳое мавриди таҳлилу баррасии рӯзноманигорон, мутахассисон ва коршиносони мухталиф қарор мегирад. Аммо дар таҳлилҳо ва натиҷагириҳои то ин вақт анҷомшуда чӣ нуқтаи манфие буд, ки сол аз сол ин масъала доғтар ва бештар паҳн мешавад, ҳоло куҷо расад ба танзим ва ба тартиб даровардан. Ҳам мақомот, ҳам волидон ва ҳам истеҳсолкунандагону соҳибкорон, умуман ҳама аҳли ҷомеа масъули ҳалли ин муаммоем.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед